Pangasinense_Literary_Text (1).txt

Title:Literary Text 9 ÐÏࡱá>þÿ VXþÿÿÿUÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ

P2ðÚ°ÌìPÊCû$ % L&0|&K$,®* Ê®*w$w$X®*0Ï%,PP®!PPPPP!&!&ä ÊPPP|&PPPPDDD$h„DDDhDDD000000ÿÿÿÿ

Say Porma na Malagilion nen Villafania Say anlong ya ginawa nen Santiago Villafania ed MALAGILION et dia’d porman sonito ta n villanelle. Talumplon lasos tan animiran sonito. Say villanelle et limamplo. N o porma’y pantotongtongan et wala’y sukat tan tugma to ‘ya. Onya so sonito tan villane lle. Istandard so porma to la ya. Sarag ton iribisan daiset balet say linya to ‘ya ag nayarin salatan. Immanoen pa’y sakey ya sonito’d Malagilion: sonito 1 (1) kawalaan mo natan Urduja? (2) anggapo’y makaamta no iner (3) so angisinopan da ed sika (4) say linget tan dala’n impaterter (5) tinmubo iran dika na dalin (6) pian nasakuban so angarian (7) agko amta no aya so bilin (8) bilang prinsisa na Caboloan (9) nabilang so istoryan nisulat (10) istoryan mangipakabat komun (11) no sika et tua o mito (12) bonga’y kanonotan na totoon (13) pinabli ran maong so luyag da (14) kanian say ngaran mo inako ra Gabay kon balansi so pambasak ed saya’y libro nen Villafania. Kanyan sabay tayon i manoen so anlong to’d Malagilion. Say sonito kuanto’d diksyonaryo: anlong ya mangida dalakdak na sakey ya kanunutan odino liknaan dia’d loob na 14 ya linya. Ed sayan a limbawa na sonito nen Villafania, kinulungan ko’y numero tapian naiduma’y imano so a nlong to. Wala’y katorsin linya to ya. Say balang sakey ya istansa to et wala’y liny a ton talora. No imanoen so sukat to’d balang linya wala’y samplora. Say unaan ya li nya to ya et wala’y sisura to. Kawalaan mo/ natan Urduja? Balet no imanoen so tinm umbok ya linya et anggapo’y sisura to. No bilangen so limaran sukat et apaldwa ‘ma’y k umadwan linya na sonito ed maka tan amta. (2) ang-ga-po’y ma-ka/am-ta no iner. Say sisura na tatawagen et paldwa na anlong ed sakey ya linya. Say kulaa’y sisura na sonito to et dia’d linyan 1, 5, 6, 7, 8, 11 tan 14. No imanoen so tugma to ya et a , b, a, b, c, d, d, c, e, f, e, f, a, a. Say istanza to ya’y sonito 1 et 3/3/2/3/3 . Imanoen pa la met so sakey ya sonito nen Villafania: sonito 64 (1) wala’y no anton kebiew ed pagew (2) sanlabi lan ag pakaugipa’y (3) pannunnonot ko’d isabi’y agew (4) a pangikban yo’d lobir na bilay (5) asingger lan onselek so banwa (6) magano lan onkupit so matak (7) ompawil ak la’d podir a panggia (8) pamatanir yo’d bugtong ya anak (9) dia ed yarap yo’d say Makauley (10) piaet kon nagamoran yo’y tawen (11) anggan say pusok et mantagleey (12) maliket kon abete’y arapen (13) ta amtak wala kila’d akualan (14) na Impiniton Sankatageyan No pansinen so sonito 64, wala’y sukat to ‘yan samplora. Say kulaa’y sisura to, dia d linya na 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 11, 13 tan 14. Say tugma to ya et a, b, a, b, c, d , c, d, e, f, e, f, g, g. Say istansa to ya 4/4/4/2. No basaen ni’ra’y sonito ed mal agilion, pigara’y abuon istanza. Wala’y 4/4/4/2, 2/2/2/2/2/2/2, 5/5/4, 7/7, 14, 2/2/ 2/2/2/4, 2/2/2/2/3/3, 1/2/4/1/2/4, 4/4/6, 5/2/2/5, 3/4/3/4, 4/5/5, 3/2/4/2/3, 2/ 4/4/4, 5/5/2/2. No imanoen so sonito 1-364, anggapo’y inusar nen Villafania ya ban tas. Imanoen so Villanille ya insulat nen Villafania ed malagilion. Say villanel le et anlong ya liriko. Wala y labinsiyam ya linya to ya. Nauulit so dwaran lin ya to ya. No imanoen so villanelle nen Villafania napansin yan tinumbok to’y ley n

a villanelle. Imanoon pa’y sakey ya villanelle nen Villafania: Villanelle 1: Talabay “Education’s,only,the,Envelope – Give,me,the,Letter.” – Jose Garcia Villa (1) say talabay et sobri lambengat (2) ya anggapo’y iyan ono karga (3) iter o yawat yo’d siak so sulat (4) no iner inkorit ira’y bangat (5) pangoliran tan saray simbawa (6) say talabay et sobri lambengat (7) anggapo’y balor a singa galat (8) singa dunong ya ag ikakana (9) iter o yawat yo’d siak so sulat (10) tapian nagamoran so pirawat (11) a pangiwanwan ed inkapalsa (12) say talabay et sobri lambengat (13) aya et nayarin naandipat (14) no ag niubol ono nilikna (15) iter o yawat yo’d siak so sulat (16) ta wadtan ira’y tepet tan ebat (17) ed dorongawa’y bilay dia’d talba (18) say talabay et sobri lambengat (19) iter o yawat yo’d siak so sulat Say villanelle nen Villafania ginamitan to’y epigraph ya inala to’d sakey ya anlong nen Jose Garcia Villa. No imanoen so villanelle ed tagey say inulit ya linya et 1 tan 3. Labinsiyam so linya to ‘ya. Say kulaan ya sisura to et wala’d linyan 1, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18 tan 19. Say tugma to ya et a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b ,a, a, b, a, a. No say pangibasian ya tugma to et ed say Arti Metrica Del Tagalog nen Dr. Jose Rizal say tugmaan na Villanelle nen Villafania et wala’d patinig tan maksil ya katinig. Samplora’y bilang to yan pantig balang sakey ya linya. No imanoen ni’ra’y villanelle ed malagilion nen Villafania, amin et wala’d samploran bilang ya pantig ed balang sakey ya linya. Onya to met ya dia’d tugma to ya, a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b ,a, a, b, a, a. Balet no pansinen so villanelle 4: Urduja nen Villafania. Naimatonan so villanelle to et wala’d makalnan katinig ya amin so tugma to no ibasi ed Arti Metrica Del Tagal og. Amin ya linya to ya saksakey ya tugma: Imanoen so pigaran linya: agay la’y binta na impanlupam postura ka na kinalakian aya so ipapatnag na matam dia ed ritmo na sayiao ya tagam tewek ira’y amin ya talawan agay la’y binta na impanlupam No imanoen so salita’d sampot, impanlupam, kinalakian, matam, tagam, talawan, impa nlupam et wala’d saksakey ya tugma basi ed say aral nen Dr. Jose Rizal ed anlong. No say pantotongtongan et makalna tan maples ya tanol na salita, Say impanlupam et walad matantan ya tanol insan say katugma to yan matam, tagam et wala’d maples ya tanol. No ibasi ed kindi Dr. Jose Rizal ya so tugmaan to wala’d simple o payak ya tugma so villanelle nen Villafania. Ompapaway ya say linya ya manlapo’d unaan t an kumalabinsiyam et mankatugma.Say Balikas nen Villafania Dia’d unaan ya sonito nen Villafania, naobserbaan ya tampol so tepet to’d unaan ya li nya: kawalaan mo natan Urduja? Ed sayan tepet nen Villafania ipapanengneng to la bat ed saray kaluyagan nen Villafania no panon ton kaimportanti si Urduja ed bal ang sakey ya Pangasinan. Ta si Urduja et simbolo na Pangasinan: Kawalaan mo natan Urduja? Anggapo’y makamta no iner So angisinopan da ed sika Aliwa labat ya sonito 1 so angibalikasan nen Villafania so liknaan to’d kaluyagan no panon ton kaimportanti si Urduja ed Pangasinan: Naimatonan ya dia’d arom ni‘ran son

ito to: sonito 139 dia ed panamegley na singgulo karaanan ya apis na laman na kinalakian nen Urduja sonito 136 anggano wala ‘ra so kamuyong a nanlapu’d boleg nen Urduja villanelle 50 mamaarap ka’d dapit-letekan dia’d luyag nen binarin Urduja lingay mo’y luyag na Cabaloan Tua man o sakey labat ya mito si Urduja, maksil so pananisia da’ra’y Pangasinan ya s i Urduja et aminsan ya angulo’y luyag na Pangasinan. Say sakey ya pipirawat nen Vi llafania ed saray kaluyagan to et no panon ton aroen tan pabunaen so salita na P angasinan lalo la’d saray kalangweran: sonito 136 singa bukbukor ko’y mibabakal ed saray kailalaka’y biklat ya angakamo’y dila’y Pangasinan. Ed sayan alimbawa nen Villafania, papasikian to ira’y tinmutunda la ‘ran umaanlong ed Pangasinan ya italindeg da o so Pangasinan. Tapian ombuna tan unosbong so litira tura tonia.sonito 128 dia’d inkasil da ra’y dayon musia kinmuyep so masnag a liwawa ed muling na musia’y Pangasinan Ed sayan sonito nen Villafania, mapatpatnag ya saray Pangasinan et sananey ya sali ta so papablien da. No undayo ka bilang ed siyudad na Dagupan, daiset la’y ogogaw ya makapansalita’y Pangasinan lalo la no say binalegan to et dia d mismon baley na Dagupan.  sonito 114 Balet saray tobun-balo natan Dia ed binmungayabong ya siudad Dinmalin tan binmato’y dila ra Salitan Tagala’y pilatek da Ansakit balet tua. Anggaman ontan saray arom ya umaanlong ed Pangasinan ag unabo bon ya unkoyep so salita na Pangasinan. Maksil nin sinsya so pananisia nen Villa fania ya mabuna sa litiratura na Pangasinan: villanelle 46 say bilay na tawir a salita say pansiansia’y dilan Pangasinan wala’d mabunan litiratura Pinatuaan to ya tan initdan to’y pakapatnagan ya ag unkokoyep so litiraturan Pangas inan nen si Villafania et initdan to’y libro si Virgilio S. Almario, sakey ed sara y kritiko to: sonito 164 (para ed si Virgilio S. Almario) anlemlemew so liknaa’d pagew nen yawat ko’d sikayo so libron Pinabli tan arum ni’ran anlong anggano wala so panduarua ompano gaygayen yo’d palian ta nidatek lanti’d Pangasinan anggaman ontan emben yo natan so balikas na musian abangonan

ed abayag ya impakalingwan aya met so ebat ko ed kuanyo ya riklamasion na kanonotan para ed saya’y lapag a nasion ta say litiraturan panrihion wala la’d tambib na ibolusion Amayamay so balikas nen Villafania ed libro ton Malagilion balang sakey ed kaluy agan to. Balet say sakey ya palanang ya ag natitilak ed anlong to et say literat uran Pangasinan et kapara na arum ya salita ya singa tagalog ya wala’y naipaway to yan kuritan. Say Panrinacimiento ed Pangasinan nen Villafania Say sakey ya makapaimano ed Malagilion nen Villafania et saray salitan Pangasinan ya ag natalusan na kalangweran. Ta pian napatwak ya, nan bantag ak ed saray isk wela ya samploran salita ya ginamit nen Villafania ed Malagilion. Empaebatan ko’d sikara ya tan ipatalos da no antoy labay ton ibaga man ya salita. Duamplon manaa ral ed hayskul so pinilik. Saray salitan impaebat ko tan ipatalos da: anlong, ku ritan, banwa, agalpong, egpang, dayabdab, Caboloan, peget, wirwir tan lapayap. E d sarayan salita, anggapoy nipaliwawa da. Say tepet da’d siak, no iner ko inala ya n salita. Makapaermen so pinawayan to may ginawak ya bantag. Ed sayan pakapatnag an, tua labat may ibabaga nen Villafania’d salaysay to’d Balon Silew:"Say atagey ya kl asin Pangasinan so abayag lan abalang o naandi ta nabilang labat iray umaanlong tayo nensaman angga ni ed natan." Ag pimmayag si Villafania ed sayan matuan nagagawa. Kanian naimatonan dia’d anlong to’d malagilion dakel so salitan Pangasinan ya binilay to tapian nausar da’ra’y untot obon Pangasininsi. Tan say bilin to ra’d kapara ton umaanlong: sonito 231 O pinabpabli ‘ran umaanlong pluma’y malayug a Caboloan liing yo ‘ra’y naugip a musia dia ed parnasu na Pangasinan ikorit yo lamet ira’y anlong tan saray tongtong kabayawasan kansion yo lamet ira’y laineng tan saray hambayon abangonan koloran yo’y dapul ya ilalam da’ra’y wala ni ed kalangweran yubol yo’y dila ra’d pangoliran tawi d saray tumatagaumen angga’d masibeg la’ran milupa tan ikinon so dilin salita. Say tepet ed saray umaanlong, kapigan ira mansulat tan italindeg so salitan aban gonan da, no kimmapoy la’y laman da tan aglara makalikna? No bilbilang et natatako t dan ibaga so liknaan ta say rason et agdara iimanoen, wala so bilin nen Villaf ania ed saray umaanlong: sonito 191 agka mapaga umaanlong no agda nabasa’y kanonotan no agda natalusa’y liknaan ya inkorit mo ed saray anlong agmo paniinapa’y linawa no agda nagawat so katagey no agda natukor sa karalem na kawayangan na ilalam mo sonito 193 bawim so Paranasun Pangasinan

O kaluyagan ya umaanlong lagyat mo ‘ra’y sinmaew ya musia sakbay ya onkilot so ilalam sakbay ya naayos so linawa Kanyan saray umaanlong et sikara so ilaloan na ibangon na litiratura na Pangasin an. Sikara so mangipatalos ed saray kalangweran tapian sarama’y salitan nababalang la ed Pangasinan et nabilay. No agnira natenyeg so umaanlong ed sayan bilin nen Villafania ed saray Pangasininsi, mapatpatnag ya anggapo’y panangaro da’d Pangasina n.

)-.Ž Ïïð@DEeh‹  ÓÖøüý?BeiìÙìÙÉÅɲ ²‹É{ÙìÙÉeOeOÉìÙìÙÉeOe+h”zè56B*CJOJQJ\]aJphXXX+h1PJ56B*CJOJQJ\]a % K j ‰ ¨ È é  %Gj Ž©³ÙøåååååååååååååååååãÉåååå$dh¤¤Ð-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zè$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zè5ý>a ¥ Èì4Tw–—¸ÎÏEe ² Óý åååååååååååËËåååååååååå$dh¤¤Ð-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zè$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zè ?jŒ­Ø÷AfŒ·ãäÿ6PpŒªååååååååååååËË­­­­­­$ &Fdh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zè$dh¤¤Ð-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zè$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zèij­°Ó×Ø<@AŒ ²¶·ºÞ⸻ÕÙÚ%"Î%Ð%Q(r(**+K+.š.55éÙƳƳ٠é éÙƳƳ é Ù ³Æ³Ù { h Ù Æ h ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zè$„hdh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$^„ha$gd”zè%"B#O#o#‹#¬#l$ $¬$Í$Ð%Ý%û%&:&V&$ % & 5 S u  E(F(Q(r(åååååååååååååååååååååå ÿÿÿÿ[$\$a$gd1PJr( (°(Ï(ê()$)C)b)})›)·)Õ)ó)***+K+›.œ.ååååååååååååååå˱ååå$dh¤¤Ð-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd1PJ$dh¤¤Ð-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd”zè$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd1PJœ.ƒ/„/ /¬/Ç/å/0 0?0^0{0™0¸0Ø0ò01-182E2F2\2w2’2°2É2ä2åååååååååååååååååååååååååå ÿÿÿÿ[$\$a$gd1PJä2ÿ23 3F3_3€3œ3·3¸355ååååååååååã$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd1PJ,1 h°Ð/ °à=!°"#°  $  %°°Ð°Ð

ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No ListB^
òB

”zè

Normal (Web)¤d¤d[$\$Bþo¢B

”zèapple-converted-space-Lÿÿÿÿ.½Èè%Kj‰¨Èé %Gj Ž©³Ù>a¥Èìø 4 T w –

—

¸

Î

Ï



E e 

² Ó ý

 ?jŒ­Ø÷AfŒ·ãäÿ6PpŒª«Ú*E
 >Xq~œ¹Éæ#$%BOo‹¬l ¬ÍÐÝû:V$%&5Su E F Q r 

° Ï ê !$!C!b!}!›!·!Õ!ó!"""#

·ãäÿŒª«Ú#$%:Vu E """#K#›&œ&ƒ ò()-)8*F*œ+·+¸+--j‹00¸†š@0€0€j‹00j‹00€j‹00‡…š@0€€0€h‹00€h‹00€j‹0

0 Ð …h‹0

0€h‹0

0€j‹00€h‹00€š@0€€0€˜@0€€0€˜@0€€0€j‹00„w…h‹00€˜@0€€0€j‹0Ø0w…  h‹00€˜@0€€0€j‹00pŘ@0€€0€˜@0€€0€˜@0€ 0i5  ª%"r(œ.ä25!"#$%5ø ü ?Bei­°Ó×<@Œ ² ¶·ºÞ⸻ÕÙ##F#J#---ø ü ?Bei­°Ó×<@Œ ² ¶·ºÞ⸻ÕÙ##F#J#---ø ü ?Bei­°Ó×<@Œ ² ¶·ºÞ⸻ÕÙ##F#J#---ÄQýH8¬œÿÿÿÿÿÿÿÿÿ„Є˜þÆÐ^„Ð`„˜þo(()€ „ „˜þÆ ^„ `„˜þ‡hˆH.‚ „p„LÿÆp^„p`„Lÿ‡hˆH.€ „ @„˜þÆ@^„@`„˜þ‡hˆH.€ „„˜þÆ^„`„˜þ‡hˆH.‚ „ à„LÿÆà^„à`„Lÿ‡hˆH.€ „°„˜þÆ°^„°`„˜þ‡hˆH.€ „€„˜þÆ€^„€
„˜þ‡hˆH.‚ „P„LÿÆP^„P`„Lÿ‡hˆH.ÄQýHÿÿÿÿÿÿÿÿšnŒ        „(#¨% )Éa )d¡/—Jl?2a CõiïGÚhxH$lS²7cWj _ B½j*WŽlÍas´ t–Hlwåä1PJ" ” zèŽ.ìÿ@€--$kg

---p@ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 € Symbol3& ‡ z €ÿArial7 ‡ŸGeorgia;  

Batang

þÿà…ŸòùOh«+‘ ³Ù0” ˜ ÐÜìø P

$0

\ h t|„Œä0Say Porma na Malagilion nen VillafaniaXP-JESHNormal X P-JESH  1Microsoft Office Word@€

hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

úMäSHOME  2˜q,¨.Say Porma na Malagilion nen Villafania



Title  



 !"#$%&þÿÿÿ()*+,-.þÿÿÿ0123456789:;<=>?@ABCDþÿÿÿFGHIJKLþÿÿÿNOPQRSTþÿÿÿýÿÿÿWþÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ 1Tableÿÿÿÿ/¾*WordDocumentÿÿÿÿ.LSummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿEDocumentSummaryIn ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q Title:Literary Fiction fiction \HTTP://PANITIKAN.COM.PH/REGIONAL/KAONORANYABILIN.HTM\ KAONORAN YA BILIN: TONGTONG A TUGTUWAN AGAWA ni Maria Magsano Nandorongo ran mangoto sa sanina tan sanbabai a di Maria tan Cornelia tan saray aapo na onor ya ngaran. Ven so sankamelagan ed saray apo to tan sikato met so na papalabiay aro. Walad abay ton sipor kapag no mangan ira, kanian kanawnawa toy m anguray, manestilo tan manlampay no maminsan ed panangan. Kapag no onla met ya o norong ed ngarem, mapanaynay ay agto ni ombuat ya ondago ya anggad itdan nen bai toy sakey a centimes ya isaliw toy kanen. Diad labi no kasakbayay idokol to, si bai to met so mangipanunot ed pandasal to no bilang ta alipatan to yan gawa to. Diad kautlay labi no isisipen nen bai ya ompan nakalay ules, bangonan ton ulesa n. No si ugaw et sinmabi pakasisirit to anggapoy bangonen ton arum noag si bai t o. Diad peles dan mangakan, sayay Maria ya anak, lapud anggapoy arum ya pandaleman to ray bengatlan irirap odino erermen tod bilay aya noag si inaton kaibiba ton n anlapud inlesay bilay to, agto apokpokan so inpanbaga to ray kaonoran iran notic ias ya sinmabid layag to tan puron nipaakar ed sikaton dili. Agaylay makapasinag em ed agto impakanunot ya si maaro tan malagak ton ina et walay sakit tod puso t an diad saraman ya agew, mabetbet so isigi betbet na paruk na asalita lan puso t o. Say destino anti no sikatolay aasabi, dakel ya baraan ya onsabi, dakel ya lin gong nagawa ya agnaamamtaan no say palar lay ontawag. “Ina,” kuay mapalnan talima nen Maria, “saray mangiitap na linawa ed siak agni ran sia nsian napda.” “Akin, anto ta tan lamet anako so pangiirapan day linawad sikaa? Isip kono tinmond a lara ta ayadyari met lay fiesta. Anto tan lamet konoy kuandan nipaakared sika? .” Kuay ina ya singa taruk na sibeg so tanila tan expression na lupa to. “Eh, nanbabangil lamet ya ipapalsa rad siak-ya pati nipaakar ed basinkawel ed poli tica ya linmabas la. Say kuanda ta si Dona Victorina ibabaga to konod si Apo Gob ernador ya sinmungpaak ed candidature to nen peles na basinkawel ed sayay kaonor an ya eleccion. Agko kono makapanburi ta walay inopaan ton secreta ya oonlan ina gewagew ya mansisiim ed amin ya kiwas ko. Ontan met nen Don Tasio kono nanbabang il so labir-labir ton nipaakar ed siak lapud agko pangipaonong na pilak na karak lan ed ag onkatunongan ya panbayaran. Sani makapadpaermen, ina, ta saramay profe tas nen saman ya angikuan ya aliwliway kasungpalay fiesta tan agda labay so mibi ang et sikara natay makakaonan mannununot ya mangalay kuartan nakdaan ya agni ag astos,” kuay anak ya singa nanaermenan. “Anto met lay irirap mo anako ed sayan bilay? Polim ira lambengat tan agmo panerme nan o paningongotan iratan, tan isaklang mo lan amin ed Dios a Kataawan ta pian payabolan to ka komoy biskeg, dunong tan lalang ya manakbat niran tan ya amin. I nunot mo la anako ed saray irirap nen Katawan tin Jesucristo ipasen mo lan signa pisasakbat mo ed belat na cruz ya sinakbat to sengeged kasalanan tin pinalsa to . Agmo ra bobosolen noag ingen sikaray pikasim t apian komon nabirbir daray ling o tan kasalanan da et oniarain panpataolian da,” kuay maoyamon bili ina. Ameneng ya agano si anak, insane inebatan toy inato: “On, ina, agkora bosolen ni i rapey linawa, balet agdaak napiluk ed agonkatunongan. Ipatron ko rad Dios a kata wan, balet ikanak met so tudio ya inter tod siak a mamakal ed saratan ya kaisipa n dan agmatunong. No akowen yon amii panamairap na sakey a maruksa inta walad si kayoy sekder tan pakayarri ya mamaat, maong la inay agyoak inanak t apian nabawa say bilang na aripen ed sayan bansa. Paolian yoak lambengat inan onebat ed papel tan pluma ta sikarra raya so ayurran inter na Dios ed siak a pangiagel kod inka siak a dili tan say kaparak ya too. Alanang lay kiknaan kod sarayan amin, ina, k

anian agki lambengat mapaga ta agko ra paningongotan t apian agda deraley laman tan nunot ko.” “Maong sirin anako no ontay kaisipan mo ta say papagaan ko wari so say kasakitan m o, ta no sikay nasakitan, ompatey kami met lan amin…” kkuay ina kasakbabayay pamilin tod Apo ton Ven. “Ven, agmo sumsumlangey baim ta no sikatoy ompatey la, kaskasi ka ta angapolay pia laan moy sakey a centimes no onorongka, anggapo lay mangoles ed sika no labi, an ggapo lay bangonen mo no makasisirit ka, anggapo lay manbangat ed sikay dasal, m angipanunot na pandasal mo t apian lawas kasian kay Dios.” Balibali so impangogto ran sanina tan sanbabai ya singa anggapoy onsabin bigla y a mangerep na arowan tan likeliket da. No panoy biskeg na kirmat tan karol ya mangatot ed sakey a kiew, ontan met so im pamakbak na mauges a dagem a kuan ti ngola ed si ina nen apaleenay masudsulok a kapalduay horas ed kaonuran ya inpanbilin to. Sikatoy atumba ed dilin silir to t an say kaonoran a balikas to, “Dios ko, ilaban moak.” Agla akasalita ya anggad inkoy os na bilay to ed komalabintalon agew ya indokol to ed agew na Miercoles fecha 1 9 ed Enero ed horas n alas 9:45 ed kabuasan. Say kaonoran ton bilin so lawas aga miley anak ton ataynanan to, tan amin ya kimey to ed bilay aya ya laut lad lingk or ed baley tan kaparan too so lawaas ibagat tod mablin ngaran na mapaaro tan ma lagak ton ina ya nibokor a natawag toy kien ton dili ya nanlapud inkaugaw to. VIDA ni Maria Magsano Say baley na Lingayen napnek na liga tan sayaksak nen kuay agew ya onbalatabat e d sakey ya kabuasan ed bolay Enero, visperas na fiestay baley. Sayan agew ed pol oy Filipinas, onung na abangonan ya kagagawa a nanlapud saray inmonan ateng tayo , nayarian tin ipangta so kaabigan tin manangkaili, balet ta ugalin ipasen day a rum ya pasirayew labat ed kaparan too ya aliwan peteg ya tanday kabaleg na linaw a tan puson mamarawes ed siopa Kaman ya nibalon mifiesta. No say sakey ya ag kad alaan et panduaruaan toyan ugali, paakar yod sakey a fiesta y baley may barrio t apian nanengneng tan naimatonan to so panangkaili rad sikato ya no nayari ngaln gali ra seksekey bitoka ya angad kolokolong to. Arum ed saray bibirbiren ya atag ey ya aral ya kaagian tayo ipapasen day a sayan ujgali tin nailuaman so sakey ed saray sengeg na kapobrean tan irap ed sayan bansa. Napatua may andi yan kuan a, anganko napalabas ni nilasus ya taon insane naekal yad awaray awir tin kagagawa ed saray inmonan lapuan tiran at-ateng. Diad Libsong, uman asinger ed baley na Lingayen diad utel na kompog day caniogan ya anggapoy paga ran natumba ed anggan anton biskeg na dagem, walan a katalinde g ed silong na bolobolong ya mapanaspas no onsibok so dagem na amiyan ya manlapu d dayat na Lingayen so sakey ya abong a baleg, abeba, maalindaway, malinis tan n engneng toy nanpanaon la ed kabayag, tan sikatoy pinagkaariray amin ya abong ed saman ya simpok. Walan manaayam ed mapayapan loob to so sakey a marikit ya limga s to ag makabuek ya singa sakey ya bilay ed saray estorias ya nababasa, no ag di ad kasimpitay makaroyroyon kaabigan to. Diad antikey ya salita, saray kakaaro to , Vida so pantatawag dad sikato, ngaran ya pinili laki tod ina ya say talos to s o sikato naani “bilay” na pulin sengueg to. Sat dalem tonian abong so kapegleyay walan arlong to. Walay pigaran yorongan ton narra ya singa ra balon naynay ed kapoponosanan dan inagew-agew na lupot ya bin asaay petroleo, walay sakey ya baleg a nengnengay horas ya akapeket ed dingding tan diad leksab to so sakey ya piano a nanlapud Alemania. Sikatoyan piano ya and i inkera tan diad dilin abay to so angeselan na ina nen Vida ed panganko toy imp arongtal ya aro na sakey a walay betang a sondalo nen Revolucion. Saksakey ya an ak nen Capitan Don Lorenzo Solis tan Capitana Dona Josefa Sangalang, saray laki tan bai na bilay na sayan tongtong. Sikatoya so antikey ya awaran tonian abong y a nianakan nen Vida. Ompawil iti natan lamet ed samay fiestay baley. Marakep tan masaya ya tua so imp amalabas da, saray sankaili amawil irad kabalbaleyan day a napno ray ambabangil ya natongtong da. Walay sakey ed saraya balet so ag ni pinmawil tan agto labay n o nayari so miolup ed saray kakaaro to ed anggan iner ya laen da. Ugaw-ugawen me t nin balon-laki, noble tan mabinta so indengan to, ankabli ray ugagep tod bilay

tan say sankatagian ya pilalek to so say pakasabi tod maliket tan mareen ya pan amaley. Sakey a enginiero tan nianak ed baley na Alaminos, “ciudad ed dapit sagur na Lugar Pangasinan ya kuanen Presidente Quezon nen aminsan ya nakar to yan pase n. Say agew ya pikasakey tod si Vida so namasingger la, tan diad saya, mapanaynay y a onsabid kalakal tan linawa to so kaganoan to la komon nian kanunotan ta pian w ala lan makatempey na saray erermen tan gonigoy kabokoran. Sayagew, singa panaon so aliling dad sikato. Sinambaan to so pamaliket tan pi-ando lawas na panangaro to ed si Vida. Samay reloj ed dingding n alas cinco ed ngarem nen natalineng nen Vida so tanol na sapatos ya ombabalitang ed takayan tan sinmalat so toktok ed kapot na wangala n. Ang gapoy onkitakitaw diad pigaran segundos. Kabekta nangel ya sinmoblay so n gayengey napakaskasin voces ya itatareren toy tambayo, “Maria Clara.” Say toktok so tinmobat, tan nankalkalna ya inlokas nen Vida so puerta. Siopa kasi so wadman? A kin kasi et puso toy atalagnaw tan paruk toy ngalngalin pekdaken toy pagew to! A kin kasi ray aping to et binmalanga tan saray amta to so malikeliket, saray bibi l toy napnoy agnibalikas ya pakelaw tan gayaga? Siopay ag manisia ya say mangaro tan inaro et sikatoy sankabalgan ya liket diad bilay. Bukot na ambagel anganko so onsungpa pa lagi ed sayan pananisia. Inderew toy lima to nen Vida ed si Mario ya tanday liket tod inpakapannengneng d a. Sininkat tan minesmes nen sakey ed sanduan limato, insan to inkalkalnan inasi ngger ed bibil tora t apian niter to may quan day a pinagkatanday panangaron ipa parok na puso. Ag iran dua akasel ya tampol; say puso ran napnoy liket tan angga poy lugar na anton salita. Say mata ra balet so nanabet; tan diad inpakapanabet da, say puso ray nantalusan tan akapansalita ed salitan bukor na saray duaran ma naarowan so makaamta. Nankalkalna ran amaarap ed abay ton may piano tan say kara kpay panaon so sikaran bokbukor so akankien ed sman ya igsa. “Amtak ya onsabi ka,” kuanen Vida ya inmona, “kanian inparaan kon inian yank awes ya i nter mod siak nen kaonoran ya inkianak ko. Labay moy inkagawa to?” “Labay ko? Masoluk nen say isip mo, marakerakep tan inangaangay mo, singak nengnen gnengen so itchoray talintaom no nasabilay agew ya itoon kod olom so balanget na amputi ran bulaklak ya tanday panlaktip na puso tan kamarerua tan dua t apian s aksakey so iparok tan ilinawa ra,” kuanen Mario ya napnoy voces toy tamuy tan kaul imikan, say lupa toy alimbos na liket tan gayagay onpepelnak ya balon bilay, “Anto balet kasi so liknaan mo? Labay ko mett ya kabaten.” Tinmonda ed pansasalita to t an aalagden toy Vida ya onebat, tan nen anggapoy naalagar ton ebat tinampol ton intobat so pansasalita to. “Mapanaynay kon omamengen so panbilay ta naanin dua, ta n ay, Vida, ngalngalin agko la nisongdo so pannununot ko. Liliknaen ko ya manbil ayak ya andi angga ya mangaro ed sika, sikay inter na Dios ya bilay na bilay ko, panlingkoran ko, amamayoen ko tan kawaloen kod angaay nayarian ko.” Inalis tod arap na mata to ya agano nen leleg ton manaalagar na ebat nen Vida, b alet nen pawilen ton lingisen. Nikelawan nen walan anengneng to ta samay mabilay a talintao ya maligliga, bigla nagmaliw ya singa “Madre Dolorosa” ya mata toy asebs eban ya tampol na layap ya mandarlang ya gayagad kamareua to. Sininkat to ray li ma nen Vida, binenbenan to ran mapeget ed dalem na lima ton dili tan kekerewen t on pikakasi ya sikato komoy perdonaen to no kasalanan to kasi may inpambaga toy petepeteg ya liliknaen to. “Ah, Vida, Vida ya bilay an bilay ko,” inkuan ton nanbalikas lamet, “antoy ginawak ya akasengeg na ontan lan pannangis mo? Oniarin sikatotay bales na abayag lan ogage p ko ya sikay kien kon bokbokor tan mablin kapisag na laman tan kamareruak?” Lalon pinmalaloy pansibsibek nen Vida, tan lapud ag to ra naokpos so lima to ran nipangaw ed saray lima nen inaro ton Mario, agto naponasay lua to ran aamesen d ay sanduan aping to. Nen agla makanonoy liknaan ton nalalames na mapalalon gonig oy loob to, alopbob ed dilin panytodyodrongan to, say mata to ray kinmopit, page w toy manbanlayon ya singa binel day daloyon ed makibual ya dayat. Inmalagey si Mario tan say sanduan taklay toy inlakap tod duan takeb nen Vida, p inonasan to ray lua to, tan sinarel to ya anggad inkaimasmasan to, tan inpakalik na to ya s ay oloto et walan inmobong ya singa manok ed paggew nen inaroto. Inan goban ta ray gamet nen Vida ya sinansakey, balet agto nanpakpelan ya sinali a in angobad bibil tora ta anggaman amtato ya say angob ya inalad limot et makapalikl

iket met no mamnisan, balet ta diad sakey a makalakal tan mabintan bii anggapoy kana to no ag sakey lambengat ya gawan makabos tan mauges ya inanamotan. Bang sa y ginawato laingen so say maoyamon pangokoyong to dia ed mangasamit iran balikas , tan pikakasi ya sikato la komoy onsalita. Linmimatay Vida tan tampol ya inmikban ed samay duaran taklay ya aliling day man giaagel ed kaatapan to. Sinakoban toy lupa to na sanduan limato tan nannunnunot ya agano. Pinaulianan nen Mario, tan banbantayan to lambengat ya andi mogmon inb aga to ya anggad impanbalikas nen Vida na pigaran apoltot ya salita ed pangekere w toy pangitepel nen Mario ed sikato ed walan apatnag toran kakapoyan to. Kayari ton nansalita, iniorong to, inosdong toray matato, tan alay pakaskasi tan makat enieg na liknaan ya awawey to. Nen kapanemet toy panolito ton naplag ed tabla, si Mario pinmawil ed yorongan to tan tinepettan toy onia, “Vida, por Dios, antoy sinmabid sika ya akin et siak so inpanimaton mo nian gonigon ya agko natalusan, tan siak so inpagmaliw ton sankae rmenan ya too natan? Ipangasim komon ya isalaysay ed siak no wala bilang so akas engeg ya mamilit ed sika ed pagbabawim na sipasipan morad siak. Ag oniarin isibl et mod siak yan kasangpotan ya kerew ko.” Agton siansia ni makasel nen Vida tan ngalngalni agto inengneng iray mata to ed si Mario ya inaro to. Siopay makapangibaga ya diad maligligaan inpakapannengneng da, impakagamgam day pirawat dan makapantuyaw tan diad liket dan agnasabsabaan ed magano lan pakarapat day gegemtan dan magmaliw ya saksakey ira ed puso tan ka marerua, et onmay asabiran kipapasen? Agay lan tuay inkalamang na panaon! Tan ma kapasigsinagem ya karuksaan to no maminsan! Bulaklak na gayaga, no sikay nitakta katak ed pasen ya dalanen, itan met lan ontombok ya ontobo so sabit na ermen ya manorok na kasalian ni no kuan mi lan ompawil. Balet kaaron bomabasa, agmo lilin gwanan net balet ta diad kayari siplog na baleg ya dagen, ontombok so mareereen ya panaon, tan diad beneg na makapal ya lurem wadmay managaag ya agew. Ngalngalin agla nisongdo nen Mario so onman ya kipapasen dan dua. Sinmabid sikat o so panayakop ton lakapen iman ya magapil tan napnoy ermen ya talintao, tan yan gob tod lupan names na lua tan maimpis iran bibil to, balet ta tampol met ya ano notan to ya sarayan gawa marapit malaverden kabibilaay; tan diad awaray peteg ya ugali Filipino, agmakana tan sungpan tuloy ed ugali mabintan awey tan pitotoo. Diad karaklan, say angoban ya nagawad saray duaran maarowan ya agni kinasal so s akey ay binayes ya ugali lambengat ed saray bansa ed biek taew. Si Mario tipoy lakin mareen, malabid kagagawan abangonay daiset, aliwan maagap y a linawa ya singa saray arum ya lalaki. Ag maliket ed saray kagagalaw tan kakiki wi ray bibiid arum ya nacion, mapeget so panangaro to ed abangonan iran ugali di lin kabansaan to. Diad bii labay to lawas so yanon panangawes, pitotoo, kagagall aw tan kakaawey, kagula to ray konkonwaarin [KULANG PA ITO] Singa atenieg iray likknaan nen Mario, balet ta lapud pilit ton makapikabat na s atan a toon inaro nen Vida, indeen ton tampol tan ag inmesel. “Amin pigapiga ya ginapoan kon ibagad sika so apalabas lan inpanbilay ko, balet ta baaten moak met lan baaten, tan inkuan mo ya say apalabas so apalabas la tan an ggapoy biang dad natan tan arapen ya bilay, ta aliling day ikonfesar ed sika so agawadsiak antes ya idago moak ed altar ya kapisag na pusom tan kamareruam ya an ggad angga.” Lapud say isip nen Mario so anggapo ni akaonan angiteran toy puso to no agto boo k, singa sinmabi duarua to. Singa to nengnengnengen natan ya si inaro to so wala lan akaimeng nen saman ed taklay na sakey a laki, tan sa may bibil ya agto atriv ien ya diwiten so inangoban lan aminpigapiga na bibil na sakey a manangaro. Say mansasbon pirawat ed sikato ya tekmelan to komon itan ya laki, saray lima to ine let to ran inpanmesmesan. Kabekta apapa toy petang na liknaan ton dili tan inkua n ton nantepet ed Vida, “Siopa tan ya laki so inarom nen saman? Ipangasim pan isal aysay ed siak ya amin so nipaakar ed sikato.” “Anak na toon kabkabosol nen amak. A kapanabet kami ya amin pinsan ed sakey a bail e tan sikato met lamay kasangpotan. No panoy inpakapanarowan min tamtampol so an ggapoy mikabat ni say siak ya dili. Naplag so onman lan inpangaro tod siak ed sa may pasen ya akanengnengean tod siak tan ontan komet. Nanlapud saman ya impakapa nabet tan impa-kapannengnengan mi bokor na maamoamot ya sulatan mi so pakapankak abatan mi ya anggad impakasingkat nen amak na sakey a sulat ko ed sakey ya agew

tan sikato met lamay impangiakar ton tampol ed siak ed sakey a colegio ray bibii ed Ibali tan niarawiak ed amin yua kabkabat ko. Nen si Pepe, sikatoyay ngaran t o, akabatan toy asungpalan ko, nila ton agto nanangananganan si amak tan pasoote n ton mapilit ya amtaen ed sikato so akasengeg. Apatey lawari nen amak ed gaway petang na oolu to noag asambot a asinkat na sakey ya manaayam ed sikami may sabl in isigbat to lawari ed sikato. Andi talaw tan takut, agto inmalis ed arap nen a mak ya anggad agto ya nibalikas iran salita, ‘Masiken ka la natan balet agmo nibur i ya enn wala ka met ed kaugawan ya singa say siak, apalabas mo met yan liknaan ya singa say liknaan ko met natan. No kabosol moy amak nen saman tan natan, akin et lanoren mon manliknay irap so anak mo tan anak ton man ya kabosol mo? Lakiak tan say mundo maawang lawas ya panakarakaran ko ya pangitaligaygay irap tan sak it na sugat ya intilak mod pusok. Isambak ya say anak mo anggapoy pandeen na kal akal to ya anggad makaromog na lakin mangawit ed sikatod altar tan kienen ton ka pisag na puso, laman tan kamarerua to.’ Ag akasel si amak tan ag akagalaw ya abaya g a singa pinekpek na ambelat ya kiew. Nila toak ya tampol nen amak ed kawalaan ko tan siak so binilin ton maong tan tinempey toy agolon liknaan tan kalakal ko. Insipan ton iter ed siak ya ami labay tan nakaokulan ko dapot ilingwan koy Pepe . Impasambaan to met ed siak ya anggan sikami ya duan bokor nen Pepe so natilak ya manaltalindeg ed mundo, so agkon balut onaboloy ya miasawad sikato. Ugawak ni n tultuloy ta mikalkalabinlimak, tan lapud niiluamak ed kabibilay ya walad inuma y tan pankanawnawa, mainumay towak ya apaonor ed sayan kerew to. Nanlapud saman singa agko amtay petepeteg ya kareenan ya anggaman inatey si Pepe ed estrangero nen apalabas so pigaray taon, ya anggad agko pakapangibagad sikan amin nian apar alan kod bilay, ta inememan koyad dalem na pusok ya maomaong ya anggaman sika la y inarok.” “Akin ey, Vida?” kuay Mario’n nantepet. “Lapud diad pikakabat kon peteg ed kabaleg na panangarom ed siak, singak likliknae n ya agak onnepeg ed satan ya arom ta lapud asalik so angaro lan aminsan nen aga k ni akasabid wangalay pusom.” Sinaltan toy daiset so yorung to, inkuan to lamet y a nanolit, “Mario, iter kod sikan dildili so pankanawnawa ya gawaen mo so labay mo n kasungpalan ko natan ta nibagak lad sika so maamoamot ya secretok ya inatol ko n masimoon ed pagew ko ya pigapigay taon. No walad nunot mo so pangikaindan mod siak tan pangisalat mo lad siak ed arum ya bin onnepeg ya maong ed sika nen say siak, walad sika tan ya pankanawnawa tan ekalen mo lay nilawan mon linawa ya sia k wari apilim ya katangbayan mod bilay aya. Say arom ya niter tan nitilak mo lad siak ya napnoy katooran, lingkor tan katuaan so sikato lay pinagka ligliwak ed kabokoran no naandi kalan ligliwak ed bilay ko.” Si Mario tampol ya alimbos na liknaan ya agto nabenbenan. Alingwana to lay dilin inkasikato tan say dilin kasimpitay awey tan pitotoo to, inmalagey tan pinonggo s toy Vida na dili rran taklay to, inangoban tod bibil ya ago to la nanangangana n tan sikato met so onaonan inpakagawato, tan inolitolit ton inbagad sikato so s aray priawat ton abayag lan panaon ya ipaamta ed sikato. “Vida, inaro takad amiamin day bii diad mundo ya anggan antoy Agawam o agawad sika . Sikay kien ko ya arowen, amamayoween, panlingkoran tan kayamanan ko natan, naa ni tan andi angga.” Kuan nen Mario. Nen asabin apalabas so taloran samba, Vida tan si Mario nankasal irad simbaan ya walaran akaimatoy kakaaro kakanayon tan kagkabat na familia ran dua. Samay abon g ya nianakan nen Vida nagmaliwan toy nanaabetan day amin ya bibirbiren ya buleg na Lingayen tan Alaminos tan kangaranan dan ami insulat ed Society page na Trib une. Kayari bansal, samay “confesion” nen Vida so aminpinsan ya alingwanan dan dua, tan s ay walad nunod a lambengat so say inpakagamor day pirawrawat dan nasabi ya andi arum no agsa lanti panbilay dad kareenan tan gayaga. ASELENG NA INAWA ni Eufemia Villamil \http://panitikan.com.ph/regional/aselennainawa.htm\ Asabi so wedding anniversary di sanasawan Bernardo tan si Melba ed inpakarapat d ay samploy taon ya maong dan olupan. Diad bayag dalan sanasawa ya manaamong, ang gapoy bengatlan siblangan da no ag ingen manaari lawas so kaliketan ed loub na m

aawang dan ayaman. Si Bernardo ya abangonan to’d bilay to so maong ya arowan tan m aong a pantalusan, nanengneng so ontan lan panamabli to ed kapisag na puso to ta n ontan met ed saray anemiran anak da. Diad saman a mablin agew walaran dinmagup so atatagey ya oked na totoo laut lad saray maaro tan malugor ton ateng nen Bernardo tan ontan met na saray agi tan ka kanayon to. “Mabuhay! Long Live!” So maliket ya nibelyaw day totoo ed saray sanasawa. “Salamat ed sikayon amin!” So nikuan day sanasawa ed saray sankaili ya aki-ambegya. Alimbos iray liket so totoo ed saman a labi. ANdi lay ginawa ra say nansayaw, na npalek, naniinuman na alak tan angan. Baleg ya tanol so agawa ed dalem tan paway na marakep dan ayaman. Diad paway na kosina balet, nanengneng so ag manondan ki mey tan oras na ikakana ran baso, plato, kutsara, tenedor tan arom nira. Si Bern ardo ya maimano lawas ed saray totoo, adatngan ton anengneng so sanina ya dingan met lay yakar dala. Saraya nengneng day nababaingan tan atawag so imano nen Ber nardo lapud nalikas ton singa mamapasnok si asawa to ed saraya. “Akin, Melba? Siopa raman? Angan lara?” So nantotombukan ton tepet. “Saraman so totoon ayaman day abong. Labay day onloub ya igaganggan. Mamapasnokak ta onlaradia amta maringdingot ira. Inablog kora laingen!” Ebat nen Melba. Lapud niduman ingal so nangel ed kawalaan day sankaili, kanian atawag so imano r ay sanasawa. Tampol dinmago ra ed simpok day sankaili ya atiptipon. Labi lan maong nen nasungpal so saman ya ayayam. Saray totoo kinalkalnaan da met lay nanpatanir ed satay sanasawa. Ag nibalikas so kaliketan ya alikna na baling sakey ed saray dinmagup. Saray sanasawa, saray anak da tan saray igaganggan dara baleg met met so inkaban alan da. Asakbay iran nalaan na inpakaugip. Andi kita-kitaw ed abong kayari na i npanliliket da. “Sakay kan bin andi sibeg! Agko inilaluan ya ontan so ugalim! Kaonungan mo lan man gipanengneng itan a walna ed sika?” So nikuan nen Bernardo ed asawa to. “Akin et ontan so ibagam! Iner so nanggawaan koy makapoy ed sika?” Masebesebeg ya in ebat nen bii. “Anggapoy makapoy ya ginawam! No amtak labat ya ontan so ugalim, dakel ni bin agko ni anengneng,” masiadoy pasnok nen Bernardo. “Ibagam ed siak no antoy kinolangan ko ya asawa. Niinter ko met so kanepegan kon s akey ya asawa tan sakey ya ina. Kaonugan mon mangibaga tan ed siak!” So nangisan y a ebat nen Melba. “Taboy kadia! Taboy kadia! Agko labay a nanengneng so lupam! Diad bayag talan mana among, anggapoy nibagam ed panangarok ed sika, balet diad anengneng kon kalamnga n mo ed dilin ateng mo, sikato tan so ugalim agko nitepel!” Mabakat ya paliwawa ne n asawan laki. “Sikatotan so pamatabuyan mo ed siak ya asawam! Agak met nanlamang ed sika! Antoy pibibiang mo no malamangak ed ateng ko! Sikatotan so agmo nepeg ya louban!” Paliwa wa nen Melba. “So kuanmo, Melba. Balet diad siak a mantalus ditan mapatnag so petepeteg ya inkat oom. No nayarian mon lamangen so ateng mon dili ya akautangan moy nagnap mon bil ay, siopa ak nin agmo lamangen!” So maingal ya nibaga nen Bernardo. Lapud mapalaloy nangis nen Melba, kanian agto agawaan lay onebat ed si asawa ton singa oolamen so laman to ed kabaleg na pasnok to. “Taboy kadia! Taboy kadia ed sayan ayaman! Agko naako so ginawam ya kalamangan. Ag ak ni akanengneng na sankaugsan a too, no agmo bukod! Malamang! Malamang! Taboy kadia! Taboy ka!” So maingal ya baga nen asawan laki. Lapud manponiti tan maingal si Bernardo kanian narengel met si Melba ya maingal. “Daddy! Daddy! Akin? Antoy kokogipen yo? Akin et maingal kayo?” Si Bernardo ya naksawan ed gaway pasnok to, sansansakey so balikas to. “Salamat! Salamat! Kugip ko labat manaya. Salamat!” Diad biek tonian agawa, si Melba alikna to so niduman liknaan nen asawa to. Nanl apu lad saman, naaralan ton arowen si inato, tan lapud wala man a kinugip nen Be rnardo kanian anonutan tomay akulaw ya anengneng ton nanpasnukan nen asawa to. I ntepel ton inbaga ed si asawa to ya sman ya akulaw, et dilin ina to fan lapud du ka ed kipapasen, inbaing to ya inkabat ed si asawa to. Anggaman mairap tan duka si katulangan nen Bernardo, siansian inpanengneng toy l

uor tan panangaro to ed si akulaw a dilin ateng na kapisag na puso to. PINAWIL TORAY BOLEG TO ni Eufemia Villamil \http://panitikan.com.ph/regional/pinawiltoraybolegto.htm\ Lapud ag inilaluan ya isabi nen bakal diad dalin tayo, nanbabangil so agawgawa e d bilay lautlad inkiwaklit na saray mabli ed puso tayo lapud inkasakupan da ed a rawin pasen. Ontan la kalamor so gonigon na pagew nen malimgas ya asawa nen Gen aro nen agto la agawaan so pinmawil ed diking day boleg to. Asaraan ya amin so ganaganay paaralan knian akatonda ed anapan to si Aurora ed p asen ton maestra. Lalon taluna so gonigon to lapud agto amta no iner so pangalaa n toy legpet tod bilay tan saray anak ton talora. “Dya la ed kindi laki tan bai yoy laen tayon panayaman, anako,” so nikuan nen maaron ina ed saray talora. “Labay kod man, nanay! Dakel so niog diman! Abonton so lakamas! Sawaan so pisi-pis ing, lomboy tan kamantilis!” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. “Dali sirin Nanay, diman itila ed kindi laki tan bai so panayanan tayo,” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. “Dali sirin Nanay, diman itila ed kindi laki tan bai so panayanan tayo,” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. Diad seet, kuli tan anos nen Aurora agawaan toy nanbilay a kabokbokuran ya andi si asawa ton katulong to. Nanbabuy tan nanmanuk iran saniina. Lapud walara ed ot el na makapal a kaniogan di katulangan to, kanian mabetbet met so panlarak da na ilako ra, ta ontan lay bili na larak ed saraman a panaon. Sakey a lahbi nitepet nen Mario. “Nanay, kapigan balet so isengpet nen tatay ko ey ?” “Agka mapaga anak, ta no nasungpal so bakal, onpawil dya lay tatay yo,” inpailalo ne n ina. “Agaylan likeliket tayo ed satan! Anto, nanay?” maliket a nikuan day ogugaw. “Ogip kayo la sirin anako, pian masakbay kayon onbangon. Dakel so kimey tayo nabua s. Manulor itayo na niog,” nipasakbay nen ina ed saray anak to. Sanlegan na bakal ontan met lay kairapan ya nilikna nen Aurora lautla nen ag tol a akab-kabatan so walan kipapasen nen asawa to lapud anggapo sa coreo, palapagan radio odinu anton bengatlan pakalaan na balita. Say agew, bulan tan taon dinmalan ya ag namantaan tan diad utel day kairapan tan kaermenan nen Aurora naanosan toray anak ton apan-aral. Ilalo lahwas so agnaoma n ya diad agew iran onsabi walan siansia so pakanunot nen asawa ton onpawil ed s ikara. “Nanay,” kuanday anak to, “akin kasi et agto balesen nen tatay mi so saray sulsulat me ed sikara? Talagan indaindan da itayo lan sigpot.” “Nayari met lagi, balet agak manisia ya agto met mailiw ed sikatayo,” ebat nen nanay da. “Nen sinulat tayoy tatay ko, nen naplag si agik pinakabatan tayo ra met. Agay lay awet na puso ran ag mansulat ed sikatayo!” maermen ya abisuat na anak ton bii. “Ag nayari ya makalinguan si tatay yo ed sikatayo. Anggapo met so kinulangan ko bi lang ya nepeg ton barungan ed siak, andi bali, anak, manilalo kayo lawas ed Dios a katawan ta walan siansia so ipawil to ed sikatayo. Ag lara akasel so anak tan diad maong dan panangaro ed si nanay da, sikato so ma kapangiter na ilalo to ed bilay. Lapud asakbay iran nandem di Aurora tan saray kaiba to ed abong ed sman a lahbi, kanian walalaran mareereen ed loub na abong. Ag abayag walay nangel a bocis ya saya et abirbir nen Aurora. Amaarap a tampol ed pinto tan nilukasan toy katulang an ton laki tan mankelaw. Angigalang tan nanopapet. “Akin, ana, et akakar kayo dya ed srayan igsa? Antoy agawa? Antoy pegdat yo?” so man oosilan a tepet nen Aurora. “Walay pakelaw ed sika, anako, Pisalamatan koy baleg no mangiter na kaliketan mod bilay,” inpangigapo nen katulangan to. “Antoy labay yon ibaga, ama? Anto tan a pakelaw so kuanyo?” kuanen Aurora. “Sinmabi asawam, anako,” so ag napokpukan ya inbalita nen masiken. “Sinmabi Genaro! Iner so kawalaan to ey? Panliketan kon peteg ama so inpawil tod d

iking min boleg to Say ilalik ag balut naapa! Say Dios lawas agto ka paulian no agmo met ikaindan,” tan dingay inpanpales ton akila ed si katulangan to ya minengn eng ed si asawa ton agto anengneng ya pigay taon.

Title:Literary Text 10 ÐÏࡱá>þÿ lnþÿÿÿkÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ” ” ©+}$ï ©+}$}$:9*,””Á* 

Pun¡â°Ìpù  e* ©+ú+0*,o*R1!Þ1Á*1”Á*èï ï }$ï ï ï ï ï Ï+Ï+á"œï ï ï *,ï ï ï ï ¨¨¨„,D¨¨¨,¨¨¨””””””ÿÿÿÿ

Pangiparungtal Say salita ya amta na balon Pangasinense et ama’y atawir ed atateng da odino ama’y n aaralan ed abung. A singa saray arum met a salita, wala’y duaran klasi na salitan Pangasinan – manguna ima’y ordinario, uusaren ed abung tan kasual ya osa-osa; tan ko madua, ama’y atagey a klasin Pangasinan ya uusaren da’ra’y umaanlong tan tumatagaumen nen saman. Say atagey a klasin Pangasinan so abayag lan abalang o naandi ta nabi lang labat ira’y sumusulat tayo nen saman angga ni’d natan. Naandi met la’ra’y tumatagau men a makaamta na karaanan a litiratura tayo a singa saray anlong (verse, poem, poetry), uliran (myth, legend), dangoan o kansion (song), diparan (proverbs, max im), pabitla o bonikew (riddles) tan arum ni’ran sulsulat a parti komun na litirat ura tayo natan no ag iraya alinglingwanan. Literary Genocide. Aya so asagmakan na litiraturan Pangasinan. Nen panao n na Kastila, linmesa ira’y awiran tan iskuilaan no iner say inkanan panagbangat e t say bayes a salita. Impaneknek da’ra’y prayli so panusar na salitan Kastila laut l a’d saray kailin anakbanua. Nen panaon na impan-alsa o gelew, nilablabay ni na rib olusionarion pa-Pangasinense so mibakal ya usar so barang tan paltug nen say man gusar na pluma tan papil. Ontan met so agawa nen wala tayo ed ley na America. Im paneknek da met so panusar na salitan Inglis. Dia ed panamegley da’ra’y mamaistro ta n libron lugan na barkon Thomas, masimoon tayon inmonor ed sikara tan nansalat n a salita a singa nansalat labat na solong a kawes. Nen imbeneg a siglo, wala ‘ra’y piga’ran sumusulat ya Pangasinense balet nansulat ira ed salitan Inglis tan Filipi no – say apilin salita o linguini ya onkana ed bansa na Pilipinas. Ayan lingguahi et salita da’ra’y Tagala. Dia ed inlabas na apat a lasus a taon nansiansia so salitan Pangasinan anggano w ala ‘ya ed dalem na duara ed saray lingguahi mundial – say Kastila tan Inglis. Bangb alet ag iya binmuna a singa saray salitan Tagalog, Bisaya tan Iluko. Say amtak a rason odino sengegan, agimperan so ibolusion na salita tayo lapu’d ta anggapo’y sum usulat tayon angusar ed saya tan anggapo’y maseet ya anipon tan angipatalus ed sar ama’y gendat la tan karaanan a tawir tayon sulsulat. Say asumapalan to la ingen, i natey so litiraturan Pangasinan. Saray Polina na Panulatan ya Pangasinan Say litiratura ono panulatan a Pangasinan nanumpisa ed saray Misionarion Dominic o nen komalabinsiam a siglo nen wala ni’d dalem na ley na Kastila so bansan Pilipi nas. Saray orihinal tan salin a sulsulat da ‘rayan paparin misionario so amaatagey tan angiletneg na salitan Pangasinan ed liturhika tan litirarion lingguahi. Kar aklan ed saray inmunan natawag a litiratura tayo et sirmon, dasal, katikismo tan arum ni’ran sulsulat ya inkanan impangilaknab na katolisismo ed luyag na Caboloan o Pangasinan nen panaon aman. Say impluwensia na Kastila ed anlong a Pangasinan et nanengneng ono nabasa ed sa ray gozos, impanbilay (bilay da’raý santo) tan passion. (Nelmida, 1980) Onong ed say insulat a salaysay ed libron Pangasinan Grammar (1970) nen Rev. Fid el na Amurrio, say sankasakbayan a koliksion na sirmon pinmaway nen 1851 tan imp rinta ed Madrid. Tinumbukan iya na pablikasion da’ra’y tinipon na paparin Dominico n en 1858. Say unaan a Pasion a Pangasinan imprinta nen 1855 tan ag nambayag pinma way met so sakey a baleg a katikismo nen 1869. Say Dalan a Maptek ya insulat nen San Antonio Ma. Claret tan insalin ed salitan birnakular nen Fr. Agustin Galleg o, O.P., pari parokia na Binmaley nen 1881 angga’d 1890. Say sankarakepan a salays ay tan sakey a klasiko ed salitan Pangasinan et say Catecismo na Doktrina Cristi ana. Aya et impaliwawan katikismo ya insulat ed salitan Kastila nen Fr. Mazo tan insalin nen Fr. Salvador Millan. Sikato met so angisalin ed libron nen San Alfo nso Ligorio ya El Libro del Pueblo ono Bangat iran nipaakad ed saray Samploran G anggay Dios. Si Fr. Millan so nansulat met na piga’ran librita tan novena ya uusar

en tan babasaen ni angga’d natan. Say Masanton Kasulatan insalin dia’d gapo’y komaduamplon siglo tan basi ‘ya ed Biblian nisulat ed salitan Kastila ya tatawagen da’y De Valera tan imprinta na American B ible Society. Say niribisan idision na sayan Biblia nen 1924 ag la nisulat ed ma linew a Pangasinan. Kasumpal na panao’y Kastila wala’ra’y pa-Pangasinan ya nansusulat met la’y kansion, moro -moro tan zarzuela. Ed saraya pigpiga’ra labat so niprinta, bangbalet saray mayor a binaleybaley wala’y zarzuelista ran dili: si Catalino Palisok na Lingayen, Julia n Zulueta na Calasiao, Francisco Rosario na Manaoag tan Pablo Mejia na Malasiki. Si Mejia so nansulat na bayograpiya ono bilay-awaran nen Jose Rizal a wala’y titu lon Bilay tan Kalkalar nen Rizal; say kuan da niprinta iya tan nisulat ed marake p tan wala’y sukat a talurtur. Sakey met si Mejia ed angipaalagey na tatawagen da’y Awiran na Pangasinan nen 1912 tan naandi nen 1921. Sakbay tan kayari na komaduan Gira Mundial linmesa ira’y alenleneg a nobilistan si Maria C. Magsano tan Juan C. Villamil. Apatiran konbilay so nisulat nen Magsano : Colegiala Dolores, Samban Ag Nabenegan, Nami-ko (salin nanlapu’d salitan Haponis ) tan Bales na Kalamangan (wala ni so kopia na sarayan konbilay ed City Library na Dagupan). Tan anemiran konbilay so nisulat nen Villamil: Ampait A Pagbabawi ( 1950), Imis na Kapalaran, Pakseb na Kapalaran, Pinisag Ya Puso, Dyad Tapew Day D aluyon tan Sika tan Siak. II. Nanlapu nen dikada na 1960 odino 1970 angga’d taon na 2000, naandi ‘ra’y sumusulat tan umaanlong na Pangasinan. Balet abilay so pluma ra nen inorganisa nen Jaime P. L ucas, sakey ya umaanlong na salitan Iluko, so Ulupan na Pansiansia’y Salitan Panga sinan. Sikato met so inmalagey ya unaan a pangulo na sayan Ulupan. Dia’d panamegley na Ulupan abilay met so palapagan o magasin ya Balon Silew, binay es ed Silew ya impaway nen Maria Magsano nen 1934 tan tinmunda’y pablikasion nen 1 943. Nen 1948, binilay na palapagan ya Philippine Courier bilang “Sandiy Silew” bale t tampol met a naandi nen naandi la’d sirkulasion so abitlan palapagan. Say Balon Silew natan so alenleneg a palapagan ed Pangasinan ya mangiiter na bilay na plum a ed saray gendat tan balon sumusulat tan umaanlong ed luyag a singa sikara nen Leonarda Carerra (Amor Cico), Linda Andaya (LIRA), Sergio Bumadilla tan arum ni’ra . Araya so polina (pollen) na panulatan ya Pangasinan. Polina kuan ko ta anggapo’y n atawag ya ulat odino sengeg na litiratura’y Pangasinan. No umamengen a maong so aw aran na litiratura tayo, bengat-bengat irayan linmesa ed panaon dan dili. Manlap u’d sulsulat tan salin da’ra’y Misionarion Dominico angga’d panaon da’ra’y zarzuelista, pana on da’ra’y nobilista odino kombilayista tan panaon da’ra’y kontimporarion umaanlong tan sumusulat ed sayan milinio. Riklamasion ed Pankaluyagan a Kuritan o Litiratura Napantotoonan natan na sakey a National Artist for Literature so pilalek ton “Rekl amasyon sa Pambansang Gunita” ya say labay ton nagawa et say pamawi na karaanan on o tawir a litiratura ya onkana ed lapag a bansa. Balet no say pantutongtongan la et say litiraturan pambansa karaklan no aliwan amin ed saraya et nisulat ed sal itan Tagala. Ag onaaboloy iyan sumusulat ed piaet tonian ikikinon a too ta sakey iyan makasengeg ed lalon kabalang na litiraturan nisulat ed abangonan a salita. No saray anlong, pangoliran, tongtong tan arum ni’ran kabiangan na kuritan o litir aturan Pangasinan et yalis ono ipatalus ed Tagalog o Filipino, ag ombayag manmal iw layan kabiangan na litiraturan Tagalog/Filipino tan nayarin agla nabirbir ono

birbiren so nanlapuan ton salita dia ed arapen iran panaon. Mas mararakep no say gawaen tayon riklamasion et onkana para ed lapag a luyag ta sikatoya so nakaukulan laut la ya say litiraturan Pangasinan et wala la’d tambib na kabalang ono (d)ibolusion. Manlimamplon taon lan dinmeen so pluma da’ra’y sumusulat a Pangasinense. Ag la amta na tobun-balo tan wala ni’ra’d kalangweran ira’y tawir tayon dangoan, anlong, uliran t an saray alinglingwanan la’ran “oral literature” a kuan. Saraya komun so nepeg tayon i riklama ono bawien tan pasimbaloen no nakaukulan para ed saray kailalakan tayo n atan tan dia ed arapen. Say bilay na sakey a salita Wala’d mabunan litiratura Aya so mabetbet kon ibabaga tan ipapaneknek ed saray makakalingwan lan sumusulat tan umaanlong tayo. Aminsan say Pangasinan et wala’y dili ton litiratura a sarag ton mipara ed saray litiratura na Tagalog, Cebuano, Ilocano, Bicolano, Waray, Hi ligaynon, Kapampangan tan arum ni’ra. Dinmalan so Golden Age na Pangasinan Literature nen panaon da’ra’y zarzuelista, bale t nagmaliw a tanson panaon ta angga’d natan ag ni binmulaslas so Renaissance na li tiraturan Pangasinan. Pigpigara nen say kawayan iran bolo so mansusulat ed salit a tayo natan. No wala bilang et manbibinukbukuran ira ta anggapo la lanti so pil ilikna da’ra’y kaluyagan tayo ed sulsulat iran Pangasinan ta pilatek tan labay da ni n basaen so nisulat ed Tagalog tan Ingglis. Anggapo met so suporta odino tagano da’ra’y awiran tan unibersidad ed saray sumusula t tan umaanlong angipalalo la’y panbubulag-bulagan tan pantetelek-telekan da’ra’y akay orong ed lokal a gobierno tayo. Anggapo’y wala ed sikara no omboyangabong ono naan di so kuritan na Pangasinan. Anggapo’y wala no naepel so ilalam ono imahinasion da’r a’y Pangasinenses tan nabalang so kultura tan kamarerua da’ra’y mibabaley. Say kabkaba t tan amta da labat a yaliguas et dia ed yalagey na konkriton baley o siudad tan dia ed panamegley na kulturan politika. No paulianan tayo so tawir tayon litiratura ag arawin bayesen ono laen iya na su musulat ed kakaabay iran luyag tan yarum ed panulatan da. Ag tayo la nababawi so kopian kanepegan ed saraya no nisulat tan impatalus la ed sananey a salita. Anggapo’y maoges ed getman “reklamasyon”, balet kanepegan tayon bawien a manguna so ka ryan tayo sakbay a yabobon iya ed litiraturan onkana ed lapag a bansa. Nakaukulan tayon bilayen so litiraturan Pangasinan tan mibansag ed saray arum a luyag tan kaagian tayo ed panulat ya mamawi ono manriklama na tawir tayon “gunita” o kanonotan. Balbaleg so pananisiak a dia ed panamegley na sayan riklamasion nabantagan tan n akabatan tayo so balur na litiraturan Pangasinan tan natukor no angga’d iner so pi lilikna tan panangaro tayon Pangasinenses ed dilin salita. Andibali labat la no say labay tayon nagawa et say “Reklamasyon sa Ulyaning Gunita” tan no talagan anggapo la’y nagawaan na sumusulat tan umaanlong tayo ta naemel tan amagaan la’y kanonotan da’ra’y musian Pangasinan. Anto so Kakanaan na Sakey ya Umaanlong a Pangasinan? Para anganko ed saray wala ni ed kalangweran ya naubol so ulo ra ed awiran no in er say uusaren a salita et Filipino tan English, nayarin anggapo. Ompano agda la bat la naparlasan na linggis ira’y sulsulat da’ra’y pigpigaran umaanlong ed luyag. Say

makasengeg, anggapo’y pililikna la na tobunbalo ed abangonan ya salita. Sakey ni, agda aaralen, panaaralan tan inaral so salitan Pangasinan ed impapaletneg iran awiran tan unibersidad. Naandi ira’y umaanlong tayo a singa no kawayan ed datin Caboloan. Anggaman ontan, nampanaon so salita tan litiraturan Pangasinan ed lima da’ra’y zarzuelista a manlapu ed si Pablo Mejia angga ed say nobilistan si Maria Magsano. Limamplon taon so a palabas insan lamet binmaltaw ira’y pluma da’ra’y sumusulat ed tawir a salita. Bangbal et asagmak ira natan ed mairap a kipapasen ta aliing tan abangon ira ed panaon d a’ra’y kailalakan ya wala’y siping a dila. Anggapo la’y dengel na sakey ya balo odino onuusbong ya umaanlong ta pilatek ni na karaklan ira’y sumusulat ed bayes a dila. Ipikto iya na impakurang a polisiya ed edukasion ya usaren so Filipino, say salitan onkana ed lapag a bansa tan say sal itan Inglis. Anto sirin so kakanaan na sakey ya umaanlong a Pangasinan natan? Wala kasi? Bala baleg, ta wala’d lima da’ra’y umaanlong so bilay na salita tayo. Sikara so sangput a m anangiyagel ed kaandi tan katiguay na salita o lingguahi tayo. Wala’d lima da’ra’y uma anlong so ibolusion na salita tan litiraturan Pangasinan. Saray umaanlong et aliwan para ed saray kapara da ‘ran umaanlong labat, ingen, sik ara so mansisirbin manangiwanwan ed saray wala ni ed kalangweran ta pian nakabat an tan naamtaan da so balor na salitan abangonan tan san kulturan Pangasinan. Dia ed biek-taew, laut la ed bansan America, wala ‘ra’y itatalaga ran Poet Laureate ed kada Istado. Simbawa ira na atagey a kalkalar. Bibirbiren tan ikikinon da met la’ra’y umaanlong natan a mansusulat ed dili ran salita ed nanduruman rihion dia’d ap atiran sukong na mundo. Pigara ed saray nagmaliw a Nobel Prize Winner for Litera ture et umaanlong - Rudyard Kipling, Rabindranath Tagore, William Butler Yeats, T. S. Eliot, Pablo Neruda tan arum ni’ra. Kanian sirin kabaleyan tan kaluyagan, no tepeten yo no anto so kakanaan na sakey ya umaanlong a Pangasinan? Makanakana ira a singa saray bumabangat, abogado, doktor, pastor, politiko, pana diro, basuriro tan managlako’y pandisal ya onliliber-liber ed kaabungan tayo no pa lbangon. Say tepet ko balet, anto so kakanaan mon mibabaley ed luyag na Pangasinan no agm o amta ya isulat odino basaen so dilim ya salita? Saray porma tan istilo na anlong a Pangasinan Karaklan ed saray nisulat ya anlong a Pangasinan wala ed tatawagen da’y talurtur a libri (free verse). Onong ed porma tan istilo, uusaren tayo’y anlong (poem, poetr y), dangoan o kansion (song), and talurtur a salaysay (prose poetry). ANLONG Pabitla / bonikew (Riddle) Sakey ed saray sankaraanan ya anlong ya imparalan ed tepet. Bando tan Pasintabi Karaanan ya anlong ya alingwanan la. “Bando” so tawag ed sama’y balikas ya uusaren da’ra’y matatakken odino tumatagaumen tan “Pasintabi” no para ed saray wala ni’d kalangweran. --------Pasintabi Bari-bari / Ag kayo mangibanbano / Laki / bai / Milabas ak ya magano

Bando Lihis / Tagitak / Sagranatak / Paparonatak Bando Ag ta ka man nanengneng / No naladis ka’y ikol na pagi / Onakis ka agi Ditso Daan a porma na anlong ya erotica. Inkuay bii... Abaluan kon tonger So mananger-tanger Anta manaya et Kayarian mon tinmalker. Ebat na laki... Abalaun kon niyog So pataw-pataw ed ilog Anta manaya et Kayarian mon linmatog. Dayew/pangirayew Nisulat ed nanduruman sukat. Mebetbet iyan usaren ya istilo na anlong bilang pam irbir odino pangiter na galang ed sakey a too o lugar ed maanlong a balikas. Salmo Anlong a pan-rilihion (panaon na Kasitila) Himno Anlong a nipaakar ed sakey a pasen: baley, luyag ono bansa. Liriko Anlong a sarag ton lakepan na laineng o musika. Amin a kansion ya anggapo ni’y tek ep ton sonata, kaiba ed sayan katigoria. Ipiko Sankatageyan a klasi na anlong a salaysay. Tongtong odino istorya na bilay na sa key a too o palbayani. Saray Uliran (legends) kaiba ed sayan katigoria. Talurtur a libri Amin ya anlong ya anggapo’y tutuntonen ton sukat, bilang na silabila tan rima odin o mitatanol. DANGOAN Kansion Amin ya anlong ya wala’y tekep ton laineng o musika. Petek Karaanan a dangoan kapara na “tulang patnigan” da’ra’y Tagalog. Tatawagen da met iya’y Eba tan. Tagleey Kapara lamlamang na anlong ya ilihiya. Aya balet ed imparalan ed kansion . Hambayo/Tambayo Tareren, laineng tan malinak iran kansion. TALURTUR A SALAYSAY

Andokey tan maanlong a balikas. BALO TAN BAYES A PORMA tan ISTILO Sonito Say sonito et sakey a marintek tan antikey ya anlong a nisulat ed labinapat a ta lurtur, wala’y rima, sukat tan bilang na silabila. Bayes iyan istilo ono porma tan wala’y talo’ran gendat lan klasi na sonito: ama’y tatawagen da’y Italiano o Petrarchan, Elizabethan o Shakespearean tan Spenserean. Say soniton Pangasinan et nisulat m et ed labinapat (angga’d labinanem) a taturtur, wala’y samplo’ran silabila ed kada ta lurtur ono dasig tan wala’y rima bang balet nayarin anggapo la. Kupla Antikey ya anlong a nisulat ed duaran linya o dasig tan wala’y sukat tan rima. Alimbawa: Say bilay na sakey a salita / Wala’d mabunan litiratura Haiku / tanka Bayes iyan porma ed saray Haponis a nayarin usaren ed anlong a Pangasinan. kawayan bolo / tinmatalimokor / kayari y bagyo tawin-tawin / atipon ya linaew / ed bolobolong / balon bulan / nankankanti ed ta wen / ira y bitewen panag-ani / gikgik mangalimpana / siber-siber la Quatrain - similar to Dalit or Tanaga Bayes a porna na anlong a nipara ed Dalit tan Tanaga na Tagalog. Antikey ya anlo ng ya wala’y apaliran linya o dasig. Wala’y sukat tan rima. Alimbawa: iyaliling ka agi ed bonga’y kamantilis ya diman nibanda ed sanga ya alunggawit ag ka nagawat na anggan dinan ya kalawit napelag kan siansia no nabasibas kay linggis Rekomendasion: Programa iran Kanepegan tan Nakaukulan ed Ibulaslas na Anlong a Pangasinan pangitogiop na balon Awiran na Pangasinan odino Pangasinan Studies Center pangiletneg Pangasinaniana ed Bibliotika Provincial tan dia’d saray amin a Bibliot ika Municipal pangikinon ed sakey a sumusulat ono umaanlong bilang Poet Laureate na Luyag piulop tan pimoyong ed saray nanduruman organisasion a pankultura tan wala’y pilil ikna ed iboyangabong na naduruman salita ed Pilipinas a singa say Komisyon sa W ikang Filipino (KWF), National Commission for the Culture and the Arts (NCCA) ta n arum ni’ra tan say pangi-reactivate na Executive Order No. 058-2005 (Reconstituting the Pro vincial Council for the Culture and Arts in the Province of Pangasinan) Magnayon lawas so malayug a luyag tan mansiansia so salitan Pangasinan!  J P W e h n p v

;=>?FGLMgh|}ž     





™   ª ± ´ » Å % ðàðàÒŸŸŸŸŸūŞőŠÅtÅ ÅtÅ Å ÅtÅ dÅhP 2h÷_Í6OJQJ]^JhP 2h÷_ÍOJQJ^JhP 2h
S

Z

_



‘

Î

Ó

ï

ñ

ö

ø

‚ ‰ è ê # /x€§°?HT_‡‰ÙóæÖÆÖæ¹æóæ¬æ¬æŸæ’æóæóæ‚æóæóæuæuæŸæóæŸæuæóæhP 2hú6OJQJ^JhP 2h
OJQJ^JhP 2héL=OJQJ^JhP 2h÷_ÍOJQJ^JhP 2hvSDOJQJ^JhP 2h
OJQJ^JhP 2hpE)OJQJ^JhP 2h/>ä6OJQJ^JhP 2h/>äOJQJ^JhP 2hú6OJQJ^JhP 2h½X¹OJQJ^JhP 2h
OJQJ^J#p&Ø Ù õ ((()))ï*ð*--ý-þ-›.œ.L/M/*0+0111B1C1ðåÖÖåðåðåðåðåðåðåðåðåååå$„ dh^„ a$gd#~¾ $dha$gd#}$„Ðdh
 „Ða$gd#~¾ˆ1Š1Ü1à1Œ2 2Ü2Þ233+4-4¥4§4Ü4ð4ñ4ô4à5666„6¤67 7a7c7d7f7q7s7‚7„7Ç7ã7ñ7ò788O8Q8E;G;J;w;{;|;®;°;º;¼;<óæÙæÙæóæóæóæóæÌæÌæóæóæóæóæóæóæóæóæÌæ¿æóæó R§OJQJ^J4C1ó2ô2»4¼4½5¾5ô6õ6å7æ7ª9«9:Â:Ã:E;F;G;|;};g<h<o<p<ðåðåðåðåðåðåððåðååÚÚðÚÚÚ $dha$gdÍ $dha$gd#}$„Ðdh`„Ða$gd#~¾<"<,<6<g<h<p<È<Ü<¢=ç=ï=>">i>j>o>p>q>‹>’>¤>ñ>?R?S?@@ @ @œA AüA

B BBBB B!B4B6B£B¥B C!CaCóæóæÙæóËóËóËóËó˽ËóËóËóËóæ°æ£æ–扰æó–æÙæ|æ|æ£æhP 2h R§OJQJ^JhP 2h©$ZOJQJ^JhP 2hÊO|OJQJ^JhP 2hvo³OJQJ^JhP 2hÊ{OJQJ^JhP 2h 2ù6OJQJ^JhP 2h^×6OJQJ^Jh $dha$gd^×Ù>ñ>ò>???,?;?R?S?e?@@ @5@6@x@y@ @ü@ý@AœA AðáááððððÖËËËËËËËËËËËËËË $dha$gdÍ $dha$gd^×$„Ðdh^„Ða$gd^×$„ dh^„ a$gd^× A¯ABBBBB"BWBXB_B¾BCCLCMCbC‚CƒC¥C C®CŽE E–EåEæE(Fôôôôôôô $dha$gdÊ{ $ dha$gdÍaCbCD DQDSD‡D‰D(E*EcEeEÎEÐEìEîEðEFFF F„F†FˆF‘F“F¢F¤F¶F¸F F¾FÀFÂFÓFÕFãFåFñFóFGGG GGG#G%G9G;GKGVGpGÇGÉGæGçGHH HSHUHaHcH|H~H¬HóæÙæÙæÙæÙæÙæÙæÙæ˽¯Ëæ˯˽˽˯˯˽˽˽˽˯˽˯˽˽ËæË R§6OJQJ^JhP 2hoF‰6OJQJ^JhP 2hÍ6OJQJ^JhP 2h R§OJQJ^JhP 2hÍOJQJ^JhP 2h\; O JQJ^JB(F)F8FƒF„F´FGKGqGýGþGH/HWH€H­H®H¯HII[Iôôôôæææôôôô×××ÈȽ½½¯$ &Fdha$gdAI  $dha$gdAI $„Ðdh^„Ða$gdAI $„Ðdh^„Ða$gdÊO|$ &Fdha$gdvo³ $ dha$gdͬH®H¯H²HIIIAIZI[IhI›IºI»IðIýIJJ*J,JHJŽJ¡JKKžKŸK K¥KæKçKñäÖÈÖÈäñä»ä»ä»«»ä»ž»ž»ž»‘„žwjw &Fdha$gdAI ,1 h°Ð/ °à=!°"°#  $  %°°Ð°Ð

Іœ@@ñÿ@

NormalCJ_HaJmH

sH

tH

@@@

NK

Heading 2$$@&a$5\DA@òÿ¡D

Default Paragraph FontVióÿ³V



Table Normal :Vö4Ö4Ö laö(kôÿÁ(No List

4B@ò4



Body Tex$ta$JC@J

Body Text Indent$„Ð
„Ða$2>@2

Titl$ea$5\TR@"T

Body Text Indent 2$„Ð
„Ða$6]B^@2B

#}

Normal (Web)¤d¤d[$\$*W@¢A*

#}Strong5\.X@¢Q.

#E}mphasis6]çCrÿÿÿÿ,-ËÌÙÚÛ  ª «•–¢£XY—˜\]^˜™~ ®¯opØÙõ  (!)!ï"ð"%%ý%þ%›&œ&L M *(+()))B)C)ó*ô*», ,½-¾-ô.õ.å/ 85868x8y8 8ü8ý89œ9 9¯9:::::":W:X:_:¾:;;L;M;b;‚;ƒ;¥; ;®;Ž= =–=å=æ=(>)>8>ƒ>„>´>?K?q?ý?þ@ ?/@W@€@­ €Š 00

Š 0 0

¨%CŠ 00Š 00 ˆ 0 0P¸¶š@0€€
 ˆ 0 0€ˆ 00€ˆ 0 0€ˆ 00€Š 0 0€š€€ |>jÝwwjÝ%Ùïˆ1<aC¬HçK&)*+-/157¢p&C1p ðB ðSð¿Ëÿ ?ðéCéC-0AEÛÞ  £ð^a“—þ%œ&) )=)A)Ã2G3J3w3{3î5î5!6!6p6p6R7R7d7d7e7 5ö¾¬ÿÿÿÿÿÿÿÿÿh„Є˜þÆÐ^„Ð`„˜þOJQJo(‡hˆH·ð h„ „˜þÆ ^„ `„˜þOJQJ^Jo(‡hˆHo h „„p˜þÆp^„p`„˜þOJQJo(‡hˆH 51- ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ         

NKÊ{ÍW+ôa©&AI'pE) 5*]j/P'2=N5ú6éL=j DvSD©$Z(hJSk vŽ%wÊO|#}Æa}¨^ D rƒoF‰¯f”o4›r) \; … ž_$Ÿ¾¡È
¥ R§vo³½X¹#~¾NmÈ)É÷_Í^×âÝäzë 2ù›bùÿ@çCðTrš)çC
 @ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 9ƒdÏ 9ƒd! ð´´ 4ddCdC

2ƒQÜðHP ðÿ?äÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ NmÈ2ÿÿ~Pangasinan Literature  es have not  Sonny VillafaniaXP-JESH

the consciousness of o



þÿà…ŸòùOh«+‘ ³Ù0ð ˜  ,HT
p  € Œ ¬

¸ Ä ÐØàèä€Pangasinan Literature – the consciousness of our race that remained stagnant for centu he Pangasinenses have not Sonny VillafaniaNormal X P-JESH  3Microsoft Office Word@vÝA@›_â°Ì@b^ƒâ°ÌÏ 9þÿÕÍÕœ.“—+,ù®0h

hp|„Œ”œ¤¬´  

GäEACdƒdC¨ Pangasinan Literature – the consciousness of our race that remained stagnant for c the Pangasinenses have not 



Title  



 !"#$%& ()*+,-./0123456789þÿÿÿ;<=>?@AþÿÿÿCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZþÿÿÿ\]^_
 abþÿÿÿdefghijþÿÿÿýÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ:1TableÿÿÿÿB,1WordDocumentÿÿÿÿ.rSummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ[DocumentSummaryIn ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q Title:Literary News E antoy balbalitar luyag apok ira? Akakkapansamba la ray opisyales ed nangkakasi kmat ya baley, syudad tan probinsya. Untan to met ed bansa. No walay P-Noy na Pi nas, wala met so P-News na Pangasinan. Marakep awa? Pangasinan, Tagalog tan wala met so sangkapindit ya Ingles to. Daiset labat met.. tagalog pian natalusan na karaklan, Pangasinan pian walay representasyon na salitan Pangasinan tan Ingles parad saray mas mainumay day manbasa y Ingles. Inmabig lay Ferdie? Inmabig lay Vice Gov Ferdie? Naimatonan ko day awak to. Agaw-eksena may nanairapan ed b laingen so nanpaliwawa no akin et umman. t si apok. Ugaw ni, ngalngali da itabin ed

nen inogurasyon da et sangkabenbenan panbalanse toy laman to. Si apok a Go Walay slipped disk to manaya. Kasi me saman.

Walay manager na mall ya akapangibalikas laingen ya " Akin et agda la inlugan ed wheelchair?" Aleg met a, ta inanusan to la lanti kalamor. Anta yo met la ray ma tongtong, inkuandan , alimaong kunon insignos man. Singa walay ipapaniring to am o, kuanda. Mas makmaksil ni laingen si Gob nen say Bise to kuanda. Andi bale ta manti- therapy met amo si apok a Ferdie. Manpaabig ka apok a..Ta ni gapo labat na terminom et medyo akidwas lay gana-gana .. Tatabunan Da Kunoy Ilog? Akin et wala kuno tay 888 Corporation kuanen apok a Rannie J ed programa ton Pul so ng Bayan ya mantatabon na dalin ed Calmay River? Anto tay wasi, ano, tabunan da? No kapigan diman say gobyerno et gugunigunen na saray dela-delap insan da me t tatabunan so ilog? Ay, nyeta ra tay wawasi, akalkalmoan da lan tay tabunan day ilog? Laen na danum ed satan ey? Ay apok a Mayor Lim, anto tay nagagawa ditan ed syudad mo apo? Pine ngneng mo pa kumon ta pian nalinewan tay makilot ya gagaween da rat ay 888 Corp ay. Anggapoy Insurgency pero Dakel so Hired Killers Arayay apok ay ed Pulisya tan Army et say babantayan da met et say insurgensya e d luyag ta aliwa met ya serioson problema sa insurgensiya dya. Aga masyadon piku rsunadaen na saray rebelde so luyag na Pangasinan ya pan-kuta-an. Nansumite iray joint report kinen Apok a Governor Espino, ya anggapoy problema n a Pangasinan ed insurgensiya kanyan untitipak so layag da ranyay nanreport. Feel ing da, balbaleg ya akomplisment iman. Say crime rate so dapat dan tutukan. Diad linmabas iran agew, kayari na eleksyon tan diad sayay iyaasingger na Barangay elections ed Oktubre, dakel so nalagaslagas lamet ya too diad luyag. Say dapat dan-i-crack down et say DROGA tan aratay ORGANIZED CRIME operators ya manpapabatik na saratay hired killers, motorcycle-riding tandem, tan antokaman n i ran klase na criminal. Aliwan puro isolated case so ebat da ed saray balang to toon papateyen na saratay hired gunmen.

Aliwan puro generally peaceful so ebat da ed Pangasinan kasi no maminsan, mairap la ran panisyaan. Anggano nan arom na paltog iray PNP personnels no agda met la mlamang anta so mangerel, manebel, tan lanlanang met la ran kulkulelat ed kakare sponde ed krimen, inatey lay akabil, ag ni ra akasabi kalamor…. Marakep tay anngapoy problema tayo ed insurgency. Marakep tan. Pero mauges tay s ay na-zezero yo et amay least ya problema na luyag. Say purak yo, aratay atakata k ya hired killers ya dya man-iiknol tan manpaparakel ed luyag.. Duga? FISHKILL la lamet Atabunan lay problema so fishery industry na saray coastal municipalities ed Wes tern Pangasinan. Antis ya agawa tay fishkill ed daydayat, banned lan abayag so s aray shellfishes dad Weste. Ta red tide kuno. Agla ra makakalako, alasi lamet ir ad Fishkill. Kandalugi-lugi ray operators. Sabagay kuanen apok a Mayor Aldrin Cerdan ed Anda, ta abayag met lan ag ira manb abayar na dugan buwis iratay angkakabaleg ya fishpen operators ya unsabi anggad lasos so fishpen tan fishcages da, pian nalikna da met so sanok na kalikasan, da pat da nin linisen so dayat. Say gabay ton ibaga, pian parparehas, agdani manpak arga na fishpen. Ta no singilen da ray operators syempren say ibaga da et alugi kami ed fishkill kanyan anggapo y ibayar mi kuanda. Syempre no alugi kayo manaya, alugi lan alugi ta lalablabasen da met so panag-ab uso da ed dayat, ag ni ra man nenegosyon parparehas ta anggapo met lamlamang so ibayar da ta lugi lan lugi so ibabaraan da? Ag duga? Akinet karga ki lan kargay sira no nalulugi kayo met manaya? Insan no singilen k ayoy buwis, agkayo manbayar ed munisipyo. Say panbayaran da kuno say datin Mayor . Akin a, kayaryan to nen datin Mayor tay dayat akin et sikatoy panbabayaran yo? Say unlalabas laingen ya pakaskasi aray native ya Andanians ya kalamor alila ira na saratay angkakabaleg ya operators ed sarili dan baley. BAI IPAY is also offline. Check her other stories and commentary that is a mix o f funny, satirical and entertaining at P News Portal Newspaper Available at news stans in Pangasinan. Title:Literary Poems Salamat>/b> Salamat ya bal baleg Salaya, dalin kon pinabli, pasen ya apaplosa?y banoa Perlas na dayat ed dapit letakan, sikan Eden min naandi la Sililiket kon isaklang ed sika?y bilay kon maermen tan atata Ya no mas marlang, mas tarioa tan kaskeyan to?y andi angga Siansia nin isaklang kod sika pian sikansika?y nasigsioa. Diad laoak na bakal, diad daoal da?y salangatan Saray arum iyapay dad sika?y bilay dan andi likas ed ot-ot ni say panalayduaan Andi bali?y pasen: diad sipres, laurel ono lirion sankaputian Sakurong, kalaoakan, subakil ono diad pase?y pakateyan Nampapara ra no kereoe?y bansa tan ayaman. Ompateyak lega?y pakabantag kod kagapon gulis na lioaoa?d lioang Ya mangiparongtal na ageo kasumpala?y labin sangkainggeoan No mankaukolan kay kolay pian kolaya?y kalioaoam ya dalangirang Ikalbom ya?y dalak ya ikamayat ed igsan kaababigan

Pian ukopan mo?y balitok so sinag na kabutay ton lioaoam. Saray ogagep ko nen siak ni katayakdang Saray kugip ko nen tubonbalo ak lan napno?y biskeg tan kaliktan Ya pinengneng ka O Baton Along na Dayat ed dapit letakan Say deket na ugao-ugao na matam, say maimsay a kirep mon binmonlalakao Ya ag manampog, andi kumanet tan ag agaldia?y kaagapan. Sika?y kagleta?y bilay ko, say liob tan daleyet na pantindek ko Daray ka la! Say belyao na kamareruak ed sikan asingger lay isian to?d diking mo Daray ka la! Alan tua?y samit na nagapol pian narapat so inkagnapan mo Say ompatey pian itdan ka?y bilay, say pakaoyos na bilay diad lepsag na lioang m o Tan diad makapakelkelao mon dalin so yepyepan kod ando lan ando. No diad lobok ko naani oala?y nibanan nanengneng mo Sakey ya rosas diad makdel ya dikan timmobo Agi, alam tan getel mo pa pian kamareruak dita?y angoban mo Ta diad dalem na ambetel ya lobok naliknak ed moling ko So petang na linaoam tan sengao na katamoyan mo. Paolian pan say bolan so mangipanengneng ed siak diad malamoy, mabanayar ton lio aoa Paolian pan ibaki na palbangon so marlang ton sinag ed kasanlilikna A diad lobok ko idalamorom na dagem so panaglem to ra Tan no bilang oala?y manok ya diad parepak so ondapon onabeba Yabuloy pan itareren to?y laineng na kareena?y pasen kon ya. Yabuloy pan say masnag ya banoa tan say alingaseo So mamapaoil ed sipud lan kereo ko?d kataoenan Yabuloy pan anggan sakey labat lan kaaro nangisan Tan no dia ra?d mareen ya ngarem kapag no ipikasi Pikasi moak pa met O Inan Dalin ko pian diad Dios

na oran to?y impatey kon masakbay ra ak ed Kataoan la?y paninaoaan.

Pikasim pa ra?y naandian na kapalaran Saray mantetepel na ag nabitlan kairapan Saray kainaan mi ran nannangis na ontan lan kapaitan Para?d saray olila, saray balo tan saray impangao tan pinabpabanday Et pikasim pa met ya naoandagan mo?y dilin pankanaonaoam. Et no say labin ambilonget dotoan to?y ponponan Ta sara labat la?y inaatey so oadman ya manlalamay Ag mo pa sisigensigene?y Painaoa ra, ag mo pa sibuake?y pasen dan pankelkelaoan Et no say uni na arpa tan Kutibeng so oalan narengelan Siak iman, Bansan pinabli, ta sika?y lalainengan. Bangno say lobok ko naani ag la kabat na karaklan Ta naandi la?y parepa o antokaman ya pamirbiran Yabolo?y pa lan baken tan sekae?y katooan Ya say dapol ko ompaoil la?d sipur ton kaandian Tan say dabok to?y nikayat ed talba?y karalinan.

Anggapo?y oala?d siak no siak ma?y ilingoan Ta magmalioak ya dagem, lioang tan sayakopen ko ra?y kasengatan Masalagisag tan malikneo ya uni ed layag mo?y pagmalioan Balingit, tingkao, kolay, dalamurom, laineng tan aglem ya sangkaaralman Maparanay ton daolie?y segek na panmatalek kon bebenbenan. Ah, pinabpablik ya Bansa, sika?y kaskeyan kon pansibkelan Filipinas kon inad-aro, diad sayan patanir ko siak pa?y ikabilangan Ta diad sika itilako?y, atateng tan pinablik ed bilay Onla ak la?dma?d anggapoy aripen, manangapos odino manamatey man No aned say pananisia ag mamatey tan say Dios labat so manarin andi anggan. Title:Literary Essay Oral Tradition into the 21st Century Santiago B. Villafania Pangiparungtal Say salita ya amta na balon Pangasinense et ama’y atawir ed atateng da odino ama’y n aaralan ed abung. A singa saray arum met a salita, wala’y duaran klasi na salitan Pangasinan – manguna ima’y ordinario, uusaren ed abung tan kasual ya osa-osa; tan ko madua, ama’y atagey a klasin Pangasinan ya uusaren da’ra’y umaanlong tan tumatagaumen nen saman. Say atagey a klasin Pangasinan so abayag lan abalang o naandi ta nabi lang labat ira’y sumusulat tayo nen saman angga ni’d natan. Naandi met la’ra’y tumatagau men a makaamta na karaanan a litiratura tayo a singa saray anlong (verse , poem, poetry), uliran (myth, legend), dangoan o kansion (song) , diparan (proverbs, maxim), pabitla o bonikew (riddles) tan aru m ni’ran sulsulat a parti komun na litiratura tayo natan no ag iraya alinglingwana n. Literary Genocide. Aya so asagmakan na litiraturan Pangasinan. Nen panao n na Kastila, linmesa ira’y awiran tan iskuilaan no iner say inkanan panagbangat e t say bayes a salita. Impaneknek da’ra’y prayli so panusar na salitan Kastila laut l a’d saray kailin anakbanua. Nen panaon na impan-alsa o gelew, nilablabay ni na rib olusionarion pa-Pangasinense so mibakal ya usar so barang tan paltug nen say man gusar na pluma tan papil. Ontan met so agawa nen wala tayo ed ley na America. Im paneknek da met so panusar na salitan Inglis. Dia ed panamegley da’ra’y mamaistro ta n libron lugan na barkon Thomas, masimoon tayon inmonor ed sikara tan n ansalat na salita a singa nansalat labat na solong a kawes. Nen imbeneg a siglo , wala ‘ra’y piga’ran sumusulat ya Pangasinense balet nansulat ira ed salitan Inglis t an Filipino – say apilin salita o linguini ya onkana ed bansa na Pilipinas. Ayan l ingguahi et salita da’ra’y Tagala. Dia ed inlabas na apat a lasus a taon nansiansia so salitan Pangasinan anggano w ala ‘ya ed dalem na duara ed saray lingguahi mundial – say Kastila tan Inglis. Bangb alet ag iya binmuna a singa saray salitan Tagalog, Bisaya tan Iluko. Say amtak a rason odino sengegan, agimperan so ibolusion na salita tayo lapu’d ta anggapo’y sum usulat tayon angusar ed saya tan anggapo’y maseet ya anipon tan angipatalus ed sar ama’y gendat la tan karaanan a tawir tayon sulsulat. Say asumapalan to la ingen, i natey so litiraturan Pangasinan. Saray Polina na Panulatan ya Pangasinan Say litiratura ono panulatan a Pangasinan nanumpisa ed saray Misionarion Dominic o nen komalabinsiam a siglo nen wala ni’d dalem na ley na Kastila so bansan Pilipi nas. Saray orihinal tan salin a sulsulat da ‘rayan paparin misionario so amaatagey tan angiletneg na salitan Pangasinan ed liturhika tan litirarion lingguahi. Kar aklan ed saray inmunan natawag a litiratura tayo et sirmon, dasal, katikismo tan arum ni’ran sulsulat ya inkanan impangilaknab na katolisismo ed luyag na Caboloan o Pangasinan nen panaon aman. Say impluwensia na Kastila ed anlong a Pangasinan et nanengneng ono nabasa ed sa ray gozos, impanbilay (bilay da’raý santo) tan passion. (Nelmi

da, 1980) Onong ed say insulat a salaysay ed libron Pangasinan Grammar (1970) nen Rev. Fidel na Amurrio, say sankasakbayan a koliksion na sirmon pinmaway nen 1851 tan imprinta ed Madrid. Tinumbukan iya na pablikasion da’ra’y tinipon na paparin Do minico nen 1858. Say unaan a Pasion a Pangasinan imprinta nen 1855 tan a g nambayag pinmaway met so sakey a baleg a katikismo nen 1869. Say Dalan a Ma ptek ya insulat nen San Antonio Ma. Claret tan insalin ed salitan birnakula r nen Fr. Agustin Gallego, O.P., pari parokia na Binmaley nen 1881 angga’d 1890. S ay sankarakepan a salaysay tan sakey a klasiko ed salitan Pangasinan et say C atecismo na Doktrina Cristiana. Aya et impaliwawan katikismo ya insulat ed s alitan Kastila nen Fr. Mazo tan insalin nen Fr. Salvador Millan. Sikato met so a ngisalin ed libron nen San Alfonso Ligorio ya El Libro del Pueblo ono Bangat iran nipaakad ed saray Samploran Ganggay Dios. Si Fr. Millan so nans ulat met na piga’ran librita tan novena ya uusaren tan babasaen ni angga’d n atan. Say Masanton Kasulatan insalin dia’d gapo’y komaduamplon siglo tan basi ‘ya ed Biblian nisulat ed salitan Kastila ya tatawagen da’y De Valera tan imprinta na American B ible Society. Say niribisan idision na sayan Biblia nen 1924 ag la nisulat ed ma linew a Pangasinan. Kasumpal na panao’y Kastila wala’ra’y pa-Pangasinan ya nansusulat met la’y kansion, moro -moro tan zarzuela. Ed saraya pigpiga’ra labat so niprinta, bangbalet saray mayor a binaleybaley wala’y zarzuelista ran dili: si Catalino Palisok na Lingayen, Julian Zulueta na Calasiao, Francisco Rosario na Manaoag tan Pablo Mej ia na Malasiki. Si Mejia so nansulat na bayograpiya ono bilay-awaran nen Jose Ri zal a wala’y titulon Bilay tan Kalkalar nen Rizal; say kuan da niprinta iya tan nisulat ed marakep tan wala’y sukat a talurtur. Sakey met si Mejia ed angipaa lagey na tatawagen da’y Awiran na Pangasinan nen 1912 tan naandi nen 1921. Sakbay tan kayari na komaduan Gira Mundial linmesa ira’y alenleneg a nobilistan si Maria C. Magsano tan Juan C. Villamil. Apatiran konbilay so nisulat nen Magsano : Colegiala Dolores, Samban Ag Nabenegan, Nami-ko (salin nanlapu’d salitan Haponis) tan Bales na Kalamangan (wala ni so kopia na sarayan konbilay ed City Library na Dagupan). Tan anemiran konbilay so nisulat nen Villamil: A mpait A Pagbabawi (1950), Imis na Kapalaran, Pakseb na Kapalaran< /i>, Pinisag Ya Puso, Dyad Tapew Day Daluyon tan Sika tan Siak . II. Nanlapu nen dikada na 1960 odino 1970 angga’d taon na 2000, naandi ‘ra’y sumusulat tan umaanlong na Pangasinan. Balet abilay so pluma ra nen inorganisa nen Jaime P. L ucas, sakey ya umaanlong na salitan Iluko, so Ulupan na Pansiansia’y Salitan Panga sinan. Sikato met so inmalagey ya unaan a pangulo na sayan Ulupan. Dia’d panamegley na Ulupan abilay met so palapagan o magasin ya Balon Silew, binay es ed Silew ya impaway nen Maria Magsano nen 1934 tan tinmunda’y pablikasion nen 1 943. Nen 1948, binilay na palapagan ya Philippine Courier bilang “Sandiy Silew” bale t tampol met a naandi nen naandi la’d sirkulasion so abitlan palapagan. Say Balon Silew natan so alenleneg a palapagan ed Pangasinan ya mangiiter na bilay na plum a ed saray gendat tan balon sumusulat tan umaanlong ed luyag a singa sikara nen Leonarda Carerra (Amor Cico), Linda Andaya (LIRA), Sergio Bumadilla tan arum ni’ra . Araya so polina (pollen) na panulatan ya Pangasinan. Polina kuan ko ta anggapo’y n atawag ya ulat odino sengeg na litiratura’y Pangasinan. No umamengen a maong so aw aran na litiratura tayo, bengat-bengat irayan linmesa ed panaon dan dili. Manlap u’d sulsulat tan salin da’ra’y Misionarion Dominico angga’d panaon da’ra’y zarzuelista, panaon da’ra’y nobilista odino kombilayista tan panaon da’ra’y kontimporarion umaanlo ng tan sumusulat ed sayan milinio. Riklamasion ed Pankaluyagan a Kuritan o Litiratura Napantotoonan natan na sakey a National Artist for Literature so pilalek ton “Rekl amasyon sa Pambansang Gunita” ya say labay ton nagawa et say pamawi na karaanan on o tawir a litiratura ya onkana ed lapag a bansa. Balet no say pantutongtongan la

et say litiraturan pambansa karaklan no aliwan amin ed saraya et nisulat ed sal itan Tagala. Ag onaaboloy iyan sumusulat ed piaet tonian ikikinon a too ta sakey iyan makasengeg ed lalon kabalang na litiraturan nisulat ed abangonan a salita. No saray anlong, pangoliran, tongtong tan arum ni’ran kabiangan na kuritan o litir aturan Pangasinan et yalis ono ipatalus ed Tagalog o Filipino, ag ombayag manmal iw layan kabiangan na litiraturan Tagalog\/Filipino tan nayarin agla nabirbir on o birbiren so nanlapuan ton salita dia ed arapen iran panaon. Mas mararakep no say gawaen tayon riklamasion et onkana para ed lapag a luyag ta sikatoya so nakaukulan laut la ya say litiraturan Pangasinan et wala la’d tambib na kabalang ono (d)ibolusion. Manlimamplon taon lan dinmeen so pluma da’ra’y sumusulat a Pangasinense. Ag la amta na tobun-balo tan wala ni’ra’d kalangweran ira’y tawir tayon dangoan, anlong, uliran t an saray alinglingwanan la’ran “oral literature” a kuan. Saraya komun so nepeg tayon i riklama ono bawien tan pasimbaloen no nakaukulan para ed saray kailalakan tayo n atan tan dia ed arapen. Say bilay na sakey a salita Wala’d mabunan litiratura Aya so mabetbet kon ibabaga tan ipapaneknek ed saray makakalingwan lan sumusulat tan umaanlong tayo. Aminsan say Pangasinan et wala’y dili ton litiratura a sarag ton mipara ed saray litiratura na Tagalog, Cebuano, Ilocano, Bicolano, Waray, Hi ligaynon, Kapampangan tan arum ni’ra. Dinmalan so Golden Age na Pangasinan Literature nen panaon da’ra’y zarzuelis ta, balet nagmaliw a tanson panaon ta angga’d natan ag ni binmulaslas so Renaissan ce na litiraturan Pangasinan. Pigpigara nen say kawayan iran bolo so mansusulat ed salita tayo natan. No wala bilang et manbibinukbukuran ira ta anggapo la lant i so pililikna da’ra’y kaluyagan tayo ed sulsulat iran Pangasinan ta pilatek tan lab ay da nin basaen so nisulat ed Tagalog tan Ingglis. Anggapo met so suporta odino tagano da’ra’y awiran tan unibersidad ed saray sumusula t tan umaanlong angipalalo la’y panbubulag-bulagan tan pantetelek-telekan da’ra’y akay orong ed lokal a gobierno tayo. Anggapo’y wala ed sikara no omboyangabong ono naan di so kuritan na Pangasinan. Anggapo’y wala no naepel so ilalam ono imahinasion da’r a’y Pangasinenses tan nabalang so kultura tan kamarerua da’ra’y mibabaley. Say kabkaba t tan amta da labat a yaliguas et dia ed yalagey na konkriton baley o siudad tan dia ed panamegley na kulturan politika. No paulianan tayo so tawir tayon litiratura ag arawin bayesen ono laen iya na su musulat ed kakaabay iran luyag tan yarum ed panulatan da. Ag tayo la nababawi so kopian kanepegan ed saraya no nisulat tan impatalus la ed sananey a salita. Anggapo’y maoges ed getman “reklamasyon”, balet kanepegan tayon bawien a manguna so ka ryan tayo sakbay a yabobon iya ed litiraturan onkana ed lapag a bansa. Nakaukulan tayon bilayen so litiraturan Pangasinan tan mibansag ed saray arum a luyag tan kaagian tayo ed panulat ya mamawi ono manriklama na tawir tayon “gunita” o kanonotan. Balbaleg so pananisiak a dia ed panamegley na sayan riklamasion nabantagan tan n akabatan tayo so balur na litiraturan Pangasinan tan natukor no angga’d iner so pi lilikna tan panangaro tayon Pangasinenses ed dilin salita. Andibali labat la no say labay tayon nagawa et say “Reklamasyon sa Ulyaning Gunita” tan no talagan anggapo la’y nagawaan na sumusulat tan umaanlong tayo ta naemel tan amagaan la’y kanonotan da’ra’y musian Pangasinan. Anto so Kakanaan na Sakey ya Umaanlong a Pangasinan? Para anganko ed saray wala ni ed kalangweran ya naubol so ulo ra ed awiran no in er say uusaren a salita et Filipino tan English, nayarin anggapo. Ompano agda la bat la naparlasan na linggis ira’y sulsulat da’ra’y pigpigaran umaanlong ed luyag. Say makasengeg, anggapo’y pililikna la na tobunbalo ed abangonan ya salita. Sakey ni, agda aaralen, panaaralan tan inaral so salitan Pangasinan ed impapaletneg iran awiran tan unibersidad. Naandi ira’y umaanlong tayo a singa no kawayan ed datin Caboloan. Anggaman ontan, nampanaon so salita tan litiraturan Pangasinan ed lima da’ra’y zarzuelista a manlapu ed si Pablo Mejia angga ed say nobilistan si Maria Magsano. Limamplon taon so a palabas insan lamet binmaltaw ira’y pluma da’ra’y sumusulat ed tawir a salita. Bangbal

et asagmak ira natan ed mairap a kipapasen ta aliing tan abangon ira ed panaon d a’ra’y kailalakan ya wala’y siping a dila. Anggapo la’y dengel na sakey ya balo odino onuusbong ya umaanlong ta pilatek ni na karaklan ira’y sumusulat ed bayes a dila. Ipikto iya na impakurang a polisiya ed edukasion ya usaren so Filipino, say salitan onkana ed lapag a bansa tan say sal itan Inglis. Anto sirin so kakanaan na sakey ya umaanlong a Pangasinan natan? Wala kasi? Bala baleg, ta wala’d lima da’ra’y umaanlong so bilay na salita tayo. Sikara so sangput a m anangiyagel ed kaandi tan katiguay na salita o lingguahi tayo. Wala’d lima da’ra’y uma anlong so ibolusion na salita tan litiraturan Pangasinan. Saray umaanlong et aliwan para ed saray kapara da ‘ran umaanlong labat, ingen, sik ara so mansisirbin manangiwanwan ed saray wala ni ed kalangweran ta pian nakabat an tan naamtaan da so balor na salitan abangonan tan san kulturan Pangasinan. Dia ed biek-taew, laut la ed bansan America, wala ‘ra’y itatalaga ran Poet Laureate ed kada Istado. Simbawa ira na atagey a kalkalar. Bibirbiren tan ikikinon da met la’ra’y umaanlong natan a mansusulat ed dili ran salita ed nanduruman rihion dia’d ap atiran sukong na mundo. Pigara ed saray nagmaliw a Nobel Prize Winner for Litera ture et umaanlong - Rudyard Kipling, Rabindranath Tagore, William Butler Yeats, T. S. Eliot, Pablo Neruda tan arum ni’ra. Kanian sirin kabaleyan tan kaluyagan, no tepeten yo no anto so kakanaan na sakey ya umaanlong a Pangasinan? Makanakana ira a singa saray bumabangat, abogado, doktor, pastor, politiko, pana diro, basuriro tan managlako’y pandisal ya onliliber-liber ed kaabungan tayo no pa lbangon. Say tepet ko balet, anto so kakanaan mon mibabaley ed luyag na Pangasinan no agm o amta ya isulat odino basaen so dilim ya salita? Title:Literary Etc wadyaak lamet ya mangibaba ed sikayon kabaleyan ko ra ta piyan nalikna yo met so siplog na dagem.mabungabunga siguroy sirguelas ed sapang natan.manaruan kayo, say Diyos manuna lawasE, ANTOEY, asabila lamet so Krismas o Piyesta’y Inkianak, on ong ed say abangonan tayon relihiyon. Kumusta’y media noche yo ey? Kompleto tay pamilya? Akapasyar kayod baley ya binman tay ed say piyesta’y Dagupan? Agkayota mantayegteg ed betel no labi tan palbangon? No “on” odino “olrayt, OK” so ebat yod saratan a tepet, sakey kayod mapalar iran pinalsa’y Ama ta apalabas tan alikna yo so ispirito na Krismas a, no manbilang et medyo m akisir so panangan ed lamisaan, et masayaksak metni lamlamang ta walan manbibila ynid tapew na sayan mundo so inkasaysikayo. Diad imbebeneg iran kolum na Sayan Indio, asaglawik layan topiko – ya ambetebetel, amagamaga so singa pamalabas tayo na Krismas na 2005. Amtak dakel so miayon ed satan ya obserbasyon ko ta sankalikas met. Pakanengnengan? Lakadtan ed “mall”, no iner say duduplogen na totoon managsaliw et s amay Wan Handred Piso (100 Peso) ya puesto no iner say sanlibo da et kamayamay l ay nasaliw to. Sakey nin pakanengnengan? Masakbay lan onsesempet kalamor iray da kel ya dawntawn dyipni ta antoey, amta bisperas na Krismas natan (sabado so pang agawak ed sayan kolum) et sansakey labat so onlulugan aliwan singa imbebeneg ira n bisperas ya karakel na lumulugan. Labay yo ni sakey pruweba? Nimay lansones tan ubas ya nen imbebeneg et nasimot a ntis o bisperas na Pasko, natan akagaton o akasabit ya sansakey so makapangitepe l a mangaliw ta kibili-bili met lanti, P150 anggad P180 kada kilo so patawal da. Di maong lan isaliw day pigaran order na pansit tekepay Coke litro naksel niy i ntiron pamilya, awa, Bret Bert? NO AGMO amta itay ebola virus tan no panoy sibeg tonia nen pinalanit toray taga kontinenten Aprika ya abak-baktar ira nen imbebeneg iran dekada, anggapon balot so pagam ed satay balitan nalmoan ya walaan na sakey a klasen ebola iray baboy d imad sakey a pigeri ed Manaoag.

Ompan agka ingen man-ngilin ed pananagan moy karney baboy. Ta say kuanda lanti, say sakey bengatlan agmo amta, agtokaya nasakitan (What you don’t know, won’t hurt you) * * * * Salamat met ingen ta satan a klase na ebola ya kinmena ed saray baboy dimad Lamb ino Farm et aliwan samay singa klase na ebolan anigway na bilay na libon Aprikan o. Say dapoan tonia, onong ed saray eksperto et animales, aliwan saray totoo. Anggaponi kason sayan bayrus et sarag ton ombasil manlapud baboy ya onpeket ed t oo. Diad antikey a salita, anggapoy baleg a paga ta anggad baboy labat so sarag ton sakitan iya. Dimad Aprika ingen, saray bakes, gorilya tan saray usa so ginap oan ton peketan iya anggad bigla labatla, walalaray intotomba ton totoo. Diman l a ginmapo so epidemya. * * * * Niregaloan dakayo na hamon, kuanyo? Walay inlako dan pata ed sikayo para noche b uena yo? Anap kilay keso, anggapoy ebola. Biig so lorey — nalikas yo met et no bilang aliway itsura, angob o impakabalkot na karne. No walay duda, agla kakanen. Mas sigurado, anap yo imay tatak na sanidad ed satay karne antis kayon mangaliw iya. Insan no ag naitepel ya ag iluto, oras an tan lutoen ya maong (well-cooked) so karne. Atan labat parad Krismas, kakaaro miran managbasa na Pangasinan Star. Meri Krism as lad sikayon amin! NAKEKEWKEW lay utek daray managpoonan tan saray angkabaleg so deposito dad banko lapud say nagagawa natan ed sistema pinansiyal tan abong ya pabayesan na higan ten Estados Unidos. Loreykatay saray internasyonal iran managpoonan o “investment houses”a kuan et bigla n mangideklaran nalulugi lara tan sansakey iran onkokolaney tan nalelespak! Say sankabiskegan a ekonomiyad tapew na mundo et singa asabiay baleg a beblay na laman tan patey-pateyan la. Inamin mismo nen Presidente Bush na Amerika ya del ikado so kipapasen natan na tatawagen dan Wall Street, say sentro na kwarta tan negosyoan dimad dalin da tan kekerewen tod Kongreso ya mangibolos iray kwartan p analba ed saray mansasakit iran snetro na poonan tan pabayesan. ????* * * Et lapud manpapanateng so Estados Unidos, pati sikatayodia et singa naalisan me t. Ompapaway ya saratay banko tayodia manaya et angipoonan odino nan-“invest” ed kapita l daranian nalulugin baleg a abong pinansiyal kanian nadamay iramay bilones piso s iran aliling toy impotika ra. Saramay deposito tayo ipapatelek da lanti ed aro m a bansa tan mipipiligro iraya natan lapud kalulugi daranmay angipoonanan da. Singa sengaw so pagmaliway milyones tayora ditan, nabalang kaibay dagem. * * * Parad saray kapara nen editor min miyembro met na Gabermint Serbis Insyurans Sis tem (GSIS) tan saray miyembero met na Sosyal Sekyuriti Sistem (SSS) baleg met so paga ra lapud balitan pati say GSIS tan SSS et baleg a kwarta (na saray miyembr os) so impoonan daranian pampublikon institusyon na seguro ed biek taew. Di singa lugian natan laraya. Panon da naiter so kaukulan na saray miyembros no ontan ya tinmekyab a singa papel so kontribusyon dadtan? Puro anlemek tan mapalnan salitan paniguro so ibobolos na saray opisyales na GSIS tan SSS balet nalilikas na saray miyembros la so pani-irap na sarayan d uaran institusyon ya mangiter na saray datin serbisyo da, laotla say pautang (lo ans) tan say panbayar na nepeg iran benepisyon akagetar parad sikara. * * * * Sikatoya lanti ta sarayan institusyon et aliling toy nanmitirolan da a diniwit s

o kontribusyon pian kuan ya ombaleg so kapital da panamegley na saray “investment s” diad biek-taew. Anggapopa so abobon na miyembros ya gaween da so ontan – say “board” na sarayan institusyon labat so akannonot tan nandesisyon ed pangusar na saray k ontribusyon na miyembros. Puro panpamunat na kwarta so walad nonot kasi na saray aturon mangimaneho ed GSI S tan SSS. Natan, ompapaway la so kaatiwelan na kurang da. Siopadtan may nadngelkon mangibabagan ibitay laraya kono so manedyer na GSIS tan SSS? . AKIN TA et mamainomay darayay miyembroy konseho tayod Dagupan so manuspindi na p robisyon na sakey ordinansa a? Bigla labatla ed imbeneg a simba, inabuloyan so pangisuspindi ed probisyon na Tr apik Kod na Dagupan nipaakar ed dusa parad saray pampasaheron draybers no mamitl on naerel ed panusunggay na ley trapiko dia. Nanonotan ya kinerew na asosasyon daray draybers tan opereytors na dawntawn tan Bonuan iran dyipni ya samay probisyon parad pamawi na lisensiya o permiso na sak ey drayber ya nalmoan a amitlon sintadan tumbokan a sinmunggay ed ley trapiko et pasimbaloen kono. Labay dan samay mamitlon sintada insan bawi lisensya et gawee n ya bilangen kada bulan. Labay ton ibaga, anggad taloran bayolasyon so nayarian dan gaween ed sakey bulan, kasabiy ontombok a bulan, mamitlon bayolasyon lamet so igapon bilangen tan onman lan onman. No agni lampas ed talora ya bayolasyon ed sakey bulan, agni kono nepeg iran dusa en. Akanengneng kalatan, Inong? Di maong laran kwenta. Iyebet-ebet daray POSO tan po lis no agnira abilangan na taloran beses o sintada ed saman a bulan. Singa walay “immunity” da o abakunaan ira laban ed aresto. Panon to met lara natan so ombaley balet a naperwisyo ed nanduruman abuso daray draybers ey? Panon tolay oksoy ed dalan ey? Suspindido iman a probisyon na Trapik Kod a mangigegetar na dusad draybers no ko matlo tolan impankasalanan. Anggad bandad Disyembre amo iman so orden na suspins yon ta onong ed Sangguniyan na Dagupan, ikdan iray tsuper tan opereytors kono na konsiderasyon lapud irap na ekonomiya natan. Sige iter yoy lima yo … pian naani kerewen da anggad taklay. (Atan lanti ta makakalot kayoy boto met, awa, senyores, senyora?) MAGANGANON ombilonget so tawen, insan bigla labatlan onooran natan, agyota nanai mano? Panaon lay sibilao. Makolo-kolor iray rosas tan singa malike-liket iray kompapey a singaraya kapawapaway dad no iner so nanaamotan da nen panaon na tiagew. Basta ag ombabagyo odino natetekepan na maksil a dagem, maliketak no ompepelag s o oran. Awey no akin. Sanen ogawak ni ya batik-batik ditad banday Pandayan (Herr ero), no onoran tan nadanoman so silong na abong mi (ta sankanengneng ed leksab diad sengat na datal min kawayan), amtak lan panag-gawalay papel ya bal-baloto y a ipaanor ed danom dimad silongan. Saraman so panaon no iner, sarag moy manayam o ompokok ed abong mo ya manpalabas na oran – ta siguradom, antam ya onkalna tan ontonda iyan tampol met tan makapawa y ka lamet ed karsada ya mantaktaksaw ed saramay batyan insalor mo pian panamesa n. * * * * Natan balet ey? No binmilonget tan ompelag so oran, wadtan iray totoo kalamor ya mantetepetan no walatay bagyon onsasabi, odino angibolos tala kasi so San Roke dam na danom tan no immapaw tala kasi so asingger ya ilog. Walaniray manpokal so pagew da, laotlaray matatakken, ed ikakasil lan ikakasil n a dagem tan kakatarem na kirmat-karol. Natawtawag so amin a sasanto tan Diyos pi an ontonda la komon so basig na maruksan panaon. Kasompal o kadalan na peligro, insan oras la lamet na panagbilang na danyos, na

bilay ya atigtigway ed indalan na bagyo tan no panon ipawil so atep na alakasan ya abong. Onsoblay so pilad rasyon o tulong na gobyerno. Manpaagew o manpataktak ka parad pigaran kiloy belas tan sanderwan latay sardines tan pakitiy noodles – odino no ma nmamalas-malas kani, mananos ed terter na oran pian naiderew mo so inter dan “stub” mo ya agdaka naonaan na arom ompan naopotan ni so manrarasyon. * * * * Amin daranian irap, amtak ag nasasali daray kabaleyan tayon mayayaman odino wala y pakayarid bilay. Ta walay meyd o katulong dan igangan pian mangaliw na pankaok olan da, kompleto rad abasto tan no anto-antoman, sarag day onalis lugan na sara y SUV da paonlad pasen ya marakdakep – ni, aga anggan nabasa so dapan da no delap bilang. Agmet ira ingen nepeg a bosolen ed onian kipapasen dan mainawa. Pigaramet ed sik ara so datin nanirap tan nan-anos pian nasabi da so ontan ya mainawan panag-bila y. Say palar met lanti na too no maminsan et talagan ontan. Walaray intiron bilay dan mantrabaho manbanikel balet agira maka-agwat a sinasia ..Walamet iramay pinmaway ira labat ya aganod solar da et sinmabin tampol so gra sya. Biig dia iramay talagan puro takew, kawigi-kawanan tan panaglames, tagey-leksab so gagaween da pian makatipon iray kayamanan. Saraya iramay ag manlayon so inawa d sikara tan nagonoyan, simot-simot met ira lamet. Manisia kayo karid karma. NO maminsan, sarayay kakaibad Medya et singa walay nenengnengen da tan walay ses elengen da. Medyo agya marakep ed imahe na sayan propesyon ta laba-labay tayon i baga lanti ya parehas so laban tayo, parehas so trato tayo ed saray suheto na ba lita tayo, andi ta? Balet ed samay agawan impakasamalan dad kanen na pigaran bisita ed sakey a bansa l ya ginawad sakey a pamoson otel diad Dagupan, singa sinmosener so dila daray p igaran istasyoy radyo tayo ta agda nabitla ed onaan ya pasada no anton otel iya. Amta Star Plaza Hotel labat manaya, singa talawan dan bitlaen. Amta diad tuay tu a, parte iya na balita; diad tuay tua, sayan talaga so balita. No agawa iya kasi ed sakey a karinderiya odino sakey a melag a ristoran, ontanme t kasin iyiwas daray managbalita so pamitlad ngaran to? O tuloy-tuloy, andi pasa ntabin banggiten da iya? Sanen medyo walalay amitlad ngaran na otel, insan labat sakey-sakey ya binibitla dalay ngaran na Star Plaza bilang pasen ya akagawaan na “food poisoning.” Agmet lanti pare-pareho so kanonotan daray totoo, anggan diad Medya ya kuan. * * * * E, amta kabat yora manaya so matatakew ditad lugar yo, kasiyudadan iran tagadtan ed sitio Camanggaan ed Mayombo, pinabayag yoni so inkairirap yo. Salamat met ta diad kasampotan, aliing so liknaan-sibiko daray tagadtan kasompal na pigaran simban impan-emel da, tan inturo dala so anemiran kataon responsabli d impanakew na transformer na Dekorp sanen kasomsompal na bagyon Kosme. Linmemek met so puso sirin na Dekorp tan kinabitan tolara na balon transformer p ian nasilewan lay komunidad da. Akaingas na baleg iray tagadtan ya mansakey bula n lawarin nanayam ed kabilongetan. Manaamot-amot balet natan iray suspeks. Awey labat no asingkat dala imay baranga y kagawad ya inturon kaibad impangibatik na transformer ya niman inkikilo daray alambren “copper” ed loob to. Akalmo irayan totoo ed iligal ya ginawa da — kasalat na andokey ya solit tan gonig on daray kabandaan da. AG naiwasan ya manduarua o mansuspetsa natan iray kabaleyan tayon mamabantay ed say pangigagapoy panapiger na saray iskwelaan daran adanyos na bagyon Kosmi kaso mpal ya nadngelan so ginawan impamatonda nen Meyor Sammy Rosario na Binmaley ed say kontraktor ya mangagaway pan-apiger na Binmaley North Central School. Bilang inhinyero tan kontraktor mismo met, amta nen Meyor Rosario no say uusaren iran materyales et sustod parad kipaakaran darania. Sakey nengneng labat nen ma yor ed inusar iran angkekelag (9 milimeter) iran “steel bars,”amta tolan tampol ya n an-igot so kontratista tan makapoy so kasompalan na trabaho kanian, ora mismo, p

inatonda toy pan-aapiger. Et sakey labat so Binmaley North Central School ed karakul iran iskwelaan ed luy ag ya alaklakasan tan adera-deral tan natan et aapigeren na gobyerno panamegley na saray pribadon kontratista, maslak ed saraya asingger ed patogan odino diad b iek a banda, maong ya mamoyok ed saray awtoridades ya manag-pirma. Panon dalaramay baley a say meyor odino opisyales da et anggapoy ontanlan pakata los ed inhinyerya tan konstruksiyon ey, di nasasaol laran akamolagat?.Aloto-loto d kalakal dan marakep so impanalat ed aderal ya iskwelaan da amta manaya ampaw s opawayan to. Sakey ya basig na bagyo, naderal lamet, pirde na pondoy gobyernon b aleg? Et, puero los buenos, no akinonong odino akikutsaba so meyor tan superbisor na i skwelaan ed kontratista tan apakepan iraya, di lalon wawa-es so pawayay inapiger ya iskwelaan. Dia kaukulan ya mibiang tan manbantay iray opisyales na Parents-Teachers Associa tion komon laotlaray makaamtad konstruksiyon ed sikara, pian nagnap tan susto so materyales ya usaren ed pana-apiger na orongay ogogaw. Tongtongey tua, sikara y a atateng mismo so walaay baleg ya pibibiang ed saya ta mismon saray anak da so walan manusar ed atarongan ya iskwelaan, aliwan si mayor, superintendente o si s uperbisor ta walad pribadon iskwelaan so anak darania. * * * * Miambegya kami pad pamilya nen andilad-bilay ya Cuya Ric Pasaoa, asawa nen atchi Aida Umnas Pasaoa ya say lamot da et ditad Pogo Grande, Dagupan City. Inatey si Cuya Ric dimad San Francisco, California nen imbeneg a simba. Sakey a maoyamo tan naynay a makakaimis ya laki, si Cuya Ric et aminpiga metlan nanbalikbayan tan akadongo-an met nen editor min si Behn H tan misis ton Merla. Nen otit ya inyakar tod Pogo, anggapomet so nanengneng mon singa inkapoy o ingap il na laman to – guapo tan maasingger a siansia ni. Maong a biyahe ed Mareen a Pasen, Cuya Ric. Abawasan lamet so mundo na sakey a m aong a too. MAGAMAGA a kuan daray matatakken. Singa kulang na rikado, no diad salita daray m anagloto. Anggapoy Nana Gloria, anggapoy Cuya Joe ed panaon na pangilukas na sankabalgan a proyekton imprastruktura ed Dagupan – samay tatawagen natan ya Taytay na Pantal – y a manbiliy singa sakey bilyon a pisos. Say wadman a sinmabi labat a sankatagyan ya opisyal nasyonal et si Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH tan say ambassado r na Hapon a si Makoto Katsura. Say katua-an to et niman linmala kalamor ira di Meyor Al Pirnandis tan si Bise M ayor Bilin Pirnandis ya inmakar lad pegley na taytay pian katlien so ribbon ya m anisimboloy pakalukas na taytay, insan labatla sinmabi si Ebdane tan si Senyor M akoto. Awey labatla a, balet siguro nantayming ira ta lorey ka tay manakar kad ampeta-p etang a sindag na agew ed kapegleyay taytay pian mangatliy ribbon labat. Kalamor niman iray kapitanes tan pigaraniran opisyales na siyudad ya apilitan ya akiolop ed di meyor tongok-tongok ya nanmartsa dimad taytay, tan nen asompal so katliy ribbon linmogan lara di Al tan Belen papawil ed isteyds dimad sampot na taytay – atilak iray kapitanes de barangay ya nanakar papawil. Enewi, asompal so inagorasyon, akapansalita ray manonaan a bisita tan alokasan l ay Pantal Brids a singa ordinaryon taytay labat – lapud inkaandi daray duaran mano naan ya lideres na bansa a datin mankaalyados natan balet et nanbarongan na bale g lapud samay “NBN-ZTE deal” ya imbulgar nen Lozada tan say anak nen datin ispiker D yo a si Joey. Lakayo, dalan kilad taytay a balo, no manlapu kayod Bonuan-Dawel ya agyola labay so maabalan idalan ed trapik na dawntawn paonlad Lingayen, ditan so balon dalan yo. Agko labatla nibaga ni, odino irikomenda, ya dalanen yo no labi ta agni nipeket amo so saray silew ed say karsadan mamaarap ed satay taytay. Medyo delikado, Bal ong! * * * * Masyadoy paga daray wadtan a manaayam ed gilig-gilig na Lingayen Erport natan ka yarin nankras landing so sakey a “trainer plane” ya say piloto to et sakey ya bin Bo

mbay odino Indian. Anggapomet ingen so asakitan, balet nia laingen a tinmalaw iray residentes ta an ggapod plano ra so natapilan na eroplano legan a manpapainawa ira ed kaabongan d a. On met a tua, makasalba ka ni ed bagyo nen Kosme balet naksit ka, Balong, no pin matad sikay sakey intiron eroplano, awa? Dengel ko agla aabuloyan irayan klasen melag a eroplano ondapo ed Clark tan Subi c kanian say Lingayen so insoblay da. Tepet: Impatanir da kasi so onia tan sakey nin tepet, siopay angiter na abuloy. Say mat a’y amin walad say Air Transportation Office (ATO) natan. Paliwawa, kayo, bradi! NENGNENG mo pay kalokoan daray totoo met, awa? Imbes a mikasakey iratan ingen iyagel day siyudad da ed makapoy a pakabitla ed s ayay kalabalabas ya Bangus Pistibal, sikarani so manderal na pakadayewan na siyu dad. Say tutukuyen ko aliwa labatlan satay apabalitan pigaran tuson pinalsan manga-al ay kontribusyon ed saray lokal iran negosyantes para konod say Bangus Pistibal b alet ibubulsa da labat so nakolekta, no ag ingen pati samay impinge-ekas na sara may “tarpaulins” ya anunsiyo na saray nanduruman aktibidades ed Pistibal. Agaylay dismaya toniay makolin Bise Mayor Belen Pirnandis nen naimano ton baleg a porsiyento daray pinanirapan a impepeket tan inkakabit iran istrimers tan tarp aulins ed nanduruman pasen na siyudad anggadman ed Bonuan et – niaka—tinatakew na sa key sindikato. Sindikato kuanko ta singa nalmoan ed impansukisok, saray angaala tan nan-eekas n a tarpaulins et grupo kono na akatraysikel ya aka-ID met na Bangus Pistibal. Siy empre anggan walay makaimanod gagaween da bilang, ta walaan met iray uniporme ta n ID na BF lanti, et agdalara banoen. Manisia kayo tan diman lad solar mismo nen Madam Belen ya CSI Da Siti Mol et ine kas niray tarpaulin yaw wadmad paloob o butada na Nanarian nen Nana Belen tan ap alusotan so saray akatanyareg ya sikyos? Alay sibeg daranian sindikato met! Walay inap kon sarayan animales et say trabaho dad abong… manekas na impesak no as ingger lan onoran. Korik ka, Nana Ilet, Saraya et man-ngaray Andres. Korni? “AHON Pamilyang Pilipino” so sakey a balon programan ipapasompal na administrasyon n en Presidente Gloria parad saray mamairap iran kabaleyan. Ed silong na sayan pro grama, ikdan na Diparsmin op Sosyal Wilpeyr en Dibilopmint so pamilyan mairap-bi lay a saraya et pilien kada barangay na anggad limanlasus pesos kateng-kateng bi nulan — ed kondisyon ya gaween dan amin so saray matonong ya panangitandoroy pamil ya ra. Antoratan bilang a kondisyones? Niara: Pabukunaan iray beybis ya ilalak da ed suston paraan, paorongen iray ogog aw, manpakonsulta iray mamalokon ya nanay ed hilt sinter, apigerey abig-laman ta n arom niran susumpalen a walaay koneksiyon ed maong a panag-pamilya. Marakep so getma tonian programa, ta anggaman singa ompapaway a sasaliwen na gob yerno so nepeg komon ya eebatan na saray olo na pamilya, baleg so epekto tonia p arad intiro (overall) a pankamaongan na komunidad. * * * * Amta timet lanti a say sengeg na ag pakakasompal na sakey ulo na pamilya ed sara yan “basic” komon iran eebatan to et say kairapan, say kakisiray kuarta. Agta naynay yolan narerengel itay tagle-ey na marakel … “Lapud kairapay bilay ? Kesyo ag napanorong so anak a bolirek, ag napabakunaan si beybi laban ed makaalis iran saki-sa kit tan ag naipanengneng so kondisyon na malokon a nanay ta antoey … lapud kairapa y bilay. Anggaman melag a kantidad so P500 binulan, walan-walay tulong ya niter tonia ed saray talagan mairap-bilay. No nonoten ya binulan yan onsabi basta susumpalen na ina tan ama labat so matonong a panagpamilya ya bantayan met na sosyal worker, grasya metlan natawag itan. Agdamet iya nepeg a bayaran no ag say singa palabo m etla. Insintibo a kuan. Agko labat amta no panon so panamili na saray maka-awat na sayan kuarta balet. N

o walaradtan ed sikayo so interesado, nayarin mitalusan ed lokal iran DSWD odino ed barangay kapitan yo. “Ahon Pamilyang Pilipino,” itepet yod DSWD o si Kapitan. Et no agda amta, sali yolaray arom a pantepetan ta ompapaway ya saratan , mas o menos, et agira interesadon iyagwat (ahon) da kayod kairapan. * * * * Magkasompa-sompal metlay panaon na panliliket ed sarayay nanduruman Pistibal dia d luyag, tan ditan irad binaley-baley. Awey no akin et singa pinmeket iyan sakit pian manpiyesta-piyesta tayora ed biek na kairapan. Manlapu nen agaway Bangus Pistibal ed Dagupan sanen agawan samsamen na siyudad s o titulo parad Longest Grill (Sankarukuyan a Kalutan) a rikord ed intiron mundo pigay taon lay apalabas, nagsigaway pistibal metlaray baley dia pian ipromot da kuan so dilin produkto ra. Natural ed too met so mangaway panliketan to ed sayan mundo.Basta aliwa labatlan alab-labas a singa anggapolay kabat dan Dios no ag say dili ran liknaa, nayari met itan. Komon ta mantalineng iray kapara tayo ya no sobray panliliket et anggapoy piduma an da lad ritwal na Pagano. Kulang labatlay mansulong iray sombreron miyolibay e d uloy baka tan walaay nasasangaan a saklor insane mansayaw-sayaw. NADNGEL koy pares da di Dr. Guido Tiong tan si maganganan Rachel N. Sapigao ed r adyo nen imbeneg a simba, Sikaran dua so nansalita nipaakar ed araparapen ya Bam boo tan Mango Pistibal ed San Carlos, tan siyempre, dawit metlay Kapiyestaan ed saman a maples so ibubulaslas ton siyudad. Alay abig – masansanting, no diad salitay taga-Manaoag – ya narengel so nanduruman a ktibidades ya akalinya parad sarayan duaran selebrasyon yab imbalikas ed dilin s alita tayon Pangasinan ya nilaokan ni na makolor tan matudyon ehemplos tan paele k na sayan duaran inpormesyon opisers na San Carlos. Diad antikey a salita, marakep so impanolop da di Mama Guido tan si Nana Rachel ta naikday ligsa so pangibalita na nagagawad siudad. Idayew kopa rayan duan bini nen Palaris ed si Meyor Ayoy Resuello ya bosing da t a naiikdan na baleg ya promosyon so siudad manlalapud dila na mismon kabaleyan d a. Aliwan puro Inglis ya ers-wers, pers-pers a kuanda. Baleg so nagaway maoyamo, malinew tan marandanet ya panagsalita pian “nailako” so sa key a komunidad a singa San Carlos ed saray dumerengel na radyo. Walaniray arom ditan, managTagalog nira, amta pikewet met so dila ra odino anawnawet nen say ya kal so punto ra. I-Pangasinan yopala, mas natalusan dakayoni. * * * * Naimanok met labat, (nayarin nalilingo ak met) ya walaray pigaran taga-Isteyts y a kabaleyan tayora ya agaylay inka-negatibo ra no nipaakar ed saray proyekton ga gaween tayodia ed Pangasinan a singa kiendalan amin so maong tan suston ideya o kaisipan. Makapaletey tan makapa-ermen ya nabasa iray komentos daray pigaran taga-abrod ya Pangalatok ya singa leglemewen da met so kurang o proyekton ibabalap na saray o pisyales tayodia – a singa satay “Tri-Ferry Service” ed Lingayen Gulf. Singa naamtaan tayolad medya, sayan proyekto ed baetan na Dagupan tan Alaminos e d Pangasinan tan say San Fernando ed La Union et mangetman naikdan na alternatib on transportasyon iray totoo laotlaray turista ya onlad singa bilang Alaminos a manlalapud San Fernando ya ondalan bilang ed Dagupan panamegley na motorboat odi no lantsa. Aminado met iray taloran mayores ed beneg na sayan proyekto ya ekspirimintal odi no panalsali met labat niyan imbalap da tan dakel so aralen ni. Nen nadngelan na saray taga biek-taew iran Pangalatok balet, walaray pigaran ang ibagan masyadon ambisyoso kono iray walad benegan tonia, kesyo magastos kono (ne n say ombiyahe kan lugan na bus o kotse) tan peligroso ni so ondalan kad dayat. Singa oonaan dametlay kanonotan daray opisyales tan ekspertod oniaran proyektos dia. Akin? Laputad ditan labat ed Estados Unidos da so nepeg makaindyoy na oniar an modernon panbiyahe tan anggapoy debir tayon makataway na ontan? Dakel a talaga iray alipeng ya kabaleyan tayo kasompal ya makagatin iradtan ed B

aley na Gatas tan Dilo. ANTOTAYAY panpapa-gaan daray tototoo a ya onkulang kono o naandi so lakon belas ed merkado? Agdata amta ya dakel, dakdakel ni so nayarin isalat ed satay belas? Walakan mais , kamote, kasaba tan arom niran tane-tanem — no manbilang talagan mairap lay makal a o makasaliw na belas.Walad pasal-pasalan labat itan, andita? Diad tuay tua labat, singa agmo nanenengneng ya naandiay belas so Pangasinan ta aliwan singa saray arom ya probinsiya ya karaklan ed daldalin da ginagawa dalan golp kors odino subdivision tan nanpapaalageyan day angkabaleg iran bildings, da kel ni so papageyan, kaonasan,.maisan tan tabakoan diad luyag tayo, maweste man o paeste. Manisia ak ed ibabagatoniay Senyor Ed Libatique na NFA ya no bilang walaray pila ed belas na NFA natan, saya et aliwan lapud walay krisi na belas no ag say wala y lombaan ed pakasaliw na mamoran presyoy belas. Aliwan krisis na belas sirin it an no ag say ‘krisis’ na presyo. Ta no nengnengen mon tua et dakel so saramay tatawagen a “fancy rice” odino saray me dyo maong a klasen belas ya aliwan “regular-milled” tan anggapomet o nabilang labat so mangasaliw ed saraya. Walaan ni sirin na suston suplay na belas. Sarayay kakaibad medya met, puero los buenos, et sikara no maminsan so ontutulon g ed kitagey laingen na presyoy belas lapud saray istorya tan hidlayn daran mang iiter na kipokal na pagew daray ombaley ya managsaliw. Samboten iyan paga tan ta kot daray sumasaliw laingen na tuson negosyante pian itagey so biliy belas dan a bayag metlan istak da. Panik baying a tatawagen so nagagawa tan baleg so tuboy t uson negosyante. Walan tuay kakisiran na belas ed intiron mundo lapud ambabangil iran rason kaiba lay pasalat-salat ya klima tan say ombababaleg lan ombababaleg ya populasyon. Ba let no apigeren labat so produksiyon tan anggapoy pangimbak na masolok nen say n epeg ya kanen na sakey too, walay belas parad amin, mairap-bilay man o mayaman. * * * * Agaymetlay awawey kalamor natan nen datin Ispiker Dyo de Benesya. Bangta proyekto ton atawag itay balon dalan tan taytay ya tatawagey Dawel-Pantal -Lucao “circumferential road.”, singa magkakapeligro laingen ni amo natan ya naitsapuwera sano inagorasyonan layan baleg ya imprastraktora diad manontombok iran ag ew. “No imbitaan daak, (ed inagorasyon) maong met; no andi, anggapoy nagawaan tayo,” kua nton singa natitikel ya imbesngaw ed medya, kaibay maimpis ya imis. Agni nigetar so pangilukas ed sayan dalan tan taytay ya ginastosay bilyones peso s tan aalagaren so desiyon nen Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH no kapigan’ Aliwan singa nen saman ya alaen ya alaen so desisyon nen JdV no walaray onian pr oyekton baleg ed komapat a distrito. Asaltan lay panaon met lanti tan pinmigar lay tawen. Walalay barongan ed baetan nen JdV tan si Presidente GMA. Komon ta no natutltuloy lay inagorasyon na taytay et naalmod puso na saray lider es ed tagey ya ikdan na kanepegan ton pamirbir met so datin Ispiker ya angikalbo met na ag natawalan ya kantidad manlalapud CDF to parad sayan baleg ya pan-inaw aan daray biyaherod sayan dapag na Pangasinan. Babantayan met na saray totood Dagupan no panon tratoen na Palasyo si Kongrisman Dyo ed say onsabi-sabin inagorasyon. ANTOTAYAY panpapa-gaan daray tototoo a ya onkulang kono o naandi so lakon belas ed merkado? Agdata amta ya dakel, dakdakel ni so nayarin isalat ed satay belas? Walakan mais , kamote, kasaba tan arom niran tane-tanem — no manbilang talagan mairap lay makal a o makasaliw na belas.Walad pasal-pasalan labat itan, andita? Diad tuay tua labat, singa agmo nanenengneng ya naandiay belas so Pangasinan ta aliwan singa saray arom ya probinsiya ya karaklan ed daldalin da ginagawa dalan golp kors odino subdivision tan nanpapaalageyan day angkabaleg iran bildings, da kel ni so papageyan, kaonasan,.maisan tan tabakoan diad luyag tayo, maweste man o paeste. Manisia ak ed ibabagatoniay Senyor Ed Libatique na NFA ya no bilang walaray pila ed belas na NFA natan, saya et aliwan lapud walay krisi na belas no ag say wala

y lombaan ed pakasaliw na mamoran presyoy belas. Aliwan krisis na belas sirin it an no ag say ‘krisis’ na presyo. Ta no nengnengen mon tua et dakel so saramay tatawagen a “fancy rice” odino saray me dyo maong a klasen belas ya aliwan “regular-milled” tan anggapomet o nabilang labat so mangasaliw ed saraya. Walaan ni sirin na suston suplay na belas. Sarayay kakaibad medya met, puero los buenos, et sikara no maminsan so ontutulon g ed kitagey laingen na presyoy belas lapud saray istorya tan hidlayn daran mang iiter na kipokal na pagew daray ombaley ya managsaliw. Samboten iyan paga tan ta kot daray sumasaliw laingen na tuson negosyante pian itagey so biliy belas dan a bayag metlan istak da. Panik baying a tatawagen so nagagawa tan baleg so tuboy t uson negosyante. Walan tuay kakisiran na belas ed intiron mundo lapud ambabangil iran rason kaiba lay pasalat-salat ya klima tan say ombababaleg lan ombababaleg ya populasyon. Ba let no apigeren labat so produksiyon tan anggapoy pangimbak na masolok nen say n epeg ya kanen na sakey too, walay belas parad amin, mairap-bilay man o mayaman. * * * * Agaymetlay awawey kalamor natan nen datin Ispiker Dyo de Benesya. Bangta proyekto ton atawag itay balon dalan tan taytay ya tatawagey Dawel-Pantal -Lucao “circumferential road.”, singa magkakapeligro laingen ni amo natan ya naitsapuwera sano inagorasyonan layan baleg ya imprastraktora diad manontombok iran ag ew. “No imbitaan daak, (ed inagorasyon) maong met; no andi, anggapoy nagawaan tayo,” kua nton singa natitikel ya imbesngaw ed medya, kaibay maimpis ya imis. Agni nigetar so pangilukas ed sayan dalan tan taytay ya ginastosay bilyones peso s tan aalagaren so desiyon nen Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH no kapigan’ Aliwan singa nen saman ya alaen ya alaen so desisyon nen JdV no walaray onian pr oyekton baleg ed komapat a distrito. Asaltan lay panaon met lanti tan pinmigar lay tawen. Walalay barongan ed baetan nen JdV tan si Presidente GMA. Komon ta no natutltuloy lay inagorasyon na taytay et naalmod puso na saray lider es ed tagey ya ikdan na kanepegan ton pamirbir met so datin Ispiker ya angikalbo met na ag natawalan ya kantidad manlalapud CDF to parad sayan baleg ya pan-inaw aan daray biyaherod sayan dapag na Pangasinan. Babantayan met na saray totood Dagupan no panon tratoen na Palasyo si Kongrisman Dyo ed say onsabi-sabin inagorasyon. ANTOTAYAY panpapa-gaan daray tototoo a ya onkulang kono o naandi so lakon belas ed merkado? Agdata amta ya dakel, dakdakel ni so nayarin isalat ed satay belas? Walakan mais , kamote, kasaba tan arom niran tane-tanem — no manbilang talagan mairap lay makal a o makasaliw na belas.Walad pasal-pasalan labat itan, andita? Diad tuay tua labat, singa agmo nanenengneng ya naandiay belas so Pangasinan ta aliwan singa saray arom ya probinsiya ya karaklan ed daldalin da ginagawa dalan golp kors odino subdivision tan nanpapaalageyan day angkabaleg iran bildings, da kel ni so papageyan, kaonasan,.maisan tan tabakoan diad luyag tayo, maweste man o paeste. Manisia ak ed ibabagatoniay Senyor Ed Libatique na NFA ya no bilang walaray pila ed belas na NFA natan, saya et aliwan lapud walay krisi na belas no ag say wala y lombaan ed pakasaliw na mamoran presyoy belas. Aliwan krisis na belas sirin it an no ag say ‘krisis’ na presyo. Ta no nengnengen mon tua et dakel so saramay tatawagen a “fancy rice” odino saray me dyo maong a klasen belas ya aliwan “regular-milled” tan anggapomet o nabilang labat so mangasaliw ed saraya. Walaan ni sirin na suston suplay na belas. Sarayay kakaibad medya met, puero los buenos, et sikara no maminsan so ontutulon g ed kitagey laingen na presyoy belas lapud saray istorya tan hidlayn daran mang iiter na kipokal na pagew daray ombaley ya managsaliw. Samboten iyan paga tan ta kot daray sumasaliw laingen na tuson negosyante pian itagey so biliy belas dan a bayag metlan istak da. Panik baying a tatawagen so nagagawa tan baleg so tuboy t uson negosyante. Walan tuay kakisiran na belas ed intiron mundo lapud ambabangil iran rason kaiba lay pasalat-salat ya klima tan say ombababaleg lan ombababaleg ya populasyon. Ba

let no apigeren labat so produksiyon tan anggapoy pangimbak na masolok nen say n epeg ya kanen na sakey too, walay belas parad amin, mairap-bilay man o mayaman. * * * * Agaymetlay awawey kalamor natan nen datin Ispiker Dyo de Benesya. Bangta proyekto ton atawag itay balon dalan tan taytay ya tatawagey Dawel-Pantal -Lucao “circumferential road.”, singa magkakapeligro laingen ni amo natan ya naitsapuwera sano inagorasyonan layan baleg ya imprastraktora diad manontombok iran ag ew. “No imbitaan daak, (ed inagorasyon) maong met; no andi, anggapoy nagawaan tayo,” kua nton singa natitikel ya imbesngaw ed medya, kaibay maimpis ya imis. Agni nigetar so pangilukas ed sayan dalan tan taytay ya ginastosay bilyones peso s tan aalagaren so desiyon nen Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH no kapigan’ Aliwan singa nen saman ya alaen ya alaen so desisyon nen JdV no walaray onian pr oyekton baleg ed komapat a distrito. Asaltan lay panaon met lanti tan pinmigar lay tawen. Walalay barongan ed baetan nen JdV tan si Presidente GMA. Komon ta no natutltuloy lay inagorasyon na taytay et naalmod puso na saray lider es ed tagey ya ikdan na kanepegan ton pamirbir met so datin Ispiker ya angikalbo met na ag natawalan ya kantidad manlalapud CDF to parad sayan baleg ya pan-inaw aan daray biyaherod sayan dapag na Pangasinan. Babantayan met na saray totood Dagupan no panon tratoen na Palasyo si Kongrisman Dyo ed say onsabi-sabin inagorasyon. ANTOTAYAY panpapa-gaan daray tototoo a ya onkulang kono o naandi so lakon belas ed merkado? Agdata amta ya dakel, dakdakel ni so nayarin isalat ed satay belas? Walakan mais , kamote, kasaba tan arom niran tane-tanem — no manbilang talagan mairap lay makal a o makasaliw na belas.Walad pasal-pasalan labat itan, andita? Diad tuay tua labat, singa agmo nanenengneng ya naandiay belas so Pangasinan ta aliwan singa saray arom ya probinsiya ya karaklan ed daldalin da ginagawa dalan golp kors odino subdivision tan nanpapaalageyan day angkabaleg iran bildings, da kel ni so papageyan, kaonasan,.maisan tan tabakoan diad luyag tayo, maweste man o paeste. Manisia ak ed ibabagatoniay Senyor Ed Libatique na NFA ya no bilang walaray pila ed belas na NFA natan, saya et aliwan lapud walay krisi na belas no ag say wala y lombaan ed pakasaliw na mamoran presyoy belas. Aliwan krisis na belas sirin it an no ag say ‘krisis’ na presyo. Ta no nengnengen mon tua et dakel so saramay tatawagen a “fancy rice” odino saray me dyo maong a klasen belas ya aliwan “regular-milled” tan anggapomet o nabilang labat so mangasaliw ed saraya. Walaan ni sirin na suston suplay na belas. Sarayay kakaibad medya met, puero los buenos, et sikara no maminsan so ontutulon g ed kitagey laingen na presyoy belas lapud saray istorya tan hidlayn daran mang iiter na kipokal na pagew daray ombaley ya managsaliw. Samboten iyan paga tan ta kot daray sumasaliw laingen na tuson negosyante pian itagey so biliy belas dan a bayag metlan istak da. Panik baying a tatawagen so nagagawa tan baleg so tuboy t uson negosyante. Walan tuay kakisiran na belas ed intiron mundo lapud ambabangil iran rason kaiba lay pasalat-salat ya klima tan say ombababaleg lan ombababaleg ya populasyon. Ba let no apigeren labat so produksiyon tan anggapoy pangimbak na masolok nen say n epeg ya kanen na sakey too, walay belas parad amin, mairap-bilay man o mayaman. * * * * Agaymetlay awawey kalamor natan nen datin Ispiker Dyo de Benesya. Bangta proyekto ton atawag itay balon dalan tan taytay ya tatawagey Dawel-Pantal -Lucao “circumferential road.”, singa magkakapeligro laingen ni amo natan ya naitsapuwera sano inagorasyonan layan baleg ya imprastraktora diad manontombok iran ag ew. “No imbitaan daak, (ed inagorasyon) maong met; no andi, anggapoy nagawaan tayo,” kua nton singa natitikel ya imbesngaw ed medya, kaibay maimpis ya imis. Agni nigetar so pangilukas ed sayan dalan tan taytay ya ginastosay bilyones peso s tan aalagaren so desiyon nen Sekretaryo Hermogenes Ebdane na DPWH no kapigan’ Aliwan singa nen saman ya alaen ya alaen so desisyon nen JdV no walaray onian pr

oyekton baleg ed komapat a distrito. Asaltan lay panaon met lanti tan pinmigar lay tawen. Walalay barongan ed baetan nen JdV tan si Presidente GMA. Komon ta no natutltuloy lay inagorasyon na taytay et naalmod puso na saray lider es ed tagey ya ikdan na kanepegan ton pamirbir met so datin Ispiker ya angikalbo met na ag natawalan ya kantidad manlalapud CDF to parad sayan baleg ya pan-inaw aan daray biyaherod sayan dapag na Pangasinan. Babantayan met na saray totood Dagupan no panon tratoen na Palasyo si Kongrisman Dyo ed say onsabi-sabin inagorasyon. MARAKEP so pinawayan na impamasimbalo ed andawes na Tondaligan. No makapasyar kayo natan ditan ed Bonuan et alay abig na saramay balon “tourist sh eds” o siroman tan painawaan. Simpli, gawad pinaor tan kawayan labat (walamet iray pigaran sementado) tan kada pigaran metros et walay tuaton gripo (shallow wells) a nayarin pambegnawan dara y totoo. Walamet iray kalutan (grill) ya akatarya kada “shed” tan magalang, maoyamo iray managbantay na sarayan syeds. (Singa siniminar irayo amo, a pare Ike?) Medyo binmili so abang balet ta lapud samay Holi Wik met lanti siguro kanian onm an, kasabi ordinaryon agew et nayarin onabeba la so singil na manag-paabang na s yeds. Agkala natan singa manduaruan awiten so pamilyam ditan ed Bonuan ya manliliket t an manames ed dayat ta marakdakep so kaliber-liber, najal laray akitongilang ira n bengatla tan angob ya makapoy. * * * * Salamat ed say administrasyon nen Meyor Al ta onialan pinmawil so datin makaingg anyon kipapasen tonmay Tondaligan. Otit ya ontanlan makapalikliket a naimatonan ya awawey na parke et sanen onaan ya ginawa iyan “national park” ed silong na admini strasyon nen andilad bilay Meyor Opring Manaois. Diad indadalan na nanduruman administrasyon , kinmapoy lan kinmapoy so bista ton ian baleg ya parke. Kinmokoririt iray tanem ya niyog tan arom ya kiew. Pati sara y painawaan ed gilig na dayat nagmaliw ya obong na saray bibiin sasaliwen. Nagma liw ya ayaman daray totoon anggapoy pananginonang dan manbantak na dutak da angg an iner. Komon ta nasustoni so pasimbalo ed Tondaligan ed ondalan niran panaon. Diad bekt an naimano tayon ompapawil so panagbalasubas ditan, manonaan tayon manawag na im ano na saray awtoridad ya impasen parad kaabigay “tondaan ya panligaan.” * * * * Say impangidnap odino impangalan puwersaan ed si datin konsehal na San Fabian a si Roland Villegas et angiter lamet na mensahen dakel iray grupon sara-sarag dan manggaway krimen ed pegley tayo. Planado so ginawan impangala ed si Villegas, barangay kapaitan na Anonang ed sam an a baley. Anggan si mismon hepe na popolis ed luyag, Senyor Superintendente na Pulis Isagani Nerez et aksubien ton gawa iya na saray “trained” odino batidon armad on grupo a singa, onong ed sikato, saray popolis, datin popolis, o militar. “Preci sion operation” odino de numeron galaw so inyusar ed impangidnap ed si Villegas. Dakel so miayon ed obserbasyon nen Nerez. Balet lapud anggapomet kono so nipaway ya mandamiento de aresto odino antokaman ya aktibon operasyon na saray kabiangay polis , CIDG odino NBI laban ed si Ville gas, ompapaway a talagan nayarin datin miyembros na PNP ya retirado odino adismi s ed serbisyo so ginmalaw ed saya. Mila tayod say pamilya na kinidnap ya datin opisyal na baley ed dasal da ya maka pawil met komon si Mr. Villegas ya mabilay, anggaman ontanlan nibagan makolor so bilay tan bisnis tonia. Bilay na sakey too so pantotongtongan dia tan say suston kurang na ostisya. Susto la komon itay ostisyan ontutubo ed sungot na paltog. MANSOMPA-SOMPAL la so Dawel-Pantal-Lucao Lucao rod en brids pradyek nen datin Is piker Dyo de Benesya ya mamatikey na biyahe manlapud Dagupan paonlad Binmaley na pigaran minutos ondalan ed saray kapokokan na Dawel tan Lucao tan say ilog Pant al ed pegley. Dakel so mangibabagan maong labat ta sanen agaway impakadesyang ed puesto nen Is piker Dyo dimad Kongreso bilang Ispiker et onialan nasosompal la so sayan proyek

to ya si mismon Presidente Arroyo met so nan-inagora nen imbebeneg a taon kaibar ay opisyales na bansan Hapon. Dakel natan so manatalaran no panon a manarap iray duara, si GMA tan si JdV, ed satan a baleg ya okasyon kasompal na say baleg a barongan na sarayan duaran mank a-alyadon politikos. Anggapoy duaruwak balet a si Dyo de B anggaman ontanlay sakit tan ot-ot ya inter na administrasyon nen GMA ed impangekal ed sikato bilang Ispiker na Kamara et m aamon mituyaw ni ed si Presidente. Awey labat ed si asawa ton Manay Gina. Diad politika a singa dati yolan amta, anggapoy permanenten kalaban. * * * * Nakikiwakiw lay Metro Manila lamet natan. Awey no antoy pansompalan toniay isyun NBN-ZTE dil ya susukisuken na Senado lapu d testimonya toniay tasin si Jun Lozada a sakey ya elektronics engineer. Wadtan laray grupoy madres tan saray grupo sibiko pati saray estudyante tan saray datin kaalyados nen GMA ya pamisa-misa, parali-rali tan todo-bantay ed say nagagawan “h earings” ed Senado. Say medyo makalay atensiyon ed saya et natan et bulay Pebrero no kapigan agawala y pigaran pangekal ed saray inmi-irong ed Malakanyang. Agmet natetel sirin so Pa lasyo no ontanlan masyado met so kurang seguridad a ipapakurang to kabilang lay agla impangiyakar ed si GMA dimad tradisyonal ya ibisita tod gradwesyon na PMA n en imbeneg a simba. No sikay Presidente o too met nen Presidente lanti ya mangiy ansakit et agkala manduaray isip no imbagay sekyuritim ya walay peligro ed laen mo. Ontan so ebat met nen Sekretaryo Ehekutibo Ed Ermita ed tepet daray managpalapag no akin singa kono pinaliisan nen Presidente so seremonyas ed PMA. “Iter tilan pribelihyo itan na saray manbabantay ed kaabigan nen Presidente,” kuay E rmita, ”no bilang baaten day Presidente ya onlad sakey a pasen ya pakalikas da et peligroso.” “Anggan siak, anggan si Presidente mismo et ag makasunggay no asuntod panistima na gradoy peligro ed bilay to na saray presidensyal sekyuriti tan pangipaliis dad sikato,” inyarom nen Ermita. * * * * Satan met siguroy rason, kuankod dilik labat, no akin malet so impanbantay ed pr esidente dimad Binalonan sanen binmisitad man nen Sabado. Puerad saray kabkabat na saray pamilya nen Meyor Ramon Guico tan saray kongrisme n, mayores, opisyales na polis tan militar tan grupoy Malakanyang, anggapolay pi naloob ed kompawn daray Guicos nen kasabiy ugto. Akitoyawan nen GMA iray mayores ed balkonahe na abong nen Meyor Guico insanla amatanir ya tinmekyab ed helikapt er. Insan labat pinaloob iray medya ed kompawn nen andiladmay Presidente. Ay, on, manaya agko amta no bilbilang sinmabi si datin Ispiker Dyo de Benesya et palooben da met. Dengel ko et agmetlaya inimbitaan pian siguro anggapolay dakel ya panbabarongan ni. Si malet ya kaaro ton Meyor Al Pirnandis balet wadman ya akitoyaw met. BALEG a katraydoran so ginawa daray pigaran kakaibad partido Lakas nen Ispiker D yo de Benesya; Dadauloan nen Kongrisman Prospero “Boy’ Nograles na Davao, sarayan ka kaalyados manayan andi nen JdV et malinlinew ya asogsogan o asileng ed ambisyon da a singawen so liderato na Kamara ed kabaleyan tayon Dyo de V. Bangta imbagay presidente na Lakas a si GMA ya agla gigiroen si JdV ed puesto to tan pansiansiaen so moyongan ed Kamara de Representantes, patuloy nin mani-inga l yay Nograles ya sosogsogan met nen Kongrisman Luis Belyapwerte na Kampi, say m alet a kalaban nen Ispiker Dyo, a sayan too met lanti et aminpiga lan analin pat umbaen si Ispiker balet palpak iyan naynay. A Agtayo natetel si Manay Dyina, kapisag-puso nen Ispiker no bilang baleg so senti myento to laban ed Nograles ta aliling toy pinabaleg tan pinanpiya-an nen asawa ton Manong Dyo iyan too tan natan nian sasagsagen tod beneg so aliling toy ama o agi to. Dia apatua-an lamet, tan malinlinew, so kuandan diad politika, anggapoy permanen

ten kaaro no ag ingen permanenten interes labat. Der ar no pirmanint prens, only pirmanint interes. Maong met labat ta saray kabaleyan tayon arom a kongresista — ya puerad si Kongris man Viktor Agbayani a kapartidoan nen JdV ed Lakas tan siyempre kaalyado ton mal et –anggaman walarad Kampi tan Nasyonalis Pipol’s Kwalisyon a singara di Kongrismen Rasyel Arenas, Mark Cohuangko tan Conrad Estrella III et nagsipirma ra na manipi stoy suporta parad Dyo de V. Awey labat balet no kasabiy botosan ed Kamara sano Lunes et mansisansian parad D yo niraya. Mantalineng tayo labatla, kabaleyan mira, no antoy kisagmakan nen Ispiker tayo t an markaan tayoray mantraydor nid sikato ta bikkelen tayora kasabiy eleksiyon la met. * * * * Lugayan tipay maabig ya kompleanyo sanen Simba, Pebrero 3 si datin Social Welfar e Assistant na Sual, Pangasinan a si Myrna P. Estrada. Asapat dalay taon sitenta balet maksil nira. Nanserbi met ira ed silong na DSWD lamlamang ditad Bugallon tan Labrador antis ya na-asayn irad Sual. Nanretiro rad serbisyo nen Hulyo 50, 2002. Hapi Bersdi pala sirin, mam! AGTO akabayag nen kaaron Cesar Carpio, say probinsiyal impormesyon opiser nen Go bernador Amado T. Espino. Nandimiti lay Cesar nen imbeneg a simba kasompal na si nga anem bulan labat ed serbisyo tan say sinmalat ed sikato et sakey met a kaaro ed medya a si Orpheus “Butch” VelascoSi Butch et presidente na samay olopay managpa lapag say Pangasinan Tri-Media Association (Patrima) tan peles met a media consu ltant nen Bise Gobernador Marlyn Primicias-Agabas. Nipawil kod si kaaron Cesar. Sayang ta kinmapoy kono so abig-laman tonia , onong ed say sikato, kanian apilitan ya inmekal bilang PIO so sayan matalisiw met a m anagsulat. Pigaran simba antis na desisyon ton onekal ed puesto, akapitoyawan ta yo iya tan agto niyamot so sakit na linawa to ed saray kabalabag ed propesyon na media diad Pangasinan ta onong ed sikato, anggan antoy gaween ton pikakaaro ed sikara, siansian panagpauges so aakoen tod sikara. Mairap a tua so puesto na PIO ta amin a klasey kabiangay Medya so pitoo-an mo, p isayawan mo. Walay agmo napagustoan, banatan dakan tampol ed dyaryo o radyo o an ggan apagustoan mo et say pakalikas tonmay sakey et kulang ni, kablit-kabliten d akad komentaryo da tan say mas ansakit ipilanor day boss mo, say gobernador. Ed kaso nen Mister Carpio, sayan too et aliwan taga diad Pangasinan kanian lalon nairapan ya aralen tan pisayawan to so kultura na Medya dia. * * * * Balet diad sakey dapag, milaak ed si Cesar ed imbaga to ya no oniay ugali daray managpalapag ed Pangasinan – ya singa walan lanang so alagaren dan kasalat ya pabo r na kada pamitla o pangipablis da ed say sika o say opisinam – say baleg a tetel nepeg igaton ed ulsoran na saray editors, pablisers odino manedyers na istasyoy radyo. Sarayan aliling day hepe na saray riporters o kolumnistas et maslak melag o malo kak so disiplina dad totoo ra kanian maslak ed saraya met et abusado o korap. Sa key ni, no nanenengneng dan ontan ya abuso so gagaween daray editors or manedyer s da, siyempre ontan met so gaween da ed saray pitoyawan daran opisyales tan neg osyantes. Say kaimito ag manbungay tsiko, no ag ingen kaimito met. Mas maong kasin misayaw so sinmalat ed si Mr. Carpio a si Mr. Butch Velasco? Awey labat. No maminsan kasi et diad kasasayaw, ompan napapatelek dakalan agmo a mta, laotlaray batidon kabiangay Medya, bibii man o lalaki, ya maong ed plastika n. Balet ta lapud nanaral na “PR’ o “public relations” iyay balon PIO ompan say nagawa et m as pateleken toray taga-Media nen say sikatoy pateleken da. AGTO akabayag nen kaaron Cesar Carpio, say probinsiyal impormesyon opiser nen Go bernador Amado T. Espino. Nandimiti lay Cesar nen imbeneg a simba kasompal na si nga anem bulan labat ed serbisyo tan say sinmalat ed sikato et sakey met a kaaro ed medya a si Orpheus “Butch” VelascoSi Butch et presidente na samay olopay managpa lapag say Pangasinan Tri-Media Association (Patrima) tan peles met a media consu ltant nen Bise Gobernador Marlyn Primicias-Agabas.

Nipawil kod si kaaron Cesar. Sayang ta kinmapoy kono so abig-laman tonia , onong ed say sikato, kanian apilitan ya inmekal bilang PIO so sayan matalisiw met a m anagsulat. Pigaran simba antis na desisyon ton onekal ed puesto, akapitoyawan ta yo iya tan agto niyamot so sakit na linawa to ed saray kabalabag ed propesyon na media diad Pangasinan ta onong ed sikato, anggan antoy gaween ton pikakaaro ed sikara, siansian panagpauges so aakoen tod sikara. Mairap a tua so puesto na PIO ta amin a klasey kabiangay Medya so pitoo-an mo, p isayawan mo. Walay agmo napagustoan, banatan dakan tampol ed dyaryo o radyo o an ggan apagustoan mo et say pakalikas tonmay sakey et kulang ni, kablit-kabliten d akad komentaryo da tan say mas ansakit ipilanor day boss mo, say gobernador. Ed kaso nen Mister Carpio, sayan too et aliwan taga diad Pangasinan kanian lalon nairapan ya aralen tan pisayawan to so kultura na Medya dia. * * * * Balet diad sakey dapag, milaak ed si Cesar ed imbaga to ya no oniay ugali daray managpalapag ed Pangasinan – ya singa walan lanang so alagaren dan kasalat ya pabo r na kada pamitla o pangipablis da ed say sika o say opisinam – say baleg a tetel nepeg igaton ed ulsoran na saray editors, pablisers odino manedyers na istasyoy radyo. Sarayan aliling day hepe na saray riporters o kolumnistas et maslak melag o malo kak so disiplina dad totoo ra kanian maslak ed saraya met et abusado o korap. Sa key ni, no nanenengneng dan ontan ya abuso so gagaween daray editors or manedyer s da, siyempre ontan met so gaween da ed saray pitoyawan daran opisyales tan neg osyantes. Say kaimito ag manbungay tsiko, no ag ingen kaimito met. Mas maong kasin misayaw so sinmalat ed si Mr. Carpio a si Mr. Butch Velasco? Awey labat. No maminsan kasi et diad kasasayaw, ompan napapatelek dakalan agmo a mta, laotlaray batidon kabiangay Medya, bibii man o lalaki, ya maong ed plastika n. Balet ta lapud nanaral na “PR’ o “public relations” iyay balon PIO ompan say nagawa et m as pateleken toray taga-Media nen say sikatoy pateleken da. AGTO akabayag nen kaaron Cesar Carpio, say probinsiyal impormesyon opiser nen Go bernador Amado T. Espino. Nandimiti lay Cesar nen imbeneg a simba kasompal na si nga anem bulan labat ed serbisyo tan say sinmalat ed sikato et sakey met a kaaro ed medya a si Orpheus “Butch” VelascoSi Butch et presidente na samay olopay managpa lapag say Pangasinan Tri-Media Association (Patrima) tan peles met a media consu ltant nen Bise Gobernador Marlyn Primicias-Agabas. Nipawil kod si kaaron Cesar. Sayang ta kinmapoy kono so abig-laman tonia , onong ed say sikato, kanian apilitan ya inmekal bilang PIO so sayan matalisiw met a m anagsulat. Pigaran simba antis na desisyon ton onekal ed puesto, akapitoyawan ta yo iya tan agto niyamot so sakit na linawa to ed saray kabalabag ed propesyon na media diad Pangasinan ta onong ed sikato, anggan antoy gaween ton pikakaaro ed sikara, siansian panagpauges so aakoen tod sikara. Mairap a tua so puesto na PIO ta amin a klasey kabiangay Medya so pitoo-an mo, p isayawan mo. Walay agmo napagustoan, banatan dakan tampol ed dyaryo o radyo o an ggan apagustoan mo et say pakalikas tonmay sakey et kulang ni, kablit-kabliten d akad komentaryo da tan say mas ansakit ipilanor day boss mo, say gobernador. Ed kaso nen Mister Carpio, sayan too et aliwan taga diad Pangasinan kanian lalon nairapan ya aralen tan pisayawan to so kultura na Medya dia. * * * * Balet diad sakey dapag, milaak ed si Cesar ed imbaga to ya no oniay ugali daray managpalapag ed Pangasinan – ya singa walan lanang so alagaren dan kasalat ya pabo r na kada pamitla o pangipablis da ed say sika o say opisinam – say baleg a tetel nepeg igaton ed ulsoran na saray editors, pablisers odino manedyers na istasyoy radyo. Sarayan aliling day hepe na saray riporters o kolumnistas et maslak melag o malo kak so disiplina dad totoo ra kanian maslak ed saraya met et abusado o korap. Sa key ni, no nanenengneng dan ontan ya abuso so gagaween daray editors or manedyer s da, siyempre ontan met so gaween da ed saray pitoyawan daran opisyales tan neg osyantes. Say kaimito ag manbungay tsiko, no ag ingen kaimito met. Mas maong kasin misayaw so sinmalat ed si Mr. Carpio a si Mr. Butch Velasco? Awey labat. No maminsan kasi et diad kasasayaw, ompan napapatelek dakalan agmo a

mta, laotlaray batidon kabiangay Medya, bibii man o lalaki, ya maong ed plastika n. Balet ta lapud nanaral na “PR’ o “public relations” iyay balon PIO ompan say nagawa et m as pateleken toray taga-Media nen say sikatoy pateleken da. PANSUSUAYANAN da itay no kapigan so impangiletneg ed Pangasinan bilang sakey a l uyag. Abayag layan isyu ta antomet lanti ey, anggad kapigan kasin singa bugkalot so in adaro tayon probinsiya no ag napatua-an o napaneknekan so inkianak to bilang sak ey a yunit politikal? Piga-pigaralan administrasyon so nan-egnay betang ed luyag, agdan ballot iya ini kday kaonongan ya imano tan singa ipasoot dalan say tatawagen a “Pangasinan Day” et say inkianak nen datin Ispiker Eugenio Perez. Aliwa. Aliwan maptek so istoryay luyag no ontan. * * * * Say ompapaway natan ed impansukisok daray iskolar tan istoryan et say taon 1611 so asingsingger ya impangiletneg ed Pangasinan. Say eksakton agew o petsa labatl ay kulang. Diad pakadisir ko, magano lan panaon so alagaren naamtaan tayola so inkianak a m ismo na probinsiya tayo. Daiset nin seseg ed pansukisok tan panaral ed oley-Espa nya diad Pilipinas, naamtaan tayola tan naikinon tilan, singa arom iran luyag, w alamet so anibersaryo tayon nayarin panliliketan. Agtila pakaskasin singa agtayo amtay inkasaysikatayo. * * * *

Manpatanir ak la, atateng ko ra, agiko ra, inad-arok ira Kakaarok ira?d impanugao ko, diad ayaman ya ginunigon da Misalamat kayo ta diad makakesao ya ageo manpainaoa ak la Salaya, O masamit ya sangkaili, kaarok ya diad dalan kon amalioaoa Salaya, O inad-arok ira ta say ipatey sikato?y tuan painaoa! masantos ya ngarem pusongleon, say labay ton ibaga y malinak et mareen met lan lamang, though oala y daiset ya pandumaan da no talusan mon maong balet nayari lan usaren ya pansala tanen: Nengneng mo pa yay translation ko na My Last Farewell nen Dr. Jose Rizal ay? Marakep so impang gawam ed "Mi Ultimo Adios", bale salamat ed sika "rochlem" , ed saray "translation" mo. Manaya anta yo kabaleyan ko, walay kerewen ko kumon ed sikayo, kasi nen nambakasyon ak ed Pilipinas, manaanap ak na CD na pulos "pa ngasinan love songs", balet say ilalako da et pulos, "audio cassette", labay ko kumon et "audio CD", ta piyano gaween kon "mp3" ta piyano "na play" ko ed "mp3 p layer" ko. No siyopa kumon so walay MALINAK LAY LABI to et, mekerew ak pa. Laba labay ko ya n kansion ta paborito tu ya nen tatay ko nen nabibilay ne. Salamat ya balbaleg ed sikayo. Agay lay irap so man anap na pangasinan love song s ed internet, anggano nen nambakasyon ak et man aanap na CD ray pangasinan love songs, balet anggapo so naanap ko. Puro audio cassette so wala ya lako ed recor d stores. Ilocano songs so ini-offer dad siak, pero since say pusok et talagan P angasinan, katon aggak la angaliw. Wala ray a convert ko ran pangasinan love son gs, ya ginawak ya mp3 songs, no siopa ray interesado et email da ak edgay lay ir ap ya tua so mananap na pangasinan songs. walay aminsan akanengneng ak dia ed ma nila balet masyadoy bili to. no bilang nawalaan kayoy cd ya pangasinan songs iup load yo pa sirin tan ipost yo may link ta pian minabang ira may manaanap na kans yon tayo. walay cd dya ya videoki puro pangasinan songs. no nawalaan ak na oras iupload tan ipost kod dya may Salamat ed apok ya si Vanj Padilla ta wala lamet so anonotan ton maong. Nalmo to y PAPA BEAR SUROMBOT ya atiwel ya Blogger insan to inpila diad www.pangalaTALK.c om Bloggers.

Welcome apon Papa Bear. Bading ka o bakla? Dugduway agew mo nin Blogger pigara l ay hits mo, gabay ton ibaga, wala met lay manbabasad sika… Nakakasian da ka kalamo r. Maong so nalam ya promoter mo, si apok a Vanj, social media specialist tan.. Kaaro toy Governor Amado tan kanyan agto naalan kliyente si apok a Nani Braganza .. hehehe Sara-sarag to kan ipromote itan, umpan ipagawaan to ka ni tarpaulin dimad Dagupa n, amin a kabat to istorboen to-- pati opisina’y tatay to nakakkalamyat to rad man -- pian basaen da labat tay blog mo… Makuli tan a apok. Mangiras balet ya untaba. Ayay apok a MELCHOR ORPILLA ay—ibaga ton laba-labay to kunoy sulsulat ko. Alabas t o amoy impangan toy bisukol yan apok ? Anggapo ni insulat kon anggan sakey ya le tra diad kolum ko.. Puro keyboard na laptop so itetelmer na game-gamet. Akit man sulat ka nin wasi ta wala lay computer ya ipindot mo lan ipindot et nabasam lad screen so walad utek mo? Igawaan mo ak pay anlong apok. Ta insan ko i-publish ed internet pian walay pann ognonotan dad siak iray apok.. Amay nayarin gaween ya kansyon . Insan ko ipagawa ay music video ed kinen Lady Gaga. Insan no burol ko, aman so ipakargak ed lungo n ko, aman a video pian naentertain iran amin so milamay. Insan ko paiupload ed Youtube pian amalatar so hits to et unsikat met si Baim anggan inatey la. Say planok, say bitlaen kod kolum ko natan et si Papa Bear Surombot. Ipakabat ko kumon ed sarayay apok a arom ay pian ag ira mankelaw akit walay dayo ed website . Niay apok a Melchor kasi ay, ibabaga ton siak kuno si apok a Vanj. Agay lay ka poy, si Vanj napanderetsom ya man Pangasinan ed kolum? Ag dinmalay eleng to? Ay andi manaya, anggapo lay dala to… Ag pinmapaway so repolyo ed eleng to? Sus! Nipawil ko pa sirin, si Papa Bear Surombot, amay balon blogger diad website et a lenleneg ton untan diad Pangasinan. Ta frustrated comedian tan. Nanbabangil ya c omedy bar so inaplayan to ed Manila bangbalet agda inawat.. kasi agto antay mans alita.. Puro encode so anta to. Wala tay stand up comedian ya aga mansalita? Aga emel so wasi.. kanyan amawil ed luyag to—Pangasinan. Dia, nakaran toy nanpaaripen ed internet, ngalnagli la umpultak so mata to ed ka kasurf na internet kanyan akapankabat ira nen Vanj. Akapan maongan ira ta pareha s da met amon bakla.. Pero agko ni a-confirm.. no tuan bakla ran dua… hehehe Sige la sirin apok, no panon yo ak ya initdan na panaon pian basaen so kolum ko, tan no panon ta kayon apaliket anggan diad saray sulsulat ko ya kuanen apok a Mel, pangaroan yo pa met na panaon ya basaen tan suportaan si Papa Bear Surombo t. Say tagline toy wasi et bato bato sa langit, say nanpainit asasnit! Talaranan tayo no siopa ray nasassasnit to… Ta insan tayo ipisok so karast Kasabi-sabik nin tuloy ed Med-Surg Ward; nan ring so telepono ta walay onsabi ko no ya pasyente yan manlapo ed Recovery Room. Sakey ya 95 anyos ya masiken, amput i, balon opera ed pukel na tapi ta aputer kono nen atumba ed abay na katre to. D akel so report to imay Filipino nurse ed Recovery Room - agko la nanonotan ya am in. Balet say atandaan kon imbaga to, samay pasyente ngalngali nin agto nilimata y mata to tan singa makakaugip nin lanang ya maong. Say vital signs to stable me t la, tan take note, kuan to --- balon kasal. Akaimis ak ta 95 anyos ton may pas yente. Honeymoon time ni sirin, kuan ko. Sinmabi so pasyente ya akarukol ed hospital bed; singa Christmas tree ta dakel s o akasabit-sabit ya tubo. Manontumbok so sakey ya akulaw ya agmet la miarawian s o edad to ed samay pasyente. "Aha, aya manaya so balon kasal," kuan kod isip ko (tsismosa, anto?) Akikabat ak ed samay pasyente tan imbagak ya siak so nurse to ed saman ya labi. Linmimatay daiset tan tinmanger, insan linmitdem la lamet. Kabebekta, mansanggoo k la. Inalak so vital signs to kada 30 minutos ya amipat. Nantongtong kamin dua imay akulaw ya asawa to.

"Atumba nen kabuasan ed abay na katre et ag met la makabangon." A fracture manay a so hip bone to kanyan inoperaan nen Dr. Alvarez. Balo kamin kasal. "Honeymoon mi ni," kuan to. "Antoy gagawaen tod gilig na katre et atumba sirin a h," kuan ko lawari, balet agko pa la intuloy. Honeymoon kuan mo pa...... "Iner so akalmoan yo ed sikato ey?" tepet ko; inggawak so inkatsismosak. "Kaiba mi ed simbaan et akapangustoan kamin dua, diad tulong met la na saray kak aiba mi ed simbaan," kuanton makakaimis. "95 to la, siak balet 88 anyos ko." "Agyo nengneng so 88 anyos," kuan ko, ta sikatoy tua met. Dakel so estorya to imay akulaw. Insan la nanpatanir ya onsempet ni kono ta sana gew to lad ospital et naksawan met la. Labay toy manames tan manpainawa. Intilak tod siak so numeroy telepono to ta tawagan ko kono no kaukulan ya tawagen. Nanp atanir ed samay masiken. Inmulagat toy mata toy daiset; inmangob imay akulaw ed bibil to may masiken, insan la inmalis. Duay oras so apalabas, say blood pressure ton may masiken so manabeba. Tinawagan koy doctor tan nan order na IV bolus. Amiduak lan angiter na IV bolus, siyempre nin onleleksab so blood pressure to pati level of consciousness to. Aburido ak ta agko labay ya man code blue imay pasyente. DNR (do not resuscitate) imay pasy ente balet intonda ni na doctor makasengeg ed operasiyon. Kanyan no na code blue imay pasyente, nepeg ya gawaen so CPR. Tinawagan ko imay akulaw ya asaway pasye nte ta kaukulan ya itransfer imay masiken ed ICU. Sinmabin tampol kalamor, mangi wgiw ed takot tan betel. Imbagak ed sikato so sitwasiyon tan imbagak ya DNR imay masiken pero intonda nen doctor ni lapu ed operasiyon. "Aliwan DNR itay asawak. No DNR nen saman antes kamin nankasal, natan siak so PO A to" (power of attorney). "Full code itay asawak natan. Gawa yon amin so nayari an yo pian nabilay," kuan to. Inmasingger imay akulaw ed asawa to, inegnaan tod duaran lima, inanguban to, ins an to inyesaes ed layag to, "Inar-aro takan maong, agmo ak tataynanan. Kaukulan takad bilay ko." Aga inmalis may akulaw ed abay na pasyente, sangkaegna tod lima tan babagaan toy panangaro to; tan komon ta pakasilen toy linawa to pian nalampasan to imay crit ical ya oras. Insan to kinansiyonan. Makapatenyeg na puso so naimatonan ko. Singa ak ingen makakaibeg. Linmad nonot k o, "gawaen kasi na asawak itan ed siak no siak so ngalngalin ompatey?" Diad pegl ey na critical ya oras ya nepeg ak ya aburido ed sitwasiyon, say linmad nonot ko say kasil tan matua na aroan dan dua; diad edad dan 95 tan 88. Wala ni kasi mak atalo ed satan? Inter koy report ko ed ICU nurse, insan ko intransfer imay pasyente. Ag balot in malis imay akulaw ed abay to. Ibabaga ton lanang so panangaro to tan pankaukulan to ed samay masiken. Diad tinmombok ya labi, tinmawag ak ed ICU tan kinumustak imay pasyente. Malikeliket imay nurse ya kuan to, "Nengneng mo no antoy nagawaan na panangaro. Wadya imay akulaw. No wacky-wacky so vital signs to imay masiken et kansiyonan t on may akulaw, nagiging stable. Kanyan papauliyanan kon mankansiyon imay akulaw anggano ansakit la ed layag. Say padisir ko, nabuwas nayari lan itransfer iyay p asyente ed Med-Surg floor." Akaingas ak na malukak. Maong labat ta anggapoy mauges ya asagmakan to imay pasy ente tan agla manbayag nayarian to lan ituloy so gagawaen to sakbay ya atumba! T an natuloy lay honeymoon dan sanasawa. Diad naimatonan kod saman ya pasyente tan samay akulaw ya asawa to so akapangite r na sakey ya aral. Diad pegley na nagagawan kolkolan tan diborsyo ya naiimatona n tayo ed kaliber-liber ed sarayan panaon; panaon na agay lay lupok na relasyon lalo la ed pamilya; makapangiter na liket tan uliran iman ya sanasawa ya anggama n ontan ya wala larad oras na mansirunget ed bilay da, agay lay elet nin siyansi ya na aroan dan dua. Komon ta ag itayo mila ed agos na maples ya pansasalat tan anggapoy ka-pirmi-an. .....Kumusta kilan amin, kakaaro tan kabaleyan...

MAKAPATAKTAKOT itay sakit ya meningococcemia ya akaonalan amerwisyo ed sikatayod ia nen imbeneg a taon, no iner pigaran bilay met na kabaleyan tayo, maslak ed sa raya et kapanlapo da o kapambisita da ed ambetel a siyudad na Baguio, so atigway . Balet mas makapapaga natan, diad dilin isip tayo, so singa agla masyadon derderl engen na totoo so sayan sakit. Agko ibabagan singa normal na publiko laya, no ag say singa agira masyado la amon manaalwar laban ed sayan sakit. Diad luyag, no agkayo mandedengel na balita, walalay taloran inatey a suspetsado n kasoy “meningo” so sengegan ed sayan taon. Samay sakey balet ibabagay doktores et dengue amo (sakit a naalad ketket na ageyet ya aedes aegypti) , aliwan meningo. Alagaren metni so pinal a kompirmasyon manlapud Research Institute for Tropical Medicine (RITM) no talagan “meningo” soinateyan daranmay arom balet. Nanonotan ko nin agaylay paga tan alwar na saray totoo, nen onaan ya niobawag so inka-delikado tonian sakit. Mas dakel iray nankulong ed abo-abong da, aglara pa way-paway, mas dakel so inal-alwaran day resistensiya da nagsiinom na Bitamina C tan mas dakel so mapagan linmad doctor ed bektan aliway pakalikna da. Natan ey? Wadtan ya mas laba-labay da so onsurob ed karaklay totoo a singa bilan g “malls” odino diad saray sinean, mas dakel so singa ipapasubayang day laman da ed makapoy a klima – tan mas dakel lay onsesegep ed Baguio. Asalitay Baguio, anggad natan, anggaponi so malinew tan siyentipikon paliwawa no akin et say maslak a napepeketan na “meningo”et saray manaayam odino nanlalapurad B aguio. Antola kasi so agawad impan-aral tan impansukisok daray eksperto’d abig-lam an tan medisina ed saya? Puro tepet, puro paga labatla so sarag tayon gaween ed sayan ambelat a sakit nat an. Tekepan tilay pikasi o dasal ed Ama pa met ya komon agmetlaya onloor ya salo t ed Pangasinan SIKATOLATAY kuanko et, no angawat kay kuartad makilot ya nanlapoan, walan-walay panaon ompawil itan pian guloen toka. Sayay nagagawad bansa tayo natan no iner a gmola amtay panisiaan mod biek tan biek, no siopay mangibabagay katua-an tan no siopay mamapalikdo, asabilan pati saray obispo tan papari na simbaan et napipila nlanor lad gutgotan. Angawat kono na kuartan parad mamairap manlalapud Pilipin Amyusmint en Geyming K orporesyon (Pagcor) so pigaran atagey betang ya Obispo manonaan lay Monsinyor Fe rnando Capalla na Davao, Monsinyor Ricardo Cardinal Vidal na Cebu tan Monsinyor Paciano Aniceto na Pampanga. Sanlasus libo (P100,000) anggad limanlasus libo (P5 00.000) so inter ya aginaldod Krismas kono ed saray opisyales na Simbaan Katolik o Nanonotan ya sarayan obispos et singa maasingger so liknaan dad si Presidente Ar royo tan ingen singa tinestigoan dan mardeen tan malinis so agawan eleksiyon nen 2004 ed luga-lugar da. Singa nayarin ilaloan tayo, say Arsobispo na Lingayen-Dagupan a si Monsinyor Osc ar Cruz et ag apilanlanor ed satan. Sikatoy sankasibegan ya kalaban na sugal lao tlay jueteng kanian siguro no diad salitan bulgar, sikato et ag asingger ed pato gan o arawid kusina. Si Cruz natan so sarag ton manetel ed saray kakaiba ton pap ari ed ontan lan abulgar ya pangaawat day kuarta na Pagcor. “Dirty money is not laundered clean by its mere application for religious and/or c haritable purposes,” (Say marutak a kuarta et ag nayarin naipesak tan nalinisan pa namegley na panusar ed saya parad simbaan tan parad saray payabol), kuanen Arsob ispo Cruz -- a tutukuyen to so panooras-lima na saray kapara ton arsobispo ya ma ngibabagan inusar met kono so palabon inter na Pagcor parad proyektoy simbaan ed saray mamairap-bilay.

Mikasakeyak ed ontan a posisyon nen arsobispo tan manisia ak ed pananalindegan t o. Agmet kulang na utek irayan opisyales na Simbaan pian agda amta o natebek ya say sugal et marutak, akin minonong o minabang irad saya? Anggapoy dinmiwit ed kawa li ya ag naoringan, ontan so naynay ya ipupurek daray mangagaway korapsiyon ed a ntokaman a opisina o ahensiya, singa pandyastipay dad pakakadiwit odino pangaawa t na pasuksok ed saray kliyentes da. Malas labat na saray akinonong ed Pagcor ta singara natan nabablakmil na saray t otoo na administrasyon. Agak mankelaw no onsoblay iran agew et mangipaway lay Ka tolik Bisyaps Komperens op da Pilipins na balo tan mas marandanet a sirkular pia n paleksaben lay GMA. Ta siyempre, apabaingan met ira lanti. Ontan natan so Pilipinas tayon Inararo! Ketket moak ta ibaknot takamet. SIGURO, agmet natetel a tua yay kaaro tayon Senyor Robert Erfe Mejia na Pablik O rder en Septi Opis (POSO) no ipasumpal toy ley, say balon ordinansa trapiko para d pinasimbalon “day coding system” na Dagupan, anggaman dakel so reklamo na draybers ya kulang kono so pakabat no kapigan inmepekto so asalitan ordinansa. Si Mama Robert met lanti et igagangan labat na baley pian ipasompal ed totoo so atibokel iran regulasyones. Onia, mas o menos, so ebat nen REM nen tinawagan nen editor tayon BFH pian palinewen so ingongot tan ey-ey daray draybers nipaakar e d bigla (kono) ya impaneerel na POSO ed sikara ta manlapula nen Setyembre 8 anta tatalaranan day publikasyon na ordinans ed lokal iran dyrayo et anggapomet (kon o) so abasa ra. Duara ed taloran mankokompleyn ya draybers (sakey Downtown tan sakey Bonuan Boqu ig) ed kinen editor Behn mi et mangibabagan amta damet ya ipablis ni antis ya on epekto so ley, kanian ilaloan dan ibagamet ed sikara no kapigan tan no iner nipa blis o niperyodiko so asalitan ordinansa – pian amta dan bilangen so agew kono tan nakabat do no kapigan onepektola. Anggapomet kono so abasa ra. Panon to tan natan ey, ta ineerel dalara tan panmumultaen na sanlibo sanlasus la pud pinmasadarad oras ya walanid paway na oras ya nigetar na ordinansa. “Ansakit a tuloy itay libon multa, “ kuandaray aboridon narel ya draybers. Kuay Mama Robert na POSO balet, ag kinmulang so opisina ra ed abiso ed saray pre sidente na olopan o grupos na saray draybers – anggaman aminado met ya agdalara ti nipon o miniting so amin a draybers tan opereytors dia ya manbilang na talon lib o, onsolok ag onkulang. Arom a salita, impalimad saray presidentes na asosasyon daranian draybers so pangipakabat ed kapigan onepekto so ordinansa. Nen impanlupaan kono nen Mama Robert so presidente na moyongay sakey grupo na dr aybers tan saray miyembro-draybers tora lapud sayan mismon kompleyn, say buwelta na presidente asosasyon kono et saramay manrereklamo et agira ondadagup ed miti ng kanian agda amtay nagagawa. Naksit ka balong! Parad say siak met, walanin siansia so nankulangay gobyerno siyudad – atensiyon sa nggunian panlungsod – ta no akin et amta kabat dan baleg so importansiya tonian or dinansa ta lapu lanti walay “penal clause” to odino multan getar ya makaapektod sara y dakel a totoo (draybers) – saksakey so angipablisan dan dyaryo (o anggan duara n i) ed satan a ley. Nepeg ta masyadon makaapektod publiko lanti, pinalaknab dani komon so publikasyo n to ed anggan limara o anemiran dyaryo ni. Ag nipasompal so tuan getma na ley p

arad suston pakabat ta say agawa limitado labat so akabasa ed saman a ordinansa. Say suririk: Isuspendi ni komon na sanggunian so saman ya ley tan abuluyan ya wa lay nagawan mas malaknab ya impormasyon pian agmet agrabyado iray kabaleyan ya d raybers tan opereytors. Lorey ka tay nilibon multa ay, kasian yoray maniirap, ag agi! AGAYLAY sulit ya nalilikna na Estados Unidos natan. Mantotombokan tan makmaksil iran bagyo – “hurricane” so tawag dadman – so ombabasig ed saray partey New Orleans, Mis sissippi, tan ingen, ed sayay imbeneg a simba labat, pati Texas, saray estados t o ya asingger ed “Gulf coast” a tatawagen. Say sankabalegan, sankakasilan tan sankayamanan a bansa ed mundo singa labatla g akgalaw ed limay natural iran puwersa. Onlan migiyera ed arom a bansa usar toy s ankamodernoan iran armas tan bomba balet no basigan manayay panaon so mismon dal in to et singa ogaw ya kapay-kapay tan man-ngesnges ed sakit. Ansakit a tuloy ed imahen na Estados Unidos so nagagawan pakakanengneng na intiron mundo ed dapag na kakapuyan to. Kuandaray pigaran Pinoy lanti ya wadian manaayam ed baley ya inianakan, no nipaa kar ed kalamidad, sanay lay Pinoy. Delap, pool, yegyeg, ibetag na bulkan, bagyo, anggan bombaan, asali lay Pinoy. Nalalampasan ton amin iya. Pati diad eras tan irap ingen, siansian ag naekal so imis tan gayaga ed lupa to. Saray manaaral ed onian ugaliy Pinoy, ibabagaran singa laba-labay to kono so nas asakitan, samay tatawagen dan masokismo (masochism, ed Ingles) ta lalon mamapaka sil iya na karakter to. Kuay arom balet, say sipor ya pananisia tod Dios a Manam alsa (faith) a tan say aralem ya sukat na ilalo to (hope) ya makabangon ed irap so mamapakasil ed tipikal a Pilipino. Ontan met say sipor a ugali ton maelek o m agalaw makakatulong ed pakakalingwan tod problema tora – ya no nalilikna bilang iy a na sakey ya Yuropano (European) odino Norte Amerikano (North American) et ngal ngali tola kaambagel. Nengneng molay litrato odino saray ipapaway dad telebisyon no ontan ya dela-dela p ed pigaran paspasen: Maslak ed saray totoo ya onaarap ed kamera, manimis, mane lek tan pakawey-kawey ni ingen – anggan say danom et anggad awak dala, odino say a gos na delap ed bakgrawn da et makmaksil. Ikomparam ed saramay abantayan mon kal upaan tan ayos daray Amerikano nen binasigan ira nen Hyurikin Katrina, nagnagba so lupa da tan ameneng-meneng ira tan mangoyangoy so arom. Duman talaga so Pinoy. Agmetla pankelawan ingen ta wadtan ya mabata-batar so istoryay Bataan tan Korehi dor nen imbeneg a giyera mundial ya istoryay anos, tepel tan sibeg na saray sund alon Pilipino ya akilaban ed saray Hapones anggad kasampotan na biskeg da. Mabuhay so Pilipinas! MAPAGALARAY kakaaro tayon abogados tan ingen pati saray galgalangen iran mahistr adoy korte odino saray huwes. Ni, mantomba met larayan disipulos na ley tan okso y ed sosyedad. Say singa mensahed saya et anggapolay antakot daray managpatey – pa ti mismon ley et itotopay-topay dala, palpaltogen dala. Nen manbaktar iray peryodista odino saray walad medya, say singa ibabagay arom e t lapu konod masyadon abusado laray Medya. Kanian igu-gud dara. Nilooban datan y a trabaho, di alageyan da, kuandaray kritikod Medya. Diad sakey a dapag, tua met iman. No agmo sarag so petang ed kusina, arawika, ekal ka. Nen walamay tiempon saray meyors odino opisyales na baley so kitongilang lapud b ala diad Pangasinan, walaramay totoon mangibabagan inani da labat kono so duknal ya ginagawa dad saray kabaleyan da. Sinmabilay bales, kuay arom Balet natan ta saray kabalyeros na ley mismo – abogados tan huwes –so napapaonong, m

edyo namamawmawan iray totoo. Aliwa laya, kuanda, laotla ed say impamatey nen im beneg a simba ed si biin Huwes Estrellita Paas na Pasay City Ridyonal Trayal Kor t. Makapasinagem a tuloy. Wadmanla kalamor ed arawin baley na Natividad si Huwes Pa as, mamabakasyon, onong ed say riport na polis, diman ni tinigway so bilay to ed loob na abong to. Peligro, maatap lan maong so panaon. Tan lalon onkakasil so walnan totoo – on, saray kriminal o bayaran ya managpatey – na Pilipin Nasyonal Polis (PNP). Siyempre no samay kriminal lamet a mangawat na onsoblay a kontratan pamatey na anggan

linawa daray maogesed kada kason ag nasolb et ag narel, librela siopaman.

Kaskasian metlayay Hepe na PNP, si Direktor-Heneral Arturo Lomibao, a kabaleyan tayo (taga Mangaldan) ya puro pilalamay lad saray ompapatey ya medya, abogados t an huwes so gaween to legan na administrasyon to. Kasian yopay boss yo, PNP, tan solb yolaratay kaskasodtan. Magmamaliw la laingen a propesyonal a milalamay (professional mourner) lay Hepe Arturo. Maong labat ta tinondaan tolay kakatugyop na samay paboriton ton “task for ce” no kada walay natigway a bilay ed Medya. ***** Amasyar lamet sanen karoman (Sabado) si Nana Gloria dimad paborito ton “grotto” o da salan ed Rosales. “Low-key” odino anggapoy dakel ya preparasyon – anggapo ingen so pak abat ed Medya – ta onong ed Malakanyang pribado man ya biyahe to. Ditan met lagi manga-alay kasil to ya onarap ed krisis so Presidenta. Dengel ko balet a siansian impilit na saray kaalyados to diad Pangasinan ya mito yaw ed si GMA diman anggan pigpigay oras labat so imbayag to antis ya amawil ed obong to dimad Palasyo. Dimad “farm” nen Kongrisman Gener Tulagan ginaway impamaugto . Awey labat no akapangan si Nana Gloria… ta arawid samay paborito ton akanan a sa lanti say Matutina’s ditad Bonuan. ANGGAMAN dakel so mangibabaga tan dakel so mapaga ya ompan ipaakseb kono nen Pre sidente GMA so “martial law” o ley militar ed bansa diad arap na ag ontondan pamabal aw ed oley to, singa agakni manisian gaween na anak nen Cong Dadong so ontan, ta n ipawil to itayon amin a Pilipinos ed andeket tan andiay wayang ya punto na ist oryay Pilipinas a singa nen kaksilay rehimen nen Perdinan Markos. No gaween nen Nana Gloria itan, ya iter toy poder ed saray militar pian manoley ed bilay tan kiwas-sibil tayo, amtaton as italikepkep odino akmonen na Pilipino itan. Anengneng lay agaw nen ipaakseb nen Markos so Proklamasyon 1081; anggaman diad gapo dakel so inmoonor ed takot dan nakulong o naerel, ag abayag pinmapaway laray boses na onsusunggay ed ley-militar. Agtila nepeg istoryaen diay apalabas ta sikatayoran henerasyon amta tayon maong anggad natan so dinalan tayo nen nan “martial law” diad bansa. Lalon pepepetan o kakapotan mo, lalon marlang so panpilalek ya makaokbar ed impa ntaker mod kawayangan na totoo. Diad sakey dapag met, kaukulan na Gobyerno lanti ya pareenen so bansa pian naipa sompal so saray proyekto tan programa parad pankaabigay amin. Panon met lantin m akakurang so gobyerno o administrasyon no puro sangga, sapo, dukot, iwas so gaga ween tola ed arap na mantotombokan a tirada na kalaban ed say saya? No paolianan to met tan ag mandepensa, ompan bigla labatlan nabat-tog. Say “self-preservation” e t natural itan ya reaksiyon ed antokaman a pinalsa, ayep man o too.

Saksakey labat so nepeg ya ipurek ed saray mano-oley no manbilang walan tuay pla no mangipaakseb na “emergency rule” a tatawagen: Ikday pankanawnawa nin siansia ya m aka-ebat iray akusado ed suston kurang na hustisya, walay abogado ra, walay piya nsa, walay kapenegan da ni ya arapen tan ebatan so manga-akusa (indibidwal man o Estado mismo) ed sikara. No nakal itan ya “basic” odino sankaimportantean ya parte na demokrasya, anggapoy dudan ley na diktadorya la so mana-ari tan mambilang lab at na panaon so ontan a oley antis ya satan et labanan tan ipolisay na ombaley. Ta anggan say militar ya nayarin agamilen na sakey ya administrasyon ed pangontr ol tod kiwas na totoo et nasabisabin sikato mismo so nakonsensiya ed nagagawa ta n sikatola mismo so onikban tan onlaban. No agawad impansampot na panaon nen Marcos, nagawa itan anggan anton panaonSINGA abilay lamet ed nonot ko imay panaon antis ya impaakseb nen Makoy so “martial law” ed bansa, on, aramay bulan antis na Setyembre 1972 (sigepaladtan gis may eyds), nen anengneng kod TV so impanbobombay danom ed saray raliyista dimad Manila kaib alay datin Bise Presidente Teofisto Guingona, si datin gobernador tayod Pangasin an Oscar Orbos, si Senadora Jamby Madrigal tan pati saray obispos tan papari. Makmaksil ya imahen parad saray internasyonal iran medya so saman ya eksena nen apoyopoyot irarayan personalidad, ya pati samay payrtrak ya nanlapoay maksil ya bugay danom et nalad kamera. Ontan so pigura nen datin Don Joaquin “Chino” Roces sanen wadman ya onaarap ed saray puwersay rehimen nen Presidente Marcos ed pegley na karsada na Mendiola dimad M anila, sakey a masiken ya anggapoy kalaban-laban tod maksil ya puwersay danom ya impapaarap dad sikara pian buyaken so rali na saray sunggay ed ley nen Marcos. Ibabagay Gobyerno ya walay riport ya naawat ton alooban odino na-inpiltreyt na s aray maka-kawigi (leftist) iman so rali, anggaman saya et imbalap ya sakey a pro sesyon relihiyoso pian idasal so kareenan parad bansa. Kanian onmanla kono so pi lit dan ag padalanen iray raliyista ya paonlad sakey ya eskuelaan komon no iner diman mansampot so rali da. Asingger met lantila iman a pasen ed Malakanyang kan ian mapaga iray kapolisan. Kuantoniay Ka Orbos ed teks mesedyis tora kasompal na insidente et onia: “We will win this one for the people!” Labay ton ibaga, si “Pare” (nen Mare Winnie Monsod) et a nggapolay dakel ya pakiyeme de paamot no anto so liknaan ton tua ed isyu na pans iansia nen nana Gloria. Sabagay, diad sarayan panaon, kaukulan met a tuay panana lindegan ed prinsipyo. Sikatoy prinsipyo to, kanian libre met ya ilaban to itan. Magulolan maong so Pilipinas natan. No walay mangibori ed satan et anggapolay ma ta tan layag to siguro. Parad siak a sakey labat et agko nanenengneng so ideen na bilay politikaldiad ba nsa anggan onsabi so Krismas. No aliling to et asugatan lay biek tan biek , kani an ansakit, anagasang tan andi-ebas lay laban anggad kasampotan. Bendisyonan pay Manamalsa so Pilipinas natan! * * * Insan nia lamet a isasali da ya ikday kasalat a sugal so jueteng ed panemegley n a tatawagen a Loterya ng Bayan (LNB) ya kono et egnaan na sakey korporasyon a ak akabit ed Pilipin Tsariti Swipistiks Opis, say Numbers Numbers Inc. Pinilipili d anin pangigapoan ed eksperimenton pasugal et say Pangasinan – ya luyag na manonaan ya kalaban na jueteng, si Arsobispo Oscar Cruz. Karakel na probinsiya, akin et Pangasinan ni? Singa akalmoy tampol ya suporta iyan Loterya ta tampol ya inaksiyonan na saray w alad hunta probinsiyal, panamegley nen Bord Mimber Manoy Karantso, so sulat nen

Rolando Dee na Mangaldan, say probinsiyal koordineytor na sayan balon sugal. Wal an gaween so pandengel ed komento na publiko ed sayan iloob na balon sugal. No p abor, mangawan tampol na resolusyon so konseho ya mangiabuloy ed saya. Singa sabit balet natan ed beklew so posisyon nen Gobernador Victor Agbayani ta imbaga tolan agto labay ya gaween itan ya eksperimenton sugal ed luyag to. Say tepet a baleg natan et onia: Nakombinsi to kasi iray miyembro na sanggunian ed posisyon to, odino. . .sikato so nakombinsi ra naani? Bantayan! MAKAPALEK lawari so paway na Hunta Probinsiyal (sangguniang panlalawig an) ed samay kerew na Numbers Numbers Company, Inc, nipaakar ed pamakurang komon na Loterya ng Bayan (LNB) diad Pangasinan. Maong labat ta walan naimbitaan da i may mangilalaman na Pilipin Tsariti Swipistik Opis dimad agawan komiti hiring na sanggunian, si Miss Earneli Dancel, ya akapangipaliwawa ya anggapo ni manaya so too o grupon anombraan odino binidbirla na PCSO ya mangipakurang na loterya ed anggan iner man a pasen ed bansa. Walanin pantotongtongan labat odino paniksperimentoan ni labat manaya so onian l oterya, onong ed PCSO, kanian mankelaw a tuloy imay biin opisyal na PCSCO noakin ibabagay Numbers Numbers Co. Inc, panamegley nen Rolando Dee na Mangaldan ya sa y grupo ra et walaan lay akredistasyon ed PCSO. Imbaga nin akaona na Numbers Num bers Co., Inc ya say Pangasinan so komaduan pasen ed bansa, akaonalay Makati Cit y, no iner gaween so onaan a bola na loterya. No tua tan walay letnegan na imbagay PCSO dimad komite hiring, walay misrepresen tasyon sirin ya agawa ed sulat na NNCI ed hunta probinsiyal a bengat-bengat met ya inisponsoran nen Bord Mimber Emmanuel “Manoy” Carancho. Singa apalikdo lawari sir in so saray mapagalang ya opisyales na luyag. Puwera labatlay Gobernador Biktor Agbayani a tampol ya angikuan ya ag nayarin ga ween so Pangasinan ya paniksperimentoan ed satan a legal a sugal. “Sali yolaray ar om a probinsiya,” kuay Mama Biktor ya insalitaan nen Probinsiyal Administrador ton si Boy Solis. Agmet amo talagan makalusot so Loterya ng Bayan ta niman a pati si Bord Mimber A nghel Baniked et nanriserts metla manaya tan nalmoan ton say akarehistron linyay bisnis tonian kompanya et aliwan say pamakurang na loterya no ag ingen sananey ni. Naldis si Dee na Mangaldan! No bilang galaw a “baseball” et ag aka-“first base” so Loter ya ta pati si Manoy Karantso et biglan inmatras ed panisponsor to na panggaway e ksperimenton galaw ed Pangasinan. Antoey di, did en da water, a kuandaray Kano. Say aliketan a maong ed saya balet et si Arsobispo Oskar Krus ta singa insultome tlan maong ed sikato lanti no sikaton mismon numero unon kalabay jueteng et diad solar to, aliling to,so kianakan na balon sibong na jueteng a tatawagen dan Lot erya ng Bayan. Agtayo kasisiguro balet met ta saray basalyos na sugal et tuloy-tuloy so pannono not da na medyos pian nabilay so sugal ya pakakalmoan daray masisilib tan masisi ba iran opisyales. SALAMAT ta akapantalosan metla amo irayay Deparsmin op Pablik Werks and Haywis (DPWH) dadauloan nen Inhinyero Pidel Hinis diad Rehiyon Unio ( Ilokos) tan si natan beteranolad politika a Meyor Bendyi Saplan Lim na Dagupan ( anggaman saya manonad amin et sakey a negosyante). Nen imbeneg a simba labat et akapantoyaw laraya tan bulos ya imbesngaw nen BSL so liknaan tod si Indyiner Hin es – a samay dalan ya gagaweendadtan ed bandad Lucao ya onsuldong komon ed De Bene sya Haywey pian nakompleto so tatawagen nen Ispiker Dyo ya “circumferential road” na Dagupan et agto amo natotonton so onaan ya paknaan o disenyo.

No nanonotan nankompleyn si meyor ta singa isasabidametla amo kono so konstruksi yon na dalan dimad paonlad CSI The Siti Mol ya kayarian nen karibal tod bisnis a Bilin Pirnandis. No onman so nagawa, sankanengneng ya nabenepisyoan a baleg so CSI ta magmaliw iman a dalan ya duga-rugad olsoran na CSI. Kuay BSL, aliwan satan balet so rason na isusunggay tod gagaween na DPWH no agsa y ta lapud mas babaleg a pondo so kaukulan na gobyerno no parokeyen so walan lik oan na dalan dimad ombutaw ed bandadmani na Lucao imbes a dimad bandad NelArs su bdivision la ya bandadia labat ed wangalan o “intersection” mismo na de Venecia Haywi. Baleg met iman a puntos nen BSL ingen ta mas melag so kaoren na gobyernon pondo. Ompapaway manayan anggaman singa paonlalad CSI a tua imay dalan, agmetni talagan pinal ya diman so laento. Inikdan nen Hines si meyor na tsansan nakonsiderametn i so kerew to. Walan gaween kono so sananey nin pan-aral na disenyo tan saya et isumiti lamet dimad DPWH Sentral, say Byuru op Disayn da, pian diman desiyonan n o antoy mas magmaong parad gobyerno. En pirnis ed si Indyiner Hinis, agto manaya amta itay agawan paknaan da di Inhin yera Tangco (na DPWH) met tan si BSL nipaaakar ed samay mas antiktikey ya pangis uldongan na dalan ed NelArs. Kakapanegna to kono na proyekto sanen mantapos so 2 004 tan agto amta iman a talusan, anggad saya natan labat nen nginmikngik si Mey or Lim. Komon ta ols wil dat ens wil lad sayan tsapter … tan napaspasan la so proyekto. Ta ni maatap lay panaoy politikadia. Ompan nasorani itan so pondo to no alimbawa n namaniobra si inadaron JDV tan sakey a Petsay so naikday ponget ed Kamara. Aleg pa komon. Talimokor tayon amin, kaibaratay aso tan pusa yoradtan! Labay tayoy Petsay… no satan et ipising labat. Antoy kuanmod satan Mama Rudi Istra da? SAYAY Senyor Sonny Villafania a kabaleyan tayon abayag metlan managbasa na Panga sinan Star, laotlad “online blogsite” tonia, et singa mangakantiyaw nid gobyerno pro binsiyal, ingen ed si Gobernador Victor Agbayani , lapu konod singa biglan impak anonot labat nen Gob ya pabulaslasan so kulturan Pangasinan. No nanonotan nen imbeneg ya isyu na Pangasinan Star walan imbalita so pangitalin deg kono na administrasyon Agbayani na sakey a grupon manaral ed Pangasinan Arts and Culture, a no iner pati say pansukisok no kapigan a talaga so bertdey o ink ianak na luyag so ikday mallet ya atensiyon. Sayan kurang nen Gob et akaani na pakawigin lima (left-handed) a panangidayew ma nlalapud si Mama Sonny (amtak, ogaw niyan too, onong ed si kaiba tayon Ging C) y a angikuan a abayag laya komon konon ginawa nen Gob. “Akin et natan labat?”, kuay Mi ster Belyapania. Inyarom toni singa lorey (ed pakatalos ko) : “Say amtak ag makatalus na Panagsinan so Gobernador tayo.” Aysus kan ogaw, gobernador na Pangasinan, ag makatalus na Pa ngasinan, panon tolatan? Andipamet, Mama Sonny. Makatalus na salita tayo si Gob. Para ke ya nagmaliw a an ak nen matalisiw ed Pangasinan ya Masiken Aguedo iya no agto makatalus na Pangas inan. Anggaman binmaleg iya ed Manila, agmomet nailakod Pangasinan no akaarap si Victor Aguedo. Awey labat ed agagi toran Lowi tan Viktoria, agko amtay kawel na dila da.balet. Nipawil kod say bersdi na luyag tayon inararo tan alenleneg, maminsani lamet ya ipurek kon samay tatawagen a “Pangasinan Day” tayodia et agto kabaliksan ya petsay i mpangiletneg ed Pangasinan sanen panaon nen Kastila iman. Saman a Pangasinan Day et diad tuay tua anibersaryoy bersdi labat nen datin Ispiker Eugenio Perez na S an Carlos.

Kaukulan so aralem tan maseseg ya panag-aral, ya konsultaen ingen iray dagdaan i ran rikords dimad Espanya, pian naamtaan no anton eksakton petsa, o anggan bulan labat, niletneg so luyag tayo nen panaoy Kastila. Say Dagupan, singa inggapotolay onian pansukisok na “legacy” ton tatawagen. Walalan inmalagey so “ city museum” tan walalay tinolnop ya grupon man-aral tan mangitalinde g na kultura Dagupeno. Singa kuanen Mama Sani Belyapania, “it’s about time” ya ongalaw metlad ontan a direksi yon so luyag na Pangasinan, aliwan singa natan a singa linmesa labatlan sengaw s o aliling tonia ta agto amtay inkianak to. SIKAYORAN wadtan ya manliket ya manis kopita o mamaltog na saratay manok-atap a singa saramay dolakak tan mipadparan d ayon manok o ibon, itonda yolatan a bisyo. No agyo labay ya onkamayat dia o ditad barangayyo so makapataktakot ya sakit a “bi rd flu”, agyola papateyen tan kakanen iratan a manok-atap ya manlalapu nid biek ta ew tan ondadapodia labat ed probinsiya tayo pian mangan na sira-sira ditad kapok okan tan kailogan. Mas maoges no sibuaken yo iraya ta ompan diad kataktakot o ka biglara et nasorob day sola-solar yo tan milaok irad iiwien yoran manok, pabo, p ato tan ganso ditan Peligron napeketan na samay bayrus (virus) ya nayarin awit d aranian manok-atap so kamanokan tayoran iiwien tan no manmamalas-malas tayoni si katayoran totoo mismo so mansakit na “bird flu” ya sengeg na ipatey tayon magano. Say kuay pigaran totoo et sayala imay pawit na Dios ya salot ed mundon makasalan an; lorey ka tay kuanda, singa manlapud tagey so manangikamayat na sayan ambelat a sakit, de payak tan ampuputin manok-atap. Ya ombaliw iraya ed milya-milyan di stansia, piga-pigaran palpalandey tan kakiewan ya angatagey ed mundo so tekyaben da pian ondapo labat ed Pilipinas tan arom niran bansa. Aga singa impawit a sal ot, awa? Say mas makapapaga ni ingen et anggan samay “anti-viral” ya tambal tatawagey Tamiflu et agni asubok a maong no talagan saya et mamaabig na say sakey a manasakit na “b ird flu” o “avian flu” ta lanti diad singa anemaplon inaatey lad sayan sakit ed kaples an diad Asya et agmet naikdan na sayan tambal. Samay oseltamivir o Tamiflu et kabat labat ya manonaan ya pangontra ed ordinaryo o komon ya influenza (petang) Agni asali no panon kaepektibo iya ed “bird flu”. Anggaman ontan manlolombaan laray nasyones ya mangorder na Tamiflu ed samay mult inasyonal ya kompanyay tambal a Roche ed ilalora lanti a saya labat so nayarin d epensara ed sayan sakit – no nasabi-sabi. Diad Pilipinas, kaermenan ya anggaponi s o suplay tayod saya anggad natan ta say inorder nen Sekretaryo na Abig Laman Fra ncisco Duque (a kabaleyan tayo) ed Roche et abeteni na onsoblay a taon insan nai deliber da. Siyempre, manonaan ya makala iray baleg a bansa a singa say Estados Unidos tan diad Yuropa ta mas maimpluwensia tan mayayaman ira. Sikatayo, legan a mana-alagar,et salien tila itay tagumbaw tan oregano ya tanama n ed kaliber-liber tan kapasolan insan tekepay masimoon ya pikasid Aman Manamals a tan Managtambal. Osto, Mama Kabog? * * * * * Pigaran kakaibad Medya so mapaga la lapud ni, nantotombokan ed loob labat na lim ara o anemiran agew, ya abakbaktar iray taloran managpalapag ed Pangasinan. Ingg apo nen Nap Donato na Home Cable tan Sunday Punch, sinmoblay si Cuya Max ‘Tartariw a’ Mendiguarin na Sunday Punch met insan si Dominic ‘Dong’ Villafuerte. Mankebyew laray walad Media ta singa wala konoy malas ya sinmabid sektor da. Tepet nen Nana Eva Visperas ed teks tod si Ama Behn: “Panon tayon napatonda so oni

an senyales ed Medya?” Galaw toniay malorey ya Ama Behn: Imiyembro yoran amin ed Patrima ta dia labat s o kilalaban. Balet biig so lorey, nepeg amon mangala so olopay Medya na adbayser (adviser) da n doktor o siopaman ya ekspertod abig-laman laotla saray “stress management expert s” parad saray mamalangwerni o “middle age” iran miyembro tan say “geriatrician” parad sar ay mamatakkenla. Nen imbebeneg kasi, oonaen so panpaseminar ed panagpaltog (gun handling) amta an ggapometniray papateyen iran managpalapag dia; anggad panagtaktakot labat. Abaya gmetlan tuloy imay impamatey ed si Ermin Garcia, Sr. Siopaman so onsoblay ya mangidaulo na Medya dia, ikdantoy imano iyan suhestiyon komon. Mas praktikal – nen say satay pan-aral na pangablit na gatilyoy paltog. Antoy kuanyodtan, Mama Bernie, Cuya Alex, Ama Rudy, Atchi Susan tan Aromnira? AMAGAMAGA. Ambetebetel. Amin lawarin totoo so mangibabaga na onia no nabitlay Pasko o Krismas natan. Ang gan antoy pilit kalamor na saray katoowan ya paliketen o pasayaksaken so pamilya , opisina tan ingen anggan kaliber-liber da, ag niborin kulang so pakayari da pi an gaween iya. Aliwan singa imbebeneg iran Kapaskuan a walan naliknam ed inkasaysika so ispirit o na sayan sankaliketan a panaon ed taon, singa ag naabot na sanduan limam natan so medyos pian onligsa so liknaan. Akin, oniatala kairap so bilay? Lakad syaping mols dagdaiset so walay bitbit ya asaliw; karaklan mantotongtong, mamibista tan manmumulagat kalamor labat ed saray displey ed iskaparate na tinda an. Pigaran taga-media so onian nanengneng mo ya akatanyareg tan manus-usdong ed tagtagilakos. Maong yay abalayan nen editor min BFH a si Nana Buenafe ta singa manwawa amo so katiw to ta naynay konon nababanaan ditad Siti Mol tan Madyik, ku andaray kabalabag ed Medya. Agkometni abanaan balet – ta antoey, mataltalagak dita n ya ongatin. Angangaan ko lay Dagupan Metromart tan say Market Interior (loob n a tindaan, antoni ey?) Balet, agagi, anakora, biig so lorey, diad say sikatayo labat, walatay isisipen yo natan – on, natan a bekta – ya magrasya so lamisaan ya pananganan yo sano labiy D isyembre 24? No say ebat yo et “Sigsigurado!”, sikayoy sakey ed saray mapapalar a pinalsad Pilipi nas. No say ebat yo et andi, duaran dalan itan: onaan, kaiba kayod mayoryay Pili pinon obrero ya naopot dalay Krismas bonus da (ta asakbay ya inter iya na maneds mint) tan anggapolay isaliw da kalamor, odino komadua, sikayo et kabingay Iglesi a Ni Cristo. Et no akin kuanyod onor ya balikas ko, yon na Krismas a ituturing dan sakey a o kanian ag nepeg tomboken, kuanda, na akpametla panbibitlaen na kapitulo tan onot kon midebate ed siopaman.

ta lapud lanti anggapod INC itay selebras gaway pagano (pagans) nen inmoonaran sigl saray Kristiyanod sarayan panaon. E, agyo bersikulo na Biblia ed saya ta anggapoy n

No tepetan yoak balet, satan a pananisia na Iglesia so sankapraktikalan ya gawee n ed sarayan panaon no onsasabi so Krismas a tatawagen. Abotaw met lamlamang so bulsam tan nairapan kan ondungo ed litson, hamon, keso de bola tan ankablin alak , di lingwanan mo la itay Krismas tan say itiponan tan pantaryaan mola labat ed

loob na sakey taon ya ginaway Dios et say -- antoniey, di say Inkianak mo! Menos gastos. Tan sakey ni, iwasan yolay onladtan ed saray supermarkit tan mols pian ag onsaki t so nakem yo. Dis is e prenli adbays prom yor pilow sankaalmo tan sankaluto. * * * * * Istorya toniay editor min BFH, akabanda kono ditan ed say Star of David Hotel ta walay nila tod Manaoag. Et agustoan to kono so inkialagey na sakey ya otel ed s atan a dadayoen a baley ta singa mas lalon nalukasan iray potensiyal na Manaoag. Sakey so Manaoag ed saray baley ya paspasyaren nen BFH sanen ogaw niya ta ditay panaayaman na saray babai, lalaki tan kakapinsan tora. Nen say onlanirad Binalonan o Urdaneta o Dagupan iray walan bisita o debotos na Birhen na Manaoag, nitanlan walad olsoran da so sakey a marakerakep ya panayaman tan panliliketan a pasen. Kayarian nen oga-ogaw nin Janette Patacsil Yaari ya asaway sakey ya Israelita, s ay Star of David (ningaran ed bitewen a simbolo nasyonal na saman a bansan Israe l) so walaan na function room ya makakargay 150 a totoo, videoke rooms, internet café tan komportable ran kuarton paabang tan “lounge area”. Sali yopay onsamar ditan sakey agew no makabanda kayod Manaoag. DITAD San Fabian manaya, dimad kabasil na PTA Resort, no iner maawa-awang so dalin daray Perez t an arom niran mayayaman, walay singa 35 ektaryan asaliw na sakey negosyante ya n atan et paalageyan (ed limaran ektarya labat na intiron 35 ektarya) na baleg a r esort o ligliwan-painawaan na saray walay pakayarin mangaliw o mangabang. Tawagen dayan San Fabian Beach Villas. Anggaponi so nengneng to natan balet lapud talagan walay pakayari daray totoon w alad beneg tonian proyekto, ilaloan yon kasompal na pigay bulan o sakey taon lab at walaladtan so alay dakep ya paraiso. Diad tuay tua say tawag dad satan a banda et Paraiso ni Ana; awey labat no akin et ontan so tawag na say lakin walan makankayarian na satan a baleg a dalin. Say kabat labat na karaklan et asingger met ed tagey so akankayarian niya. Masyadoy ibubulaslas na baley na San Fabian tan naituring ya mapalar iray onluga r tan ontan met saray opisyales dadauloan nen Meyor Mojamito Libunao ta anggan a glara mangastos ed promosyon o pangikabkabat na baley da et nakabkabat met la iy a panamegley na saray angkabaleg ya “investors” o managpoonan ya laba-labay day wadt an a manpainawa ed gilig na dayat sakop na San Fabian. Makalmo ira, makalmo met so baley ed buis da. Tongtongey tua, walay baleg a bentahe daray bal-baley ya walad gilig na dayat ta natural so atraksiyon da ed totoo – tan managpoonan. Insan, duman-duma met no say manonaan ya “agent” o managlakom parad lugar mo et sing a kalibre tan indengan nen Ispiker Dyo de Benesya ta lanti sakop to iya so komap at a distrito. Nagkalaotla sirin no sakey agew bigla labatlan magmaliw iyan Pray m Minister tayo. GAYMETLATAN ey, Heneral Heneroso Senga, sir, ey? Walay kuwarenta’y sinko bilyones ya badyet yo ditan ed Armd Porsis op da Pilipins (AFP) et walan ibagam nin anggapon balot so teknolohiya yo ya man-wayrtap – odino pasilib ya mandengel na tongotngay totoo ed silpon (cellphone) —kanian, onong ed s ika, imposiblen sikayodtan ed AFP so nalapoan na samay kontrobersiyal ya “Hello, G arci..!” teyps. Singa metla imbagam, Senga, ya daeg kayoni na saray ogogaw ya amtadan usaren ira

y kagawaan pian nairikord da so tongtongan ed telepono da. Paelek-elekan kayo la bat met ditad AFP no ontan, Heneral! Siopa ta met so nasyon ya anggapoy ontan ya kapabilidad na Armd Porsis da a? Agk o labay ya isipen ya ontan la kabobo iray bibidbiren tayon protektor na nasyon t an bansa. Mannonot kimet kari na mas napanisiaan ya baraan, plis. Sikatotay makapataktakot met ed militar tan say Kapolisan no manonaan nin protek taan daray totoo dan mangagaway iligal ya aktibidades (iligal, no agyoni amta, s o mandengel tan mangirikord na tongtongan ed telepono diad bansa tayo) nen say i talindeg so katua-an. Satan et pikewet ya klasen ‘esprit d’corps’ odino say tradisyona l ya panoolopan ed saray walad serbisyo militar. * * * * * Salamat, salamat pay baleg ed say masimoon ya tulong nen Konsehal Alex de Veneci a , say hermano mayor na piyesta na Dagupan ed samay limabn libon pisos (P5.000. 00) ya inter tod Pangasinan Tri-Media Association (Patrima) Inc. ta akatulong im an ed panliliket ya ginawa daray primos tan primas ed Patrima sanen Martes ditan ed Dagupan Business Center (Tenkyu met manaya, Direktor Jimmy Lucas ed impangus ar min agano na DBC). Walan ginawa so dyiniral asimbli tan eleksion na Patrima – sayay primeron olopa’y ma nagpalapag ed luyag – tan apilin balon presidente si brodkaster Bernie Errasquin n a Radyo ng Bayan-Tayug a sikato met lanti so peles a bise-presidente na sayan ma let ya olopan na Medya natan. Si Bernie et ilaloan na saray nanamatalek ed pakayari, integridad tan kasil to y a talagan mamabiskeg na Patrima ed ontombok a taon. Saltan to si brodkaster met ya Roland Hidalgo na DWPR. Sakey si Bernie ed saray mareen balet napanmatalkan y a kabiangay Medya ed Pangasinan. Anggapoy akapeket ya kontrobersiya ed sikato ta “low-profile” iyan laki, ag mapasang, aliwan maingal. Tan manonad amin, aliwan keta ng. Marlang so aarapen na Patrima diad onsoblay ya taon * * * * * Antis kon nalingwanan agagik tan atateng, Meri Krrismas pa lad sikayon amin!Pika si yo pan onlangalang ni so bitewen na sayan paborito yon diyaryo lokal anggaman mandenden so irap. Pirdona yo kami met ta iyanunsiyo milad sayan kolum ko so pangitagey na “cover pri ce” na sayan babasaen manlapu no Enero, 2006. Ontagey la iya na piso kanian P6 kada kopya so pangaliw yod Pangasinan Star. Man oboy daiset met balet iray kakaiba tayon managlakod “newsstand”, siyempre, kanian si nga P7 o P7.50 so pangilako da. E, ANTOEY, asabila lamet so Krismas o Piyesta’y Inkianak, onong ed say abangonan t ayon relihiyon. Kumusta’y media noche yo ey? Kompleto tay pamilya? Akapasyar kayod baley ya binman tay ed say piyesta’y Dagupan? Agkayota mantayegteg ed betel no labi tan palbangon? No “on” odino “olrayt, OK” so ebat yod saratan a tepet, sakey kayod mapalar iran pinalsa’y Ama ta apalabas tan alikna yo so ispirito na Krismas a, no manbilang et medyo m akisir so panangan ed lamisaan, et masayaksak metni lamlamang ta walan manbibila ynid tapew na sayan mundo so inkasaysikayo. Diad imbebeneg iran kolum na Sayan Indio, asaglawik layan topiko – ya ambetebetel, amagamaga so singa pamalabas tayo na Krismas na 2005. Amtak dakel so miayon ed satan ya obserbasyon ko ta sankalikas met.

Pakanengnengan? Lakadtan ed “mall”, no iner say duduplogen na totoon managsaliw et s amay Wan Handred Piso (100 Peso) ya puesto no iner say sanlibo da et kamayamay l ay nasaliw to. Sakey nin pakanengnengan? Masakbay lan onsesempet kalamor iray da kel ya dawntawn dyipni ta antoey, amta bisperas na Krismas natan (sabado so pang agawak ed sayan kolum) et sansakey labat so onlulugan aliwan singa imbebeneg ira n bisperas ya karakel na lumulugan. Labay yo ni sakey pruweba? Nimay lansones tan ubas ya nen imbebeneg et nasimot a ntis o bisperas na Pasko, natan akagaton o akasabit ya sansakey so makapangitepe l a mangaliw ta kibili-bili met lanti, P150 anggad P180 kada kilo so patawal da. Di maong lan isaliw day pigaran order na pansit tekepay Coke litro naksel niy i ntiron pamilya, awa, INGA anggapo -- kasla awan kuandaray Ilokano -- so apalabas a piyesta’y Dagupan, kuandaray totoo, tagadia man o dayo. Mas bongga nin arawdawi kuno so kapiyestaan ed arom iran baley. Andi, agtayo tetetelen so hermano mayor a si Konsehal Alex de venecia ta kalamor ginawa to met so anggaay nayarian to, akasabi ingen anggad biek-taew pian ikamp anya so ipawil daray Dagupenyon wadman diad siudad dan nianakan sanen Disyembre. Atakewan ni so kalamor a konsehal dimad Tarlak nen pasempet ladia ya akalugan e d pampasaheron bus, milyones so dengel kon kantidad ya imbatik o inaswit dad awi t ton bag. Kuantomet ingen ya andi, agmet abalang o akapila ed bag ya inaswit so akolekta toran donasyon manlalapud Dagupenyos ed Estados Unidos ya naknakar to. Say malas labat nen Alex de V et singa pinaolianan dan sikatoy bokbokor ya manma neho na aktibidades ed piyesta, aliwan singa nen saman ya wadtan a akaantabay na ynay iray arom ya opisyales tan hepes de departamentos. Walay sakey Dagupenyon akatongtong ko et naplag konoy abagey tod impakanengneng tod Alex de V a nilabi-labi kono kalamor ya wadman ed plaza’y siyudad tayo ya begb egtew, manbokbokor, pangaskasian so awawey to, legan ya alagden toray akagetar y a mamaliket ed labi diman a pasen. No akin met et nibanan nagsibakasyon met iray arom ya opisyales, kaibalay Bisi M ayor Albin Pirnandis. Si Meyor Bendyi et tuan angilukas na piyesta tan wadman me t ed Lantern Parade balet arom niran bekta, singa agmomet naromog. Awey iray aro m ya maseseg ya kakaibad Medya no nalmo da ta hinanting day BSL sanen bisperas n a Pasko – odino si Butch Velasco na CIO la so angibonog na nepeg ya ibobonog, awey , agmi amtala. Nipawil tayod si Mama Alex de V. Singa “one-man army” so agawad pablisiti na piyesta ingen kono ta ni anggapoy nagastos pian i-plug so aktibidades ed radyo.Walay sa key, duara amo labat a radyo ya pinilin pangianunsiyo-an, balet tua.kuantayo ang gapoy nadngel mi.Asompal metla kalamor. Apalabas lay piyesta. Say mairap nid saya, bangta onman ya daiset tan ginimperan so aktibidades et omp away nin dakel so utang ya babayaran naani. Tapik yoy moling yo, agagi, no ontan , tan bansag tayon oningal na “harang!” Sakey ak ya madeboto ed Apo Baket na Manaoag tan agkoya nalingwanan so inpanpaya war nen Apo Baket ed siak . December 19, 2004 - Akimisak ak tan amay kaanakan ko tan amay asawa to na alas o nse yan asumpal na alas dose, kasumpal na misa inbakik imay asawa na kaanakan ko ya ipa-bless iramay sinaliw min kandila tan arom iran religious article diman e d gilig na kalsada- amay lugar ya pan-bless an daray luluganan. Diad pan-alagar mi, inyorong min dua imay kaanakan ko diman ed lugar ya pansesel selan na kandila ya aka-arap ak diman ed garden. Kabekta walay inmirong ya akola w ya akapandong na amputi ya say kawes to et amputi tan walay awit ton karaanan ya basket. Say itsura mi ed irongan so nan-dikingan kami ed samay semento ya iro ngan, amay kaanakan ko et walad benegan min dua. Kairong to say kuanto ed siak “ka

ton inmirong ak dia ed abay mo ta antak ya makatalos ka” kuanto. Kabekta in-kuanto ed siak “amayamay lay anak ko ya makakalingwan tan inmalis lara ed abong ko” balet wala met ira so pinmapawil la” inkuanto. Siak balet say antak ayan akolaw et iistoryaen tod siak so anak to ed pamilya to . Kabekta say kuanto ed siak “ tulungan mo ak ya mandasal ed sarayan anak ko” Nen im baga to lamet so “ARAYAN ANAK” ko et tinakiling ko so lupa to balet agko nanengneng ta amay pandong ton belo et akasakob ed lupa to, insan apansin ko ya kada onleks ab imay belo to et itatagey ton tampol, insan say pankelawan ko ta asumpal lay m isa tan wala met la ed paway AKIN ET AKA-BELO nin sinsya? Nen ibabaga to imay kerew ton dasal et inkuanko ya “ON BAI ANGGANO AGKO KABAT ET I DADASAL KORAN AMIN LALO LA NA INTIRON MUNDO LALO LA ED ARAMAY MANGI-GIYERA. Kabe kta nanbalikas lamet ya say kuanto “antam amayamay so onlesa ya saki-sakit” tan amay amay so ompatey gawa na “high blood pressure” tan sakit ed puso. Kasumpal to yan imb aga et angaot ak na 100 pesos ed bulsak tan inkuanko “ BAI PIALA YO YA SO 100 PESO S MAONG LABAT YA NAISALIW YO NA MERYENDA YO TANI PASADO ALAS DOSE LA ET SIGURO N ARASAN KILA” Say kuanto “ ay Apo agak man-papayabol” balet inpilit ko, inala to tan in yan to ed samay kartamoneda to ya akakarga ed samay basket et diman ko anengneng ya say karga to et aramay karaanan ya libron dasalan (remember the old prayer b ooks?) tan anggapoy karga ton kuwarta. Kabekta say kuanto “ anggapoy naiter kod si ka no agsayay “holy water” ya akakarga ed absolute ya botelya, inkuanto ya no gabay mo yan danum so laka labat ED DIMAN ED RECTORY-k ya opisina ta wadman iray papar i ya mangiter ed sika. Anggad natan ayan absolute ya botelya et awit-awit ko diya ed kolaan ko. Kasumpa l to ya inter imay holy water et intagey toy lima ton kawanan et dia lanti ya an tak ya akolaw lara, say antak et nakaokolan da na tolong ya onalagey katon inkua nko ed samay kaanakan ko ya tolongan toy Bai ya onalagey, ‘ANDI APO inkuanto SARAG koni onalagey” nen akaalagey la , inyawat toy lima to ed siak tan samay kaanakan ko BALET SAY PANKELAWAN KO AKIN TA AKOLAW YA METMELANTING ET SAY DAKLAP NA LIMA TO ET SINGA DAKLAP NA BALEG YA LAKI. Anggano abenbenan ko so lima nen Bai et sin sya ya agko atakiling so lupa to ta asakuban na amay amputi ya belo. Kasumpal to n inderew so lima to et inkuanto ed siak GALA TA ONLA TA DIMAN ED ARAP NA ACACIA YA KAABAY TO IMAY SILEWAN NA KANDILA TA ABAYAG TO KALAN AALAGAREN, ayan bekta n en linma kami nen Bai dimannsan nanbalikas ed siak ya inkuanto “ sarag mon mangala na arayay kandila ya napepelag dia insan sarag mon osaren no walay mankaokolay dasal na aray walay sakit balet ipatanir tan ikerew mo ed si Apo Baket ya natamb al ira. Ayan bekta et tinmangay ak tan nandasalak ed samay sculptured ya imahem nen Apo Baket et nen kaosdong ko ANGGAPO MET LA SI BAI, lapod pasado alas dose la katon daiset la so totoo ta asompal lay misa KATON NABANTAG MO ANGGAD GATE NO MANAAKAR NI BAI, NAANDIPAT YA TAMPOL. Kabekta sinmabi imay asawa to imay kaanakan ko et tine pet ko no walay anenengneng ton akolaw ya akapandong na amputi ya pinmaway ANGGA PO AUNTIE kuanto. gko nitepel ya say petang na pagew mo et unkepan sisiplugey dagem labat magter kon iknol. Kasabi-sabik nin tuloy ed Med-Surg Ward; nan ring so telepono ta walay onsabi ko no ya pasyente yan manlapo ed Recovery Room. Sakey ya 95 anyos ya masiken, amput i, balon opera ed pukel na tapi ta aputer kono nen atumba ed abay na katre to. D akel so report to imay Filipino nurse ed Recovery Room - agko la nanonotan ya am in. Balet say atandaan kon imbaga to, samay pasyente ngalngali nin agto nilimata y mata to tan singa makakaugip nin lanang ya maong. Say vital signs to stable me t la, tan take note, kuan to --- balon kasal. Akaimis ak ta 95 anyos ton may pas yente. Honeymoon time ni sirin, kuan ko. Sinmabi so pasyente ya akarukol ed hospital bed; singa Christmas tree ta dakel s o akasabit-sabit ya tubo. Manontumbok so sakey ya akulaw ya agmet la miarawian s o edad to ed samay pasyente. "Aha, aya manaya so balon kasal," kuan kod isip ko

(tsismosa, anto?) Akikabat ak ed samay pasyente tan imbagak ya siak so nurse to ed saman ya labi. Linmimatay daiset tan tinmanger, insan linmitdem la lamet. Kabebekta, mansanggoo k la. Inalak so vital signs to kada 30 minutos ya amipat. Nantongtong kamin dua imay akulaw ya asawa to. "Atumba nen kabuasan ed abay na katre et ag met la makabangon." A fracture manay a so hip bone to kanyan inoperaan nen Dr. Alvarez. Balo kamin kasal. "Honeymoon mi ni," kuan to. "Antoy gagawaen tod gilig na katre et atumba sirin a h," kuan ko lawari, balet agko pa la intuloy. Honeymoon kuan mo pa...... "Iner so akalmoan yo ed sikato ey?" tepet ko; inggawak so inkatsismosak. "Kaiba mi ed simbaan et akapangustoan kamin dua, diad tulong met la na saray kak aiba mi ed simbaan," kuanton makakaimis. "95 to la, siak balet 88 anyos ko." "Agyo nengneng so 88 anyos," kuan ko, ta sikatoy tua met. Dakel so estorya to imay akulaw. Insan la nanpatanir ya onsempet ni kono ta sana gew to lad ospital et naksawan met la. Labay toy manames tan manpainawa. Intilak tod siak so numeroy telepono to ta tawagan ko kono no kaukulan ya tawagen. Nanp atanir ed samay masiken. Inmulagat toy mata toy daiset; inmangob imay akulaw ed bibil to may masiken, insan la inmalis. Duay oras so apalabas, say blood pressure ton may masiken so manabeba. Tinawagan koy doctor tan nan order na IV bolus. Amiduak lan angiter na IV bolus, siyempre nin onleleksab so blood pressure to pati level of consciousness to. Aburido ak ta agko labay ya man code blue imay pasyente. DNR (do not resuscitate) imay pasy ente balet intonda ni na doctor makasengeg ed operasiyon. Kanyan no na code blue imay pasyente, nepeg ya gawaen so CPR. Tinawagan ko imay akulaw ya asaway pasye nte ta kaukulan ya itransfer imay masiken ed ICU. Sinmabin tampol kalamor, mangi wgiw ed takot tan betel. Imbagak ed sikato so sitwasiyon tan imbagak ya DNR imay masiken pero intonda nen doctor ni lapu ed operasiyon. "Aliwan DNR itay asawak. No DNR nen saman antes kamin nankasal, natan siak so PO A to" (power of attorney). "Full code itay asawak natan. Gawa yon amin so nayari an yo pian nabilay," kuan to. Inmasingger imay akulaw ed asawa to, inegnaan tod duaran lima, inanguban to, ins an to inyesaes ed layag to, "Inar-aro takan maong, agmo ak tataynanan. Kaukulan takad bilay ko." Aga inmalis may akulaw ed abay na pasyente, sangkaegna tod lima tan babagaan toy panangaro to; tan komon ta pakasilen toy linawa to pian nalampasan to imay crit ical ya oras. Insan to kinansiyonan. Makapatenyeg na puso so naimatonan ko. Singa ak ingen makakaibeg. Linmad nonot k o, "gawaen kasi na asawak itan ed siak no siak so ngalngalin ompatey?" Diad pegl ey na critical ya oras ya nepeg ak ya aburido ed sitwasiyon, say linmad nonot ko say kasil tan matua na aroan dan dua; diad edad dan 95 tan 88. Wala ni kasi mak atalo ed satan? Inter koy report ko ed ICU nurse, insan ko intransfer imay pasyente. Ag balot in malis imay akulaw ed abay to. Ibabaga ton lanang so panangaro to tan pankaukulan to ed samay masiken. Diad tinmombok ya labi, tinmawag ak ed ICU tan kinumustak imay pasyente. Malikeliket imay nurse ya kuan to, "Nengneng mo no antoy nagawaan na panangaro. Wadya imay akulaw. No wacky-wacky so vital signs to imay masiken et kansiyonan t on may akulaw, nagiging stable. Kanyan papauliyanan kon mankansiyon imay akulaw anggano ansakit la ed layag. Say padisir ko, nabuwas nayari lan itransfer iyay p asyente ed Med-Surg floor." Akaingas ak na malukak. Maong labat ta anggapoy mauges ya asagmakan to imay pasy ente tan agla manbayag nayarian to lan ituloy so gagawaen to sakbay ya atumba! T an natuloy lay honeymoon dan sanasawa. Diad naimatonan kod saman ya pasyente tan samay akulaw ya asawa to so akapangite r na sakey ya aral. Diad pegley na nagagawan kolkolan tan diborsyo ya naiimatona n tayo ed kaliber-liber ed sarayan panaon; panaon na agay lay lupok na relasyon

lalo la ed pamilya; makapangiter na liket tan uliran iman ya sanasawa ya anggama n ontan ya wala larad oras na mansirunget ed bilay da, agay lay elet nin siyansi ya na aroan dan dua. Komon ta ag itayo mila ed agos na maples ya pansasalat tan anggapoy ka-pirmi-an. .....Kumusta kilan amin, kakaaro tan kabaleyan... ANGGAPOY makaamta no antoy nagawad Pilipinas no onsoblay a taon. Wala ta o anggapoy Cha-Cha? Wala ta o anggapoy eleksiyon? Wala ta o anggapoy nagawaan na totoo ed say pangipasoot na labay na saray manooo ley? Mandedeen ni labat so balag sinansakey natan ta lanti Pasko odino Agew na Inkian ak. Balet kaentray Balon Taon, ilaloan tayolan natenyeg lamet so sayan bansa ta agni nikapot so puerta ed gotgotan na Administrasyon tan Oposisyon. Diad onsobla y a taon, ilaloan tayo so sepakan a baleg. Ompan nadamay ni ingen so relasyon ta yod Estados Unidos; agkola ibagad sikayo no panon itan a nagawa balet manbasa, m anbantay kayo labat. * * * * Dakel la natan so mamabalaw ed agawan rali dimad Quirino Grandstand ed Manila na say Simbaan Katoliko. Lapud singa malasadon impangidaulo na rali kono na saray Obispo manonaan lay Catholic Bishops Conference of the Philippines (CBCP), singa laingen kono kinmasil lamet so liknaan daray mangidadaulo na Cha-Cha ya bangone n so isyu. Pati Malakanyang kono et singa nalmo to lamet so boses to ta lanti anengneng ed atindans dimad rali na Simbaan ya pigpigara – anggponi so kapalduan milyon—ya dinmag up. Labay ton ibaga, daiset so kontra ed Cha-Cha – no say basean et samay karaiset na nan-rali. Tetetelen na oposisyon so karakel na regulasyones ya impaakseb na saray obispo e d saman a rali no iner initsapuwera iray politicos tan saray maka-Kawigi ya mansal ita odino mangiwasiwas na banderas da o istrimers. Antikey a salita, asebseban s o komon magkabebetag a liknaan daray kalaban na Cha-cha. Anggapolan talagay nailaloan kono ed CBCP daray Obispo ta sarag iran diktaan na Palasyo anggan diad saray kiwas da? Diad padisir ko met, singa saksakey, dugduara lan Obispo so aktibon mangibebesng aw na liknaan da, manonaan layay Obispo tidia a si Monsinyor Oscar V. Cruz. Ansakit a dengelen ya saray de sutana natan kono et imbeel day … saman,amtayolatan . Mas ansakit balet a dengelen ni so ibabagay arom ya .. asileng iray obispos kono ed kolor na … saman, amtayolatan. Akin kapigan met so ipasyar mod dia. manpili ka no iner so gabay mon panlamierda an, agco la napapagustuan so arom ya kakaarok ed kakaakar, pass ak la ed sincity nen inbeneg ya weekend, sayang so kuarton para sikami, wadia Kami natan Ed Palm Springs di Pabs, Iro tan bayaw,aga akapilay Atsi ta gapo lay orong da natan, Sa ray 3 Ogogaw so tinmombok ya akipandem tan minengnengan labat Ed sikara ta onpaw il lara nabuas ditan. Ay antyo ey di Nan donate Kami lamet Ed Agua Caliente, nab uas onsamar Kami ni Ed Morongo ta kulang ni konoy donasyon. pawil ko yan tepet d ia, anto so pandumaan (aliwan panrumaan) na "Insangiel tan insanglil)" Antoy man epeg a tawag ed "fried rice." Lerangan? natan ko labat naantaan itan. Say matalandit so kutit nen garampingat. Say mataldit so matalaw. Manalingernger so amay angob ya nasingob mon tampol. Say balon generasion natan baleg so deperencia to nen say panaon tayo nen saman. Masiadoy respeto tayo ed saray matatakken tan mansalabi tayo no asabi labi.Atan so salita yon mansalti, sicato tan so naobserbaan co no onsesempet ac diman ed b aley tayon nianacan. Amayamay muet so nababalitaan tayo ran aliwliwa ran cagagao a laot la ed imbebeneg iran agew, bulan tan taon ya limmalabas. Nen saman ya pan aon say mamasiken labat so oniinom na nipa o sioktong, penerles ya tabacco tan g agalen so agamilen da. Incuanco lamet anggan siopa man masiken, akulao, atateng o ogogao man, sikaray mangoros tan mandalepdep no campana ed simbaan lay timmant ang. Balet natan tong-its, droga, alaksingco,babai no labi. Sicato ya so aatupag

en daray totoon mansalti ya cuanda. Bilay-bilay.Masantos ya cabuasan ed sicayo a guico. Kotit Grade 1 otit sampot so paka amtac.Insan kotit-kotit ya parte na laman. Nen High School kami agko labay ya dengelen itay mansalti ta say talos ed siak et m agantil,karampingat, mat t w. Walay kabat ko ya binagaan day "abayag kalan agaya r" ay say akis to.Sananey met imay mantorattit. Nia ni sakaey manlaldak so elec to. Say salita tayo so dakel met so labor to. Anto balet no say inbaga da et, no mansalita man a too so lipak-libong. Antoy la bay ton ibaga man? Si AKWIT so lipak libong a mansalita. Anto balet so pitpit, maupapit tan pi-p... andi palad tan ta ni coros lan coros si atagey so aral to. Walay tepet ko ed saratay walay tanem dan fig tree(s). Wal ay intanem con sakey tan nambunga la. Walalaray aluton bunga to. Virdi so color na bunga to no maeta ni balet murado no aluto la. Nanburburak nen niman na sakey ya alutoluto la ta unbubunaknak lay ebet to. Inurasan ko insan ko intamukal. Ay agi, aramay bukel to so inmakar ira tan kilabaslabas ira ed sangik! Akin ya et nabilay manaya so bukel to? Anto yan klasi ya fig? No siopa ed sikayo so makaant a ipakabat yo pa labat. Salamat. .say upit so singa pitaka ya pana ngisinupan na sinsilyo o kuarta. nayari met so supot ya plastik so upit...bangbalet, si Upit ed Baybay so asaway Belenda....miralalan ak pad diad imbornal? labid sikayon ami n! Alingo salo si OPK ed inpa-ngusar to’y mansalti. That’s the beauty na salita tayo ; dake-rakel ira’y interchangeable words. Sira, is a good example. Anto so appropr iate ya ebat ed tepet ya ‘antoy’s sira?’ No say onebat ed manudyurong ed imburnal, he will quickly say, di sira! No limpiyo’n so onebat, ah, adobo’n baboy, or karne. Fish and meat are two different things ya pianalsa’y Dios! Duga met balet so ebat no s ay pangugtuan et sira ya bangus or tilapia. xxx Masamit is sugar, bangbalet, no tepeten da akin et abutiog ka ed pesel, say ebat - ta masamit so sinirak. Duga, tan susto , eh! Akin et say grade one et kutit? Ta sikato’y pelimiro ya grado, di say grade six so kutit kumon.xxx Anto ma’y upit ey? Say balon generasion natan bal eg so deperencia to nen say panaon tayo nen saman.Masiadoy respeto tayo ed saray matatakken tan mansalabi tayo no asabi labi.Atan so salita yon mansalti, sicato tan so naobserbaan co no onsesempet ac diman ed baley tayon nianacan. Amayamay muet so nababalitaan tayo ran aliwliwa ran cagagaoa laot la ed imbebeneg iran ag ew, bulan tan taon ya limmalabas. Nen saman ya panaon say mamasiken labat so oni inom na nipa o sioktong, penerles ya tabacco tan gagalen so agamilen da. Incuanc o lamet anggan siopa man masiken, akulao, atateng o ogogao man, sikaray mangoros tan mandalepdep no campana ed simbaan lay timmantang. Balet natan tong-its, dro ga, alaksingco,babai no labi. Sicato ya so aatupagen daray totoon mansalti ya cu anda. Bilay-bilay.Masantos ya cabuasan ed sicayo aguico. Mansalti - no say kuan na masiken et mansalti ka, aliwa tan ya pandayew na too, say labay ton ibaga tan agmo nonoten so gagawaen mo. Kuanda, agka mansalti, mand een ka labat. Mansalti, aman so too ya abos-abos ya lanang, diad ganat to amayam ay so nalilinguanan to. No say too et medio amayamay lay sioktong ya nainom to, so onsalti la. Sikamin mamasiken dia so arawian mi tan so mansalti ta onpan napa tir et mairap min bangonen ta ngalngali agmi la napikos so balangbang mi. mansal ti salo si ms malang wer tan AWKT ta, anonotan yon siyansiya so arapen dara y on tombok ya civilisasyon, err, generasyon. ontan pa kumon so lanang ya wala d kanu notan na balang sinansakey. laki, bai, tantandagan yo la y abot yo, inkuwan na s akey sa poster dia, kanyan amin ya gana-gana, pinonot yo pa ira y kalangweran. s alamat tan masantos ya labi ed sikayo. Sakey met ya uusaren dan pansaul ed panga lay sira ed danom so bongbong. Mairap lanti ed kaugalian na karaklan na Pilipino so sangkanonot to labat say para sikato ed saman ya mismon tiempo. Agto la nono ten so para arom tan para nabuas. Abitla yo ta anta na aray manuuley so sarayan kaugsan balet angapo so gagawaen dan manpatonda ed sarayan makapoy ya kagagawa. Panon to met ta Pilipino met ira lanti. Kapigan ni kasi so pakaaral darayan toto o ya pangkamaongan? Say gabay con agamilen natan say salot tan siblet ya panag-alay sira ed alog o i log tayo. Aya man so cuanda ya bayating tan de kuriente . Ayay bayating, say pak a-amtac ed saya so sakey ya kiew tan say bolong to ipaagew tan polbosen da odino bayoen da tan ikarga ra ed sopot ya abel. Insan da ipokopok ed tuloy ilog o alo g pian manpaloslos angorat ya amin so sira. Say di kuriente balet, sakey ya bate

ria na motor siklo, agco amta no pigaran boltahe ya. No usaren daya so midio ama y ancabaleg labat so alaen da tan agda nakemel so ankelag. say sakey ni say pana g-usar day spray o tambal ya pampatey na biguis ed paguey. Agda amta balet na-ap ectoan so aray sira. Araya so amta na aray oficiales na ombaley bangbalet agda i gawaan na ordinansa. Kaskasian laray onsoblay ya civilisasion ta anggapolay pang galaan day pantagganoan na bilay. Ay biag ko, kasian laray Jesus Cristo ya catao an. Salabi ed sicayon amin. Iyarom ko so klase na panangarel na sira ed alog... ya nayarin alingwanan yo la anganko?.. kolimes, talakeb, manlimas. bayating, samal, tabal, sikop, abitlak ma y samal ta nen ogaw ak ni aminsan ya akapila ak ed kapinsan ko ed kalarian ya mi limas na Bubon et asabian mi ya sinamalan da so kalarian, antoy gaween mo ey? di manerel ka lay pigar-pigar ya sira nen say milimas ka...Anto natan so agawa ey? matalag la so tatawagen tayon malangsi. Tan iyarom ko so sakey ni ya klase pana ngarel na sira, koryente!!!! hi tech la anto....masantos ya kabuasan ed sikayo.. .. Natan, say duga ya ebat na tepet ed saman so singa banwit ya ipapaleg ed alog pi an makala na gelegele (dalag ed tagalog aliwan malangsi ed Pangasinan) so parukd uk. Alibangan ko la tan, salamat ta inpanonot mo. Say malangsi, so amin a sira s o tawag da et malangsi, ta say malangsi so angob itan, aliwan taway o ngaran na sira. Dalan, tepet ko, siguro taga San Carlos ka, odino say kalimoglimog mo so t aga ra San Carlos ta puron Pangasinan so balikas mo. Say gabay con agamilen nata n say salot tan siblet ya panag-alay sira ed alog o ilog tayo. Aya man so cuanda ya bayating tan de kuriente . Ayay bayating, say paka-amtac ed saya so sakey ya kiew tan say bolong to ipaagew tan polbosen da odino bayoen da tan ikarga ra ed sopot ya abel. Insan da ipokopok ed tuloy ilog o alog pian manpaloslos angorat ya amin so sira. Say di kuriente balet, sakey ya bateria na motor siklo, agco am ta no pigaran boltahe ya. No usaren daya so midio amay ancabaleg labat so alaen da tan agda nakemel so ankelag. say sakey ni say panag-usar day spray o tambal y a pampatey na biguis ed paguey. Agda amta balet na-apectoan so aray sira. Araya so amta na aray oficiales na ombaley bangbalet agda igawaan na ordinansa. Kaskas ian laray onsoblay ya civilisasion ta anggapolay panggalaan day pantagganoan na bilay. Ay biag ko, kasian laray Jesus Cristo ya cataoan. Salabi ed sicayon amin. Iyarom ko so klase na panangarel na sira ed alog... ya nayarin alingwanan yo la anganko?.. kolimes, talakeb, manlimas. bayating, samal, tabal, sikop, abitlak m ay samal ta nen ogaw ak ni aminsan ya akapila ak ed kapinsan ko ed kalarian ya m ilimas na Bubon et asabian mi ya sinamalan da so kalarian, antoy gaween mo ey? d i manerel ka lay pigar-pigar ya sira nen say milimas ka...Anto natan so agawa ey ? matalag la so tatawagen tayon malangsi. Tan iyarom ko so sakey ni ya klase pan angarel na sira, koryente!!!! hi tech la anto....masantos ya kabuasan ed sikayo. ... Natan, say duga ya ebat na tepet ed saman so singa banwit ya ipapaleg ed alog pi an makala na gelegele (dalag ed tagalog aliwan malangsi ed Pangasinan) so parukd uk. Alibangan ko la tan, salamat ta inpanonot mo. Say malangsi, so amin a sira s o tawag da et malangsi, ta say malangsi so angob itan, aliwan taway o ngaran na sira. Dalan, tepet ko, siguro taga San Carlos ka, odino say kalimoglimog mo so t aga ra San Carlos ta puron Pangasinan so balikas mo Say gabay kon agamilen ed sa yan usayan ta abitla yo lay bobo,paturao,palukso salaret sagap banwit tan saboko l,wala ni so nibagac ya singa parocdoc,pasiking pepeneren,tewel,poket,tabal,taco -taco,patikwas,baloyboy tan sapiao. Say ontomboc ta dalan-dalan ak labat dia ay so natenyeg so casicsicanan yo.Masantos ya agew ed sicayoran agaguic ed. Diad da lay Magnaan so akatawiran miy siping ta walay apo nen laki Tomasin ya siping met .Si Cuya Memong aman so grabe ta duaran siping so inyanak nen asawa to.Amay onaa n bii tan laki aman balet so komadua et laki ran dua, inatey balet so sakey ta n ansakit na Baris.

Title:Literary Text 12 lnþÿÿÿkÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÐÏࡱá>þÿ



Þ,Š *$«h€&v&vv;ŽŽŽvvŽŽŽvvŽ

pààIç°ÌÒ(ŽQ0 Ž“>(“ŽŽJ“vØ(Ž&&f( ŠŠŠ$ ®$ŠŠŠ®ŠŠŠvvvvvvÿÿÿÿ

PINAWIL TORAY BOLEG TOni Eufemia Villamil Lapud ag inilaluan ya isabi nen bakal diad dalin tayo, nanbabangil so agawgawa e d bilay lautlad inkiwaklit na saray mabli ed puso tayo lapud inkasakupan da ed a rawin pasen. Ontan la kalamor so gonigon na pagew nen malimgas ya asawa nen Gen aro nen agto la agawaan so pinmawil ed diking day boleg to. Asaraan ya amin so ganaganay paaralan knian akatonda ed anapan to si Aurora ed p asen ton maestra. Lalon taluna so gonigon to lapud agto amta no iner so pangalaa n toy legpet tod bilay tan saray anak ton talora. “Dya la ed kindi laki tan bai yoy laen tayon panayaman, anako,” so nikuan nen maaron ina ed saray talora. “Labay kod man, nanay! Dakel so niog diman! Abonton so lakamas! Sawaan so pisi-pis ing, lomboy tan kamantilis!” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. “Dali sirin Nanay, diman itila ed kindi laki tan bai so panayanan tayo,” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. “Dali sirin Nanay, diman itila ed kindi laki tan bai so panayanan tayo,” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. Diad seet, kuli tan anos nen Aurora agawaan toy nanbilay a kabokbokuran ya andi si asawa ton katulong to. Nanbabuy tan nanmanuk iran saniina. Lapud walara ed ot el na makapal a kaniogan di katulangan to, kanian mabetbet met so panlarak da na ilako ra, ta ontan lay bili na larak ed saraman a panaon. Sakey a lahbi nitepet nen Mario. “Nanay, kapigan balet so isengpet nen tatay ko ey ?” “Agka mapaga anak, ta no nasungpal so bakal, onpawil dya lay tatay yo,” inpailalo ne n ina. “Agaylan likeliket tayo ed satan! Anto, nanay?” maliket a nikuan day ogugaw. “Ogip kayo la sirin anako, pian masakbay kayon onbangon. Dakel so kimey tayo nabua s. Manulor itayo na niog,” nipasakbay nen ina ed saray anak to. Sanlegan na bakal ontan met lay kairapan ya nilikna nen Aurora lautla nen ag tol a akab-kabatan so walan kipapasen nen asawa to lapud anggapo sa coreo, palapagan radio odinu anton bengatlan pakalaan na balita. Say agew, bulan tan taon dinmalan ya ag namantaan tan diad utel day kairapan tan kaermenan nen Aurora naanosan toray anak ton apan-aral. Ilalo lahwas so agnaoma n ya diad agew iran onsabi walan siansia so pakanunot nen asawa ton onpawil ed s ikara. “Nanay,” kuanday anak to, “akin kasi et agto balesen nen tatay mi so saray sulsulat me ed sikara? Talagan indaindan da itayo lan sigpot.” “Nayari met lagi, balet agak manisia ya agto met mailiw ed sikatayo,” ebat nen nanay da. “Nen sinulat tayoy tatay ko, nen naplag si agik pinakabatan tayo ra met. Agay lay awet na puso ran ag mansulat ed sikatayo!” maermen ya abisuat na anak ton bii. “Ag nayari ya makalinguan si tatay yo ed sikatayo. Anggapo met so kinulangan ko bi lang ya nepeg ton barungan ed siak, andi bali, anak, manilalo kayo lawas ed Dios a katawan ta walan siansia so ipawil to ed sikatayo. Ag lara akasel so anak tan diad maong dan panangaro ed si nanay da, sikato so ma kapangiter na ilalo to ed bilay. Lapud asakbay iran nandem di Aurora tan saray kaiba to ed abong ed sman a lahbi, kanian walalaran mareereen ed loub na abong. Ag abayag walay nangel a bocis ya saya et abirbir nen Aurora. Amaarap a tampol ed pinto tan nilukasan toy katulang an ton laki tan mankelaw. Angigalang tan nanopapet. “Akin, ana, et akakar kayo dya ed srayan igsa? Antoy agawa? Antoy pegdat yo?” so man oosilan a tepet nen Aurora. “Walay pakelaw ed sika, anako, Pisalamatan koy baleg no mangiter na kaliketan mod bilay,” inpangigapo nen katulangan to. “Antoy labay yon ibaga, ama? Anto tan a pakelaw so kuanyo?” kuanen Aurora. “Sinmabi asawam, anako,” so ag napokpukan ya inbalita nen masiken. “Sinmabi Genaro! Iner so kawalaan to ey? Panliketan kon peteg ama so inpawil tod d iking min boleg to Say ilalik ag balut naapa! Say Dios lawas agto ka paulian no agmo met ikaindan,” tan dingay inpanpales ton akila ed si katulangan to ya minengn eng ed si asawa ton agto anengneng ya pigay taon.

ASELENG NA INAWAni Eufemia Villamil Asabi so wedding anniversary di sanasawan Bernardo tan si Melba ed inpakarapat d ay samploy taon ya maong dan olupan. Diad bayag dalan sanasawa ya manaamong, ang gapoy bengatlan siblangan da no ag ingen manaari lawas so kaliketan ed loub na m aawang dan ayaman. Si Bernardo ya abangonan to’d bilay to so maong ya arowan tan m aong a pantalusan, nanengneng so ontan lan panamabli to ed kapisag na puso to ta n ontan met ed saray anemiran anak da. Diad saman a mablin agew walaran dinmagup so atatagey ya oked na totoo laut lad saray maaro tan malugor ton ateng nen Bernardo tan ontan met na saray agi tan ka kanayon to. “Mabuhay! Long Live!” So maliket ya nibelyaw day totoo ed saray sanasawa. “Salamat ed sikayon amin!” So nikuan day sanasawa ed saray sankaili ya aki-ambegya. Alimbos iray liket so totoo ed saman a labi. ANdi lay ginawa ra say nansayaw, na npalek, naniinuman na alak tan angan. Baleg ya tanol so agawa ed dalem tan paway na marakep dan ayaman. Diad paway na kosina balet, nanengneng so ag manondan ki mey tan oras na ikakana ran baso, plato, kutsara, tenedor tan arom nira. Si Bern ardo ya maimano lawas ed saray totoo, adatngan ton anengneng so sanina ya dingan met lay yakar dala. Saraya nengneng day nababaingan tan atawag so imano nen Ber nardo lapud nalikas ton singa mamapasnok si asawa to ed saraya. “Akin, Melba? Siopa raman? Angan lara?” So nantotombukan ton tepet. “Saraman so totoon ayaman day abong. Labay day onloub ya igaganggan. Mamapasnokak ta onlaradia amta maringdingot ira. Inablog kora laingen!” Ebat nen Melba. Lapud niduman ingal so nangel ed kawalaan day sankaili, kanian atawag so imano r ay sanasawa. Tampol dinmago ra ed simpok day sankaili ya atiptipon. Labi lan maong nen nasungpal so saman ya ayayam. Saray totoo kinalkalnaan da met lay nanpatanir ed satay sanasawa. Ag nibalikas so kaliketan ya alikna na baling sakey ed saray dinmagup. Saray sanasawa, saray anak da tan saray igaganggan dara baleg met met so inkaban alan da. Asakbay iran nalaan na inpakaugip. Andi kita-kitaw ed abong kayari na i npanliliket da. “Sakay kan bin andi sibeg! Agko inilaluan ya ontan so ugalim! Kaonungan mo lan man gipanengneng itan a walna ed sika?” So nikuan nen Bernardo ed asawa to. “Akin et ontan so ibagam! Iner so nanggawaan koy makapoy ed sika?” Masebesebeg ya in ebat nen bii. “Anggapoy makapoy ya ginawam! No amtak labat ya ontan so ugalim, dakel ni bin agko ni anengneng,” masiadoy pasnok nen Bernardo. “Ibagam ed siak no antoy kinolangan ko ya asawa. Niinter ko met so kanepegan kon s akey ya asawa tan sakey ya ina. Kaonugan mon mangibaga tan ed siak!” So nangisan y a ebat nen Melba. “Taboy kadia! Taboy kadia! Agko labay a nanengneng so lupam! Diad bayag talan mana among, anggapoy nibagam ed panangarok ed sika, balet diad anengneng kon kalamnga n mo ed dilin ateng mo, sikato tan so ugalim agko nitepel!” Mabakat ya paliwawa ne n asawan laki. “Sikatotan so pamatabuyan mo ed siak ya asawam! Agak met nanlamang ed sika! Antoy pibibiang mo no malamangak ed ateng ko! Sikatotan so agmo nepeg ya louban!” Paliwa wa nen Melba. “So kuanmo, Melba. Balet diad siak a mantalus ditan mapatnag so petepeteg ya inkat oom. No nayarian mon lamangen so ateng mon dili ya akautangan moy nagnap mon bil ay, siopa ak nin agmo lamangen!” So maingal ya nibaga nen Bernardo. Lapud mapalaloy nangis nen Melba, kanian agto agawaan lay onebat ed si asawa ton singa oolamen so laman to ed kabaleg na pasnok to. “Taboy kadia! Taboy kadia ed sayan ayaman! Agko naako so ginawam ya kalamangan. Ag ak ni akanengneng na sankaugsan a too, no agmo bukod! Malamang! Malamang! Taboy

kadia! Taboy ka!” So maingal ya baga nen asawan laki. Lapud manponiti tan maingal si Bernardo kanian narengel met si Melba ya maingal. “Daddy! Daddy! Akin? Antoy kokogipen yo? Akin et maingal kayo?” Si Bernardo ya naksawan ed gaway pasnok to, sansansakey so balikas to. “Salamat! Salamat! Kugip ko labat manaya. Salamat!” Diad biek tonian agawa, si Melba alikna to so niduman liknaan nen asawa to. Nanl apu lad saman, naaralan ton arowen si inato, tan lapud wala man a kinugip nen Be rnardo kanian anonutan tomay akulaw ya anengneng ton nanpasnukan nen asawa to. I ntepel ton inbaga ed si asawa to ya sman ya akulaw, et dilin ina to fan lapud du ka ed kipapasen, inbaing to ya inkabat ed si asawa to. Anggaman mairap tan duka si katulangan nen Bernardo, siansian inpanengneng toy l uor tan panangaro to ed si akulaw a dilin ateng na kapisag na puso to. Vidani Maria Magsano Say baley na Lingayen napnek na liga tan sayaksak nen kuay agew ya onbalatabat e d sakey ya kabuasan ed bolay Enero, visperas na fiestay baley. Sayan agew ed pol oy Filipinas, onung na abangonan ya kagagawa a nanlapud saray inmonan ateng tayo , nayarian tin ipangta so kaabigan tin manangkaili, balet ta ugalin ipasen day a rum ya pasirayew labat ed kaparan too ya aliwan peteg ya tanday kabaleg na linaw a tan puson mamarawes ed siopa Kaman ya nibalon mifiesta. No say sakey ya ag kad alaan et panduaruaan toyan ugali, paakar yod sakey a fiesta y baley may barrio t apian nanengneng tan naimatonan to so panangkaili rad sikato ya no nayari ngaln gali ra seksekey bitoka ya angad kolokolong to. Arum ed saray bibirbiren ya atag ey ya aral ya kaagian tayo ipapasen day a sayan ujgali tin nailuaman so sakey ed saray sengeg na kapobrean tan irap ed sayan bansa. Napatua may andi yan kuan a, anganko napalabas ni nilasus ya taon insane naekal yad awaray awir tin kagagawa ed saray inmonan lapuan tiran at-ateng. Diad Libsong, uman asinger ed baley na Lingayen diad utel na kompog day caniogan ya anggapoy paga ran natumba ed anggan anton biskeg na dagem, walan a katalinde g ed silong na bolobolong ya mapanaspas no onsibok so dagem na amiyan ya manlapu d dayat na Lingayen so sakey ya abong a baleg, abeba, maalindaway, malinis tan n engneng toy nanpanaon la ed kabayag, tan sikatoy pinagkaariray amin ya abong ed saman ya simpok. Walan manaayam ed mapayapan loob to so sakey a marikit ya limga s to ag makabuek ya singa sakey ya bilay ed saray estorias ya nababasa, no ag di ad kasimpitay makaroyroyon kaabigan to. Diad antikey ya salita, saray kakaaro to , Vida so pantatawag dad sikato, ngaran ya pinili laki tod ina ya say talos to s o sikato naani “bilay” na pulin sengueg to. Sat dalem tonian abong so kapegleyay walan arlong to. Walay pigaran yorongan ton narra ya singa ra balon naynay ed kapoponosanan dan inagew-agew na lupot ya bin asaay petroleo, walay sakey ya baleg a nengnengay horas ya akapeket ed dingding tan diad leksab to so sakey ya piano a nanlapud Alemania. Sikatoyan piano ya and i inkera tan diad dilin abay to so angeselan na ina nen Vida ed panganko toy imp arongtal ya aro na sakey a walay betang a sondalo nen Revolucion. Saksakey ya an ak nen Capitan Don Lorenzo Solis tan Capitana Dona Josefa Sangalang, saray laki tan bai na bilay na sayan tongtong. Sikatoya so antikey ya awaran tonian abong y a nianakan nen Vida. Ompawil iti natan lamet ed samay fiestay baley. Marakep tan masaya ya tua so imp amalabas da, saray sankaili amawil irad kabalbaleyan day a napno ray ambabangil ya natongtong da. Walay sakey ed saraya balet so ag ni pinmawil tan agto labay n o nayari so miolup ed saray kakaaro to ed anggan iner ya laen da. Ugaw-ugawen me t nin balon-laki, noble tan mabinta so indengan to, ankabli ray ugagep tod bilay tan say sankatagian ya pilalek to so say pakasabi tod maliket tan mareen ya pan amaley. Sakey a enginiero tan nianak ed baley na Alaminos, “ciudad ed dapit sagur na Lugar Pangasinan ya kuanen Presidente Quezon nen aminsan ya nakar to yan pase n. Say agew ya pikasakey tod si Vida so namasingger la, tan diad saya, mapanaynay y a onsabid kalakal tan linawa to so kaganoan to la komon nian kanunotan ta pian w ala lan makatempey na saray erermen tan gonigoy kabokoran. Sayagew, singa panaon so aliling dad sikato. Sinambaan to so pamaliket tan pi-ando lawas na panangaro

to ed si Vida. Samay reloj ed dingding n alas cinco ed ngarem nen natalineng nen Vida so tanol na sapatos ya ombabalitang ed takayan tan sinmalat so toktok ed kapot na wangala n. Ang gapoy onkitakitaw diad pigaran segundos. Kabekta nangel ya sinmoblay so n gayengey napakaskasin voces ya itatareren toy tambayo, “Maria Clara.” Say toktok so tinmobat, tan nankalkalna ya inlokas nen Vida so puerta. Siopa kasi so wadman? A kin kasi et puso toy atalagnaw tan paruk toy ngalngalin pekdaken toy pagew to! A kin kasi ray aping to et binmalanga tan saray amta to so malikeliket, saray bibi l toy napnoy agnibalikas ya pakelaw tan gayaga? Siopay ag manisia ya say mangaro tan inaro et sikatoy sankabalgan ya liket diad bilay. Bukot na ambagel anganko so onsungpa pa lagi ed sayan pananisia. Inderew toy lima to nen Vida ed si Mario ya tanday liket tod inpakapannengneng d a. Sininkat tan minesmes nen sakey ed sanduan limato, insan to inkalkalnan inasi ngger ed bibil tora t apian niter to may quan day a pinagkatanday panangaron ipa parok na puso. Ag iran dua akasel ya tampol; say puso ran napnoy liket tan angga poy lugar na anton salita. Say mata ra balet so nanabet; tan diad inpakapanabet da, say puso ray nantalusan tan akapansalita ed salitan bukor na saray duaran ma naarowan so makaamta. Nankalkalna ran amaarap ed abay ton may piano tan say kara kpay panaon so sikaran bokbukor so akankien ed sman ya igsa. “Amtak ya onsabi ka,” kuanen Vida ya inmona, “kanian inparaan kon inian yank awes ya i nter mod siak nen kaonoran ya inkianak ko. Labay moy inkagawa to?” “Labay ko? Masoluk nen say isip mo, marakerakep tan inangaangay mo, singak nengnen gnengen so itchoray talintaom no nasabilay agew ya itoon kod olom so balanget na amputi ran bulaklak ya tanday panlaktip na puso tan kamarerua tan dua t apian s aksakey so iparok tan ilinawa ra,” kuanen Mario ya napnoy voces toy tamuy tan kaul imikan, say lupa toy alimbos na liket tan gayagay onpepelnak ya balon bilay, “Anto balet kasi so liknaan mo? Labay ko mett ya kabaten.” Tinmonda ed pansasalita to t an aalagden toy Vida ya onebat, tan nen anggapoy naalagar ton ebat tinampol ton intobat so pansasalita to. “Mapanaynay kon omamengen so panbilay ta naanin dua, ta n ay, Vida, ngalngalin agko la nisongdo so pannununot ko. Liliknaen ko ya manbil ayak ya andi angga ya mangaro ed sika, sikay inter na Dios ya bilay na bilay ko, panlingkoran ko, amamayoen ko tan kawaloen kod angaay nayarian ko.” Inalis tod arap na mata to ya agano nen leleg ton manaalagar na ebat nen Vida, b alet nen pawilen ton lingisen. Nikelawan nen walan anengneng to ta samay mabilay a talintao ya maligliga, bigla nagmaliw ya singa “Madre Dolorosa” ya mata toy asebs eban ya tampol na layap ya mandarlang ya gayagad kamareua to. Sininkat to ray li ma nen Vida, binenbenan to ran mapeget ed dalem na lima ton dili tan kekerewen t on pikakasi ya sikato komoy perdonaen to no kasalanan to kasi may inpambaga toy petepeteg ya liliknaen to. “Ah, Vida, Vida ya bilay an bilay ko,” inkuan ton nanbalikas lamet, “antoy ginawak ya akasengeg na ontan lan pannangis mo? Oniarin sikatotay bales na abayag lan ogage p ko ya sikay kien kon bokbokor tan mablin kapisag na laman tan kamareruak?” Lalon pinmalaloy pansibsibek nen Vida, tan lapud ag to ra naokpos so lima to ran nipangaw ed saray lima nen inaro ton Mario, agto naponasay lua to ran aamesen d ay sanduan aping to. Nen agla makanonoy liknaan ton nalalames na mapalalon gonig oy loob to, alopbob ed dilin panytodyodrongan to, say mata to ray kinmopit, page w toy manbanlayon ya singa binel day daloyon ed makibual ya dayat. Inmalagey si Mario tan say sanduan taklay toy inlakap tod duan takeb nen Vida, p inonasan to ray lua to, tan sinarel to ya anggad inkaimasmasan to, tan inpakalik na to ya s ay oloto et walan inmobong ya singa manok ed paggew nen inaroto. Inan goban ta ray gamet nen Vida ya sinansakey, balet agto nanpakpelan ya sinali a in angobad bibil tora ta anggaman amtato ya say angob ya inalad limot et makapalikl iket met no mamnisan, balet ta diad sakey a makalakal tan mabintan bii anggapoy kana to no ag sakey lambengat ya gawan makabos tan mauges ya inanamotan. Bang sa y ginawato laingen so say maoyamon pangokoyong to dia ed mangasamit iran balikas , tan pikakasi ya sikato la komoy onsalita. Linmimatay Vida tan tampol ya inmikban ed samay duaran taklay ya aliling day man giaagel ed kaatapan to. Sinakoban toy lupa to na sanduan limato tan nannunnunot ya agano. Pinaulianan nen Mario, tan banbantayan to lambengat ya andi mogmon inb aga to ya anggad impanbalikas nen Vida na pigaran apoltot ya salita ed pangekere

w toy pangitepel nen Mario ed sikato ed walan apatnag toran kakapoyan to. Kayari ton nansalita, iniorong to, inosdong toray matato, tan alay pakaskasi tan makat enieg na liknaan ya awawey to. Nen kapanemet toy panolito ton naplag ed tabla, si Mario pinmawil ed yorongan to tan tinepettan toy onia, “Vida, por Dios, antoy sinmabid sika ya akin et siak so inpanimaton mo nian gonigon ya agko natalusan, tan siak so inpagmaliw ton sankae rmenan ya too natan? Ipangasim komon ya isalaysay ed siak no wala bilang so akas engeg ya mamilit ed sika ed pagbabawim na sipasipan morad siak. Ag oniarin isibl et mod siak yan kasangpotan ya kerew ko.” Agton siansia ni makasel nen Vida tan ngalngalni agto inengneng iray mata to ed si Mario ya inaro to. Siopay makapangibaga ya diad maligligaan inpakapannengneng da, impakagamgam day pirawat dan makapantuyaw tan diad liket dan agnasabsabaan ed magano lan pakarapat day gegemtan dan magmaliw ya saksakey ira ed puso tan ka marerua, et onmay asabiran kipapasen? Agay lan tuay inkalamang na panaon! Tan ma kapasigsinagem ya karuksaan to no maminsan! Bulaklak na gayaga, no sikay nitakta katak ed pasen ya dalanen, itan met lan ontombok ya ontobo so sabit na ermen ya manorok na kasalian ni no kuan mi lan ompawil. Balet kaaron bomabasa, agmo lilin gwanan net balet ta diad kayari siplog na baleg ya dagen, ontombok so mareereen ya panaon, tan diad beneg na makapal ya lurem wadmay managaag ya agew. Ngalngalin agla nisongdo nen Mario so onman ya kipapasen dan dua. Sinmabid sikat o so panayakop ton lakapen iman ya magapil tan napnoy ermen ya talintao, tan yan gob tod lupan names na lua tan maimpis iran bibil to, balet ta tampol met ya ano notan to ya sarayan gawa marapit malaverden kabibilaay; tan diad awaray peteg ya ugali Filipino, agmakana tan sungpan tuloy ed ugali mabintan awey tan pitotoo. Diad karaklan, say angoban ya nagawad saray duaran maarowan ya agni kinasal so s akey ay binayes ya ugali lambengat ed saray bansa ed biek taew. Si Mario tipoy lakin mareen, malabid kagagawan abangonay daiset, aliwan maagap y a linawa ya singa saray arum ya lalaki. Ag maliket ed saray kagagalaw tan kakiki wi ray bibiid arum ya nacion, mapeget so panangaro to ed abangonan iran ugali di lin kabansaan to. Diad bii labay to lawas so yanon panangawes, pitotoo, kagagall aw tan kakaawey, kagula to ray konkonwaarin [KULANG PA ITO] Singa atenieg iray likknaan nen Mario, balet ta lapud pilit ton makapikabat na s atan a toon inaro nen Vida, indeen ton tampol tan ag inmesel. “Amin pigapiga ya ginapoan kon ibagad sika so apalabas lan inpanbilay ko, balet ta baaten moak met lan baaten, tan inkuan mo ya say apalabas so apalabas la tan an ggapoy biang dad natan tan arapen ya bilay, ta aliling day ikonfesar ed sika so agawadsiak antes ya idago moak ed altar ya kapisag na pusom tan kamareruam ya an ggad angga.” Lapud say isip nen Mario so anggapo ni akaonan angiteran toy puso to no agto boo k, singa sinmabi duarua to. Singa to nengnengnengen natan ya si inaro to so wala lan akaimeng nen saman ed taklay na sakey a laki, tan sa may bibil ya agto atriv ien ya diwiten so inangoban lan aminpigapiga na bibil na sakey a manangaro. Say mansasbon pirawat ed sikato ya tekmelan to komon itan ya laki, saray lima to ine let to ran inpanmesmesan. Kabekta apapa toy petang na liknaan ton dili tan inkua n ton nantepet ed Vida, “Siopa tan ya laki so inarom nen saman? Ipangasim pan isal aysay ed siak ya amin so nipaakar ed sikato.” “Anak na toon kabkabosol nen amak. A kapanabet kami ya amin pinsan ed sakey a bail e tan sikato met lamay kasangpotan. No panoy inpakapanarowan min tamtampol so an ggapoy mikabat ni say siak ya dili. Naplag so onman lan inpangaro tod siak ed sa may pasen ya akanengnengean tod siak tan ontan komet. Nanlapud saman ya impakapa nabet tan impa-kapannengnengan mi bokor na maamoamot ya sulatan mi so pakapankak abatan mi ya anggad impakasingkat nen amak na sakey a sulat ko ed sakey ya agew tan sikato met lamay impangiakar ton tampol ed siak ed sakey a colegio ray bibii ed Ibali tan niarawiak ed amin yua kabkabat ko. Nen si Pepe, sikatoyay ngaran t o, akabatan toy asungpalan ko, nila ton agto nanangananganan si amak tan pasoote n ton mapilit ya amtaen ed sikato so akasengeg. Apatey lawari nen amak ed gaway petang na oolu to noag asambot a asinkat na sakey ya manaayam ed sikami may sabl in isigbat to lawari ed sikato. Andi talaw tan takut, agto inmalis ed arap nen a mak ya anggad agto ya nibalikas iran salita, ‘Masiken ka la natan balet agmo nibur i ya enn wala ka met ed kaugawan ya singa say siak, apalabas mo met yan liknaan

ya singa say liknaan ko met natan. No kabosol moy amak nen saman tan natan, akin et lanoren mon manliknay irap so anak mo tan anak ton man ya kabosol mo? Lakiak tan say mundo maawang lawas ya panakarakaran ko ya pangitaligaygay irap tan sak it na sugat ya intilak mod pusok. Isambak ya say anak mo anggapoy pandeen na kal akal to ya anggad makaromog na lakin mangawit ed sikatod altar tan kienen ton ka pisag na puso, laman tan kamarerua to.’ Ag akasel si amak tan ag akagalaw ya abaya g a singa pinekpek na ambelat ya kiew. Nila toak ya tampol nen amak ed kawalaan ko tan siak so binilin ton maong tan tinempey toy agolon liknaan tan kalakal ko. Insipan ton iter ed siak ya ami labay tan nakaokulan ko dapot ilingwan koy Pepe . Impasambaan to met ed siak ya anggan sikami ya duan bokor nen Pepe so natilak ya manaltalindeg ed mundo, so agkon balut onaboloy ya miasawad sikato. Ugawak ni n tultuloy ta mikalkalabinlimak, tan lapud niiluamak ed kabibilay ya walad inuma y tan pankanawnawa, mainumay towak ya apaonor ed sayan kerew to. Nanlapud saman singa agko amtay petepeteg ya kareenan ya anggaman inatey si Pepe ed estrangero nen apalabas so pigaray taon, ya anggad agko pakapangibagad sikan amin nian apar alan kod bilay, ta inememan koyad dalem na pusok ya maomaong ya anggaman sika la y inarok.” “Akin ey, Vida?” kuay Mario’n nantepet. “Lapud diad pikakabat kon peteg ed kabaleg na panangarom ed siak, singak likliknae n ya agak onnepeg ed satan ya arom ta lapud asalik so angaro lan aminsan nen aga k ni akasabid wangalay pusom.” Sinaltan toy daiset so yorung to, inkuan to lamet y a nanolit, “Mario, iter kod sikan dildili so pankanawnawa ya gawaen mo so labay mo n kasungpalan ko natan ta nibagak lad sika so maamoamot ya secretok ya inatol ko n masimoon ed pagew ko ya pigapigay taon. No walad nunot mo so pangikaindan mod siak tan pangisalat mo lad siak ed arum ya bin onnepeg ya maong ed sika nen say siak, walad sika tan ya pankanawnawa tan ekalen mo lay nilawan mon linawa ya sia k wari apilim ya katangbayan mod bilay aya. Say arom ya niter tan nitilak mo lad siak ya napnoy katooran, lingkor tan katuaan so sikato lay pinagka ligliwak ed kabokoran no naandi kalan ligliwak ed bilay ko.” Si Mario tampol ya alimbos na liknaan ya agto nabenbenan. Alingwana to lay dilin inkasikato tan say dilin kasimpitay awey tan pitotoo to, inmalagey tan pinonggo s toy Vida na dili rran taklay to, inangoban tod bibil ya ago to la nanangangana n tan sikato met so onaonan inpakagawato, tan inolitolit ton inbagad sikato so s aray priawat ton abayag lan panaon ya ipaamta ed sikato. “Vida, inaro takad amiamin day bii diad mundo ya anggan antoy Agawam o agawad sika . Sikay kien ko ya arowen, amamayoween, panlingkoran tan kayamanan ko natan, naa ni tan andi angga.” Kuan nen Mario. Nen asabin apalabas so taloran samba, Vida tan si Mario nankasal irad simbaan ya walaran akaimatoy kakaaro kakanayon tan kagkabat na familia ran dua. Samay abon g ya nianakan nen Vida nagmaliwan toy nanaabetan day amin ya bibirbiren ya buleg na Lingayen tan Alaminos tan kangaranan dan ami insulat ed Society page na Trib une. Kayari bansal, samay “confesion” nen Vida so aminpinsan ya alingwanan dan dua, tan s ay walad nunod a lambengat so say inpakagamor day pirawrawat dan nasabi ya andi arum no agsa lanti panbilay dad kareenan tan gayaga. KAONORAN YA BILIN: TONGTONG A TUGTUWAN AGAWAni Maria Magsano Nandorongo ran mangoto sa sanina tan sanbabai a di Maria tan Cornelia tan saray aapo na onor ya ngaran. Ven so sankamelagan ed saray apo to tan sikato met so na papalabiay aro. Walad abay ton sipor kapag no mangan ira, kanian kanawnawa toy m anguray, manestilo tan manlampay no maminsan ed panangan. Kapag no onla met ya o norong ed ngarem, mapanaynay ay agto ni ombuat ya ondago ya anggad itdan nen bai toy sakey a centimes ya isaliw toy kanen. Diad labi no kasakbayay idokol to, si bai to met so mangipanunot ed pandasal to no bilang ta alipatan to yan gawa to. Diad kautlay labi no isisipen nen bai ya ompan nakalay ules, bangonan ton ulesa n. No si ugaw et sinmabi pakasisirit to anggapoy bangonen ton arum noag si bai t o. Diad peles dan mangakan, sayay Maria ya anak, lapud anggapoy arum ya pandaleman to ray bengatlan irirap odino erermen tod bilay aya noag si inaton kaibiba ton n anlapud inlesay bilay to, agto apokpokan so inpanbaga to ray kaonoran iran notic

ias ya sinmabid layag to tan puron nipaakar ed sikaton dili. Agaylay makapasinag em ed agto impakanunot ya si maaro tan malagak ton ina et walay sakit tod puso t an diad saraman ya agew, mabetbet so isigi betbet na paruk na asalita lan puso t o. Say destino anti no sikatolay aasabi, dakel ya baraan ya onsabi, dakel ya lin gong nagawa ya agnaamamtaan no say palar lay ontawag. “Ina,” kuay mapalnan talima nen Maria, “saray mangiitap na linawa ed siak agni ran sia nsian napda.” “Akin, anto ta tan lamet anako so pangiirapan day linawad sikaa? Isip kono tinmond a lara ta ayadyari met lay fiesta. Anto tan lamet konoy kuandan nipaakared sika? .” Kuay ina ya singa taruk na sibeg so tanila tan expression na lupa to. “Eh, nanbabangil lamet ya ipapalsa rad siak-ya pati nipaakar ed basinkawel ed poli tica ya linmabas la. Say kuanda ta si Dona Victorina ibabaga to konod si Apo Gob ernador ya sinmungpaak ed candidature to nen peles na basinkawel ed sayay kaonor an ya eleccion. Agko kono makapanburi ta walay inopaan ton secreta ya oonlan ina gewagew ya mansisiim ed amin ya kiwas ko. Ontan met nen Don Tasio kono nanbabang il so labir-labir ton nipaakar ed siak lapud agko pangipaonong na pilak na karak lan ed ag onkatunongan ya panbayaran. Sani makapadpaermen, ina, ta saramay profe tas nen saman ya angikuan ya aliwliway kasungpalay fiesta tan agda labay so mibi ang et sikara natay makakaonan mannununot ya mangalay kuartan nakdaan ya agni ag astos,” kuay anak ya singa nanaermenan. “Anto met lay irirap mo anako ed sayan bilay? Polim ira lambengat tan agmo panerme nan o paningongotan iratan, tan isaklang mo lan amin ed Dios a Kataawan ta pian payabolan to ka komoy biskeg, dunong tan lalang ya manakbat niran tan ya amin. I nunot mo la anako ed saray irirap nen Katawan tin Jesucristo ipasen mo lan signa pisasakbat mo ed belat na cruz ya sinakbat to sengeged kasalanan tin pinalsa to . Agmo ra bobosolen noag ingen sikaray pikasim t apian komon nabirbir daray ling o tan kasalanan da et oniarain panpataolian da,” kuay maoyamon bili ina. Ameneng ya agano si anak, insane inebatan toy inato: “On, ina, agkora bosolen ni i rapey linawa, balet agdaak napiluk ed agonkatunongan. Ipatron ko rad Dios a kata wan, balet ikanak met so tudio ya inter tod siak a mamakal ed saratan ya kaisipa n dan agmatunong. No akowen yon amii panamairap na sakey a maruksa inta walad si kayoy sekder tan pakayarri ya mamaat, maong la inay agyoak inanak t apian nabawa say bilang na aripen ed sayan bansa. Paolian yoak lambengat inan onebat ed papel tan pluma ta sikarra raya so ayurran inter na Dios ed siak a pangiagel kod inka siak a dili tan say kaparak ya too. Alanang lay kiknaan kod sarayan amin, ina, k anian agki lambengat mapaga ta agko ra paningongotan t apian agda deraley laman tan nunot ko.” “Maong sirin anako no ontay kaisipan mo ta say papagaan ko wari so say kasakitan m o, ta no sikay nasakitan, ompatey kami met lan amin…” kkuay ina kasakbabayay pamilin tod Apo ton Ven. “Ven, agmo sumsumlangey baim ta no sikatoy ompatey la, kaskasi ka ta angapolay pia laan moy sakey a centimes no onorongka, anggapo lay mangoles ed sika no labi, an ggapo lay bangonen mo no makasisirit ka, anggapo lay manbangat ed sikay dasal, m angipanunot na pandasal mo t apian lawas kasian kay Dios.” Balibali so impangogto ran sanina tan sanbabai ya singa anggapoy onsabin bigla y a mangerep na arowan tan likeliket da. No panoy biskeg na kirmat tan karol ya mangatot ed sakey a kiew, ontan met so im pamakbak na mauges a dagem a kuan ti ngola ed si ina nen apaleenay masudsulok a kapalduay horas ed kaonuran ya inpanbilin to. Sikatoy atumba ed dilin silir to t an say kaonoran a balikas to, “Dios ko, ilaban moak.” Agla akasalita ya anggad inkoy os na bilay to ed komalabintalon agew ya indokol to ed agew na Miercoles fecha 1 9 ed Enero ed horas n alas 9:45 ed kabuasan. Say kaonoran ton bilin so lawas aga miley anak ton ataynanan to, tan amin ya kimey to ed bilay aya ya laut lad lingk or ed baley tan kaparan too so lawaas ibagat tod mablin ngaran na mapaaro tan ma lagak ton ina ya nibokor a natawag toy kien ton dili ya nanlapud inkaugaw to.

12>?F]^qr·(¹(Ä(È(Ü(Ý(¶f·fêfîfgg¿zÁzíÖʹʭ©¥Öʹʭ¥Öʹʭ¥Öʹʭ¥h$»häh$»B*OJQJph!h$»0J5B*OJQJ\phh$»B* š :´.



Y ®

Vè¹°:“4

}¡ŠÕ>?òååååååååååååååååååååååååã -DMÆ ÿþþþgd$» -DMÆ ÿþþþgd$»Ázý?@ABCDEFr+×!u•Ùv Ät p ð !©"[#A$Å$ýýýýýýýðãããããããããããããããããã -DMÆ ÿþþþgd$» -DMÆ ÿþþþgd$»Å$ %î%.&u&©& (·(¸(¹(Ý(Æ,Â/W2Ü4,6(9•;.< ?œA BD¾F½HyJ Mòòòòòòòððãòòòòòòòòòòòòòòòò -DMÆ ÿþþþgd$» -DMÆ ÿþþþgd$» M°O,QºQ SiUÚ^_YbÒc˜dÝe¶f·fgÖi
ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No ListB^
òB

$»

Normal (Web)¤d¤d[$\$$þo¢$

$»titulo,þo¢,

$» authorline4þo"4



$»laman¤d¤d[$\$ÁrŠÿÿÿÿ2^0š:´.Y® V è¹°:

“

4

}¡



Š Õ > ?@ABCDEFr+×!u•Ùv Ä tpð©[AÅ î.u© · ¸ ¹ Ý Æ$ W*Ü,,.(1•3.4 7œ9 :<¾>½@yB E°G,IºI KiMÚVWYZÒ[˜\Ý]¶^·^_Öau© · Ò[˜\Ý]¶^Invoío¿rÃrj‹0ÄŒh‹0h‹0j‹04 h‹0h‹0h‹0€j‹0
 h‹0h‹0h‹0€j‹0



Ì
h‹0

h‹0

h‹0€j‹0€Áz>?Å$ MÀzÁz?ABCDÁz@>ÀrÃr>ÀrÃr>ÀrÃrØ?*_é,)c0-Ãmåä" $»Ž.ìÿ@€ÀrÀrô

ÀrÀrÁr
 @ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 € Symbol3& ‡ z €ÿArial7 ‡ŸGeorgia;  

B atang

\¸´_

\¸! ð´´ @

4dXrXr2ƒHðP 

ðÿ?äÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ $ »2ÿÿ<B>PINAWIL TORAY BOLEG TO</B>XP-

L X dlt|ä PINAWIL TORAY BOLEG TOXP-JESHNormal X P-JESH  1Microsoft Office Word@ @  ºlæ°Ì@®MCç°Ì

´_þÿÕÍÕœ.“+—,ù®0 

hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

êMäSHOME  ¸\Xr¨PINAWIL TORAY BOLEG TO



Title  



 !"#$%& ()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEþÿÿÿGHIJKLMþÿÿÿOPQRSTUVWXYZþÿÿÿ\]^_
 abþÿÿÿdefghijþÿÿÿýÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿF1TableÿÿÿÿN“WordDocumentÿÿÿÿ.ŠSummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ[DocumentSummaryInf ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q Title:Literary Songs SONGS Say Pandayew ed Sika Kumon no walad siak so dila Na rnananganlong ya matalona Gawaen koy dayew ed panbitla Na lapag daray talongg aring rno ra. Baler sian-sian agko napokpukan So pandayew na sorin karakpan Ta sika lanti may inbantog dan Tinmalona na lirnga s diad letakan. Lirio Nensakeyya labisiakso nankogip Naplag ed pagew koy rosas ya maababig,. Rosas ya si pulana ta sikatoy akogip. Amputi kan rosas, roses ken ambalingit Ya tinmubod man ed utel day sabi-sabit, Deralen kay manok, deralen kay bigis No siak so mangarodsika et agtaka padiwit, rosas. Sampaguita Sayay Colegiala Dolores... and\/dumaan to ed roses ya peles ton ombubuskag ed sakey a marakep a tanamanan ya babayobowan tan aa\/ilaen na sakey a maseseg tan maseet ~\/a tomatanaman . . . Limon No siak so mangaro ed satan ya limgas mo Ag taka paakseben no mayemyem so tiempo, Say yurongan mon silya api~aypanyolito, Saydakatanmondata\/manti\/isayaro. No kumon agita limon ken kakanen lyan ta kad nguroy dilak ya pantolin-tolinen, Ag taka gatgaten, ag taka akmonen, lyan ta kadnguroy dilak ya arnamayoen, Malinak ya labi, oreslay mareen, Mapalpalnay dagem, katekep toy Iinaew, Sami~ lay ugip ko, binangonan kon tampol, Ta pilit na poso ya sika so amamayoen. Lalo la tdlay no sika lay nanengneng, Napunas lan amin so ermen ya akbibiten, No nanonutan ko lay semit na ugalim Ag taka nalingwanan anggad kauyos na sayan bilay. Ugaw Ak Nin Melag Ugaw ak nin melag Antak lay ambaing; Inbilin nen inak Ya agak untatalin Ta ompan ikwan day Tutoon mnakabasil Annornan ya ugaw Singa dikay lalin. Saray Bibitewen

Niramay bitewen ed baybay Labindua ran nanaabay Saksakey so agko \/abay Si Rosing ya lampay. Mayakan bulong na kakaw Ta pagawa ta kan ikaw, Ikaw na akukulaw Ya ompasiar ed Calasiao. Niramay bitewen ed bukig Labindua ran nandarasig Saksakey so apilik S~ Pasing ya mas\/mpit. Stars Yonder are stars on the shore There are twelve beside each other Only one I do n ot like It s Rosing who is a cry-baby. Yonder are stars in the east There are twelve in a row Only one have I picked It s Pasing who is demure and shy. Balbalinong Balbalinong tubod libsong Amamayoen ta ka komon; No oras lay palbangon Balinga moy masamsamyong. Wild Flower Wild flower of the fields I would like to playwith you; When it is dawn, Your perfume waxes sweet. Saray Kabulongan Mayakan bulong na talong Ta pagawa ta kan payong, Pa~ong nen Nana Sion Ya ompasiar ed kalongkong. Mayakan bulong na kamatis Ta pagawa ta kan tapis, Tapis day mamarikit Ya ornpasiar ed paritpit. " Mayakan bulong na pont\/ Ta pagawa ta kan kspot\/, Kapoti ray babalolaki Ya ompasiar ed Ma\/asiqui. Mayakan bulong na saleng Ta pagavva ta kan ikamen, Ikamen day mamasiken Ya ompasiar ed Lingayen. Mayakan bulong na palya Ta pagawa ta kan tualya Tualia ray kakastila Ya ompasiar ed kalsada.

Wait, you eggplant leaf For VII have you made into an umbrella, Umbrella for Madame Sion Who will take a walk along the ditch. Wait, you tomato leaf Wait, you pine tree needles For I ll have you made into mats, Mats for old men Who will go to Lingayen. Wait, you amargoso leaf For I ll have you made into towels, Towels for Spanish men Who will take a walk on the street. Saray Tanaman Masorin tuay mangga Ta mandokdokol et manbubunga, Pobre baler si kayanga Ta manrosas et natata. Masurin tuay ponti Ta melamelag ni et mansisii, Pobre baler si kamote Ta manrosas et ag onyari. Masorin tuay panto\/ Ta bunga toy mansisipo\/, Pobre baler si talon Ta bunga toy kilaoy4aoy. Si, si, no, no Gaga\/en komoy ited mo, No, no, si, si Gaga\/en komon agi. (Pek naw ta pek naw Pek haw agi, Pek haw ta pek naw Pek haw agi.) * Nantanem Ak Na Katuray Nantanem ak na katuray Diad gilig na baybay, Kabangon kod kabuasan Kulasi$in mamangan. Mayakan kulasi$i Ta patitan ta ka naani, No naala ta kad sail Boses moy pakaskasL Kinamalab Ak ed Mabolo Kinmalab aked mabolo, Inu$ilan ak na tuko, Binalintuagan kon binambo, Ante si Lakik Dualdo.

Kinmalab aked mangga, Inu$ilan ak na angga, Binalintuagan kon pinika, Anta $i Laki Piro manaya. I Climbed a Mabolo Tree I climbed a mabolo tree, I was chased by a ground lizard, I turned to hit it, But it was my Grandfather Dualdo. I climbed a mango tree, I was chased by a flying lizard, I turned to spear it, But it was Grandfather Piro. Walay Manok Kon Sikling Walay manok kon sikling Babayaran day binting, Agko iter si Sikling Ta maong labat ya manpising. Walay manok kon Ioro 8aba.varan day ikawalo, Agko iter si Loro Ta maong labat ya manluto. Walay manok kon duyaw Sasalatan day kalapiaw, Agko her si anuyaw Ta maong ya mansayaw. Walay manok kon wawak Babayaran day ikapat, Agko iter si Wawak Ta maong ya manpesak,

Walay Manok Kon Putot Walay manok kon putot Inanduyan kod Iopot, Inbayes ko et apultot Kasokuson inmamot, Walay manok kon kulasisi Agew,agew ya malikliksi, Pakanen kon naynay na pont\/ Ta onpan ontikiab no labL I Have a Tailless Bird I have a tailless bird I laid it on a hammock of rags, I rocked (the hammock) but it broke, In a daze the bird hid. I have a parrot

Everyday it is very lively, I will always feed it with bananas Lest at night it will fly away.

Saray Manok Ko Walay manok kon pogo Nitan \/an mangutdo-kutdo, Agak ni akaluto Ta amakan ak niy aso. Walay manok kon sikling Nitan \/an mangiling-kiling, Agak ni akapising Ta arnakan ak niy kuting. Walay rnanok kon raras Mantodtoon ed oplas, Pitalaran ton onlabas Si Paping ya malirn\/imgas. My Birds I have a pogo (bird) Here it comes hopping, I have not yet cooked (anything) For I still fed a dog. I have a ~nipe Here it comes with head bending from side to side, I have not yet cooked the veg etables For I still fed a kitten. I have a wild bird Perching on a branch, Waiting for beautiful Paping To pass by. Wawak Tan Baga Wawak tan baga Bansag so intikiab da, Manenap ira na sisiw Ya kanen da. Bang saray manok Nakar day amot-amot, Nakar day suyek Lapod baleg ya takot. The Crow and the Hawk The crow and the hawk Together they flew, Looking for chicks To eat.

The hens meanwhile Went a-hiding, They came to a corner For great fear they had. Walay Manok Kon Taras Walay manok kon taras Bagsit ya melamelag Bangno manotongtong ak Siber-siber ed arap. Taras kuan kod taras Antoy binarongan rood siak, Agta ka met binakbak Dinoksan pinairap. No komon ta maroksa ak Man almusal kay bakbak, Mangog~o kay basibas, Tan mandern kay\/ito-\/ipak. Natan ta maronong ak Man a\/musal kay gatas, Mangogto kay broas, Tan mandem kay entoFtas I Have a Wild Bird I have a wild bird So tiny is he, Each time I tell a story He lingers in front of me. Taras, I asked the wild bird, Why did you once avoid me? I did not whip you Neither did I make you suffer. If I were truly mean For breakfast you would have beatings, For lunch, you would have thrasings, And for supper you would have bumps and thumps. But since I am good and.kind, You shall have milk for breakfast, Biscuits you shall have for lunch, And for supper you shall eat a dish fried with eggs. Saray Pusan Masinan Bulan-bulan katiban Niyay kanen mon lukban, Sinakuban koy panganan Kinay pusan baklayan. Niyay kanen mon deremen, Sinakuban koy ikamen Kinay pusan maermen. Kankanti, kankanti Niyay kanen mon pont\/, Sinakuban koy kawali K\/nay pusan amputi.

Binmasis Si Tiki Binmasis si tiM, Inmukok si tuko, Inbuldag toy mata to. Melag ed kabalgan, Balbaleg ed ulo, Tekepay pasman Midio itikado. Ta si gamayan balet et Maistroy gitara, • Kansionistay tilay Lapod duaray dila. Sinmaya w si patang Manlukso, mantakba, Akaeyag si tukak Lapod agto amta.

Dalem Na Dayat Dalem na dayat so nanayaman ko Ed Ioob na sakey bulan, A kanengneng ak na sira-siran Singa ra dagom kinakekelagan. Apatiran urang so Inter dan siraen ko Kinamitan ya bunor so, Inter dan palamis ko. Nen siak lay ayadyari Danom lay kekerewen ko, Say kuanen pating so " Sikato tay anggapo. "" Beneath The Sea Beneath the sea I dwelt For one whole month, There I saw fishes Small as needles they were. Four shrimps They gave me to eat, Sweetened fish They offered for my dessert. When I was through (eating) I asked for water, The shark answered "That is what we do not have." Pantat, pantat, Agka rnanpapagilig, Onpan naala kad ngiwit, Ikol may mapalakipik. Ikarga ra ka lad satan Ed balolang, Isempet da ka lad abong, Insan da ka la apsutan.

Mudfish, mudfish Don t swim near the water s edge, You might be caught through your snout, Your tail will wriggle so. Then they will place you Inside a big basket, They will carry you home, And soon after they will kill you.

Ed Dayat Inmungol so dayat, Arasdasig iray beldat, Nankapitan day igat, Binmaliw irad dayat. Alama , alama, alama, Ongkurong makalkalna, Bingalo, bingalo, bingalo, Apikpikloy balangbang to. The sea roared, The clams lined up, With the eel as captain, They crossed the sea. Crab, crab, crab, When it crawls, it is very slow, Lobster, lobster, lobster, Its waist is extremely bent. Saray Siras\/ra Aranuman laray kapasu!an, Aboyboyak la ray urang, Tinyinti ray Begsang, Kapitan day Bulan-bu\/an. Pantat , supok kad legma , Ayungin , paritpit ka Ta si Alalo naiad taga. Bang si Siwisiwi, lingosfingos rnanarawi , Bang si Bulasi, onlemuas mitimiti; Bang balet si Patang, onkogtot mantirakiang, Bang baler si Bisukol, beneg toy nibogkoL LOVE SONGS No Siak So Mangaro No lingfinggisen koy aping mon nantupag, Rosas na everlasting so a\/fling dad matak, Anggano onpatey ak ed bainti kuatro oras, No linglinggisen mo ak tampol nabilay a,~. No siak so mangaro ed satan ya limgas mo, Ag ta ka paakseben no mayemyem so tiempo , Say yorongan mon silya apisay panyolito, Say dakatan mon datal mantilisay aro.

No komon agi ta, limon kan kakanen , lyan ta kad nguroy dilak ya pantolin-tolinen, Ag ta ka gatgaten , ag ta ka akmonen , lyan ta kad nguroy dilak ya amamayoen. When ILove (When I look at your cheeks Everlasting flowers they seem to me, If within twenty-four hours I should die, Your gaze will at once revive me. Because of your purity, when I love you, I ll not let you go out while it s threatening to rain, The chair on which you ll sit I ll cover with a handkerchief, The floor on which you ll tread I ll cover with a carpet of love. If you were a candy, dear, On the tip of my tongue I d let you roll, I would not chew you nor would I swallow you, I d put you on the tip of my tongue and then play with you.) Nantila Ka Nanliketan ko lawarey inter mon aro, Ta hen iniesel moy atom ed siak indangan kod olpore, Si apangat balet Sikatoy on enengneng Ed saray bigis ya Asalitan genggeng. Pinma way si buaya Bengat ton dinegkem Si apangat ya Tuloy toy inatey. The House-Lizard Sneezed The house-lizard sneezed, The ground-lizard coughed, It popped out Its two eyes. Short its body And large its head, It was asthmatic And a little consumptive. The scorpion, meanwhile, Was the guitar instructor, The iguana was the singer Be cause two tongues it had. The frog danced, Jumping and falling, The toad shouted For it was surprised. The fly , meanwhile, Was observing The insects Called spiders. The crocodile emerged And suddenly pounced on The fly Which in the end died. Siplog Ka Pan Dagem Balon linmesay gonigoy pagew ko, Dera\/en toy isip, kalakl, abondo , Siplo g ka pan dagern ta wafay ko, Iliw kod inaron suldoing na bilay ko. Ganaganay gawam puros ya makapanang-nangis, Sinolat mo ak na pigpigaran karasig,

Tinupim na rnelag insan rnod siak inpawit, Kausdong kod sobre et matak lay man-n angis. Matak so man,nangnangis lapOd gina warn, Inkaindan moy arok agko antay nansengeg an, No bilbilang inaro ta ag mo ak ni alingwanan, Say posok so man.nangnangis \/ apod g\/nawarn. Blow Oh ~Nind (Worry has newly sprung in my heart, Destroying mind, conscience, and care, Please blow oh wind, for I have something to send, My longing for a loved one wh o s part of my life. Everything you do gives me sorrow, You wrote me a few lines, You folded (the letter) and sent it to me, The moment I saw the envelop my eyes welled up with tears. My eyes are tearful because of you, You rejected my love, the reason I do not know, If by chance dear, you ve not yet forgotten me, (Please remember) my heart is cr ying because of you.) Abaloan Mo Lagi Yumang-yumang Wadya ak la agin pitoy oras ko la, Distino ak lad ermen nisengeg ed sika , A bagay ak la agi, abagay ak lad sika, Angaro kan kuan ed{.ag mod siak inbaga. Diad panaakar na agew tan ilalabas na panaon , Asukayan kon walay aniani ed poso m. Abaloan mo lag yumang-yumang, So panbeybey aron ag mo antan kumisan, Dakel lay sinmingger, dakel lay angibaga , Agko ra inako ta wala ka nid bilay. Perhaps You Think It s Just a Game (I have been waiting here for seven hours, dear, I am deep in sorrow because of you, Unfortunate am I, because of you I am unfortunate, You loved (another) but you t old me not. Perhaps you think it s just a game To hold a love that you cannot care for, Many have come, many have proposed, I did not accept them because you are still alive.) Say Panangarok Ed Sika Anggaman bosolen ak na Lapag diad mundon pinalsa, Dapot ingen o ligliwa Diad sipan rno et matowa ka. Et no andid kapalaran Ya marnenbey pinab\/in lirnarn, $ian~ian sikay lingkoran Ya anggad kaerep na bilay. Ta bokor rno lantin sipor So niboniagay arok tan Iogor,

Sian~ian sikay pinonot Ya aroen kon anggad dalem na lubok. My Love For You (I won t mind if I be hated By the whole created world, Provided that, oh comforting joy, To your promises you are true. Though it s not my fate To hold your dear hands, Still it s you I will serve Until fife burns out. For it s really you alone Who has drawn my love and devotion, Still it s you I ll always think of Till I be lowered into my grave.) Say Pandayew Ed Sika IComon no wa\/ad siak so dila Na rnananganlong ya matalona, Gawaen koy dayew ed panbitla Na \/apag daray talonggaring mo ra. Baler $ian ~ian agko napokpokan So pandayew na sorin karakpan , Ta sika lanti may inbantog dan Tinrnalona na limgas diad letakan. In Praise of You (If only I had the tongue Of a brilliant poet, I will sing in verse The praise of all your worth. But restrain myself I cannot, From praising your fine beauty, For truly, yours is the fame In the Orient, of unsurpassed purity.) Leleg na Walay Bilay inaro ta kan leleg na walaF bilay, Anggaman ta $iak lay agmo la labay, Itepel, sandekan koy ginawam , Baler kalamangan so agkon balot nalingwanan. Ta abayag lan agew so agta inpan nengneng, A\/atop#atop lay baliwan kod errnen, Sakey ya panyolitoy sankabenbenan Panponas koy luak no sika b\/lay so nanonotan.

(I love you while I live, Although you don t want me anymore, I ll bear and suffer what you did, But your unfaithfulness 131 never forget.

For it has been a long time since we saw each other, My sorrows are multiplied in mourning, A handkerchief I always hold To wipe my tears whenever, my life, I think of you.) Sal Liket na Puso Ta No nanengneng mo inarok Sayaksak day kamanokan, Untan pa met say liket na Poso tan dua natan. Aleg sirin ya Kaindanan mo Iratan ya s\/pan mo Leleg na vvala), b\/lay. Diad diking mo So miandoy bila), ko, sokbokor mo So inutel diad poso. Masamit ya pate), lay Narateng ko, Dapot no sikay nanlapuan, Inaron bilay ko. Nen Sakey Labin Mareen Nen sakey labin mareen Say bosis mo so arengel, Inyesaes mo so matamoy mon aro, Aliing ak ya tampol Ed samit day kogip na sakey ya inaro. No nanonOtan koy \/oob na aro, Agak maka-ugip, makapangan, Man-giwgiw so psok, ompan siak so onlinguan, Andi bail, Rosing, No sikay panlapuan na sayan barongan. One Night Serene (One night serene When your voice I heard Whispering about your love, I woke up at once From a sweet dream of my beloved. Panponas koy luak no sika b\/lay so nanonotan. While I Live (I love you while I live, Although you don t want me anymore, I ll bear and suffer what you did, But your unfaithfulness 131 never forget. For it has been a long time since we saw each other, My sorrows are multiplied in mourning, A handkerchief I always hold To wipe my tears whenever, my life, I think of you.)

Sal Liket na Puso Ta No nanengneng mo inarok Sayaksak day kamanokan, Untan pa met say liket na Poso tan dua natan. Aleg sirin ya Kaindanan mo Iratan ya s\/pan mo Leleg na vvala), b\/lay. Diad diking mo So miandoy bila), ko, Sokbokor mo So inutel diad poso. Masamit ya patel, lay Narateng ko, Dapot no s\/kay nanlapuan, Inaron b\/lay ko. The Joy of Our Hearts (When you see. my love, When I think of my love, I cannot sleep nor eat, My heart trembles, I might forget, It is all right, Rosing, If it s you who will be the cause of our drifting apart.) Maermen so Posok Maermen so posok, matak so man, ~angis, Ed intaynan mo inaron ag ka nanpatanid, Ined may laen mo anapen kan pilit, Ag mo ak la intilakay ligliwak ed nangis. Manlipatoy isip no ag ta ka nanengneng, Maramay kameneng kalupak day pukel, Ibangon, idukol andi ag ko gawaen, No nayari labat tikyabey kuwalaan mon pasen. Sikin kamanokan ya mantitikyab ed tagey, Tono yo pay bosis yo, pinangis ed ermen, No napetekan yoy kuwalaan to, diman yo kantaen So ermen ko ed andukey lan agew. My Heart Is Sad (My heart is sad, my eyes are tearful, For when you left me dear, you did not bid goodbye, Wherever you go, I ll always look for you, You did not leave me any consolation for my sorrow. My mind Often I I rise, If only

wanders wnen I do not see you, brood, my bones seem to weaken; I lie down, I don t know what to do, I could fly to where you are.

You, birds flying above, Sound your voices, please cry in sorrow, When you reach the place where she (he) is,

there you sing of The sorrow I have long suffered.) Tagleey Aralern ya labi, nanpetek so bulen , Rosas na kalisunsoy naplag ed arapan, Siplog ka pan dagem arap kad amianan, Ta manbilin ak ad si pulanan angikaindan. No non onoten koy ararom hen saman, sakit ed posok so onsabi ed satan, Sikayon k amanokan, kamanokan, arap ki pad lenakan, Ta manbilin ak ed si pulanan akalingwan. Longing (Deep is the night, full is the moon, A calachuchi flower falls at my feet, Blow, oh wind, and go eastward, For I will send a message to... who has left me. When I remember your love in the past, Pain comes to my heart, You birds, oh birds, please fly westward, For I will send a message to... who has forgotten.) Malinak ya Labi Malinak ya labi, Mapalpalnay dagern, Sarnit lay ugip ko, Ta pilit na poso ya

oras lay mareen, katekep noy linaew, binangonan kon ~ampol, sika so amarnayoen.

La\/o \/a bilay no sika lay nanengneng, Napunas lan amiy ermen ya akbibiten , No nanonotan ko lay samit na ugalim, Ag na ka nalingwanan anggad kauyos na sayan bilay.



Title:Literary Text 3 ÐÏࡱá>þÿ .0þÿÿÿ-ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ V V V

b N 

ò‚ ‚ ‚ ‚ ‚ ‚ ‚ ‚ ‚„„„„„„$õ



h]x¨:‚ ‚ ‚ ‚ ‚ ¨::‚ ‚ ½000‚ :‚ :‚ ‚0‚ ‚00::0‚ v



0ÿz½Ü°ÌV ‚ 0‚Ó0



0ÕŒ RÕ00&Õ:V,‚ ‚ 0‚ ‚ ‚ ‚ ‚ ¨¨Þ R‚ ‚ ‚

‚ ‚ ‚ ‚ N NN„Ò

„NNNÒ

NNN::::::ÿÿÿÿ

gurgurlis ed banua PASEMPET lamet tatandaga’y bitewen ed biek-taew, say awaran et niduman siplog na dagem ed kanonotan ya sinmabin yalalig ira’y babuak-pataboy na taon iran aman: sempetan ya pakalmoan na pasen ya abalang ed saray signos na sansinakuban. Saray pugaro naandi la. Saray nankarayan alingwanan... Sasalien ya nonoten so kanaway tan sarama’y atiguay ed nababalang ya dalin (pokepokel ed talba no iner inatey ira’y atateng tayon duka), say panwawaywaya et asagmak ed ambelat ya alaal na pabaing ed panaon diman. Say banua et maruksa ed sinulmingan: awaran: ngara’y totoo: palar na bilay: amin ya arawin salinap a nginmeswa tan kinmiwas, bebetagen to ‘ra’y kabkabat ya ngarangaran ya pinepe’y maando ‘ran sangi pian say puso yakis to, “Say sempetan sananey ya ayaman, kada kupbang paarap et kupbang paarap ed talon lasus ya taon na impangekal ed katuaan…” Aliwan dapit-sempetan ed onan taniag a dalin, ono intaynan ed amputin beyebey na dayat ya ombubuneknek ed baybay, odino aron onlulukso ed saray ketegan na lakseb dia’d kamarerua, bangta maawang ya tawir na bakal tan kaderal onteterak ya bengatla para ed saray manbibilay tan labay da’y ompatey. Say bilay et bayes ya salita. Kada too alingon imbalikas to’ya… Inusar ed antikey a pilikula nen Christopher Gozum ya Surreal Random MMS Texts pa ra ed Ina, Agui, tan kaamong ya makaiiliw ed sika : gurgurlis ed banua. Ginamora n na Ishmael Bernal Award para ed Young Cinema nen 2008 Cinemanila International Film Festival. Pangasinan Ghazal 57 say amtak no awawas ak la’d sika talampong ka ed sayan pililikna agni naomas ed isip ko’y lupan nipaet lan andi’y talang ed walna ag nilikod so maabig mon waleng amalayon ed siak ya aroen ka anggano nilegias so palar tan dua inmonung ak lapu’d pinabli taka nipanon konon saksakey so oked anta palawpaw iyan singa apa agko naoynot ed nonot no anto so masalamsam a yanlong ed sika ghazal man iyan maralus ya ayat manempey na panpilalek ko’d sika Õ  

Ö Ú ó · ¸ëÚͽͭ͠h0JhäOJQJ^Jh0Jh+ñ5OJQJ\^Jh0Jh+ñ6OJQJ]^Jh0Jh+ñOJQJ^J h0Jh+ñCJOJQJ^JaJ h0Jh+ñ@ˆCJOJQJ 9 ` ‘ È Pk‚§Þ

âÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈÈ$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd+ñ¤¤À&d-DMÆ ÿÿÿÿPÆÌÌÌ[$\$gd+ñ¸ý

V

“

Ô

Ö ó ô 6 Vx™¶Ùù6Uu–·¸ååååååååååååååååååååã$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd+ñ,1 h°Ð/ °à=!°"#°  $  %°°Ð°Ð

ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHN
 2N

+ñ

Heading 3¤d¤d@&[$\$5CJ\aJDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No ListB^
òB

+ñ

Normal (Web)¤d¤d[$\$¸ÿÿÿÿL »ï]‰Ç÷9
 ‘ÈPk‚§ÞV“ÔÖóô6Vx™¶Ùù6Uu–·º(0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€ ¸

¸ ¸  º ×ÚîòUUvv––·º×ÚîòUUvv––·ºmoÍþdï<å0Jä" Ž.ì+ñÿ@¸È!é¸@@ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 <

H T `hpxägurgurlis ed banua X P-JESH  N ormal  XP-JESH2Microsoft Office Word@0@¶:‡Û°Ì@æT¥Ü°ÌBvþÿÕÍÕ

hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

æMäSHOME  =0ˆ¨gurgurlis ed banua



Title  

þÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿ !"#$þÿÿÿ& ()*+,þÿÿÿýÿÿÿ/þÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ 1TableÿÿÿÿWordDocumentÿÿÿÿ.SummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿDocumentSummaryInformation8ÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q



Title:Literary Text 5 ÐÏࡱá>þÿ 24þÿÿÿ1ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ª ª ª $Î

¢ * æ :       †

ˆ

ˆ

ˆ

ˆ

ˆ

ˆ

$1h™„¬

Ž     ¬

ŽŽ  Á







 Ž Ž †



 †





ŽŽ



 Ú

Ð%?ç°Ìª  L

†

×

0 

lL



ZŽ^

(  

     ¬

¬

¸L        ¢¢¢$Æ䢢¢Æ¢¢¢ŽŽŽŽŽŽÿÿÿÿ

villanelle in Pangasinanni  HYPERLINK "http://www.panitikan.com.ph/authors/ v/sbvillafania.htm" Santiago B. Villafania say talabay et sobri lambengat ya anggapo y iyan ono karga iter o yaoat yo d siak so s ulat no iner inkorit ira y bangat pangoliran tan saray simbaoa say talabay et sobri lambeng at anggapo y balur a singa galat singa dunong ya ag ikakana iter o yaoat yo d siak so sul at ta pian nagamoran so piraoat a pangioanoan ed inkapalsa say talabay et sobri lambengat aya et nayarin naandipat no ag niubol ono nilikana iter o yaoat yo d siak so sulat ta oadtan ira y tepet tan ebat ed durungaoa y bilay dia d talba say talabay et sobri l ambengat iter o yaoat yo d siak so sulat villanelle: tagleey tonya y pusoni  HYPERLINK "http://www.panitikan.com.ph /authors/v/sbvillafania.htm" Santiago B. Villafania denglen pa y tagleey tonya y puso mareen a hambayo ed labi mangipaparngel na panangaro say pilalek a nagamoran to masurin panangarom pinabli denglen pa y tagleey tonya y pus o kada parok o kuyabkuyab to dasal ed bibil na manangali mangipaparngel na panangaro odino anlong iran maando andi la y pilatek sika agi denglen pa y tagleey tonya y puso denglen pa y laineng na ilalo tan liknaan ya ag la niburi mangipaparngel na panangaro no sinagem so bales ed aro inilaloan la yan onsabi denglen pa y tagleey tonya y puso mang ipaparngel na panangaro Villanelle 3: Aligandoni  HYPERLINK "http://www.panitikan.com.ph/authors/v /sbvillafania.htm" Santiago B. Villafania binasibas ko y linggis so lingsi na labiteoen ed dorongaoan sikato la lagi so pinabli katupag tonia y puson naoli ed lurey na aro ya tinmaynan binasibas ko y linggis so lin gsi na musia ed malinak ya labi sikato la lagi so insipan sikato la lagi so pinabli say masimoon ya inpikasi tan pirpiraoat ya nagamoran binasibas ko y linggis so lingsi say limgas na uman ag naandi yumis na imis to d kanonotan sikato la lagi so pinabli say aligando nen Apolaki ya inkorit ed bilay-aoaran binasibas ko y linggis so lingsi sika to la lagi so pinabli §ÃÄkl‚ƒ‡ˆ#%&    ] ^ y z · ¸ Ó Ô





( g h ‰ Š © ª Ë Ì Í ô ø ú û é ÝÌ»¥Ì¥’¥Ì݆x†x†x†x†x†x†x†x†x†x†x†x†x†tpéÝÌ»h±häh±0JB*OJQJphh±B*OJQJph$h±0J5>*B*OJQJ\ph333*jh Ë Ì Í ]¶

e

½



‰ Š ‹ i ÅoÅ7òååååååããòåååååÞÞÞòåååååÞgd± -DMÆ ÿþþþgd± - DMÆ ÿþþþgd±7ýû ü @AWX\]~ ˜ ™ÐÑìí*

+

G

H

}

~

™

š

Ú

Û

÷

ø





/ 0 1 H I J k l ê ÙêÆêÙº® ® ® ® ® ® ® ® ® ® ®‰r]‰r]‰r(h±B*OJQJfHphqÊ ÿþþþ,h±0JB*OJQJfHphqÊ ÿþþþ,h±0JB*OJQJfHphqÊ ÿþþþh±0JB*OJQJphh±B*OJQJphh±B*CJaJph$h±0J5 >*B*OJQJ\ph333!h±0J5B*OJQJ\ph*jh±0J5B*OJQJU\ph$l m ‹ ¨ ¬ ® ¯ ° ô õ

12MN„…¢£àáûü/0LMëÔ½±  y yfy ±ZLZLZLZLZLZLZLZLh±0JB*OJQJphh±B*OJQJph$h±0J5>*B*OJQJ\ph333*jh±0J ÿþþþ(h±B*OJQJfHphqÊ ÿþþþM‹Œ©ªÅÝÞßùúû67óåóåóη¢Î·¢Î·¢Îžh±(h±B*OJQJfHphqÊ ÿþþþ,h±0JB*OJQJfHphqÊ ÿþþþ,h±0JB*OJQJfHphqÊ ÿþþþh±0JB*OJQJphh±B*OJQJph,1 h°Ð/ °à=!°"°#  $  %°°Ð°Ð

ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No ListB^
òB

±

Normal (Web)¤d¤d[$\$$þo¢$

±titulo,þo¢,

± a uthorlineBþo¢!B

±apple-converted-space4U
¢14

±

H yperlink

> *phÿFþoBF

±smallcopyright¤d¤d[$\$.X
¢Q.

E±mphasis6]4þob4

±laman¤d¤d[$\$$þo¢q$

±laman17ÿÿÿÿˆå@›ôIËÌÍ]¶e½‰Š‹iÅoÅ9˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0 j‹0 Øàh‹0 €h‹0 û € l M7 



7 7 &k‚û@W¯ô7XÿŒXÿŒXÿŒ #ƒ‡ˆˆË69#ƒ‡ˆˆË69#ƒ‡ˆˆË69°”}½G[ˆVÐÐddG[ˆVû ^iåä" ±Ž.ìÿ@€øøüy

»»øø
7@ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 € Symbol3& ‡ z €ÿArial7 ‡ŸGeorgia;  

B atang

C+

C! ð´´ @

4dII2ƒHðP ðÿ?äÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ± 2ÿÿ<B>VILLANELLE IN PANGASINAN</B>XP-JESHXP-

L X dlt|ä VILLANELLE IN PANGASINANXP-JESHNormal X P-JESH  1Microsoft Office Word@Œ†G@ÜØæ°Ì@hŠç°Ì

þÿÕÍÕœ.“+—,ù®DÕÍÕœ.“—+,ù®P



hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

ìMäSHOME  CI¨ VILLANELLE IN PANGASINAN

Title8 8@

_PID_HLINKSäAðrq7http://www.panitikan.com.ph/authors/v/sbvillafania.htm

rq7http://www.panitikan.com.ph/authors/v/sbvillafania.htm

rq7http://www.panitikan.com.ph/authors/v/sbvillafania.htm

 

 



þÿÿÿþÿÿÿ þÿÿÿ"#$%& (þÿÿÿ*+,-./0þÿÿÿýÿÿÿ3þÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ1TableÿÿÿÿWordDocumentÿÿÿÿ.SummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ!DocumentSummaryInforma ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q Title:Literary Narration Salaysay ed Litiratura na Pangasinan: Ag Umpapatey so Salitan Pangasinan Dia ed antikey a salaysay nen Armando R. Ravanzo ya Is Pangasinan A Dying Dialect?, tinepet na anulat no umpapatey la so salitan Pangasinan. Say ebat ko ed samay tepet to, andi tan aya met so ebat ko ed samay salaysay a Pangas inan: A Dying Dialect ya sinulat na sakey a U.P. professor ya si Ernesto M. S erote. Maksil so pananisiak tan amtak ya dakel so onabobon ya ag umpapatey so sa lita tayo. Dingay unbabaleg so papulasion na luyag, undadakel met so manuusar ed abitlan salita. Balbaleg la balet so inpanguman na salitan Pangasinan no ikumpa ra nen antis ya sinmakbit iray Kastila ed pampang na Caboloan. Say salita ya amt a na balon Pangasinansi et amay ataoir ed atateng da odino amay naaralan ed abun g. A singa saray arum met ya salita, oalay duaran klasi na salitan Pangasinan - man guna imay ordinario, uusaren ed abung tan kasual ya osa-osa; tan kumadua, amay a tagey a klasin Pangasinan ya uusaren daray umaanlong tan tumatagaumen nensaman. Say atagey a klasin Pangasinan so abayag lan abalang o naandi ta nabilang labat iray umaanlong tayo nensaman angga ni ed natan. Naandi met laray tumatagaumen a makaamta na karaanan ya litiratura tayo a singa saray anlong (verse), uliran (le gend), dangoan o cansion (song), diparan (proverbs), pabitla (riddles) tan arum niran sulsulat a parti komun na litiratura tayo natan no ag iraya alinglingoanan . Literary Genocide. Aya so asagmakan na litiraturan Pangasinan. Nen panaon na Kastila, linmesa iray aoiran tan iscuilaan no iner say midium na panagbangat et say bayes a salita. Inpaneknek daray prayli so panusar na salitan Kastila laut l a d saray kailin anacbanua. Nen panaon na inpan-alsa o ribolusion, mas nilablaba y ni na ribolusionarion pa-Pangasinansi so mibakal ya usar so barang tan paltug nen say mangusar na ploma tan papil. Untan met so agaoa nen oala tayo ed ley na America. Inpaneknek da met so panusar na salitan Inglis. Dia ed panamegley daray mamaistro tan libron lugan na barkon Thomas, masimoon tayon inmonor ed s ikara tan nansalat na salita a singa nansalat na solong a kaoes. Nen inbeneg a s iglo, oala ray pigaran sumusulat ya Pangasinansi balet nansulat ira ed salitan I nglis tan Filipino - say apilin linguahi nasional na Pilipinas. Ayan linguahi et salita daray Tagala. Dia ed inlabas na apat a lasus ya taon nansiansia so salitan Pangasinan anggano oala ya ed dalem na duara ed saray linguahi mundial - say Kastila tan Inglis. Ma ngbalet ag iya binmuna a singa saray salitan Tagalog, Bisaya tan Iluko. Say amta k a rason o sengegan, agimperan so ibolusion na salita tayo lapu d ta anggapoy s umusulat tayon angusar ed saya tan anggapoy maseet ya anipon tan angisalin ed sa ramay gendat o karaanan a taoir tayon sulsulat. Say asumapalan to, inatey so lit iraturan Pangasinan. Kapigan labat, nen katakdang na balon milinio, abuo so Ulupan na Pansiansia y Sa litan Pangasinan dia ed inpanguna nen Jaime P. Lucas. Nibagak ya ebat met iya ed salaysay nen Ravanzo tan Sotero. Say Balon Silew, opisial a pablikasion na Ulupan so mansisirbin palapagan na kontimporarion litiratura na Pangasinan. O ala ray pinmaoay a pigaran umaanlong tan sumusulat na salaysay ed saray inmunan paoay na Balon Silew a singa sikara nen Sergio A. Bumadilla, Leonarda C. Baltaza r (Amor Cico), Nap Resultay, Dr. Linda R. Andaya, Dr. Fe S. So riano, Dr. Fe P. Fernadez, Isaak Ballesteros tan Leo P. De los Angeles . Sikaraya so mangipapalakay na nayarin panlapuan na bini ya manpabuna na litira

tura tayo naani. Nayari met ya dia ed panamegley na Ulupan tan saray manangaro n a salita tayo, unalagey so balon Aoiran na Pangasinan (Pangasinan Academy of Letters.) Title:Literary Proverbs Proverbs 1. Agda topakey mangga No anggapoy bunga, 2. Agka rnasyadon kapasiguro fa anggan kuaresrna wa\/ay bagyo, 3. Agla nakaokulay sakorong No atumba lay abong,

4. Agmakalay mandagsa Makalay mankalkalna. 5. Agmo ibabaga ya aralem so bubon No agmo ni atokor, 6. Agmo nategteg so sira No anggapoy talagdanan. 7. Agnabirbir so tuo Eddakep na kawes to. 8. Ag nipaseksek $o ibangat No anggapoy ayesyes a katat, 9. Amin Fa barang Walay kalob 10. Amin ya manbenbey banga Nauringan ed lima. 1 I. Amin ya pista Walay bispira. 12. Andi tepel A ndi pesel. 13.

Anggan antoy panutob Siansian onalupaop so angob.

14.

Anggan onabig lay sugat Walay natilak ya pig\/at.

15.

Anggapoy bubon Ya aga naekatan.

16. Anggapoy iyaamot

Ya aga ompaway. 17. Anggapoy kakanaay dika No inatey lay baka. 18. Anggapoy orang Ya ag bayaran. 19. Anggapoy siguro Ed bolang. 20.

Anta akarukol so mangga Siangian manbobunga.

21. Dakel so salita Daiset so gawa. 22. Dia ed trabahok So pakanengnengay inkatoo 23. Dinay panlapuay eras No ag diad ngiras. 24. Ibabatikay pitek Nakar so lunek. 25.

Kagalangan tan kayamanan Matalag iran man-ibaan.

26.

Kasumpal na bagyo Mareen so mundo.

27.

Kasumpal na pankaokulan Sikalay makalingwan.

28. Kurong na alaman baleg Kurong na alaman melag. 29. Maong ni kaabay a asinger Nen say agi ya arawi. 30.

Mas maong niy priparadon lima Nen say priparadon dila.

31. Nalinawanan moy eras No nanengneng moy marikit ya malimfas. 32.

Nalingwanan so inaral Agnalingwanan so natural

33. No abasa kalan maong Agmo la nakaokulay tarong. 34.

No agka makaderal Agka maaraL

35. No agka manlastog Agka onlatog. 36. No agka manwgiras

Arawi kad eras. 37. No andukey, pegpegan 38.

No andukey so dila Antikey so lima.

39. No antikey so ules Ikukot so sail. 40.

No baloy ari Baloy ugali,

4 I. No\/ned so kawalaay masamit D\/may laey kanit. 42.

No\/ned so nipatakbaan D\/man so bangunan.

43. No ipaarap mod tagey so Iopdam Ompelag ed Iopam, 44. No kaonungay kabaleg na butones Untan reed ed uhalis. 45. No maknol so lata Anggapoy karga. 46. No onkirmat Karol met so onteFak. 47. No say dagem so itanem Bagyo so anien. 48. No say kiew et dake\/ so bulong to Daiset so bunga to. 49. No say posay asugat Poso men so itamba\/. 50. No walay inbitin mo Walay tangayen mo. 51. No walay I\/nget Wa\/av \/\/ket. 52. Onsaway anak Ag onsaway ateng. 53. Petek m~y kaway~ No wa\/a hid ka\/angwera\/~. 54. Saray garnet na lima A liwan nanpapara. 55. Say alabas ya ilalo Mangiter na ambela ted page mo.

56. Say alabas ya imon Deralen toy liket na abong. 57. Say ambasan kiew no narandang Ondalang met lan\/amang. 58. Say anak ya aga paakisen Inato naaniy panermenen. 59.

Say anap ed saol tan lames Maganon nadepes.

60.

Say balaw Ibeg.

61.

Say banga no napno la Onlepwa.

62.

Say bulilit ag ontitit No aga napildit.

63.

Say dakel ya lima Manpalemew na gawa.

64, Say dalan ya onarap ed inawa Mabato. 65. Say gilata anggan ompapatey la Iketket to nin siansia. 66. Say ilog Aga onasingger ed dueg 67. Say kapalaran Aga nibatikan. 68. Say kuno tan kuanda Mananak na tila. 69. Say fiket Babantayay ermen. 70. Say mauges a salita Dita. 71. Say maong ya ngaran Baleg ya kayamanan... 72. Say manderal na balatyang Say lati to lamlamang. 73. Say matatken a niog Magata. 74. Say sankaterter ya larak Deralen toy sampasig ya danom.

75. Say too no walay kuarta to No manakar maptek so ulo to.

Title:Literary Text 1 ÐÏࡱá>þÿ Z\þÿÿÿYÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ

ûÃJföööBJDJDJDJDJDJDJ$)L¢ËN>hJçöööööhJççÛ}JÜIÜIÜIö’/ççBJÜIöBJÜIÜIÜIÿÿÿÿ
 9~ yÌûˆD>ÜI.J“J0ÃJÜI

­: 4PINAWIL TORAY BOLEG TOni Eufemia Villamil Lapud ag inilaluan ya isabi nen bakal diad dalin tayo, nanbabangil so agawgawa e d bilay lautlad inkiwaklit na saray mabli ed puso tayo lapud inkasakupan da ed a rawin pasen. Ontan la kalamor so gonigon na pagew nen malimgas ya asawa nen Gen aro nen agto la agawaan so pinmawil ed diking day boleg to. Asaraan ya amin so ganaganay paaralan knian akatonda ed anapan to si Aurora ed p asen ton maestra. Lalon taluna so gonigon to lapud agto amta no iner so pangalaa n toy legpet tod bilay tan saray anak ton talora. “Dya la ed kindi laki tan bai yoy laen tayon panayaman, anako,” so nikuan nen maaron ina ed saray talora. “Labay kod man, nanay! Dakel so niog diman! Abonton so lakamas! Sawaan so pisi-pis ing, lomboy tan kamantilis!” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. “Dali sirin Nanay, diman itila ed kindi laki tan bai so panayanan tayo,” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. “Dali sirin Nanay, diman itila ed kindi laki tan bai so panayanan tayo,” masiglat ya nibaga ray duaran yogtan ya anak to. Diad seet, kuli tan anos nen Aurora agawaan toy nanbilay a kabokbokuran ya andi si asawa ton katulong to. Nanbabuy tan nanmanuk iran saniina. Lapud walara ed ot el na makapal a kaniogan di katulangan to, kanian mabetbet met so panlarak da na ilako ra, ta ontan lay bili na larak ed saraman a panaon. Sakey a lahbi nitepet nen Mario. “Nanay, kapigan balet so isengpet nen tatay ko ey ?” “Agka mapaga anak, ta no nasungpal so bakal, onpawil dya lay tatay yo,” inpailalo ne n ina. “Agaylan likeliket tayo ed satan! Anto, nanay?” maliket a nikuan day ogugaw. “Ogip kayo la sirin anako, pian masakbay kayon onbangon. Dakel so kimey tayo nabua s. Manulor itayo na niog,” nipasakbay nen ina ed saray anak to. Sanlegan na bakal ontan met lay kairapan ya nilikna nen Aurora lautla nen ag tol a akab-kabatan so walan kipapasen nen asawa to lapud anggapo sa coreo, palapagan radio odinu anton bengatlan pakalaan na balita. Say agew, bulan tan taon dinmalan ya ag namantaan tan diad utel day kairapan tan kaermenan nen Aurora naanosan toray anak ton apan-aral. Ilalo lahwas so agnaoma n ya diad agew iran onsabi walan siansia so pakanunot nen asawa ton onpawil ed s ikara. “Nanay,” kuanday anak to, “akin kasi et agto balesen nen tatay mi so saray sulsulat me ed sikara? Talagan indaindan da itayo lan sigpot.” “Nayari met lagi, balet agak manisia ya agto met mailiw ed sikatayo,” ebat nen nanay da. “Nen sinulat tayoy tatay ko, nen naplag si agik pinakabatan tayo ra met. Agay lay awet na puso ran ag mansulat ed sikatayo!” maermen ya abisuat na anak ton bii. “Ag nayari ya makalinguan si tatay yo ed sikatayo. Anggapo met so kinulangan ko bi lang ya nepeg ton barungan ed siak, andi bali, anak, manilalo kayo lawas ed Dios a katawan ta walan siansia so ipawil to ed sikatayo. Ag lara akasel so anak tan diad maong dan panangaro ed si nanay da, sikato so ma kapangiter na ilalo to ed bilay. Lapud asakbay iran nandem di Aurora tan saray kaiba to ed abong ed sman a lahbi, kanian walalaran mareereen ed loub na abong. Ag abayag walay nangel a bocis ya saya et abirbir nen Aurora. Amaarap a tampol ed pinto tan nilukasan toy katulang an ton laki tan mankelaw. Angigalang tan nanopapet. “Akin, ana, et akakar kayo dya ed srayan igsa? Antoy agawa? Antoy pegdat yo?” so man oosilan a tepet nen Aurora. “Walay pakelaw ed sika, anako, Pisalamatan koy baleg no mangiter na kaliketan mod bilay,” inpangigapo nen katulangan to. “Antoy labay yon ibaga, ama? Anto tan a pakelaw so kuanyo?” kuanen Aurora. “Sinmabi asawam, anako,” so ag napokpukan ya inbalita nen masiken. “Sinmabi Genaro! Iner so kawalaan to ey? Panliketan kon peteg ama so inpawil tod d iking min boleg to Say ilalik ag balut naapa! Say Dios lawas agto ka paulian no agmo met ikaindan,” tan dingay inpanpales ton akila ed si katulangan to ya minengn eng ed si asawa ton agto anengneng ya pigay taon.

ASELENG NA INAWAni Eufemia Villamil Asabi so wedding anniversary di sanasawan Bernardo tan si Melba ed inpakarapat d ay samploy taon ya maong dan olupan. Diad bayag dalan sanasawa ya manaamong, ang gapoy bengatlan siblangan da no ag ingen manaari lawas so kaliketan ed loub na m aawang dan ayaman. Si Bernardo ya abangonan to’d bilay to so maong ya arowan tan m aong a pantalusan, nanengneng so ontan lan panamabli to ed kapisag na puso to ta n ontan met ed saray anemiran anak da. Diad saman a mablin agew walaran dinmagup so atatagey ya oked na totoo laut lad saray maaro tan malugor ton ateng nen Bernardo tan ontan met na saray agi tan ka kanayon to. “Mabuhay! Long Live!” So maliket ya nibelyaw day totoo ed saray sanasawa. “Salamat ed sikayon amin!” So nikuan day sanasawa ed saray sankaili ya aki-ambegya. Alimbos iray liket so totoo ed saman a labi. ANdi lay ginawa ra say nansayaw, na npalek, naniinuman na alak tan angan. Baleg ya tanol so agawa ed dalem tan paway na marakep dan ayaman. Diad paway na kosina balet, nanengneng so ag manondan ki mey tan oras na ikakana ran baso, plato, kutsara, tenedor tan arom nira. Si Bern ardo ya maimano lawas ed saray totoo, adatngan ton anengneng so sanina ya dingan met lay yakar dala. Saraya nengneng day nababaingan tan atawag so imano nen Ber nardo lapud nalikas ton singa mamapasnok si asawa to ed saraya. “Akin, Melba? Siopa raman? Angan lara?” So nantotombukan ton tepet. “Saraman so totoon ayaman day abong. Labay day onloub ya igaganggan. Mamapasnokak ta onlaradia amta maringdingot ira. Inablog kora laingen!” Ebat nen Melba. Lapud niduman ingal so nangel ed kawalaan day sankaili, kanian atawag so imano r ay sanasawa. Tampol dinmago ra ed simpok day sankaili ya atiptipon. Labi lan maong nen nasungpal so saman ya ayayam. Saray totoo kinalkalnaan da met lay nanpatanir ed satay sanasawa. Ag nibalikas so kaliketan ya alikna na baling sakey ed saray dinmagup. Saray sanasawa, saray anak da tan saray igaganggan dara baleg met met so inkaban alan da. Asakbay iran nalaan na inpakaugip. Andi kita-kitaw ed abong kayari na i npanliliket da. “Sakay kan bin andi sibeg! Agko inilaluan ya ontan so ugalim! Kaonungan mo lan man gipanengneng itan a walna ed sika?” So nikuan nen Bernardo ed asawa to. “Akin et ontan so ibagam! Iner so nanggawaan koy makapoy ed sika?” Masebesebeg ya in ebat nen bii. “Anggapoy makapoy ya ginawam! No amtak labat ya ontan so ugalim, dakel ni bin agko ni anengneng,” masiadoy pasnok nen Bernardo. “Ibagam ed siak no antoy kinolangan ko ya asawa. Niinter ko met so kanepegan kon s akey ya asawa tan sakey ya ina. Kaonugan mon mangibaga tan ed siak!” So nangisan y a ebat nen Melba. “Taboy kadia! Taboy kadia! Agko labay a nanengneng so lupam! Diad bayag talan mana among, anggapoy nibagam ed panangarok ed sika, balet diad anengneng kon kalamnga n mo ed dilin ateng mo, sikato tan so ugalim agko nitepel!” Mabakat ya paliwawa ne n asawan laki. “Sikatotan so pamatabuyan mo ed siak ya asawam! Agak met nanlamang ed sika! Antoy pibibiang mo no malamangak ed ateng ko! Sikatotan so agmo nepeg ya louban!” Paliwa wa nen Melba. “So kuanmo, Melba. Balet diad siak a mantalus ditan mapatnag so petepeteg ya inkat oom. No nayarian mon lamangen so ateng mon dili ya akautangan moy nagnap mon bil ay, siopa ak nin agmo lamangen!” So maingal ya nibaga nen Bernardo. Lapud mapalaloy nangis nen Melba, kanian agto agawaan lay onebat ed si asawa ton singa oolamen so laman to ed kabaleg na pasnok to. “Taboy kadia! Taboy kadia ed sayan ayaman! Agko naako so ginawam ya kalamangan. Ag ak ni akanengneng na sankaugsan a too, no agmo bukod! Malamang! Malamang! Taboy kadia! Taboy ka!” So maingal ya baga nen asawan laki. Lapud manponiti tan maingal si Bernardo kanian narengel met si Melba ya maingal. “Daddy! Daddy! Akin? Antoy kokogipen yo? Akin et maingal kayo?” Si Bernardo ya naksawan ed gaway pasnok to, sansansakey so balikas to. “Salamat! Salamat! Kugip ko labat manaya. Salamat!” Diad biek tonian agawa, si Melba alikna to so niduman liknaan nen asawa to. Nanl apu lad saman, naaralan ton arowen si inato, tan lapud wala man a kinugip nen Be

rnardo kanian anonutan tomay akulaw ya anengneng ton nanpasnukan nen asawa to. I ntepel ton inbaga ed si asawa to ya sman ya akulaw, et dilin ina to fan lapud du ka ed kipapasen, inbaing to ya inkabat ed si asawa to. Anggaman mairap tan duka si katulangan nen Bernardo, siansian inpanengneng toy l uor tan panangaro to ed si akulaw a dilin ateng na kapisag na puso to. 1>?BRVWj±(ïåïÝ×ÓÏȾȶ°Ï h àcO0JhàcOhàcO5hàcOhàcO0J5 hàcO0J5hàcOhšow h šow0Jhšowhšow5hšowhšow0J5 hÞL‚hšowCJOJQJ^JaJ 2^ 0 š :´.



Y ®

Vè¹°:“4

}¡ŠÕ>?kúõõõõõõõõõõõõõõõõõõõõõõõõóîgdàcOgdšowgdšowk$ÐnŽÒo½m i é Ÿ!¢"T#:$¾$–%ç% &n&¢&(°(±(úúúúú y°Ð/ °à=!° "° #  $  %°°Ð°Ð

Иjžžžžžžžž666666666vvvvvvvvv666666>666666666666666666666666666¨6666666666¸666666666666hH6666

o yNormal

d¤ÈCJ_HaJmH

4sH

4tH

DA
òÿ¡D

Default Paragraph FontRióÿ³R

0

Table Normalö4Ö l 4Öaö(k ôÿÁ( 0No List

d^
òd

šow0

Normal (Web)dð¤d¤d[$\$CJOJPJQJ^JaJtH

4$þo¢$

šowtitulo,þo¢,

šow authorlineVþo"V

šowlamandð¤d¤d[$\$CJOJPJQJ^JaJtH

4PK ! ‚Šú[Content_Types].xml¬‘ËjÃ0E÷…þƒÐ¶Ørº(¥Ø΢Iw},Òä

$€˜X«Ç3aZ¢ÒÂà,°D0j~è3߶Îbãí~i>ƒØÍ3¿\`õ?ê/ç[ج¶Géâ\ Ä!ý-ÛRk.“sþÔ» ..—·´aæ¿­?ÿÿP!K ¥Ö§çÀ6_rels/.r

‡ï…½ƒÑ}QÒÃ%v/¥ C/£}á( h"ÛëÛOÇ »„¤ï÷©=þ®‹ùá”ç šªÃâC?Ëháv=¿ ‚É…¤§%[xp†£{Ûµ_PÑ£<Í1¥H¶0•ˆÙO¼R®BdÑÉÒJEÛ4b$ §‘q_טžà6LÓõR×7`® ¨Éÿ³

ÌM à @á}¡w Ù7c»(Eb²Ë®»öCœAÇ ÒŸÛ×åãƒ7ÎßÕ›K Y,œ ŠeÍ.ˆ·ð|,§¨ÚHÅ,láÇæéxÉ´ ß IÈsQ}#Õ …­µÝ Öµ+Õ!ï,Ý^¹$j=‹GWèÓ÷)âEë+& 8ýÿÿPK!–µ­â–Ptheme/theme/theme1.xmlìYOoÛ6¿Øw toc vuŠØ±›-MÄn‡i‰–ØP¢@ÒI}Úã€úa‡Øm‡a[ Ø¥û4Ù:lЯ°G

!)OÚ^ýrÍC$ñy@“°íÝö/­yH*œ˜ñ„´½)‘Þµ ÷ß»Š×UDb‚
}"×qÛ‹”J×—–¤ÃX^æ)I
nÌEŒŠp)øèÆli¹V[]Š1M<”àÈÞ ©OÐP“ ÈâWçðý+­Õ†‹7 ˆÑä`­ÚïgÔȘ³íJøÀ×j|†‚h(¢K³óD-Šµß㢠dXÑ©iJÆ؇(îâx$(Ö

ð:Á¥;ä˹!ÍI_ÐTµ½S

1£÷êù÷¯ž?EÇž?øéøáÃã?ZBΪmœ„åU/¿ýìÏÇ£?ž~óòÑÕxYÆÿúÃ'¿üüy5Òg&΋/ŸüöìÉ‹¯>ýý»GðM Geø ÆD¢›äíó3Vq%'#q x}rÏx‰‰¢œw¢ØîrÎ:\TZaGó*™y8IÂjæbRÆíc|XÅ»‹Ç¿½I u3KGñnD1÷NIBÒsü€ íîRêØu—ú‚K>Vè.EL+M2¤# šf‹¶i

~™Vé

þvl³{u8«Òz‹ºHÈ Ì*„æ˜ñ:ž(W‘☕ ~«¨JÈÁTøe\O*ðtHG½€HYµæ–}KNßÁP±*ݾ˱‹ŠTÑ 9/#·øA7ÂqZ…Ð$*c? ¢íqUßån†èwðNºû%Ž»O¯·ièˆ4=3Ú—Pª ÓäïÊ1£P m

\\9†øâëÇ‘õ¶âMØ“ª2aûDù]„;Yt»\ôí¯¹[x’ìóù ç]É}Wr½ÿ|É]”Ïg-´³Ú eW÷ ¶)6-r°CSÆjÊÈ išd ûDЇA½ÎœIqbJ#xÌ꺃6k àê#ª¢A„Sh°ëž&ÊŒt(QÊ%ìÌp%m ‡&]ÙcaSl= XíòÀ¯èáü\P 1»MhŸ9£Mà¬ÌV®dDAí

Ö„AÛV^…ó¹f ÌH ín÷ÞÜ-Æé"á€d>ÒzÏû¨nœ”ÇŠ¹

€Ø©ð‘>ä bµ·–&ûÜÎâ¤2»Æv¹÷ÞÄKyϤóöD:²¤œœ,AGm¯Õ\nzÈÇiÛÙã .uχYC

¢àØDìcp¿UÐ  ®&LEÐ/p ­mÜâœ%]ùöÊàì8fi„³r«S4Ïd7y\È
ÞJâ n•²åίŠIùR¥Æÿ3Uô~7+ ö€×¸# ¯m q¨BiDý¾€ÆÁ

¢ú’m< . vp “´Á¤IYÓf­“¶Z¾Y_p§[ð=al-ÙYü}NcÍ™ËÎÉÅ‹4vfaÇÖvl¡©Á³ S†ÆùAÆ8Æ|Ò* uâ£{àè-¸ßŸ0%M0Á7% ¡õ Ñ Ÿ¶ theme/theme/_rels/themeManager.xml.rels„ M Â0„÷‚wooÓº‘&݈ЭÔ„ä5 6?$Qìí ®,.‡a¾™i»— Éc2Þ1hª:é•qšÁm¸ìŽ@RN‰Ù;d°
‚Žo7íg‘K(M&$R(.1˜r'J“œÐŠTù€®8£ Vä"£AÈ»ÐH÷u} ñ›|Å$½b{Õ–Pš Ñ Ÿ¶ › theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsPK]–  ± 0ÿÿÿÿ±k( ±(ð8@ðñÿÿÿ€€€÷ð’ð 0ð( ð ð B ðSð¿Ëÿ ?ð !()1278:;DEGHMNQRWX\]bcgitx€ ƒ „‰Š‘’œ Ÿ  ¥ «¬®¯³´¸¹¾¿ÊËÍÎÐÓØÙÞàåéðôûüþÿ%&)*.29=EFHIO #(.148:;@AEJMNQRVW\]fhmsyz}~„…ˆ‰‹Œ‘’˜› ¡¤ª¯±¶º¾¿ÄÆÍÑØÚàäïñ÷ü  & -.015@EFKMRSXY[\abfknr{|€ƒ  !#$)+/169@CINTW[dijoquv~ „ …  ”˜ ž¢£©«²³¸¹»¼ÀÃÍÎÑÒÕÖØÙÞßãèðñóôùú'ÿ-.12459:FJOPYZ]^cglmtuwx} ˆ (-.27@BGHNRZ[]^bcghlmstyz…Ž’“˜¤¥§¨®±¶¹ÀÁÅÐÔØÜÝäåèéîõúû           # $ & ' , 0 ; A F J L Q R V W ^  _ a b f k q r t u } € „          " # % & * / 2 8 > ? A B M N P Q V W Y Z \ ] e g n v €  ƒ „ Š ‹





Ž “ ˜   ¡ £ ¤ ¨ ª ® ¯ ³ µ ¹ » Ã É Î Ï Ñ Ù à á ã ä é ê ñ õ û ÿ "'+,1256?@BCEFKLNPVZfgijosuv{}‚ƒŠ‹  –—™¥ª«°´¶· ½¿ÀÄÇÌÎÔÕÞßèéëìðñóôùþ



















!

%

,

-

0

9

@

C

I

J

L

W




e

o

t

x

}

…

‡

‘

–

Ÿ

¨

«

°

¶



¿

À

Â

Ã

É

Ê

Î

Ð

Õ

Ö

Û

Ý

â

ã

é

ê

ì

ò

ü

ÿ

       

" # 



) . 0 ; < ? @ E I Q R T U ^ c h k v w z { … ‹ ‘ – ›   ¢ ¥ § « ² ¹ ½ Ã Æ Ì Ö Ý Þ ä æ ë ñ ó ô þ ÿ



 ! )-19=?AKLOPUVY]dioty ‡ˆŠ‹ ‘ –¡§«¯¶º¾ÃËÒØÙãèíîðñóôþ $%./1278<MVWYZabjˆŠ‹”¢¤«­®¹¾ÅÆÊËÍÎÓÔ×ØÞ

 "$().178<=DEMQYZ\]abdejkotyz „ ‹ •–™§¬±³´¹º½ÂËéðñóôü  "#%&-.28>CKLNOTU]^
 alnuvz{€„‰ŠŒ ’•™›Ÿ¤ª«­²º ÄÆÐÑÓÔØÝâäéêìíòöûüþÿ

$&*+0134:;@BLPRS[\afj



" 27=AFGJTYZafklvwyz ƒ …†Œœ¡¢§©®¯³¹ÆËÐÓÚÞäåëðõ÷ü # $& 0156BCFHOPTU\_cdgotu|}‚†Œ   ˜ ¥§­®´¸½ÂÊÌÒÓÚÛÝÞàáçìôõ÷ø

#()+,249:?@LMOXbcefklty‚†  ’ “™šœ¤©ª¬­²³»½ÂÃËÍÒÓ×ØÚßäåïðôõúÿ"#)*,-79=>HIKLQRXY[\hiknstw|€ †ˆŒ



!"$,569:?@BCHMRSUVY[cdghqvxy}ƒ‹ŒŽ “ ”— ¥«­²³¸º¾¿ÄÇÑÕÚÜàáæçìíöø 

 %&*+4589BFHINOTY_gmnrsz}„…‡ˆ ‘ ”•›œ £¬°»¿ÁÂÆÇÉÊÐÒÖÛäåçèìîóôý

!"$%+,/:?@IJPQT\bcghotz{}~€ † ‹ ‘˜œ¡¥§¨¯°²³¹¿ÄÅÊÌÑÒ×ØÚÛàáçéíîó÷þÿ



!"$%/25:> ! " ( - 1 2 4 5 ? @ C N V W c h l q z ~ €  \ ƒ ‹  "

ƒ „ Š 

’ “ ˜ ™ › œ £ ¤  § « ³  8:üþ“•

$

J

L

­

¯

Ð

Ü

Ý

 

" Š  ñ ó )@ˆŠîð?j«­+-Ô×ÐÙ #%LNŠŒ £üþ13Äƃ…Ž›¢§¯³¶ÑÒö÷GH^_n  Þcàešœ"IK¸»úü @BJhi†°²ñó"$€žŸ¬ }¡¿Áåç gqr•çîöûü?Anw‡‰˜¡¢í¤~ € ³ 333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333 yÓ9’C[»± ³ ÿ@€VVèVV± €@ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ï*àAxÀ ÿTimes New Roman5 € Symbol3. ÿ *àCxÀ pxœˆ ¬¸ Ø 

ä ð ü

däitas  

Normal.dotm d itas  2Microsoft Office Word@FÃ#@Âxe yÌ@Âxe yÌáÐþÿÕÍÕœ.“—+,ù®0è

hp|„Œ”œ¤¬´  

Éä;¡ 





Title  



þÿÿÿ þÿÿÿ"#$%& ()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHþÿÿÿJKLMNOPþÿÿÿRSTUVWXþÿÿÿýÿÿÿ[þÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ1Tableÿÿÿÿ! OWordDocumentÿÿÿÿ40SummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿIDocumentSummaryInf ÿÿÿÿ ÀF Microsoft Office Word 97-2003 Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q

Title:Literary Text 13 ÐÏࡱá>þÿ OQþÿÿÿLMNÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ bjbjææææ 4Ê„Œ„ŒA ÿÿÿÿÿÿ·¢¢åååååÿÿÿÿùùùù|u|ùi— ñññññÌÌÌè–ê–ê–ê–ê–ê–ê–$ ™¢«›>—åÌÌÌÌÌ—

«:

4Pangangampanya (Basingkawel)

Pablo Mejia K 1 n Lantad (Telon No. 3) (Cenon ~an Colasa.) Cenon (Manbabahsay balitaan ed erap na dulang; iwasak to): Sikatoya lan gendat s o kuan koet. Colasa: Anto tan la ngulay sakit na olum? Kapag manbahs~ ka lahwas na balitaan s inga lan singa walay kasebeg too. Cenon: On, ta . . . nengneng mo ya, nengneng mo ya; bahsam. (Itoro toy balitaan. ) Colasa: Anggan nengnengen ko, anggan bahsaen ko, antoy wala konuey? Cenon: Sikatotan la lahwas so kuan kod sikayon kaasawaan day seselengen ed bahle y; maliket kayon manbetang ira}, kaasawaan yo, sikayo balet anggapuy amta yon ba lut a nipaakat ed pibabahley. Nitay so aalinsuagay kalakal koay (Itoro to may ab ahsa to) ta kukuanen ton sikatayo konun filipino ag ti ni nepeg so manoley, ta d akel iray susungpalen ya ag ti ni amta; tan anggan amta tayo ra, ag ti amtay man ungpal. Sikatoya so pagpaoges dad sikatayo na saray dapo dia. Ta antoey et, sara y manooley-oley ed bahley, ag da amtan ipakana so maalas a tonung; no kakasakey da o kaiba ra so onkulang ed ganggan, manbolagbolagan ira, mantelektelekan ira; no kasungpa 0 contra-partido ra balet, iyan day anganggaan day mangitelmed. Sake y ni, sankanengneng day panerendey irap na bahley, anggapu lambengat ed sikara s o mangibuat na bengatlan gawa ya makapamalemew na bilay day onbahley. Kanyan may a pa ingen, ta mancandidatoak a Presidente; ta no napalaran k0, nengneng mo no a g onbolaslas so kainawaay bahley. Colasa: Labat pa la salo, ta ompan singa ka met saray arum ya, nan candidato ni ra nambabangil ya ibaga ran gawaen d~ ya pamaaligwas ed bahley; et nen wala la r a baler ed betang, anggapu la; "akaoley ki ladtan, ta akaoleyak ladya," kuan da Cenon: Manpaontan la ray manpaontan a. Pipadpara moak ed saratan? Colasa: On et, imanom a maung, ta amta dakel a nakaukolan a kuartad pancandidato . Aned lay pangalsay onkana, ta anggapu met lanti kareremet? Cenon; Sika ngula, ag nin lamang inggapuy kanunotan, nambabangil lan ibagam a ma kasbel. Ag mo tan panpapagaan, ta ag man naandi diad bahley so manpautang na pil ak to, dapot no paanakan moy samplu so sanlasus ed binolan. Col~; Maung lanti; et ingen, no kapoykapoyan too, maung lay andi, ta kawaey sagp ot tan kuarta, lalo lay agew a nadarak. (Onloub ed kawanan.) Cenon: No talagaen, ag nayarin kapoykapoyan; lalo nimet nalilikas kon maliket ir ay karaklan ed siak. K 2 n Lantad (Say gendat tan si Marcos.) Marcos (Onpaway ed pegley dingay pangekal to~y sombrero to): Maabig a ngarem ed sikayo. Cenon: Ontan met ed sikayo, Don Marcos; (Dagoen ton pidakolapan) gali dia, loub kayo, yorung kayo. (Onyorung ira.) Talagan maung amoy inkigapuy kanunotan ko, Don Marcos. Marcos: Antoy pankuanan y oey? Cenon: Wala lanti sakey a getmak; et nisengeg ed saya laen taki la wari, ta mika siak a patulongan komud sikayo, et sikay0 laingey akaonan linma dia. Mar¢os: No antoy isisipen yon pakatangbayanan kod sikayo,iDon Cenon. mambalikas kay o, ta manparaanak ed angga~yinayarian ko; lalo nimet, mailaloak a peteg ya ag yoa k rnet~paulyan ed sakey met a kanunota~ kon sikatoy akalanud nanilak dia.Cenon: Ahm no diad siak, kaaro Don Marcos, amta yoya anggapuy duaran salita yo. Anggan anto y kerewen yo, nonayarian ko, ilaloan yo. Anto ta tan a kanunotan a?Mar¢os: Lapud nay nay ya idodokirok dad siak na saraykakaaro tayo, aragdagak a nannunot na pancandi datok.

Cenon (Nikelawan): Antoy pancandidatoan yoey? . Marcos: Say inkapresidente komun. Cenon (Angimpeplang, onarap ed biek): Abayag la salo; akaona la ingen! (Arapen t o.) Asalita yo lad saray arum ya oluoluwen diad bahley? Marcos: Wala la ray akasalitaan ko, et insipan da met lay tulong dad siak. Cenon: Maung sirin no laen yon amin iray ag yo apisalitaan, ta nakabatan kod aru m ya agew no antoy kuan da, pian amtak so gawaen koo Marcos: Maung a tua; (Onalagey) onpatanirak pa ni sirin. Saman balet so laba yo met ya ibagad siakey? Cenon (Onalagey met): Nakabatan yo lad arum ya agew, Don Marcos. Marcos: Onpatanirak pa ni sirin; maabig a ngarem ed sikayo. Cenon (P idakolapan to): Milay Dios ed sikayo. (Onloub si Don Marcos ed pegley.) Agay la ya Katawan! Kuan ko no maung a kapalar an ko so inkiakad to dia, ta makatulon8 ed siak, kuan ko la wari, amta manaya si katoy patulongan. Je! no ag to mikasakey ed siak, sikamin duay manbangal; akoley lay maung a manbasinkawel. Dangowan K 1 Cenon: Lapud liket kon mangipanengr~eng Na panangarok ed sayan bahley Aragdagak met ya onpasingawey A mankaliktan ed panag-oley, Et diad lapag yon kabahleyan ko Iparungtal koy pancandidatok Ta no palad koy abu bonan yo Panpelengan koy kaabigan tayo. Italagak ya agamilay Tonung tan maptek ya oley Panpelengan kon gawaey Makapaabig ed bahley. Saray gawa ya al-aliwan Maranay tin naimatunan Paandien ko ran ag tundaan Pian mainaway panagbilay. Wala ra lantid saray man-oley So ag da amtan ilagak so bahley Dapot maung la rad kipapasen Say bahley anggan a ntoy narateng. Andi mugmon peleng dan man-gaway Makapaabig ed kalapagan Bukod ya amta ran pital aran So awaten dad kayari bolano Kanyan sikin kabahleyan Nunot yon pakatandaan Ya pilien tin al-alwaran So pangimatalkay betang. Et no siak so pakanaan yo Ya man-oley ed sikayo Iyoput koy seseg tan aron Mantalimad bahley tayo. K 3 n Lantad (Say gendat, Colasa tm~ Oming.) Oming (Dingay pangeka! toy sombrero): Sangarem mama, sangarem nana. Cennon & Colasa: Ontan met. Cenon: Salamat salo Oming, ta akakad kadya. Isulatan moak pad samay ingangaran d ay manifiesto, ta natan mancandidatoak a Presidente bahley. Oming: Anto la tay sakbayey? Mabayag nin lamang so panamili. Cenon: On, maung so manakbay; ta ag mo amta ya dakel ed saray pomipili so, samay makaonan onsingger ed sikara, samay makaonan mamoyokpoyok ed sikara, sikato la man, andi lay piliyan; eselan da lan andi likasan; anggan timawa, ~o akaona, sik ato la; ag mo la ra napiing, ag mo la ra nabiyed. Kanyan no naonaan daka... Oming: Mrn! manisia kid satan. Say kalakal na pomipili singa bolung na pagey; le geylegey, milmilad siplog na dagem. Anggan naonud k.ayo, no maung kayon mipasama no, milakapan, manpatabako, rnamainum na alak tan manalita, ilaloan yo, ta ag ki nasagsaotan; lalo no napakepkepan yo ray inspectores, jay! no ag singa inbalula ng. No diad satay sakbay yon mangipatnag na candidatura yo, nalilingu kayo. Say masakbay ya onggalaw ed sayan kanunotan, masakbay met a naekatay upaw to; to ant oey, masakbay a daldalawen na saray pomipili; et amta yo, say dalaw na pomipili, mabli; balang dalaw, sakey a frascon alak. Cenon: Anggan la, dapot no makaonaak. Ali, gawam la ingen imay kuan kod sika. Ga la (alsen tod taklay) ta isulat too, ta iotal kod sika (onla rad dulang mansulat ). Colasa (Diad lapag): Maung met a tuay anunotan tonyay asawak. Natan ingen ta can

didatoy Cenon, manal-alwad irayay bibii dian malalangas ya inpansangi; ta no nap alaran to lambengat, tebteban kon ami kasongotan da ranyay tagibtiban; lalo lad saramay akautangan kon ag daak napatalayanay; bang n o ag sikaray panbayaren ko. Asabi lay agew ya ituek dad siak. (Diad si Cenon.) K aonungay sueldom naahni Cenon ey, ed binolan? (Ag ebatan nen Cenon; dia lamet ed karaklan.) Natan ingen makapa-alagey kami abung rain baleg; paatepan mi pa ingey sire (Diad si Cenon.) Piga man Cenon? Cenon: So, dinan? Colasa: Piga may suildom ed binolan no presidente ka la? Cenon (Onalagey): Agi, agay ka la ngula Colasa! Ag nin lamang nanposnak so nganak, bibilangen mo la ray sisiw to; kabebekta ingen pinmaway a binoluk iran amin so iknol. Ag mo kari sal o bubuisiten. (Diad si Oming.) Bahsam pa natan Oming, pian nanengneng no maung la kasi. Colas~: Anto ta tan? Ceno~: Sikatoyay pakabat ed saray pomipili na pancandidatok, tan saray isipan ko n gawaen no naalaak. Ali, Oming, bahsam. Oming (Onalagey; bahsaen toy maksil): "Kagalgalang ko ran compoblanos ko; lapud kerew day dakel ya amigok a macandidatoak... Col~s~: Panon, panon? kerew day dakel ya aamigom so pancandidatom? Agi, magangga na lamet so inkalangsot tonyan too! No niman mo lambengat anunotan itan, et angg apu met ni" linmadyan dakel ya aamigom; panoy pangibagamey ya kerew day dakel ya aamigon so pancandidatom? Cenon: Paulyan mo lambengat, ta ontay pananalita ray politicon totoo. Colasa: Pian kuan ya ag ka komun no ag da ka dinagiag, awa? Mial-alig kad sarata y mankuankuanan. Ali, bahsam Oming. Oming (Ituloy to): "Kagalgalang ko ran compoblanos ko; lapud kerew day dakel ya aamigok a mancandidatoak, tan lapud kinabalgay deseok ed pakaconsigi progresoy b ahley tayo, naobligaak a mangipresentad sikayo na candidaturak ed cargoy preside nte municipal... Colasa: Maya ka pa, maya ka pa. Ngalngalin ag ko natalusan salo tay pakabat a ku an mo. Aliwa la amon pakabat itan; sikato tan la amo may ingangaran day kinanata n. Cenon: Akin lamet et kinanataney?~ Colasa: On a, ta inpankakanat moy salitay kas tila tan ~ pangasinan; singa saratan natan a salita; "compoblanos, I deseok, pak aconsigi, progreso, naobligaak, cargo . . . ," anto ratan nataney? Cenon: On, ta sikatotay moda tan; sikatotay pananalita ray totoon babaingan ed b ahleyo Colasa: Baingan ka ratay ag da amtay salita ran dili. Oman mo tan OwGng, oman too, ta ag natalusay karaklan. Oming: Omanen ko a. (Onlad dul ang a mansulat.) Cenon: Maung pa met la tay kuan ko; ta no ag mo laukay salitay kastila, anggapuy parakep to; anggapuy nanam to no komun ta sira. Ag mo amta y8 saray karaklan et labalabay dan denglen imay ag da natalusan? Colasa: Siopa met so malabay ya ondengel na ag to natalusan? Cenon: Antoy dasal day paparin romanistas tan saray :acantoris? Aliwan latin? Ak in et kalikliket tayon denglen amta ~g tayo natalusan? Et aliwa lan satan; say l abay kon ibaga so, ao lauklaukan moy salitay kastila so pisalitam, labalabay dan denglen na saray karaklan. Colasa: Aliwa balet a saray karaklan so manangibangat; sikaray babangatan; et na peg ya ibangat ed sikara so panamabli ed salitan dili. Amtaen too, ta say salita n nianakan, sikatoy malet a siglaot day kapusoan na saray nianak ed satan a salita. Oming (Onalagey) : Nia, dengel no na~an. Cenon: Ali, bahsam pa natan Oming. Oming (Bahsaen to): "Kagalgalangan ko ran kabahleyan, lapud kerew day dakel a ka kaarok a mancandidatoak a presidente, tan lapu met ed kabalgay pilale kon ontulo ng ed pamaaligwas na bahley... Colasa: Maganggana no ontan. Et maya pa. Akin ta et ganaganay mancandidatoet iba raan da tay pilalek dan ontulong ed pamaaligwas na bahley? Akin, ag ira makatulo ng no ag ira manbetang? Akin si Rizal; ag met nanoley-oley, akit baleg met laing ey agawa ton kaabiganey? Ag nakaukolay panbetang no tuan labay so ontulong ed ba

hley. Cenon: Andi lay singa ibaraan itan pian ag lan tuloy mapatnag a say suildo labat so takpanen. Bahsam Oming; tuloy too. Oming (Ituloy to): "... aragdagak a mangiparongtal ed sikayo na sayan getmak, ta no abubonnak na kablian yo, isipan ko so sarayay onggendan! Say pangapiger ed s aray daladalan; say pamarakep na loub na bahley, say pangiabuloy kod bengat lan kerewey onbahley, no walad katonungan; say ag ko pankaliktan a manlayon. Cenon: Maung la tan anganko, awa? Colasa: E, maung a, isipan mo ratan va amin. No ag mo ra nagawaey? Cenon: Antoy wala? Akin iray arumey; dakel met so sipan-sipan da nen candidato n i ra, ya ag da asungsungpal nen wala la rad betang. Akit ag ira arosaey? Colasa: Bukod na dosay antako~ too? Say balawey? Say labirey? Say talabutobey? Cenon: Betang da la ray labid, ta betang ko la yaay. (Imari toy kuartad bulsa to .) Ali man-gawa kay dakel ed saya Oming, ta ibuyak a tampol. Manbaga kad saray p omipili ta man-gawa itayoy duypo ed sayay simban arapeno Ag mo kapoykapoyay galaw mo Oming, ta si Don Marcos, mancandidato manaya. Orning (Singa nikelawan): Siopay akankuan? Cenon: Sikaton dili, niman nen linmadya. Oming: Maat-atap itay o sirin no ontan. " Cenon: Akiney? Oming." Ag yo amta et mapilak? Cenon: Anggapuy walad satan, ta saray pomipili makalakal ira. Orning: Kanyan~in maatoatap itayo, ta makalakal ira; no komun ta makulangku|ang ira, anggan mapilak so kabangal yo, anggapuy wala. Ag yo amtan bukod na makulang -ku|ang so aliwan maliket ed pilak? Et say lalon kaogsan to no makalakal met ira so sa~:ay inspectores yo naahni; ta no arumog ira nen pilak... Cenon: Ah, no satan, diad saramay ag da amtan pablien Orning: Anto la ya kayo mama! Say pilak tebagen toy palandey, insan la kasin ag to tebagen so kalakal na too? Cenon: Isali labat Oming, ta ag la pipiduaen no bihlang. Et ingen kerewen kod si ka tan diad amin day ibiba va ag ki manpapaulyan. Oming: No diad siak, ilaloan yo; iyan koy anganggaay nayarian ko. Onlaak la siri n mama; onlaak la nana. Cennon & Colasa: On ana ko; milay Dios. K 4 a Lantad (Telon No. 2) Andong tan Fabian: (Kawes ed pulong; onpaway irad kawigi.) Andong: Ined so laen m o Fabian? Fabian: Anggapu, manliwagliwag ed pulpulong, baraan a pansiimay kalareker plan a mtay maung a pamustaan naahni. Andong: Sian tua, domakiwas la ra ngulay dikaydalin awaY. Siopa lay sinmindol ed sikaey? Fabian: Nila toa.k pa nen Don Custodio. Andong: Et, siopay itagam to konuey? Fab ian: Sikaton dill. Andong (Nikelawan): A, mancandidato met imay too~ mankinon? Kampega la manayan m abanbano natan awa, t~ walay labay to. Et, antoy kuan moey? Fabian: Hay, lapud maung so inpisalita to, kanyan... Andong: Maung lagi natan; e t ingen, lapu labat ed wala, tegden tod sika. Ag mo amtay kagagawa ton gendat, y a sing; anggapuy kakanaay toon misalitad sikato. Fabian: Itutokoy to met lagid inkatoo... Andong: Ikatooy? Akin, say toon walad kaabebaan anggapuy liknaan to, anggapuy ga lang to? Diad saman ya inkakinoy too, ambagel so mangivotos. Say too ag to nepeg lahwas so managamil na kakinonan anggan antoy katagyan to, ta walan walay agew ya pankaukolan tod saray walad kaabebaan. Fabian: Et siopa siri labay moey? Andong: No diad siak, magmaung lan aminlibuy Don Cenon. Fabian: Ay, ay, ay; kuan ko pa no siopa lay apilim. No sikato may nala, inpabuko d ton amin so inawa ed saray kalamanan to tan saray sipod ya mapireg ed sikato, wala man tan anggapuy sagpot da; bang ira balet so peteg a nanbanikel ed kitandu ro to, ya ag to ra gendat kalimog tan kalamanan, ag to la ra amtan pabetangay an

ggan santiwit labat a binolbol. Et say lalon makapadpairap na linawa naahni, no sankanengneng mon wala ray mansasapon so yaong da, amta dakel ni anggapuan, i da kel ni ag akapisabaw. Andong: Andi met.anganko. Fabian: Ay, anto la ya ka Andong; singam la sankanengneng. K 5 n Lantad (Saray gendat tan si Bruno.) Bruno (Onpaway ed kawanan; legay pidakolap tod sikara): Ay, salamat la kakaaro, ta nandurumog itayo; getma takayon laen wari. Fabian: Ontan ko met. Andong: Akin, anto ray walan ibalita? Bruno: Nay, nisesengeg ed sayay arap-arapen a panamili. Anto ta agi koy kanunota n yod saya? Fabian: No siak, akisalitaanak ta hen Don Custodio; kanyan Andong" Somayangeseng pad siak iray candidatos, et niesel ko met lad si Don Ceno n; kanyan saksakey kami la natan di Oming. Bruno: Ay, agi ko! Saratan di Don Custodio tan Don Cenon, aripenen day bahley, n o sikaray makapan-oley, onung na nanaimatunan lad kagagawa ra; kagagalaw da, tag nawa; anggapuy ag da pinawid. Maganggana lagi no si Don Marcos, to anggapuy amta n maoges a pakasalsalita ed sikato. Dangowan K2 Bruno: Kaparan pomipili agamilen komun so Maalwar a pangipasen na man-oley tayo Aleg komun a toroen tin pinagkaateng so Samay toon walay pankuanan ed sikato. Andong: No satay candidatok Ag to amtay man-ingungot Walna toy maam-amuyot Andi kinon tan pasnok. Fabian (Isalita): Ja, ja! Anggan an.di kinon tan pasnok No say bilay to et binubukod Ag to amtan ibunbunog So bongay puyat tan sagpot. Anenen mon iter ed satan So tulong mo tan say. tangbayan No inawa toy nagegemtan . Sananey iray minabang. Amin: No ontay sabley pomipili Ya mamasek et ag man-ani Ta kayari panamili Ag la ra amtay iban dili. Maung lan aligen ti raman So pomipilin mapasakbay; Ononan alaen day tumang Insan da ited so tangbayan. Bruno: Manisia kid siak agi ko; no si Don Marcos, anggapuy pankuanan; amta ton b alesen so maung a linawa. Sakey hi; dakel ya isisipan ton gawaen a pamaabig ed b ahley. Andong: On a tua; kanyan ag arawin onbalinglingak ed sikato. Et ingen likasen ko ni. Fabian: Anggan siopan candidato maung a too no ag ni ayari panamili; anggapuy ag to kaaroen, anggan kaing-ingli to nensaman. Wala ni ingey candidaton dakel a bi dbiren ton kanayon ed saray pomipi|i, anggan amta ton andi. Kanyan aliwan diad a rapey eleccion so pamidbid moy kalakal na sakey a candidato. No anggapuy tetegde y sakey a too sikatoy pangisurim na walna to. Bruno: On et, maya pa, ta iti pa la ingen dimad lakowa~ nen Sionga ay, pian maka yorung itayo, et makapansasalita itayon maung. (Onloub irad kawigi.) K 6 a Lantad (Telon No. 4) Sionga tan Cenon: (Si Sionga walad arapay lakowan to e, bandad kawanan. Onpaway si Cenon ed kawigi.)

Cenom Sionga! natan diaak mansatiw ed sika na panpagak, ta amtam candidatoak. No walay mangiakad diay "valek," ited mon tampol so kaukolan to, ta maminpinsan la y bayad, a? Sionga: Maong Don Cenon; salamat; lamay ko sikayo manpilisilinti; ta segulo, no sikayo manpilisilinti, dake nalakok maIaja, dake nalakok malaja, dake nalakok ap ian, ta boong kayo too. Cenon: Anto ray walan nasaliw dia? $io~ga: Wala amin; wala alak, wala silimisa, wala ginimla, wala sigaliyo insulat ; wala tamako londilisi. Cenon: Ited mo labat sirin ya amin so paalak, ta maminpinsan so bayadnaahni, a? $ionga: On, Don. Cenon. (Onloub si Cenon ed kawigi.) K 7 Lantad Say gendat tan di Bruno, Fabian tan Andong: (Onpaway irad kawigi.) Bruno: Suya, antoy bilay? $ionga: Boong di~et. Natan daka silimisa, ginirnla, sigaliyo, tamako insula, tam ako londilisi. Bruno: Maung, maung. Ilokasan mo kamii siri cerveza, ta salsalien min tangayey t awen. (Diad saray ibaba to legan hen Sionga ya mangalay cerveza.) Mannunot kila karl agi ko, ta pankakasake yan ti lay Don Marcos; ag yo met la panduamwaay walna to. Sikato toon aliwan mal angas, aliwan mankinon; toon maarod karaklan tan manunot ed kaabigay bahley to. No saratay arum ya onsisingger ed sikay o, lalo no aliwan anak na sayan luyag, a gamilen dakayo lambengat a pounan. Fabian: Maung pa met iran amin so kuan ko, anggan saramay aliwan tobu dia. Bruno: Ay, Agi ko; saratay dapo dia, sikaray angisokit na bokel a nansamal; sika ray amagbag na gendat a siglaot na kapusoan tayo. No wala tad arap day anak na s ayan luyag, ipulong day pankakasakey, ta nanpapara itayon filipino, kuan da. No nabukoran da baler imay kapara tad salita va domad salitay sayan luyag, anenen m o ratay ag mo kaparad salita, kuan da. Ag yo pa lagi ansakiten itan? Nunote~ ti ni karin onona so galang na luyag tayo. Fabian: On et, andi lay singa nengnengen maung, kaaro Bruno, ta mairap so manben gatbengat. Likasen imay maksil ya agos, ta diman la naahni misanod so too. Andong: Ontan met so walad kalakal ko; likasen ni may maksil ya agos. Bnano: Tua tay kuan yo agi ko, tua tay kuan yo. (Onpaway si Sionga taruk toy cer veza; alaen nen Bruno tan iawat tod Andong tan Fabian.) Salamat pa sirin no diad pakalikas yon maksil so agos na partido miet mikasakey ki la. Oninum itayo siri n, kakaaro, na panangaro nen Don Marcos. (Diad peles dan oniinum di Andong.) Dia d isip ko ta nalikas yon pilit natan so kasil na agos na partido mi. (Onlan sing a mitungtong ed si insik.) Andong (Alaen ton iarawi Fabian): Singan tua maksil so agos tonyay partido ri Do n Marcos; antoy kuan mo, kaaro? Fabian: Ag ko nin onung nalikas, aro Andong, t~ aminpinsan ni yaay. (Itoro to ma y poronggo.) Bruno (Diad saray iba to): Antoy kuan yo agi ko? Ag yon alikas natan so kasil na agos na partido mi? Fabian: Anggan anenen, kaaro Bruno, ag nakalakala nalikas ta... Andong: Tua met; andi lay singa likasan ni~ maung, t maoges so manbengatbengat. Bruno: Ag iti pa sirin mansisian kakaaro, anggad ag yo nalikas a maung. Piduaen ti pa, piduaen ~i pa. (Mangalay cerveza lamet, dingay pansasalita to.) Antiketik ey lay agew ya anggad elecciones; kanyan labay ko komun a napasangpotan yah sali taan. (Iawat to ray poronggo.) Alipa agi ko, piduan ti pa. Andong (Kapangawat day poronggo, alaen tod taklay si Fabian ya ipaliis): Ankabal eg amon tuay alon tonyan agos; maplos. (Inumen da; gapuan da lay mandongilngil.) Dangowan K 3 Fabian: Asabi la ngula rayan agew Ya pakagonigonay onbahley Lapud panalat lanti man-oley Apigden ti sirin ya imanoen so pilien.

Saray pomipili ngulad satan Andi tunda ran nakiwalkiwal Ag da n atonung so kanunotan Ta nagsi mangablit, man geliaw. Kapag candidaton narumog da Ya onkerew na votos tan tulong da Misipan iran andi duaruwa Anggan wala la so ka sipan da. Anta ag da bandayey mantila Tekepan da panimet na samba Say laman dan ag da napa nkadua Ipangako rad anggan siopa. Bang met ngulad satay candidato Sanduan lima toy mipasamano Et no pomipili narum og to Ag naandi lad satay alak tan tabako. Anggan antoy kerwen tan pagawam Ed saramay genda ton anapan Gawaen ton tampol ya andi tantan Ag to panimet la paupaan. Samay ag to kabkabat nensaman Magmaliw a kanayon to natan Say ag to labay warin pirongoan Pablien to natan a pikaaroan. Bang met si pomipilin kaparak Lalo no omiinum na alak Ipaksa to met so mamairap Ed si candidaton kaakabat. Bruno: Antoy kuan yo natan kakaaro? Fabian: Onung na kuan ko, Kg. a Bruno, likasen nin maung. (Onpaliis iran manesae san di Fabian tan Andong.) Bruno (Diad lapag): Anto ni kasin peles na agos so anapen da ranyan totoo? Say l abay da amo ikalkag ed bitoka ra may barilis. (Diad si Sionga.) Mangited ka pa n i Sionga. (Alaen to ray poronggo, iderew to rad di Fabian tan Andong.) Pitluen t i pa agi ko, pitluen ti pa, ta pasangpotan tayo pa yan salitaan. (Diad peles dan oniinum.) No mikasakey kayod sikami, diad sikayo so pangalaan naahni na saray i pasen a katulongan ed Precidencia. Andong (Tekep na imis): No tua tay kuan yo compari Bruno~ ilaloan yoy votos tan tulong kod sikayo. Bruno: Salamat kaaro Andong, ta agamoran toy pikakasake yo Andong: Et ingen ag y o la tungtungtongen, ompar nakabatan hen Don Cenon, ta niesel ko lad sikato; tan nc nanengneng yoak a miolup-olup ed sikato, ag ki labat onese-esel, ta polpolit icaen ko lambengat. Bruno: On et, no nayarian yon polpoliticaen si Don Cenon, nayarian yoak met. Andong: Andi kompari; say salitak ed sikayo sikatoy tua; nitay tawen a mandengde ngel; anggan ag ko pakalmoay bilay ko, anggan... Bruno: Andi, andi, compari Andong, ag kayo mansasamba, ta mabanday (Diad lapag.) Ag nepeg salon sisiaen yah too, ta managsamba, et say managsamba, ilwam toy man tila. (Arapen to.) Salamat aro Andong ed apatnag kon panuud yo. Sikayo baler nat an kompari Fabian, antoy walad kalakal yo? Fabian: No siak, talagan onud-onurak; et ingen ag ko amta no abuloyan daak kasim mamotos. Bruno: Antoy pangisebelan da bihlang ed sikayo, no gendat kayo met ya onvovotos? Fabian: Agak ni lanti akabayad na buis na dalin to tan agak ni akalay cedulak. Bruno (Diad lapag): Sananey lamer so labay ton ibaganya; paibuisan. E-kalen iray a komun ya oked day pomipili. K 8 n Lantad Saray gendat tan si Oming: (Onpaway si Oming ed kawigi.) Oming (Kapaway to): Wad ya kayo manaya kakaaro; salamat, ta akapandurumog itayo; (Pidakolapan to ra.) ab ayag tam lan german pinengnengan. Bruno: Anto bihlang so gapu tontan a getma yo, kaaro Oming? Oming: Amta yo la agi ko, asingsingged lay panamili at labay ko komun a makapans asalita itayo. Bruno: Amta yo met la balet a nagsisananey itayoy partido. Oming: Sa balet so pantatalusan nayarin sikatoy sengeg na pankakasakey. Bruno: No mantatalusan itayon nisengeg ed pikasakey yod sikami, magangana lagi t a nayario Oming: On et, likas lan maletey so partido yo; et samay maletey sikatoy nepeg a

mitekep. Kanyan mitekep ki lad sikami, ta panaapagan ti lay betang ed presidenci a naahni. Bruno: Anggan kapigan ag kami mitekep, diad malinew a salita. Ag mi labay so nal anlanud ed saray maoges a pakasal-salita ed satay partido yo. Oming: Panon? Siki laingey mangibagad satan? Diad sikayo so kikanaan da rantan a paoges, pian amta yo. Fabian (Pananalitay abuek): Maya ki pa, agi ko, dengel yoak pa, ta walay tungton gen kod sikayo, pian ag ki nilawan. Saya, tuatua ya; aliwan salitay akainum. (Id anet toy pananalita to.) Ag onung nepeg a sisiaen so paoges, ta paoges lanti; ed diad saray pagpaoges dakdakel so aliwan tua. No siopa may toon paoges lan paoges, ag arawin sikatoy tuan maoges. Bruno: Et no sayay kuan ko, tua; aliwan paoges. Oming: Eeee... ! No satay candidato yon Marcos, anggan manbalbalikoskos, dapot n o ag to iparalan ed kosikos, ag naa|a. Bruno: Bukod na labir so amtam. Siopa met so manisiad sika Oming, et ngalngali k a la natiming. Oming: Antoy kuan mo sika Bruno? Nia so ngalngali natiming (Dingay panuklos to t an pandosalagan da; nagolu ran amin, nataltalapos day insik.) Sionga (Man-eyag; mansalibanda): Polis, polis, polis... (tan arum nin salita.) Saray gendat tan si Polis): (Saray mantutulot nataltalapos da ray porporonggo, l amisaan, etc. Onpaway si polls, akaporra. Onbatik ira naabot nen polis, si Oming ed loub, sankaegnaal~ rod taklay, igoyud tod paway.) Oming: Aliwan siak so walay kasalanan; aliwan siak so nepeg ya erelen; saman si Bruno. Sionga: Adera amin saman lakok Polls: Anggan siopad sikayo nepeg kon erelen, sarag ta nanpapara kayon nankakabi lan. Oming: Ay, andi; agak akakabil ed sikato. Panoy pakakabil ko, et kalimalimaak? S ikato et walay pekpek ton singa sayay porramay. (Alaen tod limay polis so porra) et kabebekta toak dinansek, (Danseken toy polis) insan toak dinpakan (Depakan t o) insan toak inasipokpok (Asipukpoken toy pekpek si polis; kati bakiad tonya, i batikan to.) Polls: Ay, ay, dago yoak, dago yoak! (Onalagey, mankitley, tumboken toy Oming:) K 10 n Lantad (Telon No. 2) Marcos tan Petra: (Kawes ed pulong; onpaway irad kawigi.) Petra: Mareereen ka Ma rcos et, si Don Cenon angggap~ painawa ton manbabasinkawel. Nitan ya manmiting ira lamet. kaplesan di Oming ya manoolud na alak a dinamajuana tar pina rasco, tan cajocajoy tabako. Marcos: Mareen may laman no say kanunotan et ag ontunda, kapara to lanlamang. Ag ka mapaga; sayay basinkawel singa bulang na manuk; walay pareenan, walay payokp okan. Mangi-paraan ka lambengat na malaglaem a kuarta, ta no onkena yay anunotan kon silib, talagan diad samplura ag ira makasakey. Petra: Anto tan a silibey? Marco,: Labat, ta nakabatan mo la naahni. Petra: On et, imanom, no ag arawin dalin so galaw yon saniiba ed galaw di Don Ce non. Marcos: Mmm...! anggan antoy gawaen mo kari, no ag mo kapalaran. Petra: Agi! singa ka toon daan ya bukod na kapalaran so panilaloan too. Ali pa a , ag ka pa onggagalaw a, ta nengnengen ko no naalagad mon napaptak ed limam so i nawa. Dangowan K 4 Petra: Say kuan dan mansalsalita Na totoo nensaman No kapalaran so onyaman Anggan ag ka konu onggalaw. Ta no palad so man-ganggan Angan wala kad yorungan Andi saew ya sabien kay Inawa

tan kayamanan. Et diad onyan oliran day Inmonan at-ateng ti ra Maglet lay pananisiay Saray ilal ak da. Kanyan diad panaun ti natan Maslak ya nagagawa Ya say inawa so al-alagaren Ya napaptak ed lima. Ta samay biskeg na ilalon Tawir ed totoon daan Mamaletey na tayad mo Ed pan-anap na kaabigan. Ag tila antan ipanat So dukey na kanunotan Ed panagparaay magmol A pantaganoy laman. Bang imay manisiad sayan Oliran ya al-aliwa Bukod na palad lay ilaloan to Diad yorungan la onsigkala. Ag to la agamilen ya Pan-anap na onkana So ka.lakal to tan biskeg Ya inted na Ma namalsa Diad isip ko ta sake yan Sengeg na magted tin pasen Gapuy ag ialigwas na Bilay t in marelmeng. Et no onya ti lan onya Diad panaakad na agew Ag iti lahwas makaaguat Ed pasey in kaaripen. Satay kuan dan kapalaran Andi kabaliksan tontan Ta say irap tan kainawaan Diad s aray gawaypanlapuan. Kanyan no ag ka onkireg Bilay moy masegsegang met Et no mankoli ka baler Sikay mainawan peteg. Petra." Dengel a dakel konun linmesan balon electores a kakasakey di Don Cenon. Marcos: Talagan ontan so nagawa ed anggan dinan a partido, ta ontan lanti nagaga wan gendat; nagsipanday na elector; samay kulang ed dalin, idalinan, no iban ag panduaruwaan. Ag mo tan panpapagaan ta karaklan la tan a silib. Onogona ka la in gen ed abung ta nengneng mo no walay malaglaom a kuarta; et no anggapu, gawam so baleg a pamolaingan. Petra: No say onkanad panpaga naahni, ag onk~alang anganko. Marcos: Aliwan diad satan lambengat; walay arum a pangikanaan ko, ya sikatomay k uan kon nakabatan mo la naahni. Kanyan onog-ona ka la ta anapen ko ray ibiba. Petra: (Onloub ed kawanan.) K 11a Lantad Say gendat tan B~ uno, a kasombrero: (Si Bruno onpaway ed kawigi, paabet hen Mar cos.) Bruno (Kapaway to): Dinaeg da itayod silib ed sayay juramento. Marcos: Akiney? Bruno: Dakel la amo so apa,nday dan electores hen say sikatayo. Marcos: Andi anganko, ta mapatnag met ed saray dinmagon nanjuramento. Bruno: Antoy dinmagon kuan yo? Dakel so linmesan akapan juramento ya ag iran bal ut linmad colegio electoral. Kanya manayan ag la ra angalay Notarion man-gaway e scrituras ya pamanday na elector, ta walay balon panamanday ya ninunot da. Marcos: Panoy ginawa raey? Bruno: Main-inomay, ta walad sikaray secretarioy eleccion tan duaray betang dan inspectores. Si secretario, diman hid abung to, ginawa to lay juramento ranmay l abay dan pagmaliwen ya electores, insan to inlauk ed saramay nanjuramentoan ya p apilis, nen apalingu to may inspector tayo. Nen gawaen day censo wadman lay ngar an da ranman a totoo, anggan ag ira pinmatnag. Marcos: Et, ag to la adelaw ninmay inspector tayo? Bruno: Diad satan a karakel na too, amta to ni pinmatnag tan andi ed loub na san -agew? Marcos: Et, siopa ray insilib daey? Bruno: Saramay ibiba ran ag makasulat tan kulang ed dalin; ta no papatnagen da n i rad Colegio, nasokayan nen inspector tayo so ag da pakayarin man-elector. Kany an maung nc kerewen tayoy... Marcos: Labat ag ka mapaga; kien ti ratan ya amin nc onkanay sungpay-silib ya na nunoten ko. No ag onkana, talaga, natalo iti la.

Bruno: No anto tan a sungpay-silib, gawa yon tampol, pia nakabatan lay kasungpal an to; ta amta yo asingsingged lay age~ Marcos: Ag nepeg a gawen natan, no ag diad sarama pigaran lahbi ed arapey elecci ones. Sungpal yo lambengat ir~ bilin ed sikayo, ta akaoleyak met ed betang ko. Bruno: Onlaak la sirin. (Dingay ikorang to.) Marcos: Maya ka pa; kua no manmiting iradi Dol~ Cenon? Bruno: Ay on; wadtan, lak i, bii; mansalimbawed iran manoolud na alak, tabako tan nambabangil; manumtumbok pa raman ed siak. Kanya iti met la ta mangelet itayo. (Tuloy dan onloub ed kawa nan.) K 12 Lantad (Amin) Dangowan K 5 (Diad kayari apat iran compas na introduccion sikatoy ipaway dan bansag ed komal iman compas, sankaawit day frascon damajuanas, so saray lalaki; cajones na tabak o so saray bibii.) Amin: No ag mo amtan agamiley pakayari alak Ya pangipanengnengan moy aron ibagat Anggan antoy gawaen mort kaabigan ya ipatna g Say votos ag mo patangguyod ag mo nasagyat. Ta say kuanen dan manepeg Ya man-oley ed bahley to So samay maung ya manpainum (Itangay da ray frascos.) Tan maung manpatabako. Maksil ya manbas inkawel (Panbabasinkawelen da ray salisali ra.) Makolin mipasam ano (Manpapasamano ra.) Ta isip da lagin saratan So tanday maung ya inkatoo. (Duo} Bibii: Ta pian say panagbasinkawel Maiomay tan marlas Tan saray pirawat a votos Et anggapuy nalegyas. Nakaukolan met a mitekep Ed pakayari alak SO makaay-ayat ya asawak Na tabakon Germinal. (Diad intermedioy musica, onlibed irad dilin loub na scenario, bansag ed compas. ) Amin: No kulang kad pangoyong tan diad panangkaili Tan ag mo ap-apigerey walnam tan ogali Anggano manbasinkawel kad agew tan lahbi Ag mo ra napasingged so saray pomipili. Ta say kuanen dan malogur Ed dili ton kabahleyan So samay maung a m.anlangis Tan maung ed pititilaan. Maksil a mamoyokpoyok Tan makulin milakapan Kuan da lagin sikara ray Tanday abig na kalakal. (Duo) Bibii: (Onpawil ed estrofa-~.. "Ta plan say panagbasinkawel Mainomay tan marlas etc. etc. etc,..." (Diad Coda dingay iloub dan icompas ed musica.) K 13 Lantad (Telon No. 3) Colasa, Cenon tan Oming: (Kalokas ~za Telon No. 2, onpaway si Colasa insan si Ce non, akakawes ed abung. Apigdet~ da ray yorungan. Onpaway si Oming ed kawigi.) Oming (Dingay pangekal toy sombrero to): Natuloy so miting natan? Cenon: Mapilit; ag mo amta et manpaparaan kami.

Colasa: Tulongan mo karni, an ko Oming, ya manparaan. Nanbaga ka met lanlamang? Oming: On a, wadtan la tad onud iramay binagaan ko, ma-numtumbok ira. (Mansalita ray onung na kaogaliyay manpaparaan.) K

14 a Lantad (Electores)

(Mansasagimunod iran onpaway ed kawigi, dingay pangigalang da tan pangekal day s ofnbrero. Abeten ira nen Cenon a pidakolapan, tan agamilen da ray salitan kaogal iyay mamasabi tan pasabien. No akapaway tan akayorung la ran amin, si Fabian ona lagey a mansalita.) Fabian: Pinablik iran kabahleyan; igsa lan pangigapu tayoy salitaan, kanya nepeg ti lan igapu. Say kagteran ko so atoron mangiparuntal; et sigagalangak natan a mangipatnag ed sikayo na sakey a marangal ya laki, a sikatoy mansalita. Sayan la ki sikatoy taklay nasa yan partido, et say magalang a ngaran to; Oming. Oraing (Onalagey a mandiscurso): "MagaIang a duypo. Kapag nasabi ra yan agew, sa ray mankaliktay votos, dake! so isipan dan gawaen a makapaabig ed kalapagan tayo ; sarayan sipan so agamilen dan panganlayat na kapusoan day pomipilL Amta ti la balet, onung na arandanay tayo lan naimatunan, ya bukod na sipan so dakel, say p anunungpal balet makulang. Kanya diad magter a pakatalus ko ag ti lan tuloy nepe g ipasengeg ed saray sipan so pamili tayo. Samay gendat a kagagawa tan ogali na sakey a candidato nen anggapu ni tetegden to sikatoy nepeg a pangipasegegan tayo y pamotos ono ag pamotos ed sikato. No sirin ta gendat a maung, nepeg tayon voto sen anggan anggapuy isipan to; et no gendat a maoges, nepeg tin sungpaen anggan antoy isipan ton kaabigan. Kanya ti pinablik iran kabahleyan, sansakey yon muria en natan so saray kagagawa nen Don Cenon nen aliwa nin candidato, tan tepet yod dili yon kalakal no nepeg to kasi ono ag to nepeg so man-oley. Amtak ta kaumli y o so toon mankinon, pabidbid, tan manbaleg-balegan; imano yo sirin no kasin wala tan a walna nen Don Cenon; ta no wala, pati siak agak onvotos ed sikato. Et lap ud inpakanengneng koy bulos na linawa yon dinmagop dia natan, mailaloak a tuloy ed pikasakey yod sikato, kanyan ipaonak ed sikayo so andi anggan salamato Salaya . (Ontipak iran amin.) M~n;,ngip~ru~gt~h Sigagalangak natan a mangipatnag ed sikayo ed pinablin candida toy sayan partido. Sayan candidato sikatoy nepeg a pankakasakeyan, lalo lad sara y, pomipilin ag ni alakay cedula ra, a singa siak wari no anggapu komuy tulong t o; salanti si Don Cenon. (Ontipak iran amin.) Cenon (Onalagey): Pinablik iran kabahleyan! Pian ag ki lan tuloy onalipanes ed d okey la sayan singbatan, pigan katagan salita lambengat so iarum ko ed saray iba likas hen magalang ya Oming; et pisalamatan koy pan-imanes yon ondengel. (Say isuldong ed sayan discurso samay isisipen ya matukoy ed kaliktan day karakl an a denglen; samay panungpa na maoges a nagagawaan ed saman a panaun tan sama~ a bahley a kipawayan tonyan zarzuela.) Dangowan 6 Colasa: Sanen inmonan agew Say labay toy manbetang Onlad si frailen cura Ya rnaneged, mangatolangan. Ag to elgay panpinsiw Tan manregalon naynay Ta ontay gendat ya ogali Ray totoo ya karaanan. Cen & Col: Ed bangbalet no natan Diad pomipilin sigpot So angimatalkay gawan Nip aakar ed panvotos Tan pampili man-oley Ya intalagan mannunot Na kaabigan tin lapag Tan inawan nasput. Pantonungen siri kanunotan Pian sayan gawa ag nadera! Saray siblangan no wala bihlang Gapuan ti l a ra ya lingwanan. Apasakien ti komuy mannunot Na kaabigan tayon sigpot Aleg so gawa ya binubukod Y a ogali ray ag makatalus. Cenon: Sa balet so kaogsan to Na nagagawa natan No onsabi panamili Dakel la ray mansisiblangan Ang bukod lambengat na Sankakaaro nensaman Pati sankakanayon tan sanaagi Man-guguluan

(Duo): Ta antoey et say sengeg na Kagagawaan tonya So ag pakatalus lagi Na kabli ay sayan gawa Ta isip dan say panoley So kamamaungan lad Saray amta diad mundo Y a anapay bilay (Onpawil ed estrqfa): Pantonungen siri kanunotan Pian sayan gawa ag naderal... KOMADUAN BAAGI K In Lantad (Telon No.4) Rita Tan Marcos: (Si Rita nalokasay telon, akayorung.) Marcos: (Ontuktok ed kapu t na pinto.) Rita: Siopa Tan? Marcos (Ondongarong): Siak ali Rita, Marcos Basin. Rita (Onalagey): Loub kayo. Marcos (Onloub): Maabig a lahbid sikayo, ali Rita. Rita: Ontan met ed sikayo. Do n Marcos; yorung kayo. Marcos (Onyorung): Ag yo la kari babandayey pangibagak a tampol na pegdat ko, ali Rita, ta walay kaganatan. Rita: Antoman a? (Onyorung.) Marcos: Inanamut koy kaandi ri asawa yo, ta amtak ya andi radya et .... Rita: Akit ontay gawaen yo, Don Marcos? Ag ko la wari ipapasen ya . .. Mar¢os: Ag ki manpapasnok, ali Rita, ta anggapuy marumsis a getmak. Rita." Akin sirin et inanamut yoy kaandi nen asawak? Mater)s: Nia so makalanud, ali Rita. Amta yon peteg, di asawa yo sikaray inspector nen don Cenon, ta .kakas akey yo ra lanti. l~ita: Et, lapud satan anamuten yoy... ? Mar¢os . Maya kayo, ta laosen ko, plan natalusan yoy labay kon ibaga. Tuan peteg t a say inspector walay bayad na sagpot to; bangbalet, piga la? Ag makatumang ed s atan a sagpot. Omameng yo ta, kayari panamili, sakey tan sakey nagsinunot lay pa nagbilay to; say kabliay iba natan anggapu la naahni. Pinabli ra ni asawa yo nat an, ta wala ni tetegeren dad sikaran votos tan tulong da; naahni baler, doma la. Et aliwa labat a satan. Wala ni ingey nagawa ya samay angiopotay aro, angiopota y tulong, mangited na ampait a tumang; sikaton dili mamasegsegang ed samay toon nanbawek tan nanbanikel ed kitanduro to; anggapuy doma tod baliti. Rita: On, tua tay kuan yo; wala la ray naimatunan ko. Et anto balet so laba yon ibagad natan? Marcos: Say labay kon ibaga so, di asawa yo ag da nepeg ya iletneg so aro ra ed samay ag da ni amtan tumang, ta ompan singa samay kuan kon, onpaway ya ampait. S amay tumang ya inpaona tan matokoy ed sagpot da sikatoy nepeg dan almanen. Siak, ali Rita, ipaonak so nasput a tumang di asawa yo, no ontulong irad siak. Rita: Mairap la anganko tan, Don Marcos, ta, anto la kasi kuanen day katoowan no kasililikna onbiek ed sikayoy asawak? Marcos: Ag yo tan kapagaan, ali Rita, ta say kakaukolan kon tulong, masmut; buko d na saray balotas tan say urea labat so makapikabat naahni. Rita: Ya, panon bihlangey? Marcos: Amta ri asawa yo, onlabay ira. Rita: Et, anto ray ipaona yon tumang a kuan yoey? Marcos: Diad antikey a salita, mangiterak na duanlasus tan limamploy pisos; ipaonak natan so lasus tan limampl o; say arum diad kayari elecci6n, ta imatunan ko met ni no manungpal ira di asaw a yo ono andi. Amtaen yo, ta diad inkainspector maung la no makaawat iray apatap loy pisos. Rita: Akin sirin at aliwan diad sikatoy pangibagaan yontan? Marcos: No diad sika ran dill pangibagaan ko, ag arawin nasagsaotanak; ta say laki lanti mairap a biy erey kapara ton laki. Kanya ninunot kon magmaung a diad sikayo, ta ag ko panduar uwaan a say salitay sakey a bii ed asawa to makapauley, ta masamit lantin singa diluy potiokan. Sakey a salita yo masarag lan mamatoluk na kalakal di asawa yo. Rita: Akin to no alagad yo la ingen ta asep la anganko natan. Marcos: Anta inanamut ko lanti kaandi radya, ta ompan walay kaatapan no sikaray. ., pangi...

Rita: Andi, ta akaoleyak lan manpatiwawa. K 2n Lantad (Saray gendat tan si Dasiong) Marcos (Onalagey kapaway hen Dasiong): Maabig a lahbi sikayo, kompari Dasiong. Dasiong: Ontan met sikayo, Don Marcos; wadya ki manaya? (Pidakolapan to.) Yorung kayoo (Onarawi.) Gapa Rita, ta alam yaay. (Tumboken nen Rita.) Akin ta t pinase gep modya tan a too? Rita: Walay maung a kanunotan Dasiong, ya isigba tod sika. Da$iong (Pasnokan): Anton maung a kanunotan? Rita: Ag ka ansalinsuang, ta ipaliwawak, et talusan mon maung. (Alaen tod taklay a iara~i; esaesan ton mabayag tekep na awes na lima.) Kanyan, ay Dasiong, manun ot ka. No satay partipartido, labat lani tan. No ayari lay panamili, ag daka la naahni amta. Sayaay (Itoro toy eges to) so manununan partido. Dasiong (singgeran .toy Marcos): On et, walay irap tontan, Don Marcos, ta amta y o say salin nanlayag. Marcos: No simpitay kagagalaw, anggapuy kaanoan yo, kompari Dasiong.Rita: Ay, agay ka lang Dasiong! Antoy kaanoan too, no ag met iparungtal itan a g awa, noag ingen diad masmut? Say toon manbibilay singa mankekemel; samay anonad kaong sikatoy nepeg ton degkemen. Alagden mo may ited nen Don Cenon a pangarod s ika naahni no manalo bihlang, anta ag ko met nailaloan no wala kasi; ag la magma ung yay walan sankanengneng mod lima ri Don Marcos? Nunot mo tin ononay laman mo insan say kaparam a too. Dasiong: No laman ya andi galang, laman ya matal~alu-bu~ob, annoy kakanaen ~oey? Riga (Ampetang): Diad basingkawel so pan-anapan moy galang? Ay salo! Sika lainge n amo may kuan dan Don Quijo~e, manuno~ ed arum mapaulyad laman ~on dili. Sika m ay manutungtong ed siak ya si Don Cenon e~ nambabangil a tilan ipapakana to ~an nambabangil a paoges rod ~i Don Marcos; walad sa~an so galang ed basinkawel? Mar¢o$: Imano yo kompari Dasiong so napapalabas. Anggan ined ~an anggan kapigan, s ay aro tekep ~oy ~eged, likud so aroy ateng ed anak. Inaro ra kayo haman, ta wa] a ni te~egden dad sikayo; ag yo am~a ba]e~ so i~umang da naahni no dilu kasi ya aliwan apgo. Sakey hi; no am~a ray mangaro am~ak me~; e~ say panangarok inparako ]ap. Ri[a: Satay panangaron napanbi]ay a tampol sikatoy nepeg a manunaan. Nuno~ mo ta wala ray anak mo tan wa]aak ya asawam a ngalnga]in ag mo nabanike] ed irap mon manbibi]ay. Wawa]an dinuno~ kay kaga]angan, anna say boleg mo mama]abas iran no walay ipangasi tawen ed san-agew; no anggapu bale~, man-el.e~ iray balkes. Anion o~ek itay o~ek too? Anion ]iknaan itay liknaan mo? Walay naalagad mon sa~an ya ~a~akpanen mon oked na galang? Dasiong: On et .... Rita (Sisasanuk): No ag ka ontoluk maung lay mansian ira, ta galang mo la tay ga lang mo. Dasiong (Mapalnay): Ag ka sirin maingal pian ag da iti nasiiman, ta nunoten a ma ung so... Rita: Diad samay sankanengneng lan panbilayan ag nakaukolan so andokey ya omamen g; tampol. Marcos: Tua met compare Dasiong. (Kauten toy kuartad bulsa to.) Nia, awat yo la (iawat to) ta manaakad so horaset naabalay too. Rita: Anda dia Don Marcos, ta no ag ontoluk, maoges so kasungpalan to. (Alaen to y kuarta; bilangen to.) Dasiong: Anto sirin so laba yon gawaen ko naahni. Marcos: Diad saramay pomipilin ag da amtay mansulat, anggan si Don Cenon so ivotos da, say ngaran koy isulat y o maung ta inspector koy iba yo. Dasiong: Panon no ag to amtay mansulat et omta to baler so manbahsaey? Mar¢o$: No ontan isulat mo may ibaga to; bangbalet no ngaran nen Don Cenon, limot yon golilisan ono pangitan imay balota, pian naderal et eg onkana. Satan main-in omay a gawaen ed saray pomipilin ag da amtay sagud-bokig; tan dakel ni ra so nay arian yon gawaen ed panalok ya nepeg yon ikana. Da$iong; Panon balet so gawaen ed samay katlu rain inspectorey? Mar¢os; Walad limak iman a singa samay sakey. Sikayo

lambengat so kawalaay paga wari. Dasiong: No ontan ilaloan yo. Mar¢o$; Salamat; onlaak la sirin ta amta yo sansan-agew la. Rita: Maung a tua ; la ki la, ta ompan nasiliban da itayo. Mar¢os: Maabig a lahbid sikayo. (Loub ed kawi gi.) D. tan R.; Milay Dios ed sikayo Rita (Itagey to may kuarta): Ined ni pakalmoan rood sayan inawamey? Pati saray i lalak mo minabang iran tampol. No satay man-alagad kay kaba~ales naahni no ayari lay panamili, labat la tan, ta kaparay man-alagad kad dagem. Satay saalitan "ta mpol" nepeg mon tandaan; ekal mo tay salitan "naahni." Wala ni singa satan a pan gupaan dad sika? Walad linam so panungpal mo tan andi. No ag ka manungpal, ag da ka nayarin parosa tan ag da la nayarin bawien yay inpaona ra. Dasiong: Maung amon tua no agak manungpal, plan agak nakapanliput ed partido, sa rag ta anggapuy nagawaan dad ,iak naahni? Rita: Kawaen balet imay ipapano ra va sanlasus; ag da lan ;iansia ited no nalika s dan ag ka anungpal.

Dangowan K 7  Dasiong: No ag komun in|agyat nen Eva  ~i Ad ag nankasalanan  fit kanyan magoluy sankamundoan ta .Vlabilay si Eva nin anggad natan. Rita (Isalita): No ag mo sinisiay salitak ined kom uy pangalaan rood saya natanayey? Dasiong (Isalita): Anggan ag nisengeg ed satan, Rita, no lapud salitam talagan sungpalan ko. Rita (Idangowan): No si Adan anggapuy toluk to Ed samay kapisag toy puso Anggapu yan liket diad . rnundo ta  Ag da amta komun imay Dasiong (Isalita; tekep na imis): Sikato tay ikatonungan too,  pian napatoluk moak lan napatoluk, awa? Rita (Isalita): On et, no ag mo tandaan itay salitan "tampol," pati likeliket kod sika naomas. D. tan R. (Idangowan): ~  Say maklep dan kalakal onando Et ag da amta ko muy dakep tonyay mundo.  Dasiong: No ag lanti say nasput ya arod asawa Arawin s abien koy manpaka|ala. Rita: Siopa ta siri nepeg ya manunad sika No ag sa y lamay laman mo Tan pokel na pokel mo ra. Dasiong: Say kuan dan mansalsalita Say bii ligliwa ya inted na Amalsa Et no siak so mansalita; Inted ton sengeg na kasalanay talba. Amta toy mangabiew, amta toy mangumlay Say mugmon ganggan to diad laki ag nasunggay. No ag komun apalsa wala nin manaay am Ed maligan pasen, si ateng tin Adan. Rita: Say kuan dan mansalsalita Say laki manoley ya inted na amalsa. Et no siak so mansalita; Inted ton sengeg na kaatapay talba. Labay toy paaro, bangbalet makaindan Labay ton nasigpot so panel tan galang. No ag komun apalsa, anggapuy siblangan E d panag-oley, ed kapinalsaan. (Duo): Bangta apalsa ran dua Sirin mantolukan Pian say basinkawel Et naagamil da ya anal3ay bilay. (Diad coda mangin-inot la ran onsingger ed loub, ta say sangpot dingay iloub da.) K 3n Lantad (Telon No. 2) Marcos tan sakey ya elector:. (Onpaway irad kawanan, aka-sombrero ran amin. Masi glat so kapapaway, kagagalaw, pananalita. Walay balota particular ed bulsa nen M arcos. Peles sa votacion.) Marcos: Ibagam ed saray ibiba ya gawaen yoy ananggay nayarian yon mangilabut na lamanyo no walay tawag, pian makaona kayon mamotos. Elector: Talaga. Marcos: Onung na kuan kod sika, say balota oficial va ited da naahni sikataruk m

od loub na biombo va konwarin sulatan mo, bangbalet ag mo susulatan, noag topim tan ibulsam, ta taruk mod paway tan ianap mod siak. (Kautc~1 tod bulsa to so bal ota particular ya akatopi.) Sayan balota particular sikatoy ited mo ya onyay inkatopi to, singa bihlang sikatoy sinulatan too. Elector: No nadelaw d aey? Marcos: Andi, ta no atopi anggapuy doma tod balota oficial. Elector: No ag takayo narumog a tampoley? Siopay pangitdan kod samay intaru kod pawayey? Marcos . Bengat lad di Bruno, Anselmo tan arum nin lider tayo, ta ayari la ran a min ya abilin. Elector: Antoy gawaen ed samay balota oficial ya ipaway koey? Marcos: Sulatan diad paway insan iter ed iba tayon elector ya ag makasulat ono makapoy a manulat, ta itaruk to no onlan mamotos tan sikatoy itobung tod urna; saman balet so inted dad sikato agto susulatan met, no ag ita ruk tod paway a singa say inbilin ed sikan ga ~ aen mo. Elector: Ah, atalusan ko la. Marcos: Naka la sirin, ta asingged lay tawag lamet. Elector: (Batik ya onloub ed kawigi.) K 4 a Lantad (Say gendat tan si Bruno) Bruno: (Batik ya onpaway ed kawanan; walay balota qficial ed lima to.) Marcos: Akapanvotos ka na? Bruno: Andi ni. Marcos: Aminpiga la kasi tawag? Bruno: Aminwalu la. Marcos: Akit ag ka la onloubey? Bruno: Niay balota oficial ya in~aruk paway ninmav iba tayo. Marcos: Sulatan mo la sirin tan ianap mod saramay iba tayon ag ni akavotos ta si ak lay onloub. (Onloub a kuan, et onbalingling a tampol.) Balang sakey a balotan sulatan mo isananey moy pananulat too; pian diad revision no wala bihlang so pr otesta, ag nadelaw ya saksakey a too so nansulat na pigaran balota. Ibagam met i tan ed saray iban arum. (Onloub a kuan, et onbalingling lamet.) Wala ni maung; sikayon masiglat a manula t mangolup kayoy sanderuan matantan; diad nanaabay a biomboy louban yo. Si masig lat sulatan to may balota to insan to ipalbut ed silong na biombo ya isalat ed s amay walad si matantan insan to lamet ya sulatan; ontan lamet ed samay sakey, pi an maganu. Samay onud sikatoy betang ton itobung ed urea. (Loub.) Bruno: Sulatan to may balota ed tapew na ulpo to.) K 5n Lantad (Say g~ndat tan sananey ya elector) Elector: (Kasigsiglat ya onpaway ed kawanan.) Bruno (Iawat toy balotan sinulatan to]: Niay balotan asulatan la sikatoy itobung mod urna; et samay ited dad sika, taruk mod paway tan ianap mod siak ya ag asulatan. Elector: On (Awaten to.) Bruno: Itala, ta wala lamet so tawag naahni. (Batik iran onloub ed kawigi.) K 6 a Lantad (Telon No.4) Colasa tan Cenon: (Nalokasay telo~t si Colasa; mapaga. Onsabi Cenon a naksawan, akasombrero.) Colasa: Akit sinmengpet kaey? Ayari la ran nanvotos? Cenon: Ngalngali la ra nasungpal, et sinmengpetak, ta narasanak Colasa: Agi! satay eges mo labat so antam a panpelengan Cenon: E, panoney? No inateyek ed eras, antoy kakanaan da rantay votvotosey? Colasa: Agi, ipasuut ton siansia! Naka ingen kari ta boyaboyan mon amin iray ele

ctores. Cenon: Mm! diad pakatalus ko, anggan ag ira boyaboyan. Saman a karakel na pinaka n tayo, ag mo ni man panilaloan? Colasa: Ay, agay ka la! Ag mo ni amtay ogali ray pomilipi, ya anggan talaga ran ag ivovotos so sakey a candidato et pairapen dan upotey paga to? Ag mo nanunotan imay sakey a candidaton mikalimanlasus so pinakan to, et pitpitura balet so pin maway a votos t.o? K 7n Lantad Saray gendat tan si Oming: (Onpaway si Oming ed kawigi, man-ingas tan mapaga.) Oming (Maermen): Diad isip ko mama, maat-atap itayo. Cen.& Col.: Akin, Akin; ant oy agawa? Oming: Nadngelan kon pinilak da konuy Andong, tan insipan ton itday betang ed pr ecidencia. Cenon: Siopay amilak? ~ Oming: Wala ni arum no ag si Don Marcos. No nala ray Andong aliwan daiset so too ton abawas ed sikatayo. Cenon: Kuan ko lanlamang a saman ya oked na took, pakalala; anggapuy dalay lupa to. (Mansalibanda.) Oming: Wala ni maog-oges! Samay inloub kod colegio ya mamotos; deddedlawen koy k agagalaw hen Dasio ya inspector tayo, singa nanpapaulyan. Cenon (Napnuy kelaw): Pinilak da met kasi? Oming: Ag amta, ta satan met lantin gawa et iyay anganggaan a mangiamut. Et inge n diad inpakaimatun ko, baleg so pananisiak a nanliputan to itayo; anggan saray arum ya ibiba tayo ondelaw ira. Colasa: Kanyan onla ka, onla ka, kuan ko lan gendat ed siak et anggapu ta ag mo lambengat napaulyan itay eges too. Cenon: Maya ta onlaa k. (Alaen toy sombrero to; onla la.) Oming: Anggan onla kayo ni natan, ta anggapu ra lay escrutinio, naoman yo ni ray balotas ya walad urna. Cenon: Onlaak a, et ingen kapara met lanlamang na agak onla, ta anggapu met lay nagawaan natan no bihlang. K 8 Lantad (Telon No. 2) Fabian tan Bruno: (Batik, man-abet irad pegley, kawes ed pulong.) Fabian (Singa naksawan): Talagan anggapu lay abot nen Don Cenon; masoluk lan san lasus a votos so analonggaringan nen Don Marcos, et nasusungpal lay escrutinio. Bruno: Ompa lay kuan ko. Manisia ki la natan? Say partido mi walad sikaton amin: biskeg, pakayari tan silib. Oming: Wala ni arum no ag si Don Marcos. No nala ray Andong aliwan daiset so too ton abawas ed sikatayo. Cenon: Kuan ko lanlamang a saman ya oked na took, pakalala; anggapuy dalay lupa to. (Mansalibanda.) Oming: Wala ni maog-oges! Samay inloub kod colegio ya mamotos; deddedlawen koy k agagalaw hen Dasio ya inspector tayo, singa nanpapaulyan. Cenon (Napnuy kelaw): Pinilak da met kasi? Oming: Ag amta, ta satan met lantin gawa et iyay anganggaan a mangiamut. Et inge n diad inpakaimatun ko, baleg so pananisiak a nanliputan to itayo; anggan saray arum ya ibiba tayo ondelaw ira. Colasa: Kanyan onla ka, onla ka, kuan ko lan gendat ed siak et anggapu ta ag mo lambengat napaulyan itay eges too. Cenon: Maya ta onlaa k. (Alaen toy sombrero to; onla la.) Oming: Anggan onla kayo ni natan, ta anggapu ra lay escrutinio, naoman yo ni ray balotas ya walad urna. Cenon: Onlaak a, et ingen kapara met lanlamang na agak onla, ta anggapu met lay nagawaan natan no bihlang.

K 8 Lantad (Telon No. 2) Fabian tan Bruno: (Batik, man-abet irad pegley, kawes ed pulong.) Fabian (Singa naksawan): Talagan anggapu lay abot nen Don Cenon; masoluk lan san lasus a votos so analonggaringan nen Don Marcos, et nasusungpal lay escrutinio. Bruno: Ompa lay kuan ko. Manisia ki la natan? Say partido mi walad sikaton amin: biskeg, pakayari tan silib. Say gendat tan si Oming: (Diad bi~e~wgal~ ne~ Ai~do~g onpaway si Oming ya andi e sel, ontundan denglen to ra)/ s~lita Andong.) Andong: Anto la kasi kukuan di Don Cenon tan si Oming natan. (Manelek; nalingaya n toy Oming.) A... a ... anto la kasi kukuan yo natan aro Oming ed sayan inkatal o tayo? (Man-gonot.) Oming: Antoy kukuan koey? Say dalin nanlayag, kukuan ko lambengat. Andong: Ay, on a tua; ansakit kon tuloy so sayan inkatalo tayo. Kuan ko lan gend at ya walay man-judas ed sikatayon sani-iba. No anuud ira komun ya amin a singa siak, arawin nataloy Don Cenon. Oming: Ay, no amta komuy bilay na lagari ya mangan ed biek tan biek, anggapuy ka tatalo. Andong: Antoy nagawa, sikatoy kapalaran! Iti la ingen ta tambayoey ermen; minkon konwariyay too od saray analo. Oming: Mikonkonwariyan? Ay aro Andong, wala ni daiset a dalad lupak; ag ko nayar ian itan. Andong: Onong-onaak la sirin. (Loub.) Oming: Sikatayon oked day pomipili so mamalapog od candidato. Bagangan a lupa, e ges na duron ya arabas. (Loub.) K 11 a Lantad (Telon No. 3) Colasa tan Cenon: (Nalokasan iran dua na telon ya akayorung. Si Cenon akadenget insaral tod yorungan. Si Colasa akaakbab ed lamisaan ed biek a sokung.) Colasa (Onalagey;: Kuan ko lan gei~datet! Ag ka n~anpa-~aulyan kuan ko lan kuan ed sika; anggapu ta ambetebetel, la ami galaw mo; panoy ag mo kataloev? Ay, Kata wa~ . Aned ;o pangalaay ibayar ed sarav ut-utang natan? No an~i~sisia ;a komud s alitak. Cenon: Ag ka pa la salo mansalsalita sika Colasa, (O~7~lagey) a ompan sikay tera kan tonyay petang na olukay. Talagan no ~g sika aliwan onyay asungpalan. Colasa: Akit siak laingey walay kasalananey? Dinagdag taka 9alagin mancandidato? Cenon: On et sikay nan-gaway kabuisitan. Colasa: Akiney? Cenon: On, ta nen igapuk yan kanunotan et nambabangil a .abid too; nambabangil y a ibagam a makasbel. Anggapuy kuarta, mggapuy kuartan gastosen, kuan mo; arawi l an akaliket ka ~omun ed inpangibagak na pancandidatok. Insan, no antoy ~nunnunot an mo, nakad mo lay mangigagagaem a manebted :~a kasungutan day kaparam a bibii; tetepeten mo la no ~aonungay suildok ed binolan; mamapaalagey ka lay abung :non baleg ya paatepan moy sim; gegetmaen mo la ray kabanyakan ya ag pagatinen ed ab ung too, anta ag mo nin [amang amta no manaloak ono andi. Ag mo nin tamang atekm elay pugo, ikakalot mo la. Sikaratan ya amin so akabuisitan ko. Maung met, ta ag ak nala; ta no nalaak, satan ya inkabiang moay; awey no ag pati singbatay concej o pibalian too. Dangoan K8 Cenon: Satay langas mon mansalsalita Tan kagagawam ya alabas So mapatnag lan akalanud na Ag da amotosan ed siak. Colasa: Akit siak so napakasalanen Ed solit na ligyas mon palad Saray pomipili ya mumuan So angipakanay gawan paklap.

Cenon: Ag mo natete! so saray electores Ta no ag labay et ag mo ra napilit Sa ingey tetelen moy walnam a marumsis Ta anggapuy dangkam ed salitan ansakit. Colasa: Saya man Ia natay kuan kon sipod Nen tabien moy pancandidatom Ta ininap ka lan siak so manakoy pasnok No ag sikay nakenan karaklay votos. Cenon: Anggan dinan ya kairapan Ya anengneng ko diad mundo Napagteng na too Andi kaparay solit na Liknaey candid aton Anggapuy palad to. Ta ag bukod ya ansakiten toy Adaddarak ton kuarta Puyat to tan kesaw No ag ingen lalo lan tuloy Iray panolonsolon Paoges tan balaw (Duo): Ermen ya manunad solit so Ngalngali ton ag |a nisungdo Ta ag naponas ed k alakal to So samay apabes ya ilalo to. Colasa: I~alibagay panermen Ed dosan inpaakoy Tawen ed sikata Plan ag lan tuloy manende\ Segsegang ya isungdoy Magter a palar No say kalakal a dill So panlapuay bengatlan Irap tan segsegang Say sungdo lahwas so onyari Ta ag nepeg so manermed Ginagalay laman. (Duo): Ag pilpilaen so kalakal Ed ondateng a kapalaran Ta no say liket walay anganggaan Ontan met sirin so kaermenan. K 12n Lantad (Saray gendat tan si Sionga) Sionga (Onpaway): Sangarem sikayo. Cenon (Pasnokan): Akin ka? Sionga: Awit ko salaman male, Don Cenon, ta lamay to sika mayat ta siak onla dim an Imali mansaliw na lako; nauput la saman lakok; dake adelal saman mansebeg Omi ng tan Bruno diman tindaan ko. Cenon: Ag moak sagutsagoten dia; naka la. Sionga: Pelo lamay ko onla diman Imali mansaliw lako; anggapu la kuarta. Colasa (Maamuyot): Labat la ni tan kari Sionga; onla ka ladya ed arum ya agew. Sionga: Pelo mapilit onla siak diman Imali; salaya male awit ko amin dia, piano sikayo mayat Cenon (Bugtak): Anggapuy ut-utang kod sika; naka la. (Dagoen ton kabilen.) Sionga (Onsalimbeng ed si Colasa): Akin sika manpasnok; Anggapu la lako ko; lama y ko mansingil sika; lamay ko onla diman Imali. (Aliwedweran dan talu dingay pan ebatan da. Si Colasa fagel toy Sionga et fragdag ton only la. No nalikfran nen S fongay Cenon, only la.) Cenon: Iganutgot mo tay pansingil mon insik ed siak natan, bangno ag ta ka... Colasa: Sikato tan lanti kuan koet; ta no akinet kagagalaw mo insik, kagagalaw m o insik. Ontan a karake~ na lako lakowan day kaparam a filipino, akit ag sikaray pansaliwan too, tan panutangan mo? Cenon: Ay, labat ya la ratay kaparan filipino, ta kapaibili ra met so lako ra. A g da labay so sankapirit a tuboen; anapen da may sankasakbat. K 13n Lantad (Saray gendat tan si Oming) Oming (Diad kawigi, dingay ekal na sombrero): Sia la may kuan ko mama; abasinkaw el day Andong; hare! kon peteg, matak a dill Miolup-olup ed sikatayo nensaman, a nta manaya manduduaray lupa. Cenon: Ag bibilayan a too! Oming: Et say lalon makapaliub na sanuk, say ginawa tonmay inspector tayo; tua m anayan pinilak da; initdan day duanlasus tan limamploy pisos. Cenon: M-eje? Popoulan a mabilay! Tua kasi? Oming: On, mama. No navari lambengat nengnengen taro ray balotas, pian manisia k

ayo. Diad amin da ranmay sinulatan day inspectores, anggapuy ngaran yo. No wala bihlan~, aderal et ag onkana. Cenon: No tua tan, walan siansiav panbayad rod siak. Et ingen anggan ag ko bihla ng nabales, masarag lan dosa to so kobibit tan balaw na saray katoowan ed siakto ; anggapu la naahni ed sikato so manbaing tan manisia. Mabilay ni laman to, say galang to baler inatey la. Kapag nasabi panamili, anggapu naahni ag kanunot na k abandayay ginawa to. Anggano piga so inbayad dad sikato, talagan ag to pinabanga n a mabaya~; ta anggan anenen, say maoges ya anap ag ongzaed. Ominz: Andi et, diad tuay tua, sarayay pomipilin ag da amtay manbahsa tan mansul at so sengeg tontan a kasalanan. No andi raya, anggapuy nagawaay inspector a sin ga saya natan. Col~sa: Akin, angzapu lay napangabotan ed sayan inkatalo? Ominz: Maung amo no ma nprotesta itayo mama; singak sankanengneng so panalo tayo, ta nengneng yo; kakaa ro tayo ray akan-egnay urna. Col. tan Cenon: Et, antoy gawaeney? Ominz: Limoten a lokasan, insan tayo inay pangit iray balotas hen Don Marcos pia n naderal ira. Cenon: Ay, labat la tan ana ko, labat la, ta say Dios ag naogip, Ganaganay sinas aol a gawa ag pinabangan a mabayag. Et say lalon kaogsan to, ta ag arawin sikato y pansengegay manin-inot ya ilapog na akan gawa; tan andi ebas ton likasen so ma kdon puut na dili ton kalakal. Anto tay dengeldenge! mon labidlabid da a? Oming: Anggapu met ingen. C~non: Nimet! Kanya aleg latan. Iti la ingen ta ondalaw itin miambegya, pian ag lahwas naderal so inpankakaaro. Ali mamales ka Colasa, ta iti la. (Eklen toy den ge to.) Colasa: Maung a tua awa, ompan lamang no naalam so :alakal hen Don Marcos, et na tulongan to ka naahni no ~npidua kan mancandidato, awa? Cenon: Antaya lamet agiay! Anta insipan ko lay malet so tg onpiduan mankasalanan . Colasa: On et, say kalakal mo naahni ag mo ni amta natan. Cenon: On, labat la ta n, naka la, ta mamales ka, ta iti la. K 14n Lantad (Telon No.2) Dasiong tan Rita: (Kawes ed pulong, onpaway irad kawigi;maay Dasiong daingan pan salita to.)Dasiong: Kuan ko lan gendat a say dalin nanlayag. Akabatan~ siansin hen Don Cenon iman, onung na dengel ko. "Rita: On, amta la ya anggan dinah a gawa no sinasaol tanaililiput, anggan antoy pangilimed, siansian onsengaw.Bangbalet, a ntoy wala no akabatan to? Lapay day maselang agawa ya nipaakar ed basinkawel papa labasen ira, ta talagansay basinkawel taruk to yatan ya amin. Kanyan say mibianged basinkawel manpabaingan.Dasiong: On et, maung la man komuy agak anungpal, tawala met la may inpaona ra.Rita: Et, saya natay inpano ran sanlasus pisos, ag komunkagk awanan?Dasiong: Sikaton tua.Rita: Sakey ni, nailaloan mo pa lagin manungpal si DonC enon ed saray sipasipan tod sika no bihlang ta analo. Saybasinkawel onung na imat un ko, kabaliksan to so "saolan,liputan, tilaan, langsotan, tan arum ni." Kanyan magmaungray aron inparakolap. Andong: On a, ta sayay Don Marcos ag toak konu bidbiren a iba, lapud samay pikon konwariyan kod biek; et natan nggapu lay sungpalen ton pangako tod siak. Fabian: Sikato lanti kaogsa~ tontay manduaray lupa; andid atatalo, kuan, anta an did panana|o. Say toon manduaray lupa ~antilad biek tan biek. Et say toon naerel ay tila, anggan apigan, ag la sisiaen na toon makalakal. Sakey hi, samay uan da ngula: "Anggapuy utang ya ag bayaran; anggapuy awan ag nalaeman." Kinonkonwarim si Don Cenon, Linonkonwari to ka balet nen Don Marcos. Andong: Pst! kuan mo met, anta lalon maoges so ginawam. Fabian; Akiney? Andong; On a, inlakom so votos mo; et say nayarian ton [akoy votos to, nayarian ton ilakoy bahley to. Fabian; Akit inlakokey? Andong; Ag mo amta ya dinmapit kad si Don Cenon, lapu abated inbayaran to kay bu wis? Bang lagi no nibayaran to :a met nen Don Marcos, awey no ag...

Fabian; Nay, say ogal!k aro, singa ogali tomatagilako; ag :o labay so utangan; s ay labay ko inparakolap so bayad. nbuisan toak, invotos ko; anggapuy utang tod s iak, ontan ko net ed sikato. Anggan ag toak la kabat naahni, anggapuy ~ntokaman; bangbalet apasakey so lupak. Andong; Maung sirid sika salo, ta ag ka alugi. (Onloub.) Fabian (Aboten tod taklay): Ined so laen moey? Ita la ingen ]imad kin di Don Mar cos ya miambegyad sikato. (Onloub ira.) Petra: Antoy dengeldenge| mo Marcos? Ag ira kasi ~anprotesta? Mar¢os; Andi anganko. Antoy makalanurey? Petra: Nay, singa ka met ni ingen balon kristiano, ya ag mo amtay napapalabas a gendat. Ag mo amtan ganaganay bahley la wari et manprotesta kapag kayari eleccio n? Piga ta lan anapey makalanud? M~r¢os: On et, ag anganko gawaen hen Don Cenon itan, ta sikato toon makalakal; amt a ton say protestan maletletey pandarakan lambengat na kuartao Petra: Iinapen ko balet a si Dora Cola~ay mangiragdag, ta ampetang konun maung s o olu to. Ludlfirey mo ta met itay (Ielek to) apagpaay so ilalo ton mamaalagey n a abung dan baleg ya paatepan toy sire. M~r¢o$: Sika met ngula Petra magawagawa kay sakit na olu. Ag mo tan salsalitaen; t a ompan narengelan da, ed sikato la ingey panlapuay maoges. Sikayon bibii la lah was so magaway sebegan. Nunot mo la ra ingey onkanad posesion, ta iparaan mo la ra;;ag ka manggagaway labid, ta ompan irapen daak na linawa. Petm: Anggan irapen dakey linawa, ta sikay walad oley, ag mo ra. .. Marcos: Maung balat komun a, no walay kapartidok ed saray kalamanay Junta Provin cial. Petra: Anggan angg~pu, nakalakala ra kan putden? Marcos: Anggan ag daak napoted no nayarian daak a pikloen, insan daak piniklo la n piniklo, anto konuey? Dangowan K 10 Petra: No tekepan moy seseg tan pitokuyan moy nianakan mon palad Matalag so kasaew na pakagamod moy bengatlan pirawat Onung na anengneng lad onya n inpakarapat Ed sayan pasen mon gegemtan lan abayag. Mar¢os: Sa lanti maseet ed panagnuno toy pan-abigai~ Pasen toy maliket ta main-ino may a nabetangan Lalo no toon maung ya ogali ya andi mugmon pankuanan Ag to amta tan so manpili n a toon pirongdonguwan. Duo: Pagew so ag makasabad Liket to tan gayaga Lapud agamoran lay Pirawrawat ya inawa. ~ Say pusok warin maingew Nen votos ni anap-anapen Maliket lad sayan agew Ta onligen lay kipapasen. Samay pagay kalakal Tan pansesgaw a maranay Mangangga la ra natan Ta gayaga lay onsublay. Saray banal tan puyat Nen say votos ni pianap Natan la ra naponas Ta inawa lay onsalat. Mar¢os: Say kuan ko Petra et, maung amo no laen ta ran dalawen di Don Cenon a sanasawa, pian naligliwa met so kalakal da tan naarawian so labid day managderal. Petra: Maung a kagot, sarag ta gendat a mandadalawan so too. K 17n Lantad Saray gendat tan si Cenon tan Colasa: (Onpaway irad pegley.) Cen. & Col.: Saagew ed sikayo. Mar. & Pet.: Ah, Don Cenon, Dora Colasa. (Dagoen da ran pidakolapan.) Loub kayo. Marcos: Mamipikal kami la warin ondalaw ed sikayo. Petra: On a tua, Dofia Colasa, et sikayo met laingey akaona. Salamat mi balbaleg ed sikayo ed abig na kalakal yon dinmalaw.

Marcos: Mapaga kami la waft, ta anggan anenen lanti no ondalan so panamili, amta yo la. Petra: Dakel so paoges dakel so labid, ta ag naandi lanti ray totoon maditan inp andila. Colasa: Sikato met lanti ag mi angiba~anan ed indalaw mid sikayo, plan ag lahwas komun naoman so gendat a kalakal; lalo nimet et... si Cenon et... Cenon: Ag ko labay komun a naimatunan yay nagagawa, ya lapu labat ed panamili, m ansisiblangan iray sankakaaro, sankakanayon pati sanaagi, tan sengeg met la ag d a pantu-tungtong ya anggad angga. Marcos: Lalo nirnet bang si analo anggapuy gawa to no ag say p~angipaksa toy ira p na linawa to; si atalo balet pianan toy kalingiad hen analo. Colasa: Saraman met natay totoon minanaet pisiim da may nayarin pamalsaan day pa nbobosulan pian walay ayam ya andi bayad. K 18n Lantad Saray gendat tan amin day arum (Onpaway iray mansasa-ginunod, nagsigalang, dinga y pangekal day sombrero ra. Kapag onpaway abeten di Marcos tan Petra ya pidakola pan tan palouben. Saray onsabi ibano ra met di Cenon tan Colasa. Gawaen dan amin so kaogaliyay onsabi tan sabien.) Marcos: Salamat na baleg ed sikayon arnin, ibak may ag ko iba, lapud sayan indal aw yo, Et lalon pisalamatan ko no ilingwan ti lan amin iray agawgawan makapaimbe l. Cenon: Sikato met so labay kon salitaen, Don Marcos, ed saraya di Bruno tan Omin g. Bruno: Ah, no samay agawa rain dua, Don Cenon, ogali mi nen karok ya Oming iman; sikatomay olaola rain dua. (Tekep na imis.) Oming (Tekep met na imis): Tan matalag kamin man-olaolaan, ta diad saman lambeng at so idalay panagkakarit na nipa. M~r¢os: Maung komun agi ko no amta tayon ag ipainum ed alak so kalakal tayo tan ag tayo pilpila~y linawa ed saray nagawgawad panauy basinkawel. Nunoten tayo ta sa y agew mansasalat, et mansasalat met so kapalaray too. Daongan K 11 Bibii: Anengneng ti la natay gaway sinansakey Ed saramay agew ya panpili manoley Walad sarayan gaway nepeg tayon eklen Ta sikatayoy sengeg na kairapay bahley. Amin: Siblangan tan paogesan Tan gawagawan rriaselang Sikara lanti maranay Ya eleccion so sengsengan. Et no ag ti ratan eklen Ya ogalin ag manepeg Pangaskasiay kipapasen Ta ag ti nagamoray ialigwas na bahley. No ag iwaklit so kelpay kalakal Ag narepdep so liub day siblangan Ag la ontayagtag, ag la onlangalang So banway palaway ed lekatan. ENGGA *+8F[a–f

| „   ¹ ’ ™µÊÑ0=Za—²¹Úó%\dz†°µHJ  óö  >F
 f†§êÕÑ¿± ± ±  ± ± ±  ±    ± ± ± ± ± ± ± ± ± ±  ± ±  ±hjCJEHúÿOJQJ^JaJ hj5CJOJQJ\^JaJ hj6C Æ) Р@à°€P ðÀ! $„Zdð¤1$7$8$H$^„Zgdj% Æ)

ZР@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj$dð¤1$7$8$H$a$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj [¸* | À ¢ ’Ôa=Ê/0Ö©©©©© © ©©©odð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj

0=YZ²%z

=ÖÖÆ™™k™ÆV Æ
 dð¤1$7$8$H$gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj =
 è3¸_Ë×Øåë¾””””ë¾jj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„dpð¤1$7$8$H$^„pgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj Æ dð¤1$7$8$H$gdj §´3:ÍØ$4 £µËíACáæ\}ƒ£âé>!E!‘!¤!Å!á!è!ö!C#T#ƒ#±#ü# $n$z$-%>%

&,&Ž • ¿ à H(N([(I)Q)ì)ó)**+ +&+.+“+š+§+Â+1,4, ,—,¾,Á,Ì.Ò.Þ.ô.û./ïáÐáïáÐïáÐïáïáÀáÐáïáïáÐáÐáïáïáïáïáïáïáïáïáïáÐáÐáÐïáÐáÐáÐá Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„Ðdð¤1$7$8$H$^„Ðgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8dð¤1$7$8$H$^„8gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„Єhdð¤1$7$8$H$^„Ð
„hgdjdð¤1$7$8$H$gdj¥íO\|}ÁÒ© © ©oB,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„Ðdð¤1$7$8$H$^„Ðgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„Ðdð¤1$7$8$H$^„Ða$gdjÁÝiâ>!á!µ"ñ#$/$Õ¨¨¨¨¨£¨uÕ- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdjgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj /$N%w%Œ%&Ö¨~X% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj&ƒ&Ž Ô H(I)ì)Ï*&+a+ÒÒ¨ÒÒÒ ¨Q- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„hdð¤1$7$8$H$^„h
„hgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj a+Â+ ,Ì,Ø-Œ./Ö/1“1Ì2î213Ê34Ѥz¤¤Ñ¤¤¤¤zz¤¤) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj//+/Ö/Þ/“1™1«1C2G2Ì2Ó2î2ö2$3 3Ê3Ò34 4N4l4<5C5V5 5—5È5Ð Æ dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj å899*9+9‡9ö9O:ÕÅœÅoBB,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„ha$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ)

Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdjO:²:>;<8<R=t=¬=¢? ?÷?Õ¨‚X¨ÕX¨ÕX) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj ÷?ø?@"@#@¡@·@Ý@ïÆÆï™oE) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdjÝ@9AtAïACCCCÕ«~~nDn) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„dpð¤1$7$8$H$^„pgdjdð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdjC¯CËCD+D|D˜D±DEEѧ}§}}§}mdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„Ðdð¤1$7$8$H$^„Ðgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„hdð¤1$7$8$H$^„h
„hgdj C¯C·CDD#D+DÌFÔF¹HÐHÝHìHþHQIýIJØJàJAKHKoKrK‘K™K©KÇKËKÿ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8dð¤1$7$8$H$^„8a$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8dð¤1$7$8$H$^„8gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjÐEwFÌF:HÏHÐHÝHëHìHQIýIµJØJÒÒÒÒ˜˜ÂÒÒÒn) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„dpð¤1$7$8$H$^„pgdjdð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj

ØJAK‘KÆKÇKÒKÓKL0L LúLÕÕÕÅœÅÕrÕmgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj úL]N¨N
 PûPAQìR\S¹ST^T®TÙUzV{VÒÒÒÒÒÒÒ¨¨¨¨ÒÒ˜dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj{VˆV‰V W%W}W™WóWeXÖÆœvMvvœ($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj eX »XàXWYÏY:Z;Z_ZÊZÕ¯ÕÕÕŸuH,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdjdð¤1$7$8$H$gdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj BZ _ZgZ™ZÊZÐZÞZH[Z[t[±[û[\„\•\]#]1^9^²^¹^õ^_X_e_Í_Õ_
.
x
€
•
— bBbQb~c…c(d/d¶d½d$e9eºeÖe f†f¯f¶f&g-g…gŒgÀghh4hKhbhohvh~h8ij jòáòÐòÐòÐòÐòÐòÐòáòáòáòÐòÐòáòáòáòÀòáÐòáÐáÐòÐòáòáòáòáòáòÐòÐòáòáòáòáòÐáÐòÐòáòÐòáhjCJEHúÿOJQJ^JaJ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj

CaDabBb¡bÜb$c~c(d¶deMfïÆ™™o™™™™™™) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdjMf f¯f&g…ghbh8i i®ijPk kѧzzzzzz§zzz,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj

jƒj¤jÀjÕjéjöj kPkWkuk¡k¯k¾kÐkøk lºlÁnÈnhovo2t:tˆu ubviv v²vãvév÷v"w*wdwhwsw{w¤x¬x¿xÆx.z6zazhz¸zÀzÜzãzˆ{ {™{ ‚xƒ…ƒ ƒâƒ„òáòáòáòáÐòáÐáÐáòÐòÐòÐòÐòÐòÐáÐáòáòÐòÐòÐòÐòÐòÐòÐòÐòÐòÐòÐòÐòÐòáÐòáÐáÐáÐòáòáòáòáòÐáòá h Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdjËmæmn+n€nÁngohoѧ§zzzjdð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdjhouovo©oÝo=p”pÖÆ™sII) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj”pÃpôpRqgq§qÓq rerΤvL¤v¤v) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„dð¤1$7$8$H$^„gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„ „hdð¤1$7$8$H$^„ 
„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„ dð¤1$7$8$H$^„ gdj0$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„ „hdð¤1$7$8$H$^„ 
„ha$gdjer  Ãrs‚sšsásâsÑ ÑwM=dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„ dð¤1$7$8$H$^„ gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj0$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„ „hdð¤1$7$8$H$^„ 
„ha$gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„ „hdð¤1$7$8$H$^„ 
„hgdjâs2tˆuÄubv~v vŒv vãv"wÒÒÒÒ¨˜o˜ÒÒ($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj "w2wrwsw¹w¤x¿x.zaz¸zÜz™{|’|1}Õ¨~~¨Õ¨Õ¨Õ¨¨~¨) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj1}^}T~U~a~h~i~v~w~Õ¬œssœsœ($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdjw~  * + W Õ ï€U€Ö€Ò˜r˜rrH)

Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdjdð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj Ö€ ò€ . H ^ w ˆ ¡ ¶ ·  ‚Ù¯ÙÙÙ¯ÙÙÙŸrŸ,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj

‚

‚µ‚ς悃ƒ1ƒxƒ ƒºƒáƒÕ«………«\«……($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj áƒâƒ„,„-„Ì„…>…Ž…ïÉ ïssIs) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdjdð¤1$7$8$H$gdj „ „-„?„F„Ì„Ò„õ„……Ž…•…Ô…††&‡.‡^ˆeˆ ˆ` u ~ Ž“Ž™Ž¥Ž| D  —µ— —Þ—ç—SšYš±šòáÐòáòáòÐòÐòáÐáÐò±±± ±Â±Â±Â ± ±Â± Â±Â ±Â±Â Â±Â Â±Â Â Â Â Â Â hj5CJOJQJ\^JaJ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þa$gdjdð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj

D O P ™ µ Ë Õ Å—mD($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8dð¤1$7$8$H$^„8gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8„hdð¤1$7$8$H$^„8
„hgdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„dpð¤1$7$8$H$^„pgdjË ‘ s‘ˆ‘;’¥’Ò¤{Q¤) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8dð¤1$7$8$H$^„8gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8„hdð¤1$7$8$H$^„8
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8dð¤1$7$8$H$^„8a$gdj¥’è’/“Z“ ”X”Y”h”i”Õ¯¯Õ…u¯udð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj i” u”‚”ƒ”à”ñ”$•@•ÕÕÅœvvL) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„dpð¤1$7$8$H$^„pgdj@•§•Þ•–0–Ò¤vL) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„hdð¤1$7$8$H$^„h
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„ha$gdj0–x–¿–—µ—Þ—Sš±šë›bœïœ 1 |žÒÒÒ¬‚ÒÒÒÒÒ‚‚¬) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj ±š¹šë›ñ›bœjœïœõœ  1 7 c k | ž‚ž¸žÀžçžèž

   ¬ Ý ü ¡#¡ƒ¡•¡¢¡­¡Æ¡Û¡¢¢C¢O¢h¢n¢§¢ï¢l£€£–£ž£·£ü£¤B¤H¤ì¥õ¥BNM§ïáïáïáïáïáïáïáïáïáÐáïáïá¿á¿

 J   РÑ Ý û ü Ö©© o FFo($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj ü  K¡h¢–£ü£B¤ì¥=z§Á¨NªpªÖ©©©©©©©©©{- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjM§Á¨Ǩpª ª„ª‰ª–ªåªñª=«e«h«’«š«³«Ò«â«í«¬Y¬z¬ä®ì®:¯C¯”¯š¯ϯׯ&°>°Ñ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj 䮯:¯X¯!°ð±j²вÑ£yyLLL,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„hdð¤1$7$8$H$^„h
„hgdjвѲ„¶§¶ʶ㶷/·§·Ç·ì·¸)¸N¸ ¸Ù¸ïØ®ˆˆˆ®ˆ®ˆˆˆ®ˆ®% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj Æ p0 dð¤1$7$8$H$gdjdð¤1$7$8$H$gdjµ$µrµ|µ µÖµßµ%¶+¶„¶ ¶§·­· ¸Ѹ¹r¹w¹~¹…¹‰¹ ¹«¹º ºHº
 ºµº̺±»é»¿#¿0¿K¿R¿’¿½¿NÀVÀ­ÀØÀÁÎÁ Ã(Ã/Ã\Ãhà Öà ûÃÁÃãÃaÄïáÐáÐáÐáÐáÐáÐáïáÐïáïÐïïÐáЮ ® Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„Ø dð¤1$7$8$H$^„Ø gdjdð¤1$7$8$H$gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„hdð¤1$7$8$H$^„h
„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj ¹Hº̺ݺ f¢ûZ½˜½ÒÒ¨Òz¨PPP) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj ˜½Ó½‰¾«¾Ⱦü¾"¿#¿Õ¬~ÕÕTDdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj#¿0¿J¿K¿’¿­¿½¿Ý¿ÖÖÆ™oEo)

Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjÝ¿ñ¿ÀNÀÁ(Ã[Ã\ÃÕÕ¨¨¨~ndð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj\ÃhÌà ûÃ4ÄaÄzÄÖÖÆœoAœ- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjaÄjÄmÄuÄzħÄÆÄÓÄáÄèÄóÄ?ÅtÅ{Å´Å ÅìÅóÅ9ÆAƑƘÆÇ Ç}Ç ÇÈ.ÈbÈhÈsȼÈÃÈÉÉ6É=ÉóÉÊ“Ê£ÊxË€ËëËòËÌ$Ì+ÌøÌÍÍ$ÍTÍ[ÍmÍôÍ ÎÎÎ1Î?ÎaÎhÎÏ.ϾÏÎϣЫÐïáÐáÐïÐáïÐáïáïáïáïáïáïá¬áïÐïÐáïáïáïáÐáÐáïáïáÐïáïÐïÐïÐáïáïáïáïáÐáÐáïhjC Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj

ÈÈÈbÈ ÈÉ6ÉŸÉÖÆ™o™EE) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjŸÉÊ Ê¸Êx˯ËÕ¨~¨P- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„hdð¤1$7$8$H$^„h
„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj¯Ë$ÌŒÌ÷ÌøÌÍÍÍTÍôÍaÎΡ¡‘hh‘¡¡¡($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj0$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þa$gdj aÎÊÎ.ϸÏãÏ£ÐÚÐÕÕ¨~¨P- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„hdð¤1$7$8$H$^„h
„hgdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj«ÐÑÑ-ÑOÑVÑ#Ò.Ò=ÒOÒ Ò†Ò˜ÒÓ8ÓCÓFÓ\ÓjÓ¥Ó ÔÔGÔhÔ²Ô¿ÔÆÔÕ ÕÂÕÉÕÖ"Ö‰Ö ÖãÖëÖ× ××q×z׈חש×/Ø6ØBØYÙeÙÀÙÈÙÚÚJÚQÚ+Ý=ݧݯݷ޿ÞIßPßËàEâRâòáòÐáòáÐáÐáÐòáò Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj0$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þa$gdj ŒÓ Ô¿ÔÕÂÕÖ‰ÖãÖ ×y×z×Õ¨¨¨¨¨¨~¨ndð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj z×–×—×/Ø ÙÀÙÚ:ÚJÚÖÆ™™™oII% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj JÚ *Ý+Ý6Ý[ÝsÝ Ý§ÝÒ™™ooo) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„8dð¤1$7$8$H$^„8gdj($ Æ)

Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj§ÝÊÝçÝÞÞhÞ·ÞýÞIßißÑßÕ¯¯¯…¯X¯Õ¯,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj ÑßàTàËàçàùà áIá_ává‰áÕ¯Õ†\\\\\\) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„ dð¤1$7$8$H$^„ gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj ‰áÎáíáâ&âDâEâRâoâpâ“â®âÕ¬ÕÕÕœ¬¬œrr) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„ dð¤1$7$8$H$^„ gdjRâpâwâ‚â™â¥â®â¶â—ãŸãçãóã/ä7ä’äœäÁä×äÞäúäWåßå|æ æ€ç çªç°çØçgèn Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj€ç ç©çªçgè‚èé<éúéÈëwìÖÖÆ™o™o™™™) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj wì4íXí·íñîï´ï<ðŽðññÖ¬  ¬    Öodð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj øîïï ï´ïŽð–ðññ!ñ3ñ~ñ‡ñíñóñ)ó2ózó€ó¿óÈóÕóÛówù ùˆù ùëùùùú`úgú²û¹ûzü‚ü©ý¯ýæýõýCþJþtþ|þÝþóþ-ÿ5ÿýÜ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj Æ€dð¤1$7$8$H$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„dpð¤1$7$8$H$^„pgdj(÷_÷Ž÷÷:øHù ùùù7ú
 úÕ§ TT T T ,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj- Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„h„˜þdð¤1$7$8$H$^„h`„˜þgdj)

Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P Æ) Рp@à°€P

ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj


ú!û²ûzü©ýíýCþtþÜþÝþëþìþÒÒÒÒÒÒ¨Ò˜o˜($

ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdj) ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjìþ-ÿ³ÿ}˜¬¿èJ^¤ºüÕ¯Õ¯…¯¯¯…¯…¯…¯) ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj% ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdjüýžÛÜéêFï˜ïoïB,$ ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„ha$gdj($ ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj) ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj,$ ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdjF—ÊFžö‰KÚMTUbÒ¨ÒÒÒÒÒÒ£Ò“j($ ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdjdð¤1$7$8$H$gdjgdj) ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj,$ ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdj

KSÚâc‚v~Ø 6Kãéª

é

ï 

¬

? @ A ò áòáòáÐáò±±   „€hjhj5B*CJ"phÿhjCJEHúÿOJQJ^JaJ hj5CJOJQJ\^JaJ hj6CJOJQJ]^JaJhjCJOJQJ^JaJ 56CDãïÂÂÂÂÂÂï™ïo) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„hgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj,$ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$
„ha$gdjdð¤1$7$8$H$gdjã



.

I

a

v



´

Ô

8 9 Õ ¯¯¯Õ¯¯¯Õ†r ÆHdð¤1$7$8$H$gdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj% Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$gdj) Æ) Рp@à°€P ðÀ! $„hdð¤1$7$8$H$^„hgdj9 ? @ A ÖÑÑgdj($ Æ) Рp@à°€P ðÀ! $dð¤1$7$8$H$a$gdj21 h:p‹

k°Ð/ °à=!° "° #  $  %°°Ð°Ð

Иjžžžžžžžž666666666vvvvvvvvv666666>666666666666666666666666666¨6666666666¸666666666666hH6666

jNormal

d¤È(CJOJPJQJ^J_HaJmH

4sH

4tH

DA òÿ¡D

Default Paragraph FontRióÿ³R

0

Table Normalö4Ö l 4Öaö(k ôÿÁ( 0No List

PK!‚Šú[Content_Types].xml¬‘ËjÃ0E÷…þƒÐ¶Ørº(¥Ø΢Iw},Òä±-j „4

Éßwì¸Pº-t#bΙ{U® ã “óTéU^h…d}ã

$€˜X«Ç3aZ¢ÒÂà,°D0j~è3߶Îbãí~i>ƒØÍ3¿\`õ?ê/ç[ج¶Géâ\ Ä!ý-ÛRk.“sþÔ» ..—·´aæ¿­?ÿÿP!K ¥Ö§çÀ6_rels/.r

‡ï…½ƒÑ}QÒÃ%v/¥ C/£}á( h"ÛëÛOÇ »„¤ï÷©=þ®‹ùá”ç šªÃâC?Ëháv=¿ ‚É…¤§%[xp†£{Ûµ_PÑ£<Í1¥H¶0•ˆÙO¼R®BdÑÉÒJEÛ4b$ §‘q_טžà6LÓõR×7`® ¨Éÿ³

ÌM à @á}¡w Ù7c»(Eb²Ë®»öCœAÇ ÒŸÛ×åãƒ7ÎßÕ›K Y,œ ŠeÍ.ˆ·ð|,§¨ÚHÅ,láÇæéxÉ´ ß IÈsQ}#Õ …­µÝ Öµ+Õ!ï,Ý^¹$j=‹GWèÓ÷)âEë+& 8ýÿÿPK!–µ­â–Ptheme/theme/theme1.xmlìYOoÛ6¿Øw toc vuŠØ±›-MÄn‡i‰–ØP¢@ÒI}Úã€úa‡Øm‡a[ Ø¥û4Ù:lЯ°G

!)OÚ^ýrÍC$ñy@“°íÝö/­yH*œ˜ñ„´½)‘Þµ ÷ß»Š×UDb‚
}"×qÛ‹”J×—–¤ÃX^æ)I
nÌEŒŠp)øèÆli¹V[]Š1M<”àÈÞ ©OÐP“ ÈâWçðý+­Õ†‹7 ˆÑä`­ÚïgÔȘ³íJøÀ×j|†‚h(¢K³óD-Šµß㢠dXÑ©iJÆ؇(îâx$(Ö

ð:Á¥;ä˹!ÍI_ÐTµ½S

1£÷êù÷¯ž?EÇž?øéøáÃã?ZBΪmœ„åU/¿ýìÏÇ£?ž~óòÑÕxYÆÿúÃ'¿üüy5Òg&΋/ŸüöìÉ‹¯>ýý»GðM Geø ÆD¢›äíó3Vq%'#q x}rÏx‰‰¢œw¢ØîrÎ:\TZaGó*™y8IÂjæbRÆíc|XÅ»‹Ç¿½I u3KGñnD1÷NIBÒsü€ íîRêØu—ú‚K>Vè.EL+M2¤# šf‹¶i

~™Vé

þvl³{u8«Òz‹ºHÈ Ì*„æ˜ñ:ž(W‘☕ ~«¨JÈÁTøe\O*ðtHG½€HYµæ–}KNßÁP±*ݾ˱‹ŠTÑ 9/#·øA7ÂqZ…Ð$*c? ¢íqUßån†èwðNºû%Ž»O¯·ièˆ4=3Ú—Pª ÓäïÊ1£P m

\\9†øâëÇ‘õ¶âMØ“ª2aûDù]„;Yt»\ôí¯¹[x’ìóù ç]É}Wr½ÿ|É]”Ïg-´³Ú eW÷ ¶)6-r°CSÆjÊÈ išd ûDЇA½ÎœIqbJ#xÌ꺃6k àê#ª¢A„Sh°ëž&ÊŒt(QÊ%ìÌp%m ‡&]ÙcaSl= XíòÀ¯èáü\P 1»MhŸ9£Mà¬ÌV®dDAí

Ö„AÛV^…ó¹f ÌH ín÷ÞÜ-Æé"á€d>ÒzÏû¨nœ”ÇŠ¹

€Ø©ð‘>ä bµ·–&ûÜÎâ¤2»Æv¹÷ÞÄKyϤóöD:²¤œœ,AGm¯Õ\nzÈÇiÛÙã .uχYC

¢àØDìcp¿UÐ  ®&LEÐ/p ­mÜâœ%]ùöÊàì8fi„³r«S4Ïd7y\È
ÞJâ n•²åίŠIùR¥Æÿ3Uô~7+ ö€×¸# ¯m q¨BiDý¾€ÆÁ

¢ú’m< . vp “´Á¤IYÓf­“¶Z¾Y_p§[ð=al-ÙYü}NcÍ™ËÎÉÅ‹4vfaÇÖvl¡©Á³ S†ÆùAÆ8Æ|Ò* uâ£{àè-¸ßŸ0%M0Á7% ¡õ Ñ Ÿ¶ theme/theme/_rels/themeManager.xml.rels„ M Â0„÷‚wooÓº‘&݈ЭÔ„ä5 6?$Qìí ®,.‡a¾™i»— Éc2Þ1hª:é•qšÁm¸ìŽ@RN‰Ù;d°
‚Žo7íg‘K(M&$R(.1˜r'J“œÐŠTù€®8£ Vä"£AÈ»ÐH÷u} ñ›|Å$½b{Õ–Pš Ñ Ÿ¶ › theme/theme/_rels/themeManager.xml.relsPK]–  AÊÿÿÿÿ § /CBZ j„±šM§µaÄ«ÐRâøî A ‡Œ“š¡¥²º½ÁÈÎÖÚ[0á=å¥Á/$&a+4å8O:÷?Ý@CEÐEØJúL{VeXÊZCaMf kËmho”perâs"w1}w~Ö€ ‚჎…D Ë ¥’i”@•0–|žü pªä®вÙ¸ ¹˜½#¿Ý¿\ÃzÄȟɯËaÎÚÐŒÓz×JÚ§ÝÑ߉á®â€çwìñ(÷
 úìþüFbã9 A ˆ‰Š‹ Ž  ‘’”•–—˜™›œ žŸ ¢£¤ §¨©ª«¬­®¯°±³´µ¶·¸¹» ¾¿ÀÂÃÄÅÆÇÉÊËÌÍÏÐÑÒÓÔÕ×ØÙÛÜÝÞßàâãäð8@ðñÿÿÿ€€€÷ð’ð 0 ðB ðSð¿Ëÿ ?ð179>GLQW[
 bmnvwyz~  ‚ˆŠ –žŸ¢£©­±²¶¸¾ÀÄÌÒÓØÙÛÜàâçèïôúûýþ





$*/57>FJLNVZ\^dglqy|‚„Š‹•–˜š ¡¨©«­²³·¸¾ÀÅÇÐÔÚÞâãæçîïøý  !*+.1:;=?EFKLTUY^cfnoqr|~ƒ‡’“š›Ÿ¡®´¹» ÄÉÑÒ×Øàáãäæçéêïóúüþÿ !"&,2378<=?ACDFGLMVX
 dmrz{}~ƒ„ˆ‘—œ¡¢¯°²³¹»½¾ÀÁÆÇÎÒØÛáæïðòõúûý 





%&)+:;>CKU\]_
 egkpz ŠŒ‘’”–£¨²³·¸º»ÁÃÊËÔÕ×ØÞâëìîïøùýþ$&,-15:<>?MPZ\^bkpx  ‚ Œ ™š ¢¨ª¯¶º ¾¿ÄÅÊÒ× $&*/89?ACDKPUV_afhlmrtvwz{ ‚Š‹”–¡¢¥ ¬¯·ÃÎÐÒÓÕÚàáåæìðúûýþ ½¿ÀÇÊÏÔÜÞàáèéõ÷ûü$(0134;CHINSX]ioty}‚ˆ‰”šœ ¥©¬³¶       

H z     

" % , - 2 3 7 8 A B K L N d i j s t x z 

 … † ‹ Œ ‘ ” š Ÿ § ¨ ª « ¯ ° ´ µ ¹ ½ Á Ã Å Æ Î Ñ Û Ü á â è ô



M {



O ƒ



b „



i ˆ



j —

 

l

% m  

& s 

( t § 

) ©

ª



û ü

 (-<=@AGHINSU_fhituwx€ ‰ŠŒŽ’“˜š£«¬®¯±²¶·»½ÄÅÇÈÍÔÜÞáâéêòóõöû



















,

0

1

3

4

6

7

?

@

F

G

M

N

P

R

X

Y

^

_

f

g

i

n

v

w

y

{

‚

ƒ

…

‡

‹

Œ

Ž

•

ž

¢

¨

ª

¯

°

¶

·

¹

º

Ä

É

Í

Î

Ð

Ñ

Ö

×

Þ

ß

ã

å

î

ñ

ù

ú

ü

ý

     

% & 4 5 9 J X Y ^
 e g s u { | ~  ƒ † Œ  ” – œ   ¥ ¨ ® ´ »  ¾ à È Î Ð Ñ Ú Û ß à æ ð ô ü   "(-138:?@EIMRVW[\^_abmoqr{| … ‡ˆŒ •–š› Ÿ £¤©­³´·ÀÅÈËÎÖØãçéêïñö÷ü

#%-4=>@JLMQhswyz  ‡Š ‘“”š ¢ ¤¯µºÀÂÃÉÌÒÓÕáãäêíñõ÷øÿ

 $,03578ACEFJLPQSW[]abhipq{„†Š“”–—› ¤ ¥©ª³µ»ÀÅÈÕØàæëíòóøùüý $%+,5:<=ILWXZ[ejnotyƒ„†‡‘’•–£ª¯°³´ ½¿ÀËÌÏÐØÙÝßçèêëóôúÿ  $%/0239;@AEFHLRSZ_ijrsuz|}„…‰Š’“ Ÿ£¤§­®³¸ ÀÂÃÅÆËÌÒÖÜÝâãèìïðùþ



 ! (./27<=GHJKTUZ[]^bgptz …†Œ “”™š¤¥ª¯º»½¾ÄÌÓ×äåëó÷û

#$ (-267ABHIMU[agioty}‚„Š‹’£«²ºÁÇÊÐÒ×



#$0134:<BKOT[]cdfgjkopwy €†‹‘“™ž §©ª±³µ ¾¿ÆÈÎÒÙÚÞâçéìîõúÿ



%&().0:<DEKLNOTV\]cnstyz„† ‘œž§¨ª«¯´ ¾ÅÆÈÊÌÍÏÐÒÓÞàäèôõ÷ü$)-.34:?JKMNYZ\^grz{}~†‡‰Š  ™›£ª²³·¿Å       % , 9 : < A K M R S X ] b e m p ~  ‹ ‘ • š œ  ¥  ° ± ¹ º  ½ È É Ë Ì Ò Ö Ü Þ è ì ñ ((("(#(*(+(-(.(1(2(9(:(=(>(F(G(I(J(U(V(X(Y(_(g(i(j(m(n(x(|(~( (‚(ƒ(Œ(“(•( (Ÿ(¤(°(²(¶(·( (Á(È( )D)F)G)J)K)P)Q)Y)
 )f)g)l)p)x)z)€) )†)ˆ) )“)˜)š) )«)´)·)Å)Æ)È)É)Ï)Ð)Ò)Ó)Ø)Ù)ß)á)ã)ç)ð)ñ)ó)ô)û) ****$*.*/*1*2*7*8*A*G*P*Q*S*T*X*Y*[*\*b*h*s*t*w*x*~* *‚*ƒ*Š*‹*“*˜* *ž*¨*®*°*±*³*´*¿*Â*Ê*Ì*Ñ*Ó

+++++++ +$+&+ +/+1+6+8+=+>+B+I+M+N+T+V+[+c+n+o+q+r+u+v+ +€+‚+ƒ+…+‡+‰+Š+Œ+ + + +œ+ + +¡+¥+©+¬+ 6666666"6*6/60656668696@6A6C6D6J6L6P6Y6a6b6h6i6k6r6u6v6{6 6„6‡6‘6’6”6•6ž6£6¥66¨6¬6®6¯6µ6¶6½6 7777&7 7)7*7071777<7I7J7M7N7R7W7a7e7j7k7m7o7s7t7y7z7|7}7†7ˆ7‰7Š7 7 7’7“7•7–7 7¢7¨7ª7®7¯7º7 7Â

8888*818284858<8>8C8D8M8R8X8_8f8j8q8s8u8v8€8 8†8ˆ8 8Ž8•8–8š8›8Ÿ8¡8§8©8®8¯8±8·8½8Å8É8Î8Ó8Ô8Û8é 9t9z9|9‰9Ž9’9“9—9˜9¢9§9­9®9°9¹9»9À9Å9Ç9Í9Î9Ö9×9Û9ß9ä9å9ç9è9í9ú9ý9þ9:: : :

:::": :):1:6:<:A:H:I:U:W:Ì>Ò>Ô>Ú>Û>á>â>ë>ì>ñ>ô>÷>û>ý>þ>????????? ? ?)?/?0?>???G?I?M?N?P?Q?V?W @@@@!@"@,@-@/@0@5@H@L@Q@S@T@W@^@c@d@i@j@p@r@u@v@|@ @…@†@ @‘@–@›@ª@«@±@²@·@º@À@Á@Å@Æ@Ì@Ô@Õ@Ö@Ü VAWA]A_AdAeAjAkAsAtAvAwA{A|A~A A‡A‰A‹AŒA‘A’A A¢A§A¨A±A²A¶A¸A½AÀAÄAÅAÈAÉAÏAÓAÛAàAâAãAîAóAøAýAB BBBBBB$B%B B(B.B/B=B?BABBBHBMBSBTBbBdBhBiBpBqBwByB}B~B…B†BŒBŽB’B“BšB¢B¤B¥BªBµBºB BÀBÅBÊBËBÒBÓ CCCCC C!C(C*C.C/C5C6C?CACFCHCLCPCUCVC[C\C^C_CcCgCmCoCqCrC}C CŒC’C—C¢C§CªC°C±C³C´C¹CºC C½CÃCËC

D DDD!D#D(D)D.D1D6D8D=D>DCDEDJDKDODPDXDZDbDdDlDnDtDuD{D}DƒD„D D–D›D D¢D¤D¬D°DµD¶DºD»DÂDÄDÆDÇDÐD EE EEEEE!E)E*E.E/E3E4E7E8E:EE?EMENEPEaEcEdEfEnEyEzE E„EŠE‹E E E–E—EŸE¡E§E¨E°E²E¶E·E½E¾EÆEËEÒE

FFFFF#F$F(F)F+F,F1F2F7F9F‰N NšNŸN N¥NNªN«N­N®N»N NÄNÅNÊNËNÒNÓNØNÝNáNâNéNêNìNíNòNóNõNöNýNOO P9P;PP?PIPJPRPSPVPWP]P^PcPnPtPuPzP{P„P…PŒP–P P§P¯P°P·P¾PÄPÉPÎPÏPÓPØPÞPàPæPçPìPíPóPøPÿPQ QQQQQQ"Q Q-Q.Q0Q1Q5Q6Q\@\A\E\F\M\O\S\T\[\^\d\l\q\u\ \€\‚\ƒ\ˆ\‰\ \’\ \¡\£\¤\©\ª\±\²\´\¶\»\½\Â\Ä\È ]]]]]]]]#]%]0]1]6]>]@]E]H]I]K]M]S]T]X]]]_]
 ]e]f]p]q]t]u]{]}] ]‚]„]…]‡]ˆ] ]‘]•]—] ]ž] ]¢]¨]©]° ^^^^^^"^#^+^/^5^6^9^>^C^H^L^M^S^T^W^X^^^
 ^b^c^i^j^q^r^v^w^}^Œ^‘^’^–^—^™^›^ž^ ^ ^§^­^¯^´^¶^º^à [_\_
 _a_f_k_t_{_ƒ_…_Š_Œ_‘_’_–_š_ž__©_­_¶_·_¿_Á_Ç_È_Ð_Ø_ä_å_ç_é_ï_ô_ø_ú_





 #
%
1
U
X
Y
_
b a

aaa#a%a+a0a5a8a=a?aEaFaJaNaSaTa]a_aeafajanasatavawa}a a„a…a‡a a•a—aœa a¡a¢a§a¨a­aµa»a aÂaÃaÉa b\babbbhbmbrbsbxbyb b„b‰bŽb“b b¢b§b°b±bµb¶b¾bÁbÉbÕbÚbÛbßbàbèbêbñböbûbübcc

cccc$c%c c/c3c4c:c;c@cBcJc_cccdchcjcncocscvc~c€c‰c‹c“c˜c c¨c®c°cµcÑcÖc×cÙcÚcàcâcécêcîcïcõcÿd cd j[jdjejijjjnjojqjrjtjuj}j~j„j…j‡jˆjŽj“j˜j™jžjŸj¡j¢jªj«j­j®j³j¸jÁjÉjÍjÎjÐjÑjÔjÕjÙjÚjÞjßjçjèjêj llll#l$l&l+l0l:lAlBlGlKlQlRlTlUl[l\laldlklmlolplulvl{l|l…l†lŒlŽl™lšlœl l«l¬l²l³lµl¶l»l½lÅlÊlÎ mSmYmamhmjmomsmxm{m†m–m mžm¥mm¬m®m°m±mºm»mÂmÌmÒmÓm×mØmÝmÞmçmémîmömnnnnn nnnnnn%n,n2n4n:n;nCnJ Øà{}’”  áäÈÊßá+.tvÓÕPR½¿Þàj l à Å  $ 3 7 œ ž GIU_w

y

Î

Ð



9 < | ~ § ³ ´ ç \^çéwyÀÂáãƒgi02suÀÂHJ»½íï\{x{Ž‘ÇÉúÿ ¨ªKM‡‰d‹Œàµ»CSwy£¥ñöHJ›ž-=Nv¥§9;™žéë 4 5 G h j t!v!

""##?#A#a#c#¡#£#Ù#Ü#
 $b$¸$º$ú$ %%%%!%S%U%#&%&Œ&‘&í&ð&ó õ ( (g(i( (Ÿ(ú(þ(D)F)z)’)Æ)È)/*1*+++ +€+‚+º+ +Ø+Ú+B,D,N,k,ƒ,…,Ú,Ü -·-¾-È-Ï-Û-Ý-ý-.º. .//c/h/Ú/Ü/004060»0½0¿0ä0E1G11¨1D2F2 2 2î2(3)3+3 3 3I4 4‘4Ä4Í4Ï4Z5\5“5–5Å

772848¯8±8ô8ö8989¤9 9þ9:ø:ú:P;R;#<%<Y<[<Ÿ<¢<Â<Å<Ç<Ð<ë<=-=/=N=g=n=q=‚=Î=ì=î=l>n> >’>´>¶>û>ý>N? GÂGÄGH,H8H:HkHmH»HúHI ILIOIÿIJ=J?J
 JeJˆJŠJ7K9KgKiK K¸KæKèKL LBLDL†LˆLßLáLöLMQMTM¤M¼MÇMÉM, T‹T T#U%UîUðUSVUVÕV×V2W4WXWdWxWzW’WÌWóWõWLXNX…X‡XqYsYÝYßYXZZZãZåZK[M[ˆ[Š[\\>\@\€\‚\Ü\á\ã\]I]K ^M^S^†^ˆ^º^¿^__3_5_h_j_L`O`aa"b$b=b?bYb[b¤b b˜cžc×cÙcdd$d+dJdgdhdpdìdîde‚e„eËeÓef f5f7f f–fÍ nsnÄnÆnooLoQo™o›oþop4p6p‘q“q÷qúq6r8rmrrrÀrÂrõr÷r…s‡s§s©søsúsµt·tu uIu]uÄuÈuGvIv‰vÁv4w6w

{{l{n{š{œ{Û{ß{| |‹| |•|®|À|Â|} }¾}À}é}ë}1~@~7 ; ’ ” ( €,€Ë€Í€× Ù ; ‚=‚ý‚ÿ‚[ƒ_ƒ­„¯„¸„º„i…m…y…~…"†$

 i l ƒ … Ž  à Ç Þ ß $Ž/ŽpŽwŽ·Ž»ŽÚŽÝŽ  = ? µ · ü þ L N | ~ ‘‘q‘s‘Ž‘ ‘a’d’‰’‹’Ý’ß’t“v“¢“¥“O”Q £

£V£Y£³£Ñ£Ò£¤3¤5¤Y¤y¤¡¤£¤ˤͤM¥O¥  24Ãŧ"§õ§÷§¨¨C¨E¨ƒ¨‡¨© ©M©O©‹©‘©›© ©Yªaª ª«ªîªð ¾f¾j¾«¾­¾ؾÚ¾ ¿"¿Ù¿Û¿@ÀBÀ}À ÀšÀœÀÁ ÁBÁDÁ’Á”Á«Á­ÁóÁÂÂÂÂŒÂËÂÐÂÃÞàïóÃÄ#Ä<Ä>Ä ÄŸÄHÅJÅ Å  Æ!ÆmÆoƽƿÆÖÆØÆÇ-Ç:Ç<ÇHÇ·ÇöÇûÇ,È.ÈÉÈËÈÚÈÞÈ-ÉNÉgÉiÉÈÉÊÉsÊuÊÈÊËÊ4Ë6Ë8ËL˚̜̲̾ÌôÌöÌGÍIÍáÍãÍyÎ{ × ×v×x×Ô×Ö×Ø؃؅ØÿØÙÙÙXÙ^٨٪ÙÚÚ¥Ú©Ú»Ú½ÚªÛ¬ÛüÛþÛlÜnÜÁÜÖÜëÜíÜWÝ Ý ÝŸÝóÝöÝ–Þ˜ÞßßÊßÌßàà‰à‹à2á;á‘áÓ ççç*çXçZç{çœç ç³çäçîçdèfè™è›èXéYéŒéŽéÝéßéëé\ê]ê‚ê©ê«ê ëë5ë7ë€ë‚ëáëãë~ì ìòìôì÷íùísîuî›îßîèîëîï ï0ï2ï
 ïdïŽï¥ïððOðQð¬ð³ðþðñjñlñwñ€ñ·ñÂñëñøñò6òMò_òyò{ò ù

ùÈùÊùúú;û=ûŒû–û¿ûÁûéûëûüüÈüÊüýý“ý•ý þƒþMÿRÿÏÿ†ˆNP¨­ßáúütvÏÑ.HIKkm ’ ·¹ C33333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333333

kÓ9’C[»ACÿ@€@@8l @@Ax@ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ï*àAxÀ pxœˆ ¬¸ Ø 

ÿTimes New Roman5 € Symbol3. ÿ *àCxÀ

ÿArial3 ï *àAx

ä ð ü

däitas  

Normal.dotm d itas  1Microsoft Office Word@êVú@0C&jµÌ@ìã‹kµÌþ&CÞþÿÕÍÕœ.“—+,ù®0è

hp|„Œ”œ¤¬´  

ÉäÚ… 





Title  

 

 !"#$%& ()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[\]^_
 abcdefghijklmnopqrstuvwxyz{|



 !"#$%& ()*+,-./0123456789:;þÿÿÿ=>?@ABCþÿÿÿEFGHIJKþÿÿÿýÿÿÿýÿÿÿýÿÿÿPþÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿæ1Tableÿÿÿÿîé›WordDocumentÿÿÿÿ4ÊSummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ<DocumentSummaryIn ÿÿÿÿ ÀF Microsoft Office Word 97-2003 Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q Title:Literary Sarsuela Sarswejang Pangasinan Noong Unang Panahon (Panaun Aman) Pablo Mejia

K 1 Lantad (Telon No. 2) Ilalo: (Nankawes na Balintawak, akapayong. Legay duaran compas ed sangpot na singawey na dangowan onlukas so telon No. 3~ Daingay ipaway hen Ilalo ed kawigi so pangigapo toy...) Dangowan K 1 Ilalo: Diad dayat na letaken Maligan manletletaw So da.lin ya kaib-ibgan Day totood seslekan. Dalin day kayomanggi Tan mabintan bibii Dalin day mabayani Tan maparawes ya lalaki. Ngaran toy Filipinas Perlas so alimbawa Nibonyogay panel tan Nasput a gayaga Banwa toy manlangalang Ya manisindag na Salindak day kakiewan Tan say langbot na dika. ( Onloub ed kawanan.) K 2 Lantad (Telon No. 1) Marta tan Julio: (Manal-alagey ira ya nalukasay telon No. 2 Si Julio akabaston sankaegnaan toy sombrero to.) Julio: Amtak ta say laglaen hen Nanoy dia so lapud nankasakey lay kalaka l da nen Ilalo. Labay ko kornun a manugangen yan ogaw si Nanoy ta diad pakalinak nak makalakal. Bangbalet walay mangiited ya sebel. Marta: Anto tan ey Julio: Mamataan manayay pari yan ogaw nanlapu lad insabi rod sayan bahle y; kabosul to manaya, ta sakey konud saray ag manpinpinsiw ed saray papari; insa n mason konu, no anto tan ingey rnason.

Marta: Kabosul na pari? Siopan pari? Julio: Say parin ampoti; sa y kura. Marta: Antoy pankuanan mo ey? ~Julio: Samay aminsan ya inakad kod convento, nambabangil so salita tod siak, tan kuan to ya, no pagpaulyan kon onsegep-segep diay Nanoy, mauges konuy k asungpalan ko. Sikato yay manglited na pagak, ta, panon la no naasawa nen Nanoy si Ilalo ey? Pati siak lan siansiay kabosol na pari. Kanyan bilinbilin rno pay I lalo; ipamotektek mod sikato so kaatapan, pian kalkalnaan to lay mipulangan no b ihlang wala lay nilawan ton pangako. Marta: Maung la ingen kornun sirin no iakar ed Ibali ya manaral. Akin ta no sikay rnansalitad sikato a, ta antaktakot to kan siansia. Julio: Magrnaung a siansia no sika; amta la salo, ag ko arntay mangam-am uyot. Sakey ni, ta mainomay a ontenek ed pusoy anak so salitay ina. Kanyan diad sayan ilasod ko amamot mo pan pansalitaan. (Iyan toy sombrero to; onloub ed pegley.) Marta (Onalagey met): Av ana ko, ag ka mansasalitav ontan, ta maoges; maoges ed laman mo ontan met ed kamareruam. Maoges ed laman mo, kuan ko, ta no narengelay pari tan. Ay! ag amta no ag ka papalmitay onterak itay dakolap mo! Ilalo: Arawi met angankon n agawa tan ina. Marta: Ag mo amta palagi ya say pari cura so arid bahley? Ag mo amta ya sikatoy katawan ya makapan-oley ed ganagana? Sika ni kasi so ag to dosaen? Maoge s ed kamareruam kuan ko, ta no makasalanan kad pari mankasalanan ka met la ed Di os a Katawan. Ag mo palagi amta ya say pari sikatoy pinagkalamay Dios diad dalin ? Mankompisa! ka pa ana ko ta, ay! Maoges la tay pananalitam; pananalita lay ang gapuy tako ted Dios Mankompisal ka pa. Ilalo: Ag ko pa. Marta: Ay, panon?.Pati mankompisal ag mo la labay? llalo: Aliwan satan. Say ag ko labay satay ag makapankumpisal so too no ag ni ma ngalay silyo. Marta: Et, mairap moy mangalay silyo no maung ka met ed dasal? Ilalo: Aliwan say irap na mangalay silyo! say kakaakar ed convento so mamasulite n ko; ta sayay cura, no walay daiset a kalingod dasal, bengatbengat manlampinit. Marta: Anggan a, ta ag to met ikasil asiansia. Ilalo: Anggan ikasil to komun dapot no diad tayag ya aliwan diad aping. Marta: Andi bali ana ko, ta say limay pari mabindita. Ag mo amta ya panp insiwan tayon kristiano? Ilalo: Psh! maung komun a no anggapuy itotoklaw tod kamataan tayo ya gaw a ton... Marta (Batiken ton pepeten ed sangi): Ay, ay, ay! hirijis ka l a ana ko, hirijis ka la; aselepan lay tokso ray olum. Sia la tan; ag ko labay it an a denglen. Omameng mo may salitak ed sika, pian ag mo deparepaey babawim naahni. Ilalo: Inomameng ko lan amin. Marta: Manparaan ka la ta iakad mi kad Ibali ya man-aral pian ondeen so kalakal mi nen amam. Nunot mo ana ko ta si amam abayag lan anakbanwa, et labay to met ko mun so mankapitan. Panon baler so pakapankapitan to no kabosol itayo bihlang na pari cura? Amtan a peteg ta anggapuy makapanbetang no ag linaway cura. Dangowan K2 (Onloub si Ilalo) Marta: Diad dali Filipinas say malabay a mankapitan ono manjuez de paz tan arum nin magangganan betang Nakaukolan toy onla ya manpinsiw a naynay Ed limay pari c uran amay kamarerua tan laman. Tan tekepan so pinsiw na ankablin palaho Ya pangipatnagan ed sikatoy matuan aro Dalawen a mabetbet, panoalagday ganggan t o Saray mablin Kayarian panangarod sikato. Say maaron pad curan panagmatalkay Manamalsa Mapagan mantalimad saray mablin ahn ak nen Eva Diad biskeg na tulong to ondakel so pinalsa Tan malogur ed anggan siopan too ya mapaabeba.

Diad alabas ton aro sikatoy manunaan Ya onsegbad saray gawan sengeg na kasalanan Pian diad pakanengneng day totoon ka lapagan Amta ra lay man-alwad, amta ran arawian. (No ngalngali la nasungpal yah anlong onpaway si Ilalo ed samay nilouban to. ) K 4 a Lantad Saray gendat tan si Nanoy: (Saya onpaway ed pegley.) Nanoy: Saagaw ed sikayo. Saagaw nana. Marta: Salamat; ontan met. Loub ka Nanoy, yorung ka. (Onloub ed kawa nan.) Nanoy: Anta man et alikas kon singa walay kabelatan tonmay salitaan yo d i akolaw? Ilalo (Mangalay yorungan; onyorung, mangala met si Nanoy): Pan kokumpisalen daak pa, et asalitak itay panagpirit na parid aping no mangalay sil yoy too. Nanoy (Dingay iyorung to): Et, antoy kuan da ey? Ilalo: Andi bali konu, ta amay laman tan kamarerua so pari et say lima to mabind ita. Kanyan aliwa labat ya anggapuy kaugsay panpiri to, no ag ingen nakaukolan n in panpinsiwan tayo. Nanoy: Amay laman tan kamarerua so pari? Agay la tan a pakatalus! Say pa ri, toon singa sika, singa siak, singa ami too. No panoy kaomalitan tayod dumsis na kasalanan, sikato. No aliling to bihlang so amay kamarerua, akin balet et in garan met na amay laman? No ipasen mon area nen inam? Ilalo: Awey lanti no akin et ag da bandayen itan a salita! Nanoy: Sakey ni, akin et ipasen a mabindita so limay pari? Akin et panpinsiwan s o limay pari? Awey no ag marotdotak so kakapaen to nen say limay tomatambok. Ay Ilato! No nayari komun, natan a tampol iarawi takad diking day ahteng mo, pian a g la nipabangon ed sika so saratan ya lingu tan botag a pananisia. Ilalo: On et, mandangka ka Nanoy, mandangka ka inaro, ta ompan sikato tan lainge y pansengegay ingungot day ahteng kod Sika, lalo la et napapagaan irad sayay kipapasen ta. Nanoy: Akin ey? Ilalo: On, ta say pari cura kabosol to ka konu ta nadngelan to la lagi ya ag ka manpipingiw ed saray papari; et samay aminsan ya agew nansasalitaan to konuy ama k lapud satay isigepsigep modya, .ta makapangibangat ka konuy kabaglan. Nanoy: Kabaglan? .Say pangibangat na ag panpinsiw ed pari kabaglan, awa? Say pangibangat na ag panawag ed pari na ama, kabagian, awa? Sikato ray kaabiga n tontay amay laman tan kamarerua ya kuan da. Et, antoy walad kalakal mod satan ey? Ilalo: Ay, Nanoy! n~lilingkay so pagew kon manomomameng; natatanagel so pusok, t a singak sankanengneng so baleg a kaatapan. Amtam lay biskeg na pakayari pari cu ra; amta met la ya saray cucura anggapuy ag da agamilen a karamsakan ed toon kab osol da. Panon ko la kasi Nanoy no nanengneng ta kan napasegsegang! Ay, Nanoy! n o arum lablabay ko nin maminlibu ya naandiakla diad tapew na dalin, pian anggapu y makalanod na laglaen mod sayan bahley, et arawi kad kaatapan. Nanoy (Dingay ialagey to): Aleg inaro, aleg mo tan a nunoten. Satay amay laman tan kamarerua so nepeg a paandien diad tapew na dalin. Ilalo (Dingay ialagey to): Anto sirin so maung a gawaen ta no makapankapalaran ita bihlang, pian napaliisan yah kabosol? Nanoy: Ag ita manaayam ed sayan bahley. Ilalo: Kapara to lanlamang ta anggan dinan a bahley kawalaay pari; et amtan sing a ra oleg a mangabang; say kabosol na sakey kabosol dan amin. Dangowan K 3 Ilalo: Pusok so mansegyaw Ed panom-omameng koy Ag ni amtan kiratngan. Nanoy: Anggan antoy onlesan kaatapan Anggano siopa tan so man-gula Ag ko

ikabilangan ag ko igina No nisengeg ed sikan ligliwa. Ilalo: Anggan antoy onlesan makasbel Anggan anton irap so naako Ag ko ikabilangay anggan mugmo No nisengeg ed sika, Nanoy ko. No nakaukolan so pantepel na Saray ankabaleg a kairapan Sungdoan kon amin ag ko ra urungan Anggano patey so kisabien Nanoy: Say simuon kon puso sikay angipadilian Bukbukod moy manoley ed ma gted ayan laman Diad siak alimbawan so kabuntatalan marlang Ya manisindag ed kab ilongetay bilay. Ilalo: Ay, Nanoy a ligliwak, natan la napa~nag mo Ed sarayan kaatapan so ma~uan panangaro Natan mo la nasuri yay puson nanpangako Ya anggad kauflay lobuk bukod moy aroen ~o. Duo: Saray panel diad dalin tan lapag day gayaga Diad sika pagmaliwan day er-erm en no andi ka. Say liga ray bitewan tan say tiwaway banwa Magmaliw a kekep no ag ka nanengneng na mata. NanoyfAlan tuay kapaitay palad tayon nianak diad luyag na Pangasinan. Ilalo." Sikato lanti; no anto lan tuloy so pamosolan da ranyay papari ed sakey a toon ag met manisigensigen ed sikarao Anggaman ontan ag. ka mapaga Nanoy, ag ka mapaga inaro, ta bukod na patey so makaapnit ed sika diad pagew ko. Nanoy: Diad siak inaro arawi paga, ta anggapuy duaruw~k ed kasiansiaan mo. Et sa y ampait kon nunnunnoten sayay no kabosol kalay cura, kabosol da ka met lan amin na saray kaluyagan mo; magmaliw ka lan singa marumsis a bigis ed mata ra. Angga pu lay naligenan mon bahley ed Pangasinan ya ag da ka um-umsiyen. Singa saya nat an! mapaga ray ahteng mo ed idagdalaw kodya, lapud kabosolak na pari. Kuan da la gid kalakal da ya ag da boso|ey pari no ag talagan mauges kan too. Ilalo: Dakel a luyag a naligenan; walay Ibali. Nanoy: No onligen ka met ed Ibali, siopay napiregan modman no naratngan kay kair apan? Siopay mangisakit ed sika no nalalames ka bihlang? Ilalo: Saray kapangasinanan tayon wadmana. Nanoy: Siopa ra? Saramay kaparak a walad saginunod lambengat? Ilalo: Akin, anggapu radman so seselengen a tobu diad Pangasinan? Nanoy: Ay, Ilalo; ag mo ni amta manaya? Pangaskasiyan yay luyag tayo, no kuan mo naahni, ta anggapu nin balut dimam so nasasalitan anak ton makapangitandurod si kato; anggapu nidman so sakurong to. Amin da lawari arum a luyluyag pigapiga so ahnak dan walad Ibali ya wala rad pantok na dayew, lapud kakabatan o lapud kayam anan. Kanya, panon la kasi kipapasen tayon papangasinan no, bihlang makaokbad so Filipinas ed oley na Espanya? Wala iti lambengat lagi kalamod ed saginunod naah ni. Ilalo: Ontan manaya. Antoy kagagawaan tontan ey? Nanoy: Sa lagi dilin og ali rayon tobudya. Ilalo: Ya? Nanoy:Saray manad-aral singa ra samay . . . rabid pangialiling.., singh ra samay ason ampoti ngoruy ikol ya kuan day omaano ed saray aso. Ilalo: Akin ey? Nanoy: Manpoliktar ira. Ilalo: Manpoliktar iran? Nanoy: No lakad mo ran ianop, ag ni ra akatatdang ed palandey onpoliktad la rad abung. Sikatoyay nanaimatonan ed saray oonlan manaral; no akaaral la ray daiset onpawil la rad bahley da, ta mailiw la ra; ontunda la ra, ta kuan da no masarag la man. Anggapuy seseg, anggapuy sungdo; anggapuy paot, anggapuy ogagep a makatu ndas ed pantok na kakabatan. Ilalo: Tua salo tay kuan mo; natan ko naimano tan. Nanoy: Satan ingen, no wala l ay daiset a panalonggaringan dad kapara ran too, singa la ra nasnasput, ipilpile k da ka la, ngalngali da ka la talaposen. Say kakinonan so onlesan bonga tonmay inaral da. Ilalo: On a tua, no akin et ontan. Nanoy: Et no nipaakar ed kayamanan, panoy iyaman tayon peteg ed anggan iner a pa sen, no singa saya natan ya no nawalaan iti lay daiset a kuarta, ilenleneg ti la d saray ankablin parakep na laman, arawi lan ismetan komun ta ipounan ed bengat

lan pakalmoay arum to? Say laki mipalpalyagan ed parakep na bii; rnantolaing met na balit0k, mansingsing na binatoay mabmabli; kulang lambengat lay pan-ikaw to na tinampokay mankidiam. Ilalo: Paulyan mo la ratan a salsalitaen Nanoy, ta ompar pakabalawan mo laingen. Labay kon amtaen no antoy walac kalakal rood samay asalita ri inad siak a iakad daak ed Ibali ya panaralen; iloub daak ed colegio, plan ag ita konu makapan-asa wa et niarawi itayon amin ed kaatapan. Diad isip ko ta nayari pa met a diman so pankasalan ta. Nanoy: Maung a fIlalo: Ined balet so pan-ayaman ta naahni ey? Nanoy: Dimad bahley mi ono anggan ined dapot aliwar dia, ta anolusoluk ed kabagl an yay cura yo. Ilalo: Nanpapara la ratan ya amin; diad sanlibu maung no walay sakey a napili. Nanoy: Pangganat mo la ra sirin ed pangiakad dad sikad Ibali, ta manparaanak met lan ontombuk. Ilalo: Diad sayan simba labay da no ibagak.. Nanoy: Lalon maung. Onlaak la sirin bilay ko, (pidakolapan to.) et sal amat komun no ag ka lahwas nakebiew ed arap na makapataktakot a talintao ray kaa tapan. (Onloub ed pegley. llalo diad kawanan.) K 5n Lantad (Telon No. 3) Julio tan ogaw na pari: (Si ]ulio ludokasay telon. Si ogaw na pari onpaway e d kawigi.) Julio: Inpakabat moak la ana ko ed pari? Ogaw: On, mama. Julio: Onakseb kasi? Ogaw: On anganko, ta ag met inmesel. Julio: Ompan ag to naimano ana koy inpangibagam, piduam kari? Ogaw: Maung lanti no ag to naimano; et no naimano to insan ko olit-oliten, pakal moan koy dampil. Alagad yo la, ta onlasor a siansia. (Onloub ed kawigi.) Julio: Antolaya salo. No ag to naimano insan ag onlasod ya anggad nabuas , nitan, ta nakad ko la ingey manpakelat na siklak dia. K 6 a Lantad Say gendat tan si cura: (Saya onpaway ed kawigi.) Julio (Abeten toy cura; akayoko tan akaonat so taklay ton mangawat komun ed limay pari ya panpinsiwan to): Masantos ya ogaw, ama. Cura (Ag to ited so lima to): Que indio! Akin et onggatin ka ni diad c onventok, hereje? Julio: Gendat met aman lalaen takayo dian pangigalangan. Cura: Que! Amtak ta sika mamagmaliw kan bungka|ot. Say masingger ed dimonio ag t o nepeg so onggatin diad conventok. Julio: Anggapu pa met so sisinggeran kon demonio ama, noag sikayo lamben gat. Cura (Doksolen ton egnaad taklay): Jet anto tay kua~ mo? Julio: Sikayo lambengat amay sisinggeran ko; agak on singsingger ed saratay dere monion too. Cura (Ikbananto): Que! Satay estudyantilyon Nanoy a pasegepsegepen mod abung mo sikatoy pakakaaralan moy inkabugkalot, inkamason. Julio: Ag ko pa la pasesegepen dimad sikami ama, nanlapu lad samay inpakatalus k on kabosol yo. Sa pa lambengat ni linmadmad sikami natan ama et samay toon anali wan kod satay kabayon taro ko diad sikayoay; wadtan lad pagoray kabayo yo. Cura: Anto tan a kabayo? Julio: Moro, ama; kapadpara tonmay inted nen Capitan ya palabo ed sikayo ; kanyan sinaliw ko pian walay katopag to; et salamat koy baleg ama no napakana yo. Cura (Tekep na imps): Ola, hombre! (Tapoktapoken tod abala,) Nanunotan mo met nin lamang so inkakristianom, ah; maung sirin, maung sirino Sa

y manunot ed Dios, ag lingwanay Dios; say manunot ed pari, ag tingwanay pari, am tam? Julio: On, ama. Wala ni ingen amay arum tontay kabayo ya pangarok ed sikayo. Cura: Anto ni? Julio: Sake ya olsan mabilay ama tan sake ya ulpoy baka, ta amatey si ak olaw ko. Cura: Maung hombre, maung; ontan so tuan kristiano, maarod cura to. Anggapu la? Julio: Anggapu la, ama. Cura (Onngisiw ono ontawag): Ogaw... Ogaw: Amaaa! (Onpaway ed kawigi.) Cura: Awat mon amin iratay regalo non Don Julio. Ala kay tabako tan gine bra ta patabakom tan painu moy Don Julio. Ogaw: On ama. (Onloub ed kawigi.) Cura: Ag ka ngula nankuarisma, awa? Pansisirae~ mo ray familiam na asali an anggano kuarisma, awa? Julio: Andi pa ama; satay pinatey hen asawak a baka et inlako to, pian w alay isegep tod sikayon misa; et lapud amtak ya onsasawa ki lad manuk ya itutulo d min anakbanwa, kanyan inyakad kodya tay sake ya ulpo. (Onpaway si ogaw a m amatabako tan mamainum ed si Julio.) Cura: Maung sirin, hombre; say ganggay cura sikatoy sungpa!en, say panag bilay to aleg ya aligen. Bueno bueno; nayarian mo lay onla, et ibilin kod sika y a ag mo linlingwanan so inka kristianom. Julio: On ama. Cura: Amtan la natan so saray gawan pamidbiray cura na inkakristianoy too? Julio: On area. Cura: Ag mo dengdenglen iratan so kaparam ya indion mankabatkabatan, pla n ag ka makalmoy irap mo; pues saratan maganoy panbayad da. Julio: On area; onpatanirak la sirin ama. (Dagoen ton panpinsiwan; o nloub ed pegley; onloub si cura ed kawigi.) K 7n Lantad (Telon No. 4) Marta: (Akad-akad ya nalukasay telon.) Marta: Ay, Katawan! abanaan to pa komun ninmay asawak so betel na oluy p ari, pian nibaga toy pegda to. Sayan karakel lay initer-iter ed pari ag to lambe nget la kasi pankapitanen si Julio? Maung angankoy inpangawat na parid sikato, a kit andi ni; akitungtongan to angankon maung. Say maoges no sananey |a ingey nak ad tonman a too. Say gendat tan si Julio: (Saya onpaway ed pegley dingay pangekal toy som brero to.) Marta: Akakad kad convento? Julio? On Marta: Antoy kukuay pari ey? Ju|io: Ag to ak lawari panpinsiwen, lapud satay iakad-akad nen Nanoy dia; kabosol to manayan maung. Marta: Et anto ey Julio: Maung a, ta atambal so kalakal to nen asalitak imay kabayo tan sa may olsa tan ulpoy baka; lalo nen inbagak ya ag ko la pasegepsegepen diay Nanoy. Marta: Agi, mating ingen awa? Et, antoy kukuan to baler ed samay pinegda t mod sikato ey? Julio: Ag kola asalita, ta atalagnawak ed samay ag toak panpinsiwen wari . Et labat, ta tambalen nin maung so kalakal to. No oranen moy regalo, nengneng too; talo no manpasegep kay misa, mimisa kan agew-agew, mankompisal kan binolan, nengneng mo no... lalo no nanengneng ton amalawitwit ed beklew moy kolintas tar

t carmen; insan ka manbalkes na samay karat ya andeket ya kuandan balkes na San Francisco .... insan kad satan manbilin ed Ibali na talintao ya "indonacion" mo. .. Marta: Ay, sikaton .tua, awa agi? ag ka salod satan nasaew a mankapitan. Samay t alintaon nanpayak labalabay to anganko, awa? Anto may ngaran tonman? San... San. .. San Vicente Pidir, awa? Julio: Agi, Pidir konu; "Piridd," kuan too. Marta: Ay; Piridd. Dangowan K 4 Julio: Say pari curay manoley Ed amin danyan balbahley Diad lima to mantegteey k abilay tan ipapatey. Sikato so katawan day Lapag day walay inkabtang Maistro, nanbaras may actual Jue z de paz man o Capitan. Say pari curay panlapuan Na inawa man o kairapan Sikatoy nasasalitan Amay kamarerua tan laman. Say labay toy unlad tawen Diad sikato onapireng Ta nayarian ton paandiey Kasalanan a makapatey. Say pari curan maimano Tan area ya mapaaro Ilaban to kad infierno Dapot no walay pilak too. Bang met no panaliwan moy Santa Bula tan rosario Andi saew ya aonen toy Kamareru ad purgatorio. Say sankablian a kayarian Marakep tan manunaan Anggan samay kaw-kawanan Diad sik atoy pangipalabian Ta tanda tay katotoluk Ed ganggan to ran masantos Et nalegiasan so ingungot Tan say mangatawen a sanuk. Nidomaroman pinalsa So mabintan pari cura Ta anggan onkatlu ed duara Arawi ed karorosa. Andi mugmon kapagaan Ta ag balut mankasalanan Anggan sikatoy onsum|ang Ed saray samploran ganggan. Say dilin loub na abung mo Sigpot ya panoleyan to Ag mo nagaway labay mo No andi abubon tan abuloy to. Say cura so Dios diad dalin Ya mangganggan tan manbilin Manamals a met so aliling Dios ya makapanyarin amin. Amen Jesus. Marta: Kapigay labay pangiakar ed si Ilalod Ibali ey? Julio: Anggan nabuas, anggan natan a tampol; akin, asalitam la? Marta: On. Julio: Antoy kuan to ey? Marta: Nay, makakaliket agi a. Julio: Panparaan mo la sirin; itadiam lan ~min iray nakaukolan to, ta it olud kod sayan simba. Don Luis tan sakey a kailian: (Si Doll Luis, ~k~chaqueta, akasombrero; masig lat so akad to t~ ~boten toy mi~. Si kailian akatakoko, matantan so akad to. Na~ #upag so paw~ya~ d~ man-abet irad pegley.) Luis: Akin, ayari lay misa (Ontm~da.) Kailian: On, anakbanwa. (Ontunda.) Luis: Agi, laseng salo, panpasnokanak la lagi pari, ta duay simba lan ag ak akimisa; ag to nimet angan-anganan a dampalisen so too. Kailian: Sambot yo ingen a. (ltuloy toy akad to.) (Mansiyan ira.) Luis (~korang toy pigara onbalingling): No ayari lan kuan mo? Kailian (Onbalingling met): Wala ni angankoy nakdaan a sake ya ... "Sicolorum" tan sake ya "Pabiscum."

Luis: Awat sangpot lambengat la saloy naabot ko? Kailian: Anggan, anakbanwa; singa kayo akimisa met lamlamang... ; no nar el ed ikol, nala. Luis: Andi ni ra kasidman olsuray takayay convento so saray anakbanwa ta n say pari? Kailian: No ag kayo mangganat, nasabi yo la radman. Luis: Maya s irin ta samboten ko. (Mansiyan ira.) ~ PANAUN AMAN K 10n Lantad (Telon No. 3) Saray anakbanwa, capitan, cura, maistro, maistra, capitana, insan onsaginunor naahni so ogaw na pari: (Onpaway irad kawigi, onona r ay ahnakbanwa insay say capitan, cura, etc. tugtogan iray orkista na mapalnay a paso doble. Say cura onpasen a bukod to ed kawanan; amin day angolup ed sikato diad kawigi.) Cura: (Il eetlee toy panpasiar to): Capitan! Capitan: Ama. Cura: Labay kon naapiged a magano so bakoct na convento, atalusan mo? Capitan: On ama; paibelyaw ko natan so ambon, pian ondago ran amin so ka kailian nabuas a mankimey. Cura: Vamos; diad sikayon ahnakbanwa dakel so ag manusungpal na obligaci on da; makulang so pakan; daiset so dika ya itutulod yon kanen day kakabayok; sa y manuk tan iknol daiset met; ag yo amtan pansirvian so magalang a cura - yoo Kapigay pangis egep yo na bayad na misay fiestay bahley? Capitan: Nabuas anganko ama, ta eeletan koy singil; kulang lambengat la daiset ed limamploy pisos no walan pilak. Cura: Nakaukolan a maganoo Ontan met a labay kon itaruk yo la so bayad na fiestay santo Rosario. Capitan: On ama. Cura: Aver, maistro tan maistra; saray ogogaw, laki tan bii, man-ulod ir an agew-agew na bued tan bato, ta panpared ed convento tan simbaan; atalusan yo? Maistros: On ama. Cura: A ver maistro; labay ko~a paiyalis mo nata~ ed saray ogogaw so satay trozo n walad plaza, iakad dadmad ed panaglagariyan, maung ta dakel ira. Maistro. " Panon ama no wala lamet so ompatey a naparalisan ey, singa sam ay agawad San Nicolas? Cura: Que! indio! dakel a pilak na cura ya ibavar ed bilay na ogaw, amtan? Maistro: On ama. Cura: A ver Capitana; akin et anggapu ni indonacion mod Santa Iglesia? Capitan. " Wala may inbilin kod Ibali; sakey a capa ya binolikay balitok. Cura." Muy bien; ontan so maung a kristiano. (Onngisiw a panawag tod ogaw.) Ogaw: Ama! (Batik ya onpaway ed kawigi.) Cura: Ala kay tab ako, ta patabakom irayan amin. Ogaw: On ama. (Mangala; patabakoen to ra.) Cura: Bueno, bueno; sungpal yon amin ed magano so saray ganggan ko, pian inaro t akayo. Ag yo lilingwanan so inka-kristiano yo tan say panangaro ed cura. Say maa rod cura ontawen a tampol so kamarerua to no onpatey. Mimisa kayon naynay, manko mpisal tan manayuno kayon mabetbet, pian ag ontobuy saklod yo; ag kayo mansisira y asalian ed kuarisma, ta maoges itan ed sikayon indio. Bueno; nayarian yo lay o nla. (Dagoen dan amin a panpinsiwan, dingay igapuy singawey na dangowan. Si cu.ra onloub ya ag to alagdey kasungpalan na singaway no akapanpinsiw la ra.) Dangowan K 5 Capitan: Siak so capitan basal dia Anakbanwa: Sikami met so anakbanwa Maistro: S iak so maistro Maistra: Siak so maistra Capitana: Siak balet so capitana Amin: S ikami so olud bahley Ya mangganggan tan man-oley Wala balet so pangoluen Ya ama

rnin mangatawen Sikatoy manunaan mi Tan kagalgalang min ari Sikatoy Dios min man-iwi Tan mangganggad sikami 3° tiple: Kayari misad simba Bajo: Tan ontan met ed fiesta Amin: Mantitipo n kamin parapara 2" tiple: Tan dia kami onpareng Baritino: Manpakelat na sikla A min: Ed olsuray takayay cura 1" tiple: Ta diay pangawatan Soprano: Masan ton bilin to ra Amin: Ya ipasungpal mid ganagana Amin: Tan panpinsiw mid lima tora Amin: Ya kuan mi saagew ama, saagew ama Saagew ama (1) Bajo Saagew ama (2) 2a ti ple Saagew ama (3) 3a tiple Amin: Saagew ama. (1) Onyoku ray daiset; (2) Onyoku ran maung, kulang labat lay ag da isabid pasey kamarang. (Sangpot na KIn Baagi) 80 PANAUN AMAN KIn Lantad (Telo~7 No. 4) Marta tan Julio: (Manal-alagey ira.) Marta: Anto man ya ogawan; nen akakad lad ibali ag to la anunotay too; a g nin mansulsulat. Julio: Andi bali lambengat la akolaw, ta mareen lay kalakal ta; anggapu lay lagl aen hen Nanoy dia ya makalanod na pamosulbosulay parid too. Marta: Nanunotan ko; walay intulod dadyan sulat niman nen andi kadya. Julio: Ined so lapuan to? Siopay akansulat? Marta: Awey, ta ag ko ni naarap a nilukasan; walay silyo to. Julio: < /b> Ag kasi nanlapud ibali? Ompan sulat tonmay ogaw? Marta: Awey, ta ag ko naimano. (Alaen to.) Nitan, lukasan mo t a bahsam. (Ited to.) Julio (Lukasan to; r~engnengen toyfirn~a): Anto ta ya? Sulat di ilato tan si Nanoy! (Sianan toy mata.) Marta: Akin ka a? Julio (lpanengneng to): Ni, ni nengneng mo, nanfirma ran dua. (Sia nan toy mata.) Atalusan ko la ya anggan ag ko ni binahsa. Tinmua may inap ko nen saman, nen inakad tad lbali si Ilalo. Marta: Anto tay inap mo a? Julio: Ag mo amta man ya nen ibagay pangiakar ed sikatod lbali et malikeliket. S aman aliwan lapud pilalet ton man-ayam ed Ibali no ag lapud apatipa to lagid kal akal to ya mainomay dan isungpal diman so kannunotan da nen Nanoy. Say ibaga ton yan sulat, say inpankasal da; anggan nengneng mo. Marta (Lupay nikelawan): AlJ Julio (Bahsaen toy san~;pot): . . ahnak yon..." Ah! ompa lay kuan Marta: Igapom karl Julio (Igapo to): "Kagalgalang mi ran ahteng; Maila]o kami ya ag yo ip asen a katagyay linawa so ag mi la inpangipanon ed sikayo na ipankasakey rain du a ed arap na Bathalan Katawan •. •" (Onmuldag, arapen toy Marta.) Amta lay kuan ko? Marta (Ko nwarin lupay akapasnok): Agi, babagel iraman ya ogogaw! Inlulot dan siansia; ag da la ninunnunot so kaatapan •.. (Makaimis.) Anggan enenen a tua no say aroy mangganggan awa Julio? Julio; Mapilit; anggan amo no karol tan kirmat ya mantotondalisan. Ag mo la amta man nen sikata hi? Marta: Anto ni ey? Itu loy mo. pa. Julio (Ituloy to): "Aliwan katagyay linawa, kuan mi, ta ag mi ya ginaw a no ag mi kabat lan sipod so sankatamoyan ya abubon yo; bangba!et, lapud sipod met lan kabat mi ya naskey so kalakal yo na alablabas a takut ed satay "area yon pari..." (lwasak toy sulat.) Agi, agay la rayan ogogawan! Nambabangil ya iloganlogan dad sulat dan...

Marta: Sikato lanti; no akin et ikalkalamit day parid subag a salita; ag da amta y man-alwad... Ali pa, ituloy mo pa. Julio (Ituloy to):.., kanyan apaabig rain ag la inpakabat ed sikayo. B angbalet diad sayay simban arapen onsabi kamidtan ya onangub ed saray maaron lim a yo. Onya lay nikuan danyay ahnak yon... (Itunda to; arapen toy Marta tekep na elek.) Anto, aturinganak? Marta (Lupay maerme~): Sikato~ tua; Et; av anto la va! Baleg m ay liket ed maung ya asungpalan da ranyan ogogaw, bangbalet ag naeka-ekal so pag a (Mangampat; namet~eng:) Onla radya konu, awa? Panon no nakabatay par in wadva ra ey, ed dukduksaen to la ingey Nanoy ey? Ay, Katawan! akin ta sirin y ay Nanoy a? No ined so akaararalan tod saratav aliwaliwan bangat! Pilat mo pa ta y sulat, pilat mo ta ompan walav maka-bahsad satay inyan dadtan ya "ama von pari ." Julio (Usdongan to lamet so sulat): Maya ka pa; simba arapen; kuan da; et masoluk lan sakey simba tonyay sulat daay... ; no ontan sirin wala la raddal an. Marta: Onaakseb la ra natan. K 2 Lantad Saray gendat tan si Ilalo tan Nanoy: (Saraya onpaway irad pegley din gay pangigapo ray dangowan. Si Ilalo sankaweywey toy payong; si Nanoy ba let maletin tan akasombrero.) Dangowan K 6 Ilalo tan Nanoy: Wadya kami lan al~nak yo Marta tan Julio (Isalita): Ay, Ilalo; Ay, Nanoy! Ilalo tan Nanoy (Idangowan): Iliw mi lay mapal alo Marta tan Julio: Ay ahna ko; Nanoy tan Ilalo Anggan antoy paga tontay puso Say pagew mi diad liket ag makanono Ed pakapituyaw mid sikayo. (Igaton di Ilalo tan Nanoy iray awit da.) Ilalo tan Nanoy: Ay ama tan ina min maomamo Wadya la ray ahnak ya kailiw yo Ya ondunget ed erap yon ondakmumo Tan manpinsiw ed maaron lima yo Marta tan Julio: Ay ahnak min kailiw a nanengneng Manwakas la so pagew m id ermen Et ited mi pasalamat ed tawen Lapud magayaga yon indateng. Ilalo tan Nanoy: Anggan antoy sebel ed maung a kanunotan Siansian narapa t so pirawat ya kapalaran Say seseg ya matua, tan say kasiansiaan Anggapuy ag da nagawaan .... Nanoy tan Julio:... tan nagamoran. Amin: Natan (yo, mi.) nasalin peteg so abig na walay manugang Karamay ed likeliket, katangbayan ed kairapan Ulyan sayan panamaley, manbubulak|ak tan manbongay Mangilagak tan mangiagel ed d alin ayan nianakan. Julio: (Diad si Nanoy): Ag komun magmaung a siansia ana ko no inpakabat" yo komun ed sikami so inpankasal ya, pian wala kami met a makaarap; t a anggano wala ray kaatapan, inkairapan min siansia komun so linmad kawalaan yo. Nanoy: Tinalaga mi lan ag inpakabat ed sikayo ama, ta ompan naahni, diad pikabat yo onbawag ed sayan bahley tan nakabatay pari; et ompan sayan pari mang gawa laingey sebel o bengatlan ya makapasegsegang ed sika tayon amin, ta kabosol toak lanti konu. Julio: Sikato lanti ana koy kawalaay paga mi nen ina yo nen abahsa min s ulat yon onla kayodya; ta ompan dukduksaen to ka laingen Nanoy ninyay pari dia. Kanyan say nanununotan ko natan so, maung laingan amo ana ko no onla kan mangiga lang ed sikato tan manpinsiw ka, pian naekal so inap ton matunganga kad sikaran papari. Marta: Sikaton tua ana ko. Ay, Nanoy! dake la so seselengen panimet ed b ahley ya alimalimaan to. Akin ta sirin ana ko a? Anto ray kaogsay ontuek ed pari

a? An~o ~av kaogsay mangabebad sikato a? No maung kad pari, mating me~ ed sika; inaro to ka, isaki to ka, mainaway panagbilay too, wala kad kareenan. Nanoy: Ay, ina! Ag ko ratan komun labay a denglen ya saliva natan, ~a kasabisabi mini, tan kaskasia min sanasawa so onpatnag ed sikayo. Ag ko komun labay iran e ba~an; et agay la ta naragdagak. "Mainaway panagbilay mo." kuan yo... Maria: Peteg, no mapireg kad pari. Nanoy: Natan ko la napatnagan ya mamasamiten yon tuloy so sayay kipapasen tayo y a indion kuan yo; ag yo manaya nadedelaw ya makapabaing yan kipapasen. Maria: Akin ey? Nanoy: Pasen tayoy aripen, no kuan yo naahni; aripen itayoy maramsak. Et amtaen yo ta say aripen sikatoy pasey too ya kaababebaan, kaougsan, kasusulitan, kababa ndayan, ka... kulang so dil~n mangibalikas na kaogsan to. Maria: Akin sirin et wala ra met ed sikatayoy...? Nanoy: Anggan antoy ikatonongan yo ina. Say too, lingbo~ yoy panel tan kayamanan, iyan yod pan tok na dayew, nc aripen, aripen a siansia, siansian walad kaabebaan, siansial ma segsegang. Maria: Akin? Nanoy: Ay, irma! ag yo aansakiten yan kipapasen, ta anto e~ inggaton yo lad kala kal yo ya sikatayon indio ya kuan y( apalsa iti lambengat ya aaripenen, abeba it in dala. Marta: Tua met ana ko et... Nanoy: Tua ed sikayo, kanyan anggan antoy kapasegsegan yo, ag yo la liknaen; rab id pangialimbawa, singa ki la sama~ ! apaamon dueg ya anggan asipokpokav basig, ag la maroon0, Sikatoya, sikatoya so kaalimbawaan i,o tan amin day sing~ sikayod pakatalus. Maria: Bangbelet ana ko ta... Nanoy: "Wala kad kareenan no maung kad pari," Kuan y0; ta anto ey, masamsamit la d kalakal yo no wala ki lad kareenan, anggan sankanengneng na duankabokel yon ma ta so kalalameslames tan kapapasegsegang day karalaan yo. Julio: On et, ay ana ko; manisia kad siak ta masikenak la, ag mo la nala ngoy so ininum kon danum. Nanoy: Manisia ki met karid siak ama, ta dakdake lay abata kon dalin nen say sikayo; dakdake lay nausdongan kon aralan nen say sikayo. Masiken ki lan tu a ed taun; bangbalet, itepel yoy pangikuan ko ya singa kayo manbibilay ya ogaw... Julio: Akin ey? Nanoy: Ta ag yo amtay manlikna na nepeg yon liknaen. Sayay kipapasen tay o nepeg a liknaey anggan siopan toon nagnap lad kalakal. Julio: Nengneng mo balet ana ko ta... Nanoy: Nengneng yo ingen ama yay ited kod antike ya alimbawa; saray mahn uk ed tagey tan saray monanakap ed takel, anggan iyan yo rad kolungan a balituk tan pera yo rad tagano, siansia ra kayon ibatikan no napalingu ra kayo. Antoy ma kalanud? Lapud amta ran pablien so palaway, amta ran ansakiten so ag da pakapanoley ed kalakal tan laman dan dili. No saray ayep a kulang ed kalakal et ag da l abay so paiyoleyan, akin balet et wala ray totoon singa sikayo natan ya maliket a paiyoleyan ed arum a too? Julio: No inaro ka balet na pari ana ko... Nanoy: Masamit yon aro na mangaaripen ed sikayo, diad toon walay galang anggan a nggapu tar aro, no aroy manangaripen. Marta: On ana ko et labay mo ray singa ka lan singa mantugtuon ed otuk na gayang ? Labay mo ray nasinsinagel ka? Nanoy: No isungdo tayoy inkaaripen lapud ag ti labay so nasisinagel, magmaung ni n mambitkel iti lan amin, ta anggapuy kana tayon manbibilay. Julio: Et, panoy isungpam ana ko ed sakey a toon alimbawa toy alan ed ka baleg na pakayari, et sakey ka lambengat ya aliling moy ulmog ed kamelagay pakas amel? Nanoy: Say tulong na tawen ama wala lahwas ed saray napapasegsegang. Satan ya al an galpongey sake yah ulmog no linaway tawen. Sakey hi, anto tay panpagaan yo a,

et ag ko met aanapen itan ya alan, no ag papaliisan ko ingen? Kanyanti ya ag ka mi manbayag dia; onpawil kamin tampol, ta amta min peteg so kaatapan no wadya ka mi. Marta." Manpain~iwa kila sirin pian makapawil kayo nabuas, ta sikami lay ondalaw ed sikayo ed arum ya agew. (Kagapuy singawey na sayay onsaginunod a dangowan demeten da ramay inggaton dan awit da. Onloub ed kawigi si llalo, ontunda balet si Nanoy ed abay na wangal an.) Nanoy: Say alablabas a talaw Ed satay curan duksaan Sikato tan so sengeggay Ag ialigwas na bilay. Marta: Saran tuay tobunbalo Ag da ni amtay kaatapan Patalek da tay biskeg da Ya ag da ni nisurid tarem na balatyang. Ag da naparaan so Walna yon mamasiken Ya maalwad tan maoyamo Malogur, magalang, mataluk, maomameng. Duo (Marta tan Nanoy): Say kalakal da mandarlas Singa bagyon makapugas Andi dangka tan andi likas Ag da amtayman-adia, ag da amtay man-alwad Ag da balet namotektek So kaatapay manpilalek Ya mamagit tan mamaldeg Ed sake ye oley a nisaponay biskeg. Say toon masungpad oley Laman toy ag makaligen No ag da bihlang padulinen Ipalis dad biek na taew. Andi lay singa matoluk Mapagalang tan malogur Say diad man-oley maonud Arawid sangabay lobuk. Julio: Ontan da lanti ogogaw Ag da ni amtay man-alwad Palatek da tay bayani Ya ag da ni nisuri ed borakay dayat. Ag da naparaan so Walna yon akokolaw Ya maalwad tan maomameng Malogur, maoyano, matoluk, magalang. Duo: Et no natan ag onyari Ya ikana tan so bayani Ed otel na pakayari Na sankatagyan a pakaoley na pari. Kaukolan so manpaolimek Manpabulag, manpatelek Manpaemel, manpakemeg Pian naarawian so sakit na olum baleg. Say akolaw tan masiken Bilay day mareereen Ta ag da labay a sungpaen So sankatagyan ya oley. Kanyan magayagay bilay Na masikan tan akolaw Ta amta ran peteg ya arawiay Bengat lan gonigoy laman. (Kasabi masiglat a biang na laineng no ayari lan dangowan isayaw day binabay anteng. Kasabi " calderon" to onloub iran mangiwedkiwed ed kawigi.) K 3 Lantad (Telon No. 2) Capitan, Actual, Nanbaras, guardillas, Basal: (Onung na ipansasaginunod na n garan dan insulat, ontan met so ipaway da; si capitan, guardillas tan basal diad

kawigi; si actual tan nanbaras diad kawanan.) Capitan (Ontawag): Actual! Actual (Onpaway): Se~or! Capitan: Ibagam ed Nanbaras ta "mangimbargay" manuk ed bario, ta onsabi comisionadoy buis et panangkailid sikato. Actual: O n Se~or! Pigara? Capitan: Sakey (Onloub ed kawigi.) Actual ( Onpoliktar ed kawanan, naabet toy nanbaras): Nanbaras! Lakad bario ya mangimbargay manuk, kuay Se~or Capitan, ta panangkailid comisionadoy buis ya onsabi. Nanbaras: On, Pigaran manuk? Actual: Duara, siak so pangiawatan mo a? Maybaras: On. (Si Actual onloub ed kawanan; no onkurang si nanbaras ed kawigi naabet toy g uardillas.) Nanbaras: Guardillas! lakad anggan dinah a bario, ta mangimbarga kay man uk kua nen actual, ta imbagay Sefior Capitan, ta walay onsabin comisionadoy buis . Guardillas (Muldagen to): Anta sika amoy igaganggan da et; ipa kanam la ngulay kagagaway nanbaras; iganggan, mangiganggan. Nanbaras: Ay andi! sika so kuan da. Guardillas: Pigaran manuk? Nanbaras: Limara; siak so pangiawatan mo a? Ag mo iyaawat ed arum. ( Onloub ed kawanan.) (5i guardillas onpoliktar ed kawigi, naabet toy basal tta akaegnay varas tan aka salapday ed taklay ton kawigi so chaqueta.) Guardillas: Mama Basal! (B-m) inbaki toak dia hen Nanbaras ginangga nen actual (B-m) ta ... si Actual binile nen Sefior Capitan (B-m), ta . . . si Seflor Capitan wa]ay pasabien ton comisionado (B-m), ta . . . say comisionado onladyan mansingil na buis (B-m), ta... Basal (Bungtaken to): Ibagam la no antoy nanggangganan dad sik a, ya aliwan "ta"... ta, ta, ta... kulang lambengat lay panungtong moy intoo ri lakim tan si bairn. Guardillas: E; taroken to la lonu. Basal: So? Guardillas: Satay papasala ran manuk Basal: Wala tay inbagam natad siak a manuk? Guardillas: Satay na ngganggan dad siak ey Basal: Ah... atalusan ko la; inbaki ra kadyan mangimbargay manuk, awa? Guardillas: On lanti et. Basal: Maganggana saloy panagpaliwawam; alabas nen bunikew. Pigaran manuk? Guardillas: Siamira. Basal: Anto la ya Katawan! naupot lay manuk diad bari0 mi. Mamakan so to od pari, manuk; onladya ray cicivil, manuk; onladyay comisionado, man.uk; iman la no ag sandarakel. Guardillas: Sika to lanti; apati igaganggan, nairapan. Basal: Maya ka pa; anto ta tay dengeldengel ed satay kukuanen dan Rizal? Guardillas: Akin ta a? Basal: Satan konun laki et baleg panlilikna rod sayay nagagawad sikatayo ; karalaan ti tan konu ya linmad Espafia; diman to konu idadalem ed pakaoley so kapapasegsegang tayo. Sikatayo aripen manayay kipapasen tid saray kakastila; et sarayay paparin ampotin wadya alabas konu manayay gagawaen dan kabaglan. Pati sa tay pinsiw, pinsiw, pinsiw ed lima ra ya inbangat dad sikatayo... Diman konud Es pafia tan arum nin dalin, ontan met ed Ibali, anggapu tay pinpinsiw ed pari; dia balet, ay Katawan! makapabaing.., ngalngalin napildak so eleng tayod kapipinsiw ! Agay lay inkamalkotagong tayo! Guardillas: Tuntungtungen yo tan, kabebekta inpabalod dan pati dila yo. Samay istudyantin dengel ya angasawad anak nen Don Julio, ag la man makagatin ed sayan bahley ta kabosul na pari, lapud pamagpauges tod saray bangat day papari, tan panalsalita tod satay Rizal. Basal (Ataktakot): Ay, naka la sirin ana ko naka la, ta mangim

barga kay manuk (Mansalibanda.), tunog mo ra tay kaabungan. Kuan.ko no ag ontan. (Si guardillas onkurang r~ pigara ed kawigi.) Pigara may kuan mon nakaukolan ya manuk? Guardillas (Onbalingling): Saiamira konu lanti. Basal (Iesaes to lameD: Sapot rnon labin-anem, a? Guardillas: Atoy kuan yo? Basal (Iesaes to lamet): Sapot mon labin-anem. Guardillas: Anto? Basal (Ikasikasil ton idatdatak, ipuliges tod layag nen guardillas): Sa... pot.., mon.., la o.. bin.., a... nem. Guardillas (Aplosen to may inpuliges a layag yo): Ined s pangi akaran kod satay arum ey? Basal: Agay la inkamalkotagong mo salo. Isamad modya4 ta panapagan la. | Guardillas: Anggan a, ~o sikatoy kuan yo. (itl&~y toy kuran~i tO Kapigay pangisamad modva ev? Guardillas (Onlinga~! ed si Ba~al): No ag ko nisamacl] nagonoyan, natangtaun ia no wala iti r~in bilav. (©ldoub.) Basal (Nameneng): Anto may kuan tonmav sararnulyon! ogaway? Natangtaun? Awat... (lelek to.) abah[iw lan abayagI no isamad todya? Dangowan K 8 Basal: (Sankaegnay limaton kawanan so vara; akasalapday ed taklay to n kawigi so sakey a chaketa.) Bang say teniente Basal Anggan abeban betang. Ta diad barion kawalaan Singa met arin katawan. Sara.y dukan kakailian Igalang da tan tuekan Ta no manungpal na ganggan Onsoluk et ag onkulang. Nengneng toy ag met miroma Ed Capitan o anakbanwa Ta no diad simba tan fiesta Mansolung met na chaqueta. (Isolung toy sakey a taklay na chaqueta.) No varas lay walan egna Kaolibay met ya peteg na Samay teniente mayor ya Man-oley ya onkornadua. (Ituloy ton isohmg so komaduan taklay.) Guardillas: Anggan a, ~o sikatoy kuan yo. (itl&~y toy kuran~i tO Kapigay pangisamad modva ev? Guardillas (Onlinga~! ed si Ba~al): No ag ko nisamacl] nagonoyan, natangtaun ia no wala iti r~in bilav. (©ldoub.) Basal (Nameneng): Anto may kuan tonmav sararnulyon! ogaway? Natangtaun? Awat... (lelek to.) abah[iw lan abayagI no isamad todya? Dangowan K 8 Basal: (Sankaegnay limaton kawanan so vara; akasalapday ed taklay to n kawigi so sakey a chaketa.) Bang say teniente Basal Anggan abeban betang. Ta diad barion kawalaan Singa met arin katawan. Sara.y dukan kakailian Igalang da tan tuekan Ta no manungpal na ganggan Onsoluk et ag onkulang. Nengneng toy ag met miroma Ed Capitan o anakbanwa Ta no diad simba tan fiesta Mansolung met na chaqueta.
> (Isolung toy sakey a taklay na chaqueta.) No varas lay walan egna Kaolibay met ya peteg na Samay teniente mayor ya Man-oley ya onkornadua. (Ituloy ton isohmg so komaduan taklay.) Kanyan sakeyak natar~ Ed saray walay betang Ya lalakin manunaan Mabayani tan marangal. Et no walay onladya Ya anggan siopan kastila Magmaliw kamin amin ya Singa siwsiw ya abasa. Balet no kabukoran mi Singa kami lion tan tigre Ipakana mi bayani Ed saray kabahleyan mi. Anta no diad katuaan to Lapag rain man-ngaray indio Pasen mi lantin peteg so Aripey maruksan too. (Onliber ya onbatik tuloy toy onloub ed anggan ined.) K 4 Lantad (Telon No. 3) Cura tan Capitan: (Nalokasay telon si cura; onpaway ed pegley si Cap itan ya akachaqueta, sankaegnaan toy sombrero to.) Capitan (Akayokun ondagod pari, akatagey so sakey a lima ton mangawat komuy limay parin panpinsiwan to): Masantos ya agew, Cura (Ag to ited so lima to): Que, indio! Arntak ta linma kady an liputan moak, ta sikayon indio malarnang kayo. Capitan: Ay, andi arna. (Onsened.) Cura: Que, andi. Sika akikasakev kad sarav waluran provincias ya sinmungpa. Capitan: Ay, ag ko amta tan area. Ononaak ni~ onpatey area hen sikayo, no bihlang walay manggetmay maoges. Cura: Anto siri inakaran mo dya natan? Capitan: Lapud onsabi comisionadoy buis area, kanyan linmaak dian mikasi komud sikayon... Cura: Ah! onsabi sakey a makaole yon insurrectos, a? Capitan: Ay, andi a rea; ag ko amta tan amay insurrectos. Cura: Ag mo met amta may insurrectos oonlad sayan bahley~, Samay istudyantilyon Nanoy? Capitan (Iri-iri, mangugod olu to): Ay, andi amam; ay amtak ar ea, et kien... ; ay ag ko amta ama; ay satay kien area, bangno kien ama, agak pa mikienkien area, ya... ay... ag ko ratan area amtay kien... Cura: Bueno, bueno; maung sirin no tuan aliwa kan insurrecto; et ingen man-alwad ka; ta no andi, papaltog ta ka met. Amtaen mo ta amin day mamauges ya indio apa ltog la ran amin; bukod to.lambengat ninmay estudiantilyon Nanoy so nakdaan, ta ag da ni nalmo; et ingen wala la angankod limay guardia civil natan. Capitan: Onlaak la sirin ama. (Manpinsiw; o~poliktad na pigaran kora ng ed samay pinawayau to.) Ct~ra: Manpasalida kan agew tan labi ed saray cuadrilleros. Capitart (Onbalingling ed pari): On area. Ct~ra: Igapum natan a tampol. Capitarl: On area, onlaak la sirin area. (Manpinsiw; onpolikta~ lame t.) Cura: No walay nasiiman mon maoges a too, ipakabat mon tampol ed siak. Capitan (Onbalingling lamet ed pari): On area. Cura: No insurrecto, papatey mo la. C~pitan: On area, onlaak la sirin area. (Dagoe~ to lamet a panpinsiw an, onbuat lamet.) Cura: Ag ka manpapaandi tood bantahyan anggan anton horas. Capitan: On, ama; onlaak la sirin ama. (Dagoen to lamet panpinsiwan; tuloy ton onloub ed kawigi; si cura diad kawanan.) K 5n a Lantad (Telon No. 4)

Marta tan Julio: (Si Marta nalukasay telon a singa walay bengat lan gagawaen to. Si Julio onpaway ed pegley.) Julio (Mapaga; iwasak toy sombrero to): Ay, Marta! mauges a gi agawaan. Marta (Ataktakot): Akin, akin? Antoy agawa? Julio: Inbuat da konuy bakal na saray waluran luyag ed Filipinas, kua ne n capitan. Marta: Susmariaosip! (Mangorus lan mangorus.) Dinan ira konu agin luya g ey? Pati sayay Pangasinan kasi? Julio: Andi! sarayay waluran bandad abaten, manlapud Tarlac tan Nueva Ec ija. Marta: Et, panon agi ey? Nasabi kasi bakal yay Pangasinan? Julio: Ag amta; et ingen pati diay kawalaay erel; dakel la ra konuy wala y aral ya ineerel na saray cicivil. Marta (Mangorus lan mm~gorus): Av, katawan! Sara~an kasi sanasawa agi ey? Si Ilalo kasi ey? Si Nanov ev? Av, laon mo ra kari agi, pian nakabatan so ki papasen da. Julio: Panon no natalaposak met agi erel ed dala~ ev? Marta: Ay, sikaton tua. (Mansalibm~da.) Et anto agi maung a ga waen ta ey? K 6 a Lantad Saray gendat tan Ilalo: (Saya akapandong na "panolo~," agoluy buek t o; biglan onpaway ed pegley dingay pannangis to.) Ilalo: Ay, ina, ay ama! inerel na civil si Nanoy, inerel na civil! ( Nalukbob ed taklay nen Marta.) Marta tan Julio (Naskey iray baleg a kelaw tan takot): Anto? P anon? Inerel na civil si Nanoy? (Nagolu ran mauttg, oli-oliyen say salita ra ; mansalibanday Julio.) Ilalo: Iti la kari area, ta tumboken tayo. Marta: Laka Julio, laka agi, ta tumbok yo; ala ki lad tad dalan na panlo ganan yo. (Arapen toy Ilalo.) Ined so angiakaran dad sikato anako ey? Ilalo: Diman a siansiad pangawad Lingayen. Marta: Ag da ni kasi inyakar ed Ibali? Ilalo: Nakabatan mi lan siansiad dalan no ined so ingiakaran da. Iti la kari ama, ta ompan iakad dan tampol ed satay dali Bal Balabak, ta ontay dengel k oo Julio: Iakad dad Balabak? Jesus! (Batik ya alaen toy sombrero to.) < /i> Ita la sirin. (Onloub iran masigsiglat ed pegley.) Marta: Ay, Katawan, inak a Virgen Maria! ampayam imay manugang ko Katawa n; ilaban mo pa Katawan. K 7n Lantad (Telon No. 2) Nanbaras: (Logan tonyan lantad ekasen iray telones Nos. 3 tan 4; iya n so letreron "Pangawan" ed kawanan.) Nanbaras (Onpaway ed kawanan): Maung met a nianakan koy dukan panagbilay tan igaganggan lambengat so arapat kon pasen; ta no wala komuy pankan awnawaan day ahteng ko inpan~aral daak lagin siansia; sakeyak komun natan ed sar ay eerelan na saray cicivil tan nagpagpairap a iakad dad pangawan; kanyan maung met manayay anggapu aral to no maminsan. ( Ontunda no makalabas ed pegley ta n akabeneg ed samay pinawayan to. Ontuek, Nameneng.) K 8n Lantad Say gendat tan Basal: (Saya onpaway met ed kawanan. kanengneng tod si guardillas tampol a mansalita.) Basal: Akin salo et ayengyeng kadtan ey?

Nanbaras (Onbalingling a naalimpuat ed kataktakot to): AS kuan ko no wala lay mangerel met ed siak! Basal: Silok ka manaya. Nanbaras: Awey lanti, no akin et onyaak nanlapu la, inpakaabet kod samay manugang nen Don Julio ya sibabalu, tan akaran ya inolup na civil. Basal: Sibabalud? Inerel da awa? (Lupay ataktakot.) Marta (Mangorus lan mm~gorus): Av, katawan! Sara~an kasi sanasawa agi ey? Si Ilalo kasi ey? Si Nanov ev? Av, laon mo ra kari agi, pian nakabatan so ki papasen da. Julio: Panon no natalaposak met agi erel ed dala~ ev? Marta: Ay, sikaton tua. (Mansalibm~da.) Et anto agi maung a ga waen ta ey? K 6 a Lantad Saray gendat tan Ilalo: (Saya akapandong na "panolo~," agoluy buek t o; biglan onpaway ed pegley dingay pannangis to.) Ilalo: Ay, ina, ay ama! inerel na civil si Nanoy, inerel na civil! ( Nalukbob ed taklay nen Marta.) Marta tan Julio (Naskey iray baleg a kelaw tan takot): Anto? P anon? Inerel na civil si Nanoy? (Nagolu ran mauttg, oli-oliyen say salita ra ; mansalibanday Julio.) Ilalo: Iti la kari area, ta tumboken tayo. Marta: Laka Julio, laka agi, ta tumbok yo; ala ki lad tad dalan na panlo ganan yo. (Arapen toy Ilalo.) Ined so angiakaran dad sikato anako ey? Ilalo: Diman a siansiad pangawad Lingayen. Marta: Ag da ni kasi inyakar ed Ibali? Ilalo: Nakabatan mi lan siansiad dalan no ined so ingiakaran da. Iti la kari ama, ta ompan iakad dan tampol ed satay dali Bal Balabak, ta ontay dengel k oo Julio: Iakad dad Balabak? Jesus! (Batik ya alaen toy sombrero to.) < /i> Ita la sirin. (Onloub iran masigsiglat ed pegley.) Marta: Ay, Katawan, inak a Virgen Maria! ampayam imay manugang ko Katawa n; ilaban mo pa Katawan. K 7n Lantad (Telon No. 2) Nanbaras: (Logan tonyan lantad ekasen iray telones Nos. 3 tan 4; iya n so letreron "Pangawan" ed kawanan.) Nanbaras (Onpaway ed kawanan): Maung met a nianakan koy dukan panagbilay tan igaganggan lambengat so arapat kon pasen; ta no wala komuy pankan awnawaan day ahteng ko inpan~aral daak lagin siansia; sakeyak komun natan ed sar ay eerelan na saray cicivil tan nagpagpairap a iakad dad pangawan; kanyan maung met manayay anggapu aral to no maminsan. ( Ontunda no makalabas ed pegley ta n akabeneg ed samay pinawayan to. Ontuek, Nameneng.) K 8n Lantad Say gendat tan Basal: (Saya onpaway met ed kawanan. kanengneng tod si guardillas tampol a mansalita.) Basal: Akin salo et ayengyeng kadtan ey? Nanbaras (Onbalingling a naalimpuat ed kataktakot to): AS kuan ko no wala lay mangerel met ed siak! Basal: Silok ka manaya. Nanbaras: Awey lanti, no akin et onyaak nanlapu la, inpakaabet kod samay manugang nen Don Julio ya sibabalu, tan akaran ya inolup na civil. Basal: Sibabalud? Inerel da awa? (Lupay ataktakot.) Nanbaras: Inpan-abot day siko to; ngalngali onpilat so pagew tod elet na balud, tan ontan lay inpanpairap dad sikat0 ya ngalngalin ag ko abidbid; anggap u may americana to no ag

aysing ya indalem tan agaygayas na dala. Basal: Kapigay inpakaabet too? Nanbaras: Karemen, ta nanlapuak ed mamasagud. Basal: Kalamud! ag ay met lay kapalaran to! Nanbaras: Tan wala ni ray arum ya nabnabet-ko ya inerel dad nandoroman b ahley. Basal: Maoges sirin salo no ag ondolin so tood abung ompan nabaloan day toon erelen. (Mamaarap ed loub.) Nanbaras (Dingan met na ikorang tod loub): Arawi itayo met ang ankod satan; et ingen maung met so man-alwad. (Loub.) K 9 a Lantad (Pangawan.) Nanoy tan Civil: (Onpaway irad kawigi, sibabalud si Nanoy tan akaaysi ng na indalem. Si civil itolak toy Nanoy tekep na sara salitan maramsak. Saray a rum a binalud wala tad loub na pangawan.) Civil (Itolak toy Nanoy): Siglat too, pian makapansibkel ka lay kasala nan modmad pangawan. Nanoy (Narugso): Ay, Katawan! kasian yo met kari kapara yon to o ya ag onung pairapen. (Dingay ialagey to.) Civil: Je! (Depakan to; kulataen to; nirugso lamet si Nanoy.) Siglat mo ingen, ta no andi, igaygayugoy ta ka. Ali, alagey. . (Segkalen.to. Onggapuy singawey na dangowan.) Maganu, alagey. (Dugad igapuy dangowan.) Asawan bilay ko gala, to ala moak Ya piramayen ed masulit mon palad Ta piano nipaksa lay duksay toon paklap. Oley ed Espafian tutuekan rain Lapag day ahnak na dali Filipinas Akin et ag mo ikanay tonung ya maalas? Akin et iabuloy moy lames tan damsak? Ay, Ay! Sayan pansibek tan pan-ingel na puso Sayan segsegang ya kabibitkelan ko Sarayan amin ya irap dengel mo Dios ko. (Onpasag.) Dengel mo Batala, piaet moy pantawag Tempey moy nangis tan luak ya mansaklayat Sibeg kad pinalsam ya wadyan nipasag. (Onalagey.) Ined kan patey, sakit ag ka mangganat Akin et ag mo ganoan so mangalad siak? Gala, pian napera la ray mangaramsak Gala, ta panganggam la yay makdon irap! Ay, ay! (Diad sangpot na dangowan idingan toy kipasag to lamet.) Jtflio: Anggapu 1~ ana koy kakanaay kiwawala tad sayan pasen, ta wala la d loub na pangawan si Nanoy; ag mo ya napisalitaan ono napinengnengan. Ita la in gen; pabiskeg moy pusom ana ko pian malikak so kalakal a mannunot na makapangila bad asawam. Ita la (Egnaan tod taklay.) Ilalo." Bantayan ko ladyay asawak ama, anggan diaak la natemek. Jtflio: Lingun baleg itan ana ko ya kanunotan mo; aliwan matonung itan a panangaro. No inatey la komun, nayarian mo lan anapey patey mo met no sikatoy l abay mo; bangta mabilay ni, anap mo sirin so kilaban tod patey. Ilalo: A~ ko la balet nanen~en~ so asawak no pateyen da bihlan~ odino ipalis dad a~um a dalin. Julio: Et, labay mon imatunay pamatey da no bihlan~? II~lo: Labay kon mi~amayak la ed an~an anton kasun~-palan to. ]ulio: Lin~un baleg itan ana ko, manisia kad siak. Ira la in~en ta nunoten so ma kapaabi~. II~lo: Paulyan yoak ladyan ondalin ama, ma~maun~ ni hen say taynan koy asawak. ( Ondame$.)

K 11 a Lantad (Saray gendat tan si Basal) Basal: Don Julio! (Dagoen ton pidakolapan.) Julio: Ay Basal; wadya kimet manaya. Anto met so pinegdat yo? Basal: Singa met sikayo tan saray katumbokan, kon linmadya; salanti say idalaw ed saray agagi tan an-anak ya sinabi ri manugang yodtad pangawan. Julio: Anto ray ataltalapos yodtan a balitaey a nipaakar ed sikara? Basal: Akin, ag yo ni nadngelan so pangiakad dad sikaran Balabak? Ilalo (Ontangwa): Iakad da tad Balabak mama? (Kalkalnaan toy onala gey.) Basal: On, ag yo tan pan-ermenan; pisalamatan tayo ingen... Ilalo: Pisalamatan so kibantak dad arawin dalin? Basal: On, ta singa la bihlang nakal so kapalduay kaatapan. Ilalo: Akin ey? Basal: Onung na kuan day makatalus; sarav ipapalis ed arum a dalin, araw i la rad balay paltog, arawi la tad patey. ! Tua met anganko, ta, antoy pangiara wian dad sikaradva no talaga da ra komun a pateyen? Julio: Tua tay kuan yo. (Arapen toy Ilalo.) Tua ta~ Ilalo. Basal: < /b> Kanyan siak tan saray arum a dalaw onpawil kami la, pian makapantadia kami t aruken da odino ipawit mid sikara ya nakaukolay laman dana saratay dinalaw mi; e t no antoy kuan yo manoolup iti la. Ilalo: Tua kasin ipalis da tad Balabak mama? Basal: Singa yo la sankanengneng; sa lambengat ta ag amtan agew. Julio (Diad si Ilalo): Mila ita la sirin ana ko, pian maka-pannunot ka met na onkanad asawam legay pibalbalita no kapigay ipikal da. Anggapuy amtak a nagawa tadyan kaabigan. (Siagien toy Ilalo ya pali~c~palig.) K 12 Lantad Say nakdaan tan say Alcalde tan Conserje: (Sarayan du~ < i>onpaway irad kawigi.) Alcalde (Ontantad wangalay pangawan): Amin yon wadya( sayan pangawan a la yo la ray balbalkot yo ta iakad kay~ natan ed Balabak; wadtan la rad paway na bakod so sara, sondalon mangolup ed sikayon anggad vapor a loganan yc (Arap en toy conserje.) Loub ka ta balud mo ran pansisipolen. Ilalo: Akin ey? Basal: Onung na kuan day makatalus; sarav ipapalis ed arum a dalin, araw i la rad balay paltog, arawi la tad patey. ! Tua met anganko, ta, antoy pangiara wian dad sikaradva no talaga da ra komun a pateyen? Julio: Tua tay kuan yo. (Arapen toy Ilalo.) Tua ta~ Ilalo. Basal: < /b> Kanyan siak tan saray arum a dalaw onpawil kami la, pian makapantadia kami t aruken da odino ipawit mid sikara ya nakaukolay laman dana saratay dinalaw mi; e t no antoy kuan yo manoolup iti la. Ilalo: Tua kasin ipalis da tad Balabak mama? Basal: Singa yo la sankanengneng; sa lambengat ta ag amtan agew. Julio (Diad si Ilalo): Mila ita la sirin ana ko, pian maka-pannunot ka met na onkanad asawam legay pibalbalita no kapigay ipikal da. Anggapuy amtak a nagawa tadyan kaabigan. (Siagien toy Ilalo ya pali~c~palig.) K 12 Lantad Say nakdaan tan say Alcalde tan Conserje: (Sarayan du~ < i>onpaway irad kawigi.) Alcalde (Ontantad wangalay pangawan): Amin yon wadya( sayan pangawan a la yo la ray balbalkot yo ta iakad kay~ natan ed Balabak; wadtan la rad paway na bakod so sara, sondalon mangolup ed sikayon anggad vapor a loganan yc (Arap en toy conserje.) Loub ka ta balud mo ran pansisipolen. K In Lantad (Telo~ No. 4)

Marta tan Ilalo: (Nalokasan ira na telon.) Marta: No satay kuan mon onla kan diwagen imay abung yo tan arum nin ata ynan yodman, paulyan mo la ana ko, ta si aman lay onla. Saman a kaarawi tan piga ran bahley so baliksaten mo; ag amtay nagawad sikad dalan. Anto tay ibabaga tonm ay sulat nen Nanoy a naawat mo? Ilalo: Ibabaga to lantin laen ko konun nengnengen iramay ataynan mi; kan yan onlaak komun; ta malasakey taun la natan nanlapud samay inpanaynan mi, et ag amta ni antoy agawgawa ra la. Marta: Paulyan mo la, paulyan mo la, ta si amam lay onla. Arawi ta kasi tay Balabak? Ilalo: Arawin siansia, ta walad biek na taew. Marta: Bukbukod to kasi in palis dadman? llalo: Andi, dakel ira. Marta: Taga ined iratay arum-ey? Ilalo: Taga nanduroman bahley, nanduroman luyag. Marta: Anto konuy gawagawaen dadman ey? Antoy panbibilay da ey? Ilalo: Bengabengat ladtan konuy pakimkimeyan dad sikara ya ambelat; manbeka ray dalin, manpalaspas iray pagetpet, mansakbat iray nambabangil; anggapuy tinandaan a kimey. Say panbibilay da konu kamoti lambengat no arum. Marta: Kalamud! Kahsi met la ra! Anggaman ontan, magrnaung nin aminlibu tan ana ko hen say agawad saray arum ya pinapaltog da ra; dakel so ag la insabid pangawan; dakel so ag la sinalaysay; pinaltog da la rad daladalan. Kanyan pisal amatan lambengat la ana ko ta mabilay ni Nanoy tan wala ni daiset ya ilalo ya si kato et makapawil. Ag to nasasalitad sulat to no kapigay kabolus da? Ilalo: Say kukuan to pa et dengel dan magano la konu. Ngalngalin tua anganko, ta abayag met lan tinmunday golu. Tua man manayay dengel tayo ya saray kakastila t an saray simungpa ya ingangaran day insurrectos nansisingbat irad satay palandey a Biaknabato, et akapan-aabigan ira. Kanyan si Aguinaldo ya pangolu ray sinmung pa tan saray manunaan ya ibiba to, wala rad Hongkong, ta initdan iray kakastila na apat a lasus libuy pisos dapot diman la ra man-ayam, pian ontunda lay bakal. K 2n Lantad (Telon No. 2) julio tan sakey a balolaki: (Saya onpaway ed kawanan sankaegnaan toy sakey a papil ya babahsaen to. Kasabi tod pegley ontunda, et siansian manbabahsa. Onpaway ed satan si Julio ed kawanan met kanyan ag nanengneng nen balolaki.) Julio: (Tapoken rod abala si balolaki.) Balolaki (Diad kataktakot to napapuat ya onbalingling): Saagew mama Don Julio. Julio (Makaimis): Ontan met . . . Angabiig lagin dinmilun sali ta ya inkorit na masimsimpit a lima so nilogan ed satan a sulat, a,wa? ta akit a g la nisabid abung a bahsaen. Magayagay bilay n\/i bolaki! Balolaki: Anto met so dinmilun kuan vo man~a; nitan ya maoges iti lameta y! Iulio (Ataktakot): Akin ey? Balolaki: Bahsa yo yay ibubunong day" papari va sulsulat (Iawat toy papil). No sulat na inarok itan, bahsae~ kod walay makanengneng? Julio (Bahsaen ton ag ikasil): Bakal lamet! Anto lava Katawan! (Iweyzoey toy lima ton akaegney papil.) Wadman nin lamang Balabak ima y manugang ko, wala lamet so bakM; wala larrtet so pakagoluan. (Pawilpawilen ton bahsaen so sulaL) Wala lamer lagi kilanuran rod saya. Balolaki: Et sananey natay nagawa mama. Talagan anggap~ lay nabunad sika tayon indio. Jtflio: Ya? pateyen da iti lan amin? Balolaki: No nasarag da itayo; sikara balet so galpongen tayo no nasarag ti ra; et say labay kon ibaga so, anggapu natan ed sikatayo so ag mibiang ed sayan bakal. Julio: Pati sikatayo met diad Pangasinan? Balolaki: On, Wadtan iray manaakadoakad a kaluyagani tayon manpapaayos e

d maamut. Julio: Manpapaayos lagi ed itulong ed saray kakastila, ta sikara lanti s o bakaley americano, ya aliwan sikatayo onung ed sayan sulat. Balolaki: No onthlong ed saray kakastila, maamut so panpaayos da? Diad s aray americano, mama; ta natan Aguinaldo... et ingen ag yo ya tungtungtongen, ta no andi, mmn, (Imari toy pangednged day beklew to.) Si Aguinald0 akikasakey ed saray americano, et . . . (Esaesan toy ~nabayag, singa bihlang tungtongen to so isabi ray americanos ed Filipinas.) Julio: Bakalen tayo laingen iray kakastila? Anta indaydayew day kaoyamoan tayon papangasinan lapud ag ti inpibiang ed sayay apalabas a bakal, deralen ti laingen natav inkirayew tayo? Deralen tayoy panangaro ray kakastilad sikatayo? Balolaki: Anto la ya kayo mama! Kawananen yo tan a pangaro tan inpangira yew day kakastilad sikatayo, ag yo amta balet a nunoten ya balbaleg iman a senge g na balaw day arum a bahley ed sikatayo, ta ag ti amtan isakit so nianakan tin dalin. Julio (Inpawil tod balolaki so sulat dingay ikorang ton onloub): Ag ko la amta no panuy maung a panagbilay ya ag nasigensigen so too. (Loub.) Balolaki: Kalamud irayay totoon daan; dapot no ag ira nasigensigen, angg an aripen lan aripey kipapasen da. (Loub.) K 3n Lantad "BALABAK" (Takel.) Nanoy tan saray ibiba ton inpalista tan sakey a cabo na infanteria: (Si Nanoy so maparungtal; wala ray manpapalaspas, wala ray mansakbat na oloren d an pinalaspas; wala ray manbebeka. Akacamiseta ray arum, camisadentro ray arum~ Nandoromay arap datan kipapasey laman da. Si cabo manliwagliwag ed bandad kawigi ; akafusil.) Nanoy: Pinablik ya llalo, aned ka wala? Aned ka naalmon ligliway mata? Niay maermen kon puson mailiw ed sika Tempey moy nangis to, ponas mo ray luak. Ilalo: (Walad loub; aliling toy waJad Luzon.) Ay Nanoy yainarok, aned ka anapen? Aned ka inpalis na maruksan oley? Dinan ya dayat so laen kon langoyen Pian naalmo to kanyay mailiw kon pagew? Amin day inpalis: Diad dali Balabak, diad dali kairapan Siopay pandaleman ed pait na segsegang? Si opay alagden ya diad irap miramay? Siopay onaralok ed toon manay-ay? K 4 a Lantad Saray gendat tan say mandajero: (Saya onpaway ed kawigi.) M ensajero: Amin yon inpalis diad Balabak ala yo la ray balbalkot yo, ta onlogan kayod vapor ed sayan agew ya onpawil lad Luzon tan diad kaba lbahleyan yo. (Onloub ed kawigi.) (Amin day mankikimey onalagey ira, sankaweywey da ray kagkagawaan ya pankikimey da, onarap iran malikeliket ed publico.) Dangowan (Kasuldongay No, I1) Amin: Dalin ya Balabak, Dalin ya maliga Dalin ya mapalad, ta sinlog na Ina Say maermen rain puso ingesna to natay Sibek na patanid ya ontaynad sika. (Diad pangolit day "Sibek na patanid, etc.," dingay panakbat da~ saray inpan kimey dan kagkagawaan tan il~orang da la onloub.) K 5n Lantad (Telon No. 4) Julio, Marta tan Ilalo: (Onpaway irad kawanan di Marta tan I lalo, insan onpaway si Julio ed kawigi, akasombrero.) Julio (Walna toy mapaga; akad toy mapalney; iwasak toy

to): Ngalngalin ontubat so golu no tua tay dengel. Marta (Atak t~kot ira): Ya, anto tan? Antoy dengel? Julio: Walay ibubuyak day papari ya sulsulat ya kukuanan dan saray ameri cano bakalen da konuy Espa~a. Marta: Antoy pibiangan tayod satan ey et wadya itayo ed Filipinas? Julio: Ag mo amtan sakop itayoy Espafia? Kayan americano, laen dan bakal en iray kakastila ya wadya. Marta tan Ilalo: Ay! Katawan! panon tayo lamer kasi? Ani0, lamer kasi na gawad sikatayo? (Tan arum nin salitan kaogaliy~yl ompaga.) Julio: Kukuanen day papari ed saratan a sulsulat ya saray americano maog es ira konun totoo, aliwa ran kristiano, inaayet konuy kagagawa ra. Kanyan nepeg ti ra konun bosulen, a!~ ya ondapit itayod sikara. Marta tan Ilalo: Ay, Ina rain Virgen Maria, tt~lon~.an mo kami Katawan! (Tan arum nin singa sarayan salita.~ Julio: Wala balet so rnaam~t a dengel, at s~wa ag yo tungtungtongen. Marta: Ya, anto? Julio: Say kuan da ta saratan konuy americano kakasakey ira hen Aguinaldo; kanva n onla radvan ontulong ed sikatay0 ya mamagit ed Espa~a, pian nagamoran ~ayov pa laway. Inggapu ra la konuy bakal ed taew. Dengel ya sarav inpalis ed Balabak ipa wil da la ra diad l~uzon, no ag da ni ra kasi inpawil. Ilalo: Anto lay ag ipangisuslat hen Nanoy ey, no tua tan bihlang. Julio: Mapatnag lan walay makalanud; et diad isip ko say dilin alwad to; ta sian sian amta ton ag nepeg iratan ya isulsulat. K 6n Lantad Saray gendat tan si Actual: (Saya onpaway ed pe,,~ley.) Act ual: Saagew ed sikayo Don Julio. Julio tan Marta: Ontan met ed sikayo. Loub kayo Actual, yorung kayo. Julio: Anto ray .balbalita Actual? Actual: Sikato lanti nilak dia Don Julio, ta opapeten k0 warid sikayo no tua ray dengel ya abayag la ra konun sinmakbit diad Filipinas so saray americano, iba ray Aguinaldo. Julio, Marta tan Ilalo: Sinmakbit la ra? Actual: Akin ag yo met ni amta? Saray ngayew ne~ Aguinaldo wadya la ra k onud Nueva Ecija; onloub ira konu diad Pangasinan ed pigaray agew. Ag yo amta er el ed bie~ tan biek lamet? Julio (Lupay mapaga): Wala lamet so erel? Actual: Alablabas nen samay inmona! Marta tan Ilalo: Anto la ya Katawan? (Ta~ arut~t ~li~l salitan kaogaliyay na pagaan.) Actual: Natan wala ray cicivil a manbabantay ed convento, et mapadnak la n mipaltogan ira no loubay katipunan yah i bahley. Sikato tay kawalaay kapagaan. Marta a t Ilalo: Ay, Katawan! panon kasi? Anto kasi maung ! a gawaen tayo? Ined kasi amutan tayo no bih|ang? ~ (Nameneng iran amin.) Actual (Lupay nisegawan): Maya kayo pa, ta singa walay ungol. (Ont akiling ed dorongawen.) Ay, maoges iti la agi ko; (Mansalibanda.) kibatiktik la ray totoo; nilouban da lay bahley. (Tampol a nagolu ra, manpolipoliktar iran manbabatik. Ontanol so cornetay ba kal ed bene,~ na lantaran, onsa,c~inunod a tampol so dalakurok na paltogan, ding ay pangibelbelyaw hen Nanoy ha: Avance! . . . avance! . . . ed beneg na lantaran tumbokey eyag day ibiba to.) K 7n Lantad Kakiewan: (Diad sayan kilantad na kakiewan ikalen so letreroy Balaba k.) Saray gendat tan si Pari, Civil tan totood bahley: (Manbabatik iran manpolipoliktad, panbabalsan dan kebkeban so arap day bastidores. Onpaway-onloub

iray katipunan ya Singa ra mangoosil so wala rad amut iraman. Diad o pitlun pawil na sayan gawaen da narumog da ran onbabatik di Pari aerel day pari, paulyan da nin onbatik ed loub si civil. Onpaway si awes na Capitay Katipunan, akasable.) Mario (Sankatekmel toy pari ya ido~gud si N~Izoy): Nia la o samay toon akanlinaway inkapagpairap yo. Nanoy: Say asawak so kaliktan kon nanengneng ya aliwar satan a too. banda.)

kayari pidua tan Civil. N Nanoy a nank Capitan mi s (Mansali

K 8n Lantad (Saray gendat tan si Julio.) Julio (Biglan onpaway ed kawanan, batiken toy lakapey Nanoy): Ay, Nano y! sika manaya ana ko! Nanoy: Ay, Ama! Kawalaa nen Ilalo? Kawalaan di ina? (Lakapen to.) Akit ag yo ra iba? Julio: Wadman ni rad nan-amutan mi, ta nen nadngela~ midman ya sikay pan golu ray linmoub, ag kami wari manisia; , kanyan bukod koy linmadyan ninmengneng no tua kasin sika. Nanoy: La ki la sirin ama ta ala yo ra legay pangited toy bilin ed saray ayuraan ko. (Makibomatik ya onloub si Julio.) Nanoy (Arapen to ray ayuraan): .Anap kayoy panpainawaan yon pasen, ta anapen koy asawak. (Onloub iray ngayew ono ayuraan pati parin sankaegnaan dad taklay. Ontumbok a tampol ya onloub si Nanoy ta ekalen toy sable. to pian saya ag diwaldiwal no m andangowan iman.) (Nanoy tan Ilalo.) Dangowan K 12 Nanoy (Dingay ipaway to): [lalon bilav ko! Ilalo (Dingay ipaway to ): Kailiw kon asawak! Nanoy: Gala la, ta siak lay onlakap Pian say kaermenan ko lay naponas. Ilalo: Diad saray limam salod mo ray luak Ta lua ray liket kod inpawil mod siak. Nanoy: Manggangga |a ray kairapan Tan pait na gonigoy kalakal Ta say ataynan kon limgas mo Apawil ko lanlamang. Ilalo: Mangangga la ray dageyem Tan luak matak ya man-aklebey Ta pinmulang kad siak Ia Nanoy Ya kinlong kod sina gel. Duo: Say kelep na ermen tan paga Ya angobot warid gayaga Nanwakas tan apalin la " Ta pinmelna kan liwawa. Nanoy: Diad makapagigmit a pangawan Tan diad saray dinalan kon kaatapan Satay ngaran moy pitagleey tan pitamitam kon naynay Ya panemtempey na kaermenan. Kapag nasabi lay lahbi diad malinak a tawen Say kail-iliw kon lupam diman ko anap-anapen Et no alingis ko lad satay liga ray bibitewen Singa ta ka la naamayo, singa ta ka la anengneng. Say samiong tontay aping mo no dia baler ed agew Singa isipsiplog ed siak na palayupoy na dagem. Ilalo: Diad segsegang tan irap ya insungdo Nen sika lay nisian ed diking ko Andi arum no ag say patey lay apasakey ya ilaloaI~ ko Ya mamaanggay ermed puso. Kabuasan, ngarem tan lahbi andi ebas kon mandasal Ag lahwas onsiay pusok ed Dios a sankamaaroan Katulongan kon mikasi luad matak ya mansalmav Ta itdan to ka komuy sungdon mangitepel na kairapan. Kapag nasabi palbangon li-i ngan koy pan-itaw Anapen ta kad abay ko ya limengay laman. Say nangis ko tan pan-ingel

Saray tuak a man-aklebey Tan say dasal kon agew-agew Dinge! tan insibeg na tawen . Nanoy: No ag lapud sika mablik ya Ilalo Naandiak lad sayan pulo. Ilalo: No binrnayag ni so inpawil mo Asabi moak la kamun ed lobukko. •. o Antoy kana ray bibitewen Nanoy: Antoy kanay bolan tan agew Ilalo: Antoy kanay dalin tan t awen Duo: No andi kan ligliway ermen Nanoy: Dapot wala kan pi-am ayon Tambayo tan gayagay puso Masarag lad siak a panbilay koy Maandom ya panangaro. Duo: Gala (Nanoy, IIalo) gala Ta ipaksak so iliw kod sika Ed iangub kod aping mo ta Plan say ermen ed pagew manwakas Niay pusok a manpokal Dakop mod saratay limam Ta pian ditan mo la naliknay Liket kon ag nasabaan. (Say kaonuran a "calderon mansened anggad loub.) K 10n Lantad Piro tan Suan: (Onpaway irad nantupag a diking na lantaran Si Piro, piley tan digarang, kawes na katipunan. Man-abet ira~ pegley.) Suan: Anto ray agawam natan Piro ey; nakad mo la inge angarum na salim. Sikato tay kuan ko et, ta akibiangbiyan ka nin kagot ed saray sinmungpa. No ag k a sinmian ed sia ag ka komun apileypiley. Nanengneng mo tay amutan ko n( kaplesa y golu; masalsalimbeng; anggan saray gigilata ag da~ narumog. Piro: Ay, Suan! sikato tay ag tayo aligwasan a taga di; sayan luyag, ta dakel ed sikatayoy ag da labay so mibiang saray ankabaleg a kanunotan; bukod na inaklo s o amta r alagden a singa sika natan. Naahni lagi no maligen 1 pakaoley tayo awey no ag sikay manunan misamsamsar~ ed betang, anta bukod na nan-amut-amut so gina wam. Su~m: Et, no aragas kan tinlos na bala, anto bihlang agonggonamey? Piro: Agay lay pankawanan rood satay bilay mo anta bil~ na aripen. Say manbibila y ed inkaaripen, anggan sanlib~ patey ag to nepeg a takotan no nisengeg ed amang i ted sara~ mangaripen sikato. $~n: Andi ta tua tay kuan too; bangbalet... Piro: Anggapu ray bangbalet no nipaakar ed say~ Omameng mo Suan ta say ateng ya ag mannunot na kaabig~ day ilalak to, maranay to naahnin akoen dimad utel na lob ~ so maditan agew na sarayan ilalak. Anto la kasi kuanen d~ naahni na saray ilal ak tayo no ag ti nunotan natan ya patawir~ iray magayagan palaway? Anto la kasi kuanen da no pauly~ ti ran onsublay ed sikatayod inkaaripen? $~n: Wala met balet so kaabigan rain inmamut-amut. Piro: Anto bi hlang ey? Suan: Walay ontatalid sikayon pinmataak ed bakal no naoput ki la~ Piro: On et, anggan ined kawalaay patey, tan diad amuta maatap met so bi lay. Ag mo amtan dakel ed saray inmaamut so pinapatey na saray mureng tan duksaa n a totoo? No pinat~ da kadtad nan-amutan mo ya singa, agawad saray arum, ant~ k omuy kakanaay inpatey mo ey? Suan: Magmaung ni baler ya aminlibu so nan-amut-amut hen say gin awa ray arum a karalinan tayo, ya nakad da lainge~ tinmulong ed saray kakabosul; sikaray manunan nanpaira~ ed saray karalaan da. Anto kasin otek so walad olu ra ? Ant~ kasin puso so walad pagew da? Piro (Dingay ikurang ton misiyan): Ay, ay, ay, salo; ag mo ]~ tan tungtungtongen ed siak ta naluod so piley ko. (Ia yag to. buntal to.) Talagan saratan ikukotkot iran mabilay.(Tuloy to lo ub.) (Onloub met lay Suan.) K 11 a lantad (Telon No. 4)

Ilalo at Nanoy: (Onpaway irad kawanan dmgay s~ditaan..) Ilalo (Tekep na imis): No andi kapalaran ag ta la lagi nanegneng, awa? Nanoy: Say arom Ilalo, tan say tawen so angantabay ed siak. Ilalo: Akin balet et ag mo la inpakpakabat ed siak so inpangipawil dad s ikad Ibali? Tan, panoy inpakapilimog rood saray sinmungpa? Nanoy: Andokey itan a osa-osa; naahnik la tungtongen no naponas la ray b anabanal tan onamulang lay gendat a kareenan. ~ Ilalo: Et, say inloub yodya, akin et ag mo la inpasak bay ey, pian akapanparaan kami komun? Panon no apatalosan kami bala yon linmoub ey? Nanoy: Laloy kaogsan no pinasakbayan takayo, ta amtan say dalin nanlayag . Andi saew komun a nilawag so iloub mi; et no akabatan nen cura ya siak so pang olu ray onloub, awey no ag kayo inpapatey ya amin di area, lalo lad sika. K 12n Lantad Saray gendat tan si Julio tan Marta: (Onpaway ira~ ma ntumbokan ed kawanan met.) Julio (Diad si Nanoy): Maung ingen ana ko ta nilaban kad saray dinlan mon kaatapan, tan ontan mi met ya ataynan m0. Nanoy: Natan yo la nanengneng ama so katuaan tonmay salitak nensaman ed sikayo, ya say Dios w ala lahwas ed sara~ napasegsegang. Samay sankabalgan ya alan ginalpong n l sake ya ulmog. Mario: Itepel yoak balet kagalang rain Capitan ta makaebatak ed samay kuan yon i bolus la ra. No ibolus imay cura ta ontan bilang so dalay katonungan, akin et ib olus met yay civil? Say toon maramsak ed dili ton karalaan lapu bengat ed taku t od saray manangaripen, nepeg a tadtaren, galpongen insan ipabuag ed ayep so lama n to. Nanoy: Nunot mo balet Mario ta satan gawa ray toon maramsak. Say angibuatan tayo n Filipinos na bakal, lapud bosul tayod karamsakan ya inpakpakana tad sikatayo n a saray kasungpa. Et no kabosul tayoy karamsakan, akin et agamilen tayo? Aleg ko mun; masarag lan dosa to so puut na dili ton kalakal no nanunotan to ray ginawga wa ton panamairap. La ka ingen ta tawag mo la ray ibiba, ta bilinen takayon amin pian makapanliwagliwag ki met la. (Onloub si Mario tan Civil.) Dangowan K 13 Nanoy: Andi sungay ed anggan anton ganggan Andi simek ed pantepel na kairapan Andi pilalek ed kapalawayan Onyay panagbilay day kuan dan indio nen panaun aman. Duo: Say panaun aman sikatoy kuan ya Panauy kelep tan bulag a pananisia Panaun tonmay oley a maruksa Oley day paparin kakastila. Marta: On et, ag komun nipeg ana kon bosulon iray papari~ ampoti, ta... Nanoy: Onud-onur ed kagagaway too so walnan ipakanad sikato. Marta: Aleg la komun a ditan iparalan. Sarag lan nunoten ya sikaray akau tangan tayoy silew na kakabatan. No andi ra, ag ti ni komun lagi amta ray mangat awen a bangat; anggapu ni lagi komun so walay aral ed sikatayon indio. Nanoy" No tua komun itay kuan yo ina, diad loub n~ masoluk a talunlasus taon ya ipan-oley dad sikatayo aliw~ labat komun ya onyay kipapasen ti natan. Angited ir ay silew et ingen makuykuyep, ta ginimperan dan tuloy so dalang to lapud ag da l abay so nasput ya aligwas tayo. K 13n Lantad Saray gendat tan si Mario tan Civil: (Sankaegnaan nen Mario ed takla y si Civil irad pegley.)

Mario: Nia met Capitan mi so samay civil ya nanpapairap ed sikayo. Antoy gawaen mid sarayan pinalsa so civil tan samay pari? Nanoy: Inbolus yo la ra, ta anggapu man lay nagawaan da natan. Julio: Panon ana ko no makapawil ni pakaoley day papari ey? Awat kaskasi an itayo lamet? Nanoy: Anto la tan kayo ama! Agay lay ag kaekal ed nunot yo na satay ta kut ed pari. Anggapuy gawa tan anggapuy pinalsa ya ag mangangga. Say walay gapu to wala met so angga to. Asabi lay angga na pakaoley day papari; ekal yo la tay takut ed sikara. llalo: Saray lames tan saray karamsakan Nasmak ed saray oley na panaun aman Makdel a kelpa so kaalimbawaay Nintan dayan balbahley a napgaan ed katonungar~. Duo: Say panaun aman sikatoy kuan ya Panauy kelep., o etc .... etc .... (Vse 2a estrofa.) Cuarteto: Pangaskasiay kabibilay Day at-ateng ti nensaman Segsegang ya andi kaolibay So intepel dad panaun aman. Ta diad samay pari cura Ya "Area" no tawagen da Say pasen dad alimbawa Aripen ya andi niroma. Kanyan anggan lupa ray manim-imis I & M: Puso ra balet mannangnangis Amin: Et ag da ibesngaw so irap dan ansakit ~ I & M: Ta ompan laloy datngen dan sulit Amin: Et samay sibek, nangis tan panay-ay I & M : Insibeg rfgamay katawenan Amin: Kanyan mangangga la natay kairapan I & M: Ta ag la onpawil so panaun aman. Amin: Panaun aman. K 14n a Lantad Saray gendat tan amin day arum: (Saraya diad ipaway da ag da aalagden so kasungpal na laineng. Kaebas na kaonuran a pangibagay "Panaun Aman" onpaway iran tampol ed pegley, ononay Mario sankaegnaan toy pari ed taklay, man umtumbok iray arum, iba ra met si civil.) Mario: Ag kari manepeg kagalang min Capitan no sayaaI pari ya maipangaw tan amap atey ed amin da Ia wari walayi aral ed ,s, ayan bahley et ipakanad sikato so kab aliksan tonma~ salitan say makautang manbayad ? Amin day arum a ngayew: Manepeg! manepeg a tuloy!.! sikato tay kerewen mi kagala ng a Capitan! Nanoy: Nunot yo, amin yon ibibak, ta sikatayon totoo ag iti apalsan manpapateyan . Sarag la komun a panliketan tayo so inkilukpos ti lad inkaaripen. Ibolus yo la onung na kuan ta andi iti lad kaatapan. Manlapud sarayan agew balo lay panaun; say panauy kelep tan maruksan oley angangga aliling toy inatey ya ag la onoli; k anyan nepeg lan ingaray "Panaun Aman." Dangowan K 14 Bibii: Natan ta angangga la ray Er-ermen tan kairapan Ta pinmelnak lay maligan Banway nasput a palaway Panpelengay pamalet Na inaagin arowan Pian magnayoy agamoran Ya kainawaan. Amin: Daray la natan so dalin aya Ya inlaban tan inlagak da Na mabayanin manangayora Ya poli nen Lakan Dula. Taynan ki lan kabosul min lapag Ya frailen manamairap Taynan ki fan maramsak! Ta ynan ... ! diad Filipinas. Oh, Filipinas, dalin min kagalgalang Musia na dayat ed dapit letakan Simpey gaya gan paneg-egagepan day Totoon lapag ed dapit seslekan. Saray ahnak mo ag da kawa nanen ya ibagat ed sikay Dilin bilay da no nakaukolay galang mo tan kainawaan Di ad palandey, lawak, takel o diad dayat a maawang Segbaan day patey ya andi duaruwa no sikay pansengegan. Saray tuan ahnak mo ag d

a ka panbenegan Anggan anton irap mo piramayan Bangta sika~ mablin dalin dan nia nakan Diad sika ialay day magted dan bilay. Ang Kapangyarihan ng Pilak (Pacayari y Pilac) Catalino Palisoc Escena I (Diad abu~g hen D. Ariston, a sakey ed saray walay cuarta tan sesele~ged bal ey: acayoro~g a mambabasay talagew: si anac ton Angela acayorofig met a mambabas ay libro ed abay hen area to: saray duaran anac to ya Angela tan Elisa manaaral irad colegio ed Manila: si asawa ton dofia Magdalena maliket ed panguingue.) Ariston (Onalagey tan igaton toy talagew periodico, insan uncurafig a onsinged ed anac to): Aned so cawalan nen Elisa? Angela (Ontondan mambasa): Wadtan pa man a mandarait. Arist on: Satan a ugaw agto amtay mantaligaygay, aliwan maliket ed pasiar, caboso l to met so sayaw tan agto labay so ! midene~gdene~g ed saray capara ton marikit . (Pausa.) Bocod caliketan ton gawaen so manasicasoy loob na abu~g. Angela: Agto i~gen labay so miropdoipod saray atatagey a totoo, anta kia tageyan to comon. Ariston: Mapilit lan ontan, ta sipud lantin agto labay so dene~g, tan ga wan kinoconwari. Angela: Nalili~god satan a gawa to ta i~garan day supuc. Siac i~gen sica ray labay con cadoipo tan carene~g so ma~gayaman tan atatagey a totoo. Ariston: Sica ta maliket cad doipo, mapilit lan ontay labay mo. Angela: Wala ni met imay cuandan: "Ne~gne~g moy pilimogan mo, ta sieatoy incasica." Ariston (Puyuken toy olo to): Saman met si inam angapo lay walad olo to, no cayari ton ma~gogto, satay panguingue. Angela: Paulian yo la ra labat, ta matatken me~ iara; insan ancacabaleg cami laya nayarian mi ran sandian a manasicasoy loob na abufig. Ariston: Talagan agco met aboloyan no ugawugawen hi, ta satay sugal wa~g alay casalanan. Escena II (Ompaway si Mariano ya ugaw da.) Mariano (Calenegan ton manaakad a onsinged ed D. Ariston): Si Don Bema be onla dia cono naani no figarem; taruken to la may cabayon ibibegan yo tan sic ato met lay pantufigtufigan yoy nipaacad ed bili to. Ariston (Singeran ton egnaad abala): On; et sananey la~golay i was mo, Nanoy. Angela: Lanti; wala la~golay iba nen laki Mariano. Mariano (Ecalen toy sombrero to): Sinmamar ac ed garita hen Pakiw, bal et ta agac abuec, ta dugduaran cintimos so ininum co. Ariston: No akiri et ontay gawain, capag imbaki ca! Casabim diad satan a liwaliway ibagbagam a panifigo~goten mo ac. Mariano (Ontewec): Jm! Quin no bibi vino, St. D. Ariston, no subi al g loria in la cielo. Ariston: Ne~gne~g mo la lanti tay labir too, labir na ambagel. Mariano: Labir na ambagel, cuanyo; et sicato balet so labalabay na too, ta pacalecan to. Ariston: Saray caparam sirin a ambagel tan buahges sc malabay. Mariano: Ja, ja! No ag sayay panagpalec co, agco apasel si Don Bemabe, ta nambab a~gil warin ibaga to~ KIS! KITINGA, BOLOBOLONG NA MANGA: et hen tinuf~gtuf~gan c oy SITI COLORIS, tan ALAN A PITORAY OI, O, diad impanelec to, agt0 amtay inesel

to tan insipan to nin yacad dia naani no ~garem so cabayo. Canto N. 1 Mariano." Apatnagan yon abuec ac ta say laman coy pinmetahg tan linmabir met so .dilac; ontan man pinabli yo ac. Ta no agac lanti mampalec sikitin amiy macatumeg say ibagac agyo def~gelen ya angano napnoy dakep. Angela: Sicato lantiy maslac so pacalecay salitan ag irnpadalad gulgulan ya balsen da niy tipac. Musica Tuan macatalibaga tan; et inaambagel mabanbanday, say abeban suri nipatnag. Mari~no (Aparte): Mambinta ca sirid dalican. (Diad sicara) N o labay moy maf~gayat na ondago, ondehgel ed sica, tu~gtu~gan mo ray adarna tan pugut a pitoray mata. Adarna: Tungkol sa "Awit ng Ibong Adarna" 174 PACAYARI Y PILAC Angela: Sicato tan lantiv maslac so panelecan day salitan inaambagel, andi wanwan tipacan da nin tuma~gan. Ariston: Mao~g sirin; onla ca lad mad paway, ta pacme~ mo tay Adarnam tan pugut too. Mariano (Aparte): Ba~gno angapo lay niebat to, papawayen to ac. (O nloob a mangonot ed olo to.) Ariston: No ag say picacabat cod pana~garo tod sikitin amin, agco comon pielecan , ta palpa~agsanan toy pisasalita ton aliwaliwa. Angel~: Palpalabas yo la, ta amta yo met la lanti tan ~ cagagawa to. ~ri~to~: Itetepel con peteg ta nodnonoten coy incailuam tod slat, ta dia la lant i binmaleg tan minmasiken, ya cagalaw co nen ankelag cami ni, ta say ina to so n ancumis ed sia¢: mao~g i~gen natan ta agto ac la sicasicaen. Angela: Say inararo ton tua si Elisa. Ariston: Inaro to itin amin, et lapud labalabay hen Elisan catu~gtu~g ta n ikitdan toy icuarta toy alac, canian mapireg ed sicato (Pausa.) Ta ompasiar iti pa la i~gen. Elisa! Elisa! Elisa (Ompaway): Ama. Antoy labay yo? Ariston: Anto ta tan hgolay gagawen mo? Mampales ca, ta ompasiar itayo. (Diad Angela.) Mampales ca met Angela. Angela: Ontan co la; mantapis ac labat. (Onloob a mantapis.) Elisa (Ompeket ed taclay hen amato): Dia lad ar um a agew, ama, so pilac, pian nasu~gpal co may isasambut co ay. Ariston: No onsabi siriy inam, ibagam a nampasiar cami. Elisa: On, ama. Onsabi met la ra afiganco ta onselec lay agew. Ariston: No anto la tan a liket ed panguingue! Elisa: Angapo met lay amtan pandiversionan da, no ag satan labat. Ariston: Dakel a maofig nen satan a pantaligaygayan. Angela (Ompaway a sitatapis la): Onla iti la sirin, ama. Ariston (Alert toy s ombrero to): Ira la sirin. (Onloob ira.) Escena III (Sano bocbocod la nen Elisa, tawagen toy Mariano.) Elisa (Ontawag): Laki Marinao. Mariano (Ompaway): Ontatawag ca? antoy labay too? Elisa: Isumb atan yo ac pay tinapay a magano ta narasan ac. Mariano: Anda" dia tay cu arta sirin, ta ag ira mamautafig; walay impeket dan sinulatay "ANGAPOY UTA~G; DA KEL SO BALASUBAS." Elisa (Onloob a ma~galay cuarta, balet ta ompaway a tampol): N

ia. Mariano (Awaten to): Akinta et mabelbelafig ca sirin figol a ah? Elisa (Agto asicasoen; ibeneg to): Onla cayo la cari; ma gano cay0. Mariano: Anto ta tan sirin et maermen can naynay ah? Pati ompasiar agmo labay, anta itatagad ca nen amain. Elisa: Nambabafigil lafigolan ibaga yo. Mariano: Ta agta ca labay a nane~Sgnefig a maermen ta, (mamp unas na mata to) nanaermenan ac met. (Pausa.) Sica afiganco mafi gaaro ca, awa? Elisa (Itulac to): Onla cayo ta; mampapalec ki 1~ hgola. Ma riano: No maflgaaro ca, maoflg met; baler ta agmo aaligen ira ray nanaimato nan mod Cine, ~a s~v salmiflg, no nairug, agla mamalifigaw. Elisa: Dali; onla cayo la, ta itdan ~a cayoy icuarta yoy alac. Mariano: Siopa ~an mapalar so pupucalan ~on tan a ~oso? no agmo ibaga, s iimen co. Elisa: Siopay siimen yo ey, no angapo met lanti.? Mariano: Saratay encantadon piregpireg ed cural. (Yopit to.) W alan tua may para alac? Elisa: On; wala; nia. (Iderew to.) M;~riano (Awaten to, insan onloob. Aparte): Abilay so cristiano. El isa (Sano bocbacod to la): Mamparparoc so posoc! Akinta casi et i nsular nen Armando ya onla dia natan? Anto casiy ibaga to? (Pausao) Ay Armando! nisefigeg ed cuandan angapoy pulim tan mairap so bilay mo, mambibilay ita la ifigen ed dayat na casegsegaf~gan. (Pausa.) Et... (itagey t oy lima to, ya pacapatnagay sanoc na calacal to) angano ontan too, angan0 angapoy pulim, aonofig na cuanda, agta ca met isalat ed angan siopan nan corona. Escena IV (Ompaway si Armando. Abeten nen Elisa.) Armando: Elisa! (Walad puerta.) Elisa (Onli~gaw; canefigneF~g tod Armando, macaliket tan onabet: si Armando onabet met): Armando! Armando: Elisan bilay co! Elisa: Aalagden ta ca. (Yabrazete hen Armando insan ira uncura~g a onlad peg ley.) Armando: Aalagden mo ac, bilay co? Oh! sicato tay macatetempey na ermen con agayagay so apatnagan co~ panafigarom ed siac a pacascasin oli la, ya andi g apon nitafigcap cod sica, no ag say dilic a cagteran: et no diad cacsayay palar co, angapoy nisaclafig con cayamanan ed sica, say nonot co, aro¢ tan logod co, mas olosoloc afigancon itumafig cod panafigaror~ (Pausa.) Akinta, Elisa, e t nandumay inkianac ta, ya sakey a¢ labat a cabaniacan, sica balet mayaman ka? Elisa: Ay, Armando! sakey itana impanduma ya agc0 imanoen, ta amtac a ma inomay a naalandipat a si~ga lurer~ say cayamanay ugali so iimanoen co, ta miand od bilay, ag balot onkepa. Armando: No maminsan maofig itan a panleglemew ed sicamin mairap bilay, pian naragdag camin mankimey ed angaay nayarian mi, tan macadamput camid balitan g a pacapiamparan mid si cayon inanac a taroc yoy talongari~g diad tapew na dali ~.. (Pausa.) Natan baler antoy cuanmod sayay kipapasen ta, ya agda ac labay na ate~g mo, lapud sakey ac a anac na baley cono ey? Elisa: Agco labay a nonoten itan, Armando, ta onsabin tampol so ermen ta n sanoc na calacal co, ta mapatnag lan say andekedeket a palar ray mangagawa. Di ad ontan a kipapasen, mapilit lan pasalen ray mansohgdo, ta walan siansiay agew a pacagamod ray pilalec ta. Armando: Capigan casiy isabi ton tan a agew? Cuanda man ta say caatapan wala conod cabayagan. Elisa: Angapoy ilalom ed sican dill? Anto ray capagaan mo ah? Armando: Ay Elisa! Elisan casoldo~-~g na bilav co! :Aten tod lima, insan to i tapew ed pagew to. I Niav posoc a ~apalaI0y pampucal to: akin? ta naynay a

natatacut ed insabiy agew a say dagem a lilinawaen co, satan a agew a mahgiited na bilay ed talbay pinalsa, satan a bulan, sara~an a bibituen a agda ikibut so e siab na liwawa tad lapag a mambibilay, tan ... pati sican casoldo~g na bilay co, ihglite~ yo ac a amen, lapud onia lay camelagan co. Elisa (Itabig tod abaca ~e~ A:m~~:~do): Ontan ma~aya? Pati siac manaya y capagaan too? Canto No. 2 Elisa: Armando, inaron calictan ecal mo comod linawam itay tacut mon siac manlama~g ta pati siac napapagaan. Lotoen mo comod pagew mo so ag caapa to nian ilalo, ta siansian nagamoran mo so limac tan sayan poso. Sic~ran dua: (Duo) Intalagac lan ayadyari ya angano patey niy onsabi, sican bocod so nanari ed sayan pagew. Oh pinabli. Musica. Armanclo: Mansasbin peteg so pagac naglalo et sicacabat ac na cagteran cod inkianac tan dilic a cakisiran. Sa lambe~gat manetempey so limgas mon amamayoen tan napunas a amin so ermen no sica lantiy nane~gne~g. Sicaran dua(Duo): Intalagac lan avadvari ya angano patey niy onsabi sican bocod so manrina ed sayan pagew. Oh pinabli. Elisa: Bubulagen cay dilin panliob na panaflgarom, a siac manayay capagaan too. Et nalilif~go ca, ta no labay m0r~ patnagey catooran co, natan a toloy misalita cad saray atefig co, ta no agda abobonan so pancasal ta, ditan mo nabirbir so ca ba|icsay Elisan panduaruaan too. Armando: Oh! Elisa, satan a pananalitam so manatambayoy maotot a lilicna en co; balet ta no nagawa tay ibabagam, lalon bosolen da ac na atefig too, ta am tam la ya ganaganay caugsan napoltot ed sicamin maletey. (Pausa.) Say labay co comon so mabolbolos so linawa ran manayacup na camelagan co tan mafigid erew ed siac na bulaclac a pantintindecan co: tan lapud agya nagawa, no angapoy cayamanan a caocolan da, sicato ya natay acasefigeg na-inacaran co dia, ta labay coy mampatanid ed sican simpoc na. licnaan co. Elisa (Macasuned ed kikelawan to): Ya? aned so laen mo ey? Armando: Agco amta, et no agac dia onalis, mapatnag lan arawi, o agnayar i so pacagamod tay pilalec ta. E|isa: No ontan sirin ontaynan ca diad Filipinas? Armando: On; ontalin ac ed biec a dalin a mananap na caabigan co tan caa bigan mo. Elisa: Mabayag ca? Armando: Satan so agco amtan ebatan ta cabat mon peteg a sicamin mairap bilav an gapoy agmi pal~suyatan a gamgamen. Elisa (Pandacupen toy duaran lima rod pagew t~;: Agay lay dekereket na palad ta Armando: Andeket a peteg; et nitalirac ita a amin, dapot ag sebsebay betel na ca lamahgan so volcay aron manetekep na poso ta. Elisa: No nipaacad ed siac, arawi ahgancon nagawa tan. (Pausa.) Mansulat ca sirin a naynay dia ah? Armando: Agmo nacaocolan a ibilin itan ed siac ta angapoy arum a ma~gituntuy ami n a gawaen co no ag say imagen m0. (Pausa!) Macapasigsinagem so kipapa sey toon pobre! Ag ontan, Elisa? Elisa: Diad mundoy gongona tan teged, ontan a peteg; et mainomay itan a ilubac, dapot ag ma~giras so too, ta no aroen so kimey, ag arawiy pacalmoy cayam anan a tetewecan tan babai~gay liket ed ma~garaldalin a inawa; canian... (On singed tan ipeket tod abalf~.) Agca la comon onaalis, ta no wala lay anapan too, pablien da can siansia. Armando: Tua met itan, balet ta no ginmalet lay agda pa~gibkibilang awit awit da lan naynay, ya angano anto niy pacaaliguas co. Canian paulian mo ac a on talin a mananap na angapod siac, pian nipane~gne~g co met angano anto niy talong

aring a nagamoran co, agco li~guanay binenegan co, ikinon co ni i~gen, ta aliwan caugsan man itan, dapot ag dumsisay gawan andid canepegan. (Pausa.) A gta nasusugat so posom no nane~gne~g moy pa~gugula rad siac? Elisa: Nasusugat lanti, canian no maminsan apacnaan co 1 tay itaynan mo, plan ma calmo can tar caocolay gongona tan I sibay linawa.~ Armando: Caniantin ag ca maermen: ta~ natan .... ompatanid ac la . . . (Pasa manoen to.) Elisa, agmo ac casil lifigoanan? Elisa (Onna~gis): Onla ca la ah? Armando: Agca onnanafigis, ta say sakey a tedted na luam tunawen toy posoc tan l ooren toy maotot a ermen con ontaynan. Canto N. 3. Armando: A Dios, Elisa! Elisa: ADios mi Armando! Armando: Agmo ac lilifi goanan. Elisa: Na angan mogmo. Sicaran dua (Duo): Tan kerewen cod sican inaro so agmo pafigflifigoay si pan too. Musica Armandoi Elisan liket na sayan poso natan sica lay pataniran co, awiten co balet so imagen mo casalat na posoc a iti lac co. Anapen cod mad dalin a arawi so ita figcap cod atagey mon puli, pian sayacupen da ac a cascasi na atefig mon inaro tan pinabli. Musica Elisa: Angan ampait co, bolosan ta ca; et magano comoy ipawil mo dia. Escena V (Ompaway di Aristo~l tan Angela.) Ariston (Diad Capaway to): Andi niy inam, Elisa? Elisa: Agni ra sinmabi. Ariston (Igaton toy sombrero to): Mariano! Mariano (Ompaway): Antoy labay yo? Ariston: Tomboc mo pay alim. (Insan onloob .) Mariano: On. (Aparte.) Sakit na olo ya aculaw! (Onloob.) Angela (Singeran toy Elisa): No akila ca comon, abinat so ulau lat mo, aliwan wadia can nanaiken. Elisa: Ma~giras ac lantin mampalespales. Angela: Akin? Nanna~gis ca? Elisa (Punasan toy mata to): Andi pa. Angela: Agrno 1.a ibuburi, ta nitay matam a ambalbala~ga ay. (Pausa. Itapuc tod taclay nen Elisa.) Ay, maya ca, sica! ta ditad dalan ay, acaba tan mi ya onla conoy Armando ed Europa. Elisa: Uju? capigan conoy ipical to ey? !Casi met la ah! Angela: Casi lan? Mao~g ihgen no macaarawi dia ta agay la tay incabunine~g mon agmo lab at naimanoy pidudumay inkianac rood sicato. Elisa: Anto tay pidumaay inkianac tayod Armando ah? Lapud mairap so bila y to tan angapoy puli ton cuanyo? Angela: Aliwan ontan, no ag say imanoen mo com0y piconoconoan too, pian agca mabanbanday ed matay catooan, naglalo lad toon piasawaan mo, ta sancabanday ay kipapasey ma~gasawad sica, no sicay ma~giyatagey ed sicato. Armando: Sa~an iflgen so agco nibagad sica ta pati casufl~palan co agco am~a. Ta sicamin nianac ed cagteran angapoy agmi lanfi pansuya~an; ~t i~alirac co yah cairapan no naneflgn~fig coy graciay lupam. Elisa: Eft Panoy gawen rood satan bale~ no angapoy cabcabat mort sabien?

Armando: Masarag lay lifige~ con omer~er Ta say onsaral gawan ag manepeg, Musica Armando: Say kerewen cod sican ~naro... So diad horas na cadorocol mo agmo lilifigoanan a bitlaen so pacascasin figaran con ARMANDO DUO Elisa: Say kerewen cod sican inaro so diad horas na cadorocol mo agmo lilifigoanan a gawen so pamitlam na ELISAN tinaynan mo. Armando: Diad sayan itaynan co, ilaloan mo, Elisan bilay co, ya say nono t co, posoc, tan espirituc natilac ed sica, tan diad sican amin so pafigitalagaa n coy angano anton narapat con inomay man o irap; canian agca maermen. (Onlo ob; casabi tod wafigalan, ompigar a li~gawen toy Elisa.) ADios. (Toloy ton onloob.) Elisa (Manna~gis): Pacascasin, Armando! Niseflgeg la ifi gen ed siac aragdag a ontaynad baley to. Casian comoy Dios, pian narapat toy pil alec to. Lalo lad pipiasawa no ag mantucuyan a dua maganganoy gayaga ta si sakey pabirbir la. Elisa: Sicayon mancuan nitav panduruma, pambiigan, nonot yo ta say inomay dakel a agto nagawaan. No say aro so anekep na duaran manasawa, say aro dagdagen to ra ya poso ray mantibkel. Musica Angela: Lalo lad pipiasawa no ag mantucuyan a dua maganganoy gayaga ta si sakey pabirbir la. Elisa: Nosay aro so anekep na duaran manasawa, say ar6 dagdagen tora ya poso ray mantibkel. Escena VI (Ompaway si Ariston) Ariston (Diad capaway to): Say nibagac ed sica, Elisa, so say too walay susu~gpalen ton agto nibatican, ca~ia~ no labay mon agca napabanday ed matay catooan, tomboc moy igagangay doipon cawalaan too, ya ~garan toy SOCIEDAD . Elisa: Amtac a satan a doipo o sociedad, area, bocod iimanoen toy paroff gtal, esiab tan dakep; et no bocod da ra niay imanoen, saray managgaway samsam, lames tan sa01, maof~g iran totoo sirin, ta walad sicaray pilac a ma~giited ni r an tan; sara balet so matalongarif~g ed cacabatan ta~ caabigay ginawgawa ra, a s i~ga di Jesucristo, Socrates, Rizal tan arum ni andiy cacanaan dan too, ta nambi lay iran pobre. Angela: No labay mo lantiy mambilay ed SOCIEDAD, 0 midoipod caparam a to o, ontomboc can pilit ed kiwas ton tan a doipo. Ariston: Satan a doipo, icuancod sica, igagagan to ya imanoen so toon pi limugan, caniantin apalsa may balicas a: "No siopa ray calimog too, sicato met s o incasica." Elisa: Tua tay cuanyo, ama; balet ta diad abeba tan atagey a sociedad, c awalaay mao~g tan mauges, canian ag manepeg a gulaey duca ni i~glitey abeban inc atobo. Escena VII (Ompaway si Magdalena tan si Mariano) Mariano (Acasian: aparte): Wadia lay panguinguira: no atalo na telec lahgolay tood tami tan pasnoc.

Magdalena (Capaway to, ondalolos ed taburete ya onyoro~g, a difigay pafigeca l toy tapis to insan to tupien): Mariano, niay tapis con iloob mo pan maga no ay. (Diad saray anac to.) Antoy tutufigtu~gen yon sanaama? Ariston: Angapoy tutuhgtuf~gen mi, no ag say bibilinen co ra yay anac mo , pian amta ran pilien so toon pilimoglimogan da. Magdalena (Onalagey ~ ot~siiG~ed): Maya ca~ ~, ta ditad sugalan ay, t utuf~gtuf~gen da va si Armando onla conod Ioropa. Mariano: Ibaga yod satay Armando ya agla ontotoloy, ta nali~goanan toy i nkianac to tan salita to. Magdalena (Muldagan toy mata): Condinado! Agca dia mibibiang. Mariano (Onarawi: aparte): Atalo la i~gola yay aculaw, canian onarawi ac pa la. Angela: Naflgelan mi met ed dalan a onla cono lantid Europa. Ariston: Onl~ cono lanti; et antoy gawen tod man ey? paugaw? Magdalena: Acaliket ac ed satan a yarawi to dia, pian sayay minguitan bi i ay . . . (Itoro toy Elisa, insan mampier~g) Pshe! mairap a tuay biin angapoy kinon. Ariston. " Siopay macancasalanan ed satan ey? Mariano (Aparte): Casalanan yon dua, ta consintidor ca met ya palpaulian moy asawam a ontaynad abu~g. Magdalena: Antoy ibabagam? (Cuantod asawato.) Aris~on: Siopay raacancasalanan no saray anac too... (Agto nasuF~gpa l ta ebatan dan tampol.) Magdalena: Siac so pacasalananen mo lapud mipapan-guingui ac? Et... wala niy ibagam, anta dugduay horas so pididivirsion co? Ariston: Ja, ja, ja, Anto la tan ftgolay petaf~g na olom ey? (Singer an ton poyoked beneg.) Atalo ca ~gola, awa? Mariano (Aparte): Age! carifto viejo: ja, ja, jaaaa. Magdal er~a: Ampetaf~g a peteg canian agmo ac olitoliten. Ariston (Puyuken toy o\/o ~e~ ~s:~vato): Maya to sebseban | sirin. (Diad saray anac to.) Angela, Etisa, canta vo pa may ginawa ran nipaacad ed panguingue, pia~a ombetel so olo hen ina yo. ~ Sicaran dua: On, area. i Magdalena: Dale; canta yo, ~a am~ac met so ~. ebat co. Elisa: Dale sirin, maflgar~ta ira la. Canto N. 5. Angela, Elisa: Angapoy naalan caabigan ed satay panguinguen sugal ta pab elaten toy laman na angan siopan macalacal. Elisa: Wadman iran acatumeefig mandorofigon mantumtumeg, salita ray s.an sasakey ta bagot day pitalinefig. Sifiga ran peteg tendera na canen a ag napacuarta gagalen so tambayo ra apuy na tabaco itafigal da. Sicaran dua: Mancurap so camataan da no walay mampolitana, lupa ra met m abinbinta no bayaran da lay entrada. Angela: No sicara lay ayadyari a nampintay nipis lanti "mambagot ki la carl" cuanday apuradon ombawi. Bagot mo, bagot coy talo, bagot day espadan pito; "bagot ki la ta manlocso so cartac" cuay natatalo. Say bantayan a marakep no diad abufig la ra onsempet ta acad day marindintec diad olo pafioy indefiget. Sicaran dua: Casegep dad satan ed abufig pantamian da la ray caamu~g, EASI, DIABLON amiy socof~g, anta casalanan dan boco d. Arislon (Hablado): Anto? aliwan tua tan? ) Sigue or-- Magdalena: Defigel mo, defigel mo ta ebatan co ) questa. Magdalena~ " Agco amta no antoy sefigegan na pamobosolan dad satay pangui ngue lantin sugal anta masamit nen dinan man.

Tempeyen toy maotot a ermen pailifigoan toy itatatken, nalibafigan so ipapatey i figof~got ed abufig paeren. No say nipis lay pipintaan insan ALAS so undufiglaw, say poso omparo¢ umpucal; !politana! cuanmid satan. La ran lan la la la ligliwa min unaaculaw la ran lan la la la a sinmawad aro tan sayaw. Onsayaw ya amm. Mantipac-tipac ira ed daloy ~l~ ttltlsica.) ~ La ran la lan la ta i] ligliwa min unaaculaw . la lan la ran la la ~ a sinmawad aro tan sayaw. (On sayaw si Magdalena; ontan met hen Ariston: saray duaran mamarikit tipaca n dara tan simsimbutan dan isayaw.) (Umbabay telon.) CUMADUAN PAWAY Escena I ( Liman taon lay apalabas. Diad abu~g lan lamafig hen D. Ariston. Acayoro~g si Magdqlena ya mandarait. Mambabasa baler si D. Ariston na diario tan acayorofi g ed bu~aca.) Magdalena: Mariano, Mariano. Mariano (Ompaway): Ontataw~g c~yo? Magdalena: Idenaan mo ac p~y gagalen; m~n~roc ca me~ diay tabacon mascad a tan bua, ~h. Mariano: On. (Onloob: aparte.) S~naney l~ ~gol~y w~lad olotc n ian aculaw! Ariston (Itonda toy pambabasa to): Antoy l~b~y ton ~bagar tay gagalen tan tabaco ey? Magdalena (Caplesan ton sisinupe.tt daraite~7 to;: Anta amtart la, tepeten too, no agca maafigap. Mariano (Ompaway): Niay gagalen, niay rnascada, niay bua ( Onla la; aparte.) Naerel da cayod tan ifigeu. Magdalena: Saman pay tapis co, yacad mo dia pa. Mariano (Ontondan onlif~gaw): On. (Aparte.) Nambabaf ~gil a paala to! Pastidion aculaw! Ariston: Agta ca banoen; no labay mo ni if~gen dia cayo mansosugal dapot agki onaalagey a sakey simba. Mariano (Onpaway a iderew toy tapis): Nia may tapis; niay paf~ on impialac la. (Onloob.) Magdaler~a (Capaf~gawat toy tapis, onalagey a mantapis): Bilin mo cari tay ugaw mo ay, ta sifiga ag mafigibkibilang ed pisasalita to; no walay sananey a macabantay ed sicato, ibag~i ran agmo amtay manugaw, balawen da ca. Ariston: Palpalabas mo la, ta talagan agto la tan naecal a! pisisifigbat ed sicatayo, lapud cailuaman to iti |a. Magdalena (Uucuraf~g a onla la): Agco baler labay itan. i ( Onloob.) Escena II (Ompaway si D. Bernabe.) Bernabe (Ontafiged tan puyuken toy molifig to): Ngaren~ patron . Ariston: Toloy ca, D. Bernabe: Yorofig ca. (Onyorof~g ir~ dua.) Antoy labay mo, D. Bernabe? Bernabe: Linma ac dia, patron, ta sayan agew imay irnbag~ yon yacad co d iad sicayo. Ariston: Anto met la yay D. Bernabe av . casi~)gisifigii~ nabubuisit la ifigey t ood sicato. (G~goel~ toy ~do t~. Bernabe: Akin, patron, et ontav ibaga yo ey? CanepeganI afigancoy yacad co dian

onsifigil, lalo la et sicato imbaga yon yacad co dia. No mairap so linawa yo~q m ambayad\/ ipawil yo la if~gen, patron, imay cabayoc. Ariston (Onalagey ta pinmeta~g so olo to): Anto? Alaen m0~. napasnocan mo ac, idenuncia ta ca, ta amtac so nanlapuan t0~ tan a cabayo. (Onloob a t aynan to.) Bernabe (Onalagey a mankelaw): Oniay cagagawa ra nia, seselefigen a cu an ed baley? Canto N. 6. Bernabe: Agay lay irap na toon pubri bocod w ala so irap ton dili naglalon tuan pacascasi no murefig, angapoy amta to ni. Angapoy amta ton ilaloan no ag say dill ton cagteran inaflgis to lad cabocoran so onsabid sicaton irap. Sarayan imbalicas co agawad siac, agco icono, a no walay nayarian co manampal ac na lupay too. Musica Say salic lay nalulubid ed kesaw co dian ompawil et siansian agco ~asifigil yay D. Aris~on a masilib. Ta agto ni binayaran so biliy cabayon sinaliw ~o, anta nayari lan ilosbo so piga pigan sipan to. Et no ag~o ac bayaran natan saliyen min pantalosan so Juzgado de Paz a cuan ta a ngan natunaw ac ditan. Bernabe (Mampunas na lifiget tod gaway petafig na olo to): oni ay gawa ra niay ooloen diad baley, maof~g nin amimpol0y] mitalosan ed tood palan dey ta amta to nin pagalaf~gay capara ~ ton too. Ariston (Ompaway): Pawil ca la diay arum a agew, D. Bemabe! Bemabe: Mairap ac la afigancon ompawil dia patron, ta dakel so gawac ya nataynan c o: insan nababaifigan ac lan pampapawilpawil co diad magalafig a abufig yo. Ariston (Sintaken toy abala to, insan uncubibit): No agca, maofig ah, antoy wala conod siac ey? (Ompaway si D. Francisco: sancalibit toy maletin to: ag nanamericana, et sut la o pisay aysing to.) Francisco (Sancaegnaa~I toy mah ti~l ta~ somb~ e!~,): Maabig agew ed s icayo, D. Ariston. Ariston (Masayacsac a onabet>: Ontan met; tolov cayo Francisco. Francisco (Ontoloy): Wadia ac la met, D. Ariston. Ariston: Maohg ah: et yorohg cayo. Francisco (Igaton toy maletin to, insan onyoro~-~q): Salamat. Ariston: Capigan imay caonoran a inacad yo dia? comatlo la yan bulan, amo man? Francisco: On. Taloy bulan la natan. (Pausa.) Naawat y~ may su lat co? Aris~on: On, naawat co, et say maof~g ed samay sasalitaen yo so sicayon diliy misalitad macanlaman, ta no say sicamin ateng onod-onod camid labay na ana c mi. Mariano (Dagoen toy Bernabe): Antoy asuf~gpalan mo ey, caaro? Bernabe (Ibeneg to): Agca pad tan tepet-tepet, ta ~gal~gali~ m acapatey ac ed sayan agew. Mariano (Manelec): Mamatey ca? Dali sirin: dapot ifigenI satay candi~g, ta ~pulutan tad alac. Francisco: Yaboloy pa siriy carono~gan yo so pisalitac no angapoy macasb el. Ariston: On, nayari. Labay yo la natan? Francisco: No nayari pisalamatan co pa sirin. Mariano (Diad Bernabe): Ni. Labay to amoy maf~gasawa; no mamin san labay co ta ompaway so alac. Bemabe: Labir ca |an labir, anta ibabagac ed sican f~gal~gali ac macapat

ey. Ariston (Ontawag): Elisa! Escena IV (Ompaway si Elisa.; Elisa (Ompaway): Antoy labay yo, area? Ariston: Gala pa dia, ay, ta icabat cod sicav D. Francisco Malasarte, ya tood ba ley na Abanon. Francisco (Onalagey tan ontaF~ged a ma~giltlgay): Tan servidor yo. Elisa: Salamat. Ariston: Labay nen D. Franciscoy misalitad sica; aboloyan too? Elisa: Nayari pa. (Aparte.) Anto casiy ibaga to? Ariston: Yoroftg ca dia sirin, tan mantufigtuflg cayo labat, ah? (Dagoen toy D. Bernabe.) Gala dia D. Bemabe, ta igawaan ta met la ~gey recibo may cabayom. (Onla rad lamisaan a mansulat.) Bernabe: Sala mat pa sirin, Patron. Francisco (Onsinged ed yoroF~gan nen Elisa, tan ompeket ed saralan): B aleg con salamat,.ali Elisa, ta agyo inkibut so pisalitac ed sicayo. Elisa (Onta~guan ne~gneF~gen to): Ibaga yo la, no antoy labay yo. Francisco (OnyoroF~g tan isinged toy sillan yorofigan to: si Elisa yarawi toy yoro~gan to) : Ibagac ed antikey a salita. (Ompeket ed beneg ma sillan yoroF~gan hen Elisa.) Angano aliwan diay baley co, defxgel yo af~gancon... (Mampunas na lif~get to.) Elisa (Nen agto naalagad so ibaga hen Francisco): Mm! andukey latan met so ibabaga yo ay. Francisco (Apigden toy yorof~g to): Def~gel yo af~gancon sakey ac a ba lon angapoy anac, angapo met so cancanayon con maf~giyansakit ed siac. Elisa. " On; ontay def~gel dia. Francisco: Defigel yo met afiganco sirin a wata\/ daiset a bienes co, tan angapo y mananawid co. Elisa: No satay angapoy mananawid yo, n~ainomay remedioan, ta no maflga la cayoy sakev a iw, ie~ vo, wala lay pafigipatawiran yoy bienes yo. Francisco: (Yasinged toy yoro~y,a~ to.) Elisa: Akinta sirin ed singed ki lan singed ah? (Unsuned a yarawi to y yorofigan to.) Francisco: Angano ma~gala ac niy iwien co, ag omparad calamanan a dili, ta aliwan siac ed satan so aroen to no ag say cayamanan co. Elisa: Antoy labay yon ibagad satan ey? Francisco: Say labay con ibaga so macalmo ac comoy biin aroen co tan maf ~garod siac. Elisa: Satan walad sicayo; ta no mananap cayo, talagan macalmo cayo. Francisco: Wala met lay nalmoc. Elisa: Antoy gagawen yo sirin ey? Francisco: Saya lantiy mapalalon baifig co ya nanaumel so dilac a mambalicas, ompano pabaifigan to ac. Elisa: Akin macasesegep kid abufig to? Francisco: Aliwa labat a macasesegep ac, no ag pati napitutufigtufigan c o. Elisa: Anta ontan manaya, anto la tay capuy yon agyo labat nibagay lilic naen yo ey? tolo~gan. Francisco: Mapalalo lantiy baixSg co. Casian yo ac carin Elisa (Agto amtay pacaalagey to): Ya? Akin lamet ey? Francisco: Ta mailalo ac a no sicayoy ontolofig, agda itay0 pabaihgan. Elisa: Itepel yo ac, ta agco nayarian itan. Francisco (Onalagey a ontomboc): Et no ibagac all Elisa ya sat ay nalmoc aliwan arum no ag sicayo, antoy cuatwo ey? Elisa (Miarapan a mankelaw): Anto? Siac itav cuanyon nalmo yo? Francisco: Sicayo lanti, canian natan ta amta vo la, ibagac nid sicayo y

a no eselan yo ac, natan a toloy onla ac a manawag na Padren marnindicioy pancas akey na poso tayo. Elisa: Agco inilaloan a sicato yay casu~gpalay tungtung yon andukerukey, canian agac macascasel. Francisco: Abiglaan cayon cuan comon, baler ta micaduay taon lan ongagat in ac diad magalang a abung yo, canian apatnagan yo la afigancod matac tan pisas alitac ed sicayo. Elisa: Agco nayariay ma~gacoy barn aro, ta walay casipan co. Francisco: Ipangasi yo la carin ipelag so panangabagey yo, ta onong na c uanco, natan a toloy mancasal itayo no napacana YO ac. Elisa: Ay, ay; awey cayod tan. (Onarawi.) Canto N. 7. Francisco: Elisan bulaclac na dalin co ya macataftggoyod ed samiong mo sayacup mo pa yan panangaro a sicay sefigeg, sic ay lapuan to. Sinigput mon kinakep yah licnaan ta balifigit mo lantiy macaayat, no sica lay nanefignefig con rosas say panibeg co lalon ondalafig. Musica Elisa nagamoran co casi so itumahg na masibeg mon poso? Elisa: Alagden coy pancurafig na tiempo a ma~giba~gat ed siac na yebat co. Francisco: Akinta casi et ipampamayam so pacagamod coy mablin limam? Elisa! agmo ac cascasian? Elisa: Agac macaebat natan. Francisco: Ay! capaitan. Musica Elisa: Agac macapambalicas a tua ni nibagac so walad linawa; et no nayarian yon ipamaya diad pigaray agew pawil ki dia, Ta agcon balot naragdag yan poso ya onebat ed impambalicas yo. Francisco: Manalagad ac, ta ontay gangan yo ta mananungpal lantiy pasen co. Musica Francisco: Sini~put mon dinakep yan licnaan Elisa: Agco nabalicsanan a peteg Francisco: Ta balifigit mo lantiy macaayat. Elisa: No nayarian ta ca casin aroen. Francisco: No sica lay nanefignefig con rosas ... Say panibeg co lalon ondalafig. \/~ DUO Elisa: Et no nayarian yoy mantepel manlicas ac a angad pigaray agew Elisa: Onong na cuanco, angapoy amtac a nibaga natan canian manalagad ca yo, no nayarian yo. Francisco: On, manalagad ac, balet ta nonot yo, ya say sake~ a horas a o nlabas caalimbawaan toy siglon panirap co. Bemabe: Aliwan say cawes so mafigited na maoflg a incato( niman lay cata wan mo, ya anta nansapin, nansaco tan bibirbi~ dan walay pacatalos to, siansian bastos ed ganaganay bastos. YI agto ni met bayaray utang to. Mariano: Say panagbilay diad tapew na dalin nacaocola so masilefig, mao~g a ere~ g, ya tekep toy la~gtaw tan bila~ na ulat, no maculaney ca, angano anto niy caca batan too, ibenegbeneg da ca. !

Canto N. 8. Bernabe: Anto la yan incagawgawac sifiga agda ac ibibila~g ta be~gatbe~gat da ac tinaynan imbeneg dan andi lifigaw an. No pinunuyan co ya balet bocod coy manirap, naambagel. Mariano: Ta tufigtufig moy macapatumeg culatey ca, sifiga ca tugel. Bemabe: Ipasinsiac la yay pauta~g co agco la pansakitay olo . casian lay Dios! Tan mao~g no angapo lay nacuntalefig to. ~ Mariano: Casalanan mo tan a bocod ! DUO ta agmo amta lantiy manlastog awey moy si~ga ca culayot i ambaifig ca, labay moy supuc. Musica Bernabe: Maofig lay ompatanid ac sirin tan sambaan coy agla dia ongatin ta sayay Don Ariston ed silib sifiga buayan bal eg tan pufigil. Masarag la yan panderyaan co imanoen coy casifigbat con too. M~riano: No labay mon sicay bayaran to locoan mo niy sakey a cabavo. Bernabe: Ipasinsiac la pansakitay olo agco la yay pautafig co casian lay Dios! Tan maoflg no angapo lay nacuntalef~g t o. Mariano: Casalanan mo tan a bocod Duo ta agmo amta lantiy manlastog say awey moy sifiga culayot ambaifig ca, labay moy supuc .... M~riano: No labay mon agda ca taytaynan, tufigtufiga~ mo ray angano anto n macapalec; manistail ca, ta say cawes macapuy a tabas ag manawag na imano, ya angano anto caabigan mon too. Bernabe: Tua anganco tan; et panon balet et malicna a¢ oloc no mansapin ac a mabayag ey? Mariano (Macalec): Ja, ja, ja. Ilotan moy dafigla tay sicla~ tan manar al can oninum na Mac. (Yesaes to.) Ifigen ta combi& mo ac no walay ala c too. (Pausa.) Maya ta walay alifigoar~ con gawac. (Onloob.) Escena V (Onloob si Magdalena.) Magdalena: Wadia manayay D. Bernabe. (Ecalen toy t~l to, Insan to ig aton ed taburete.) Bernade: Ngarem ali Dalin. M~gdalena: Akin? Aned so cawalaan hen Ariston? Bernade: Agco amta all. Inmacseb pa man; iba to ~ sancaili yo. Magdalena: Yoroflg ca sirin ta alalagad too. Bernabe: Andi la ali; ompatanid a la iflge~: masantos ai ngarem ed sicayo (O nloob.)~ Magdalena: Sicay macaoley. (Sa~o bocbocod to la.) Elisa, Elisa~! Escena VI (Ompaway si Elisa.) Elisa (Ompaway): Ina, .antoy labay yo? Magdalena: Yorofig capa dia ay. (OnyorMg si Elisa.) Antoy asufigpalan nen D. Francisco (Agonesel si Elisa.) Linma cono? Ebat ca pa, ta atefi

g mo ac a ontetepet ed sica. Elisa: On; nan|apu dia tan ompawil naogonoyan: say cuancod sicat o so "mannonot ac hi, tan impasacbay co ya no walay sananey a napafigiarapan toy mata to, diman lay arapen to. Magdalena (Mampasnoc): Ambagel sica yan ugaw! Akinta et ontay imbagam ah? (Ag onesel si Elisa.) Esel ca. (Tabigen tod olpo.) Elisa: Wala lanti, ina, so casipan co. Magdalena (Macaalagey ed peta~g na olo to): Anto? Siopa ta tay casipan mo? (Onyorofig.) Si Armando? Ave Maria Purisim~ (Mangoros .) Sica salon ugaw, agmo amtay ompapaway ed safigim. (Pausa.) Ma ofig la sica yay D. Francisco, ta sigsiguro}, sabien too; capancasal mo wala lay abufig too, walay dalin mon pigaran cagaton; walay dueg, walay vaca. (Pausa .J Macapuy so aral ton tua, ta ag |anti acalaem ed impanaral to, baler ta satay aral ag lan lamang oncana no angapoy pila¢~ iba to. (Itabig tod olpo hen Elisa.) Maofig la ya sica, ta mayama~ E]isa: Agco bale~ naragdag so posoc ]an~i va oniabay ed sica~o, panoy gawen co e y? Magdalena: Paulian mo ray poso, ta onlabav a siansia. (Pausa.) Manisia ca carl. (Pausa.) Annoy naa]am eci Armando? saman ~a angapoy pilac ton panaral ~o, mapili~ lan papaugaw~ canian no macapawil dia, sica~o lan lamaflg iman a Armand0n supucsupuc. Escena VII (Ompaway si Angela ya malikeliket.) Angela (Singeran toy Elisa): Nanlapu dian tuay D. Francisco? < b>Magdalena: Nanlapu dia lanti, tan sicato yan sisimbawaen co yay agim\/ ta sananey so walad olo to: ibaga ton walay casipan to. Angela (Onyoro~g): Maofig la sicay Don Francisco! No siopa tan a principey aalagden too. Magdalena: Si Armando cono. Angela: Ay... (Pepeten toy sa~gi tod pankelaw to) Armando? Ant oy tatacpanen rood sicato? Pobre, cabaniacan, murefig ya agmo niparofigtal? Magdalena: Defigel mo ta ipaliwawac ed sicay sabien m0, No si D. Francis coy piasawaan rno, ta angapo lantiy agi, ni siopan cancanayon ton mibibiafig ed s!cato; angano aned so |aen too, ambai~g da ca tan sican naynay so walad onaan t a wala lantiy pilac mo. Canto 9 Angela: Mairap a peteg a liflgoanan so toon pinabli tan casipan: balet ta agmo la pinunuyan ompano sicato lay acalihgoan. Ta antoy cabalicsan to casi ya sulat toy agla dia onsasabi? Elisa: Ay Ila~g onaboloy ac la lanti ya ilingoan coy sipan con dili. I~gen ta toroen con pantasien so satan a bulan tan agew Ya si Armando... Magdalena: Si~ga ca mure~g: say mao~g agmo amtan sayacupen. Musica Angela: Mairap a peteg a lihgoanan ... so toon pinabli tan casipan baler ta agmo la pinunuyan ompano sicafo lay acalingoan Elisa: Onaaboloy ac met la lanti ya ibeneg coy sipan con dili ~ DUO balet ta agki maganat kari ta abiglaan ac, mannonotacni.

Magdalena: Ag.ca lad tan mandisidisian say ibabagad sica so sisiam ta mao~g lay pagan sancaegnaan nen satay bagan mantectekyab. Elisa: Atalosan co lan amin itay ibabaga yo; et basa yo pa labat so sula t to, pian nacabatan yoy matuan kipapasen to. (Onloob.) (Ta alen toy sulat.) Magdalena (Cabeneg tze~z Elisa, ,lampie~x ta~z itvtv to): Psh e! maoflg no ag pecpeken hen amain ya, no nacabatan ton misusulatan. Elisa (Ompaway tan iderew toy s~dat ed i~za to): Niav sulat to ay basa yo pa. Magdalena (Awaten to, insan to iderew ed Angda, ~o nayari ton buscagen): Basam pad tan, Angela. Angela: (Awaten to, tan omparo~gtal ya basaen to.) Elisan bilay co: Pigay taon la natan a niarawi ac ed dikifig too, ta siniyan ita lantiy mauges a incabituen ta, tan pankelawan coy incabilay co ya angad natan, anta caalimbawaan moy dagem a lilinawaen co; ta bibilayen ac na malet con gegemtan a macagamod na tandoron mafigited ed siac na kinenepeg cod sicayon familia. Onofig na asalitac lad inmoona ran sulat co, Militar so tinobofigan co, tan la pud panafigasiy tawen, Comandante so gradon adapat.co la: diad labi manoorofig a c ed Escuelay Ingenieria tan manexamen ac lad sayan taon, tan angapoy duaruac a macagamod na tituloy Ingeniero Civil, ta toto-lofigan ac na mandarlafig a pilale c con mafigitoon ed arom nian corona, ta reyna ca lantin picugip co. Balet ta cayaric a manexamen, onla camid Polo Norte, ta pinagalafigan da ac a ti noron calamanay Comite de Exploracion; et mabayag cami afiganco, ta mapalaloy be tel diman a say danum a magmaliw a hielo. Elisan ligliway posoc; abitlac so hielo, ag casi magmaliw a betel na hjelo may p etafig na panafigarom a siniputan co? Nisefigeg ed saya, mapagpaga ac tan nadara gdag ac lan ompawil ditan a mangisaclang na camelagan co. Kerewen con pasimbaloen ed sica ya agmo liliflgoanan so ngaran nen Armando ya la bi agew picacasi rod tawen so casil na laman yon amin. Say maarod sican Armando Matood Angela: Sanen taon a imbeneg yan sulat ay. (Iderew tod ina to.) Magdalena: Akin, sicato yay caonoran a sulattod sica? (Ipawil rod El isa.) Elisa: On; sicato yay caonoonoran a sulat to. (Awaten to, insan to t upien a yatol ed camison to.) Magdalena: Ontan manaya? Anto siriy aalagden mo ey? sakey taon la natan, mapatna g a inatey lad tad hielon cuant0, ono andi, talagan acalmo lay sananey a panlili figcoran to. (Pausa.) Paulian mo la, ta say nonot mo so andi dia, tan agmo amtay agew a ipawil to, no mabilay ni casi. Maofig lay D. Francisco ta wadi an sancanefignefig mo nen satay andi dia, i ya agmo amta no inlifigoan to cala o andi.] Angela: Macapanononot a tua, ina: Comandante insan ! Ingeniero ni. ( Pausa.) Satan balet lanti, ta ompano acalifigoan la o andi lad sayan bilay . Elisa: Bafigno arum lanti onsabid linawac so, no bilang ta mabilay ni as ebseban lay lifigoan o calamafigan so panafigaro to. Magdalena: Panduaruaan mo tan? Say laki ipacana ton ipacanay inca laki t o, lalo no onaaliguas, ta ontagey met lad satan so tictic to, canian say bii agt o nepeg pilpilaey linawa tod sipan tan pansamsamba hen laki: insan sakey ni, ipa sen mo bilafig a mabilay ni tan ompawil dia, panon no casabi to dia, agto ca la lifigawen ey? Panon no wala lay asawa ton onsabi dia ey? Elisa: Ag cayo cari sirin maganat, ta mannonot ac hi. Angela; Maoflg la ya, sica

, ta wala cad caseguroan. Antoy anapen mod sicato; maoflg a ugali, matoloc, wa]a v pilac to, walay bienes to ~an sancapatnagan lan uleuley mov linawam ed sicato. (Pausa.) Abebay aral to, cuanmo lagi; et say honor mo ta si mayaman g anganen ~oy walay aral; si walay aral agto nagangan si mayaman. Satay tatken to, aliwan mabanday Ran, lalo et aliwa met nin masiken tataltalomplo tan limay taon to labat ni, tan nefignefig toy ugaw nid lupa tan indefigan. Elisa; Panon casi baler no ompawil lay Armando? Anto la casiy ibaga to? Ompatey la lagid ermento? Ma~dalena; Casalanan to ah, ta agto ca la sinulsulat a sakey ~aon. An~ela; No wadia la, mapilit a ontetel tan mambuybuy; et say caabigan bale~ ta n analagad can sakey taon; sakey taon a agmo amta no antoy walad linawa to no acal ifigoan la casi o andi. Elisa (Onsinged a ilacap tod beclew hen ina to): Eselan co, in a si D. Francisco, pia.n angapoy nibaga yod siac tan nipatnag coy catotoloc cod sicayo; balet ta no amtac so cawalaan nen Armando tan kipapasen to, sicaton sica toy piasawaan co. Magdalena (Lacapen tod balambang): Maofig, anaco, tan salamat no anonotan moy macapaabig. Elisa (Onarap ed Angela): Tasian mo, Ila~g, a bocod na laman coy micas al ed D. Francisco, ta say posoc, nonot co tan linawac agco ra napanoleyan. Escena VIII (Ompaway si D. Fra~lcisc(~ tail Do~ Francisco (Onta~ged): Maabig a figarem ed sicavo la met. Magdalena (Malikeliket): D. Francisco; ~garem met; t010 cayo; yoro~g cayo. Francisco: Salamat; mao~g so manalagey. Angela: Aned tay nanlapuan yo, area, ah? Ariston: Nampasiar camid plaza, hen ayarin akisalit-ay I~! Francisco ed samay cabat to. Francisco: Ited yo cariy baleg a tepel no kerewen co pafigisananey tiy t u~gtung. Magdalena: Ibaga yo no antoy labay yo. Francisco: Bafigta aliwan yaamut so inacaran co dial! magala~g a abufig yo, agyo pa la balawey pa~gerew pit-ungtung cod ... (Agto nasungpal, ta ebat an hen Elisa.) Elisa: Agyo la caocolan a ipatanid, ta nayarian co lan esela~ so pacagam od yoy limac a pampilpilalecan yo. (Onarawi.) Francisco (Tomboken to): Salamat, Elisan pinabli, ta impag-mal iw yo natan a l~araisoy pagew con nanaapusan warid salim0~ na capagaan a nisacda an to. (Onsi~ged hi.) Tan natan mambalica cayo no antoy sumpalen co. Elisa (Ag onli~gaw): Agco amta; mitalosan cayod saray atefig c o. Francisco (Diad Ariston tan Magdalena): Agyo pa la bandayen no amtaen cod sicayo so agew a pancasal mi. Ariston: Satay isisipen yon manepeg, sicato. Magdalena: Sicayo iF~gen, no capigay labay yo, onodonod cami. Francisco: No nipaacad ed siac, tan no angapoy ed sayan agew, natan la. Magdalena: Anto la ray gano ev? Ipamaya yov daiset ni.pacabat ed saray c acanayon. Francisco: Labay co comoy magano, ta dakel so con napapaulian ed baley co; canian ipa~gasi yo comon a nampirawatan con micadua y taon ipagamod yod andi (Cauten tod bolsa to so escrituray panasel to.) Wadian lista na panasel co (iderew to) basa yo pa, pian panduaruaan so linew na canonotan co. Magdalena: Paulian yo la tan, ta angan agyo tan mailalo cami ya ag cayo ma~gasawa na panirapan yo. Ariston: No ontan lan lamang sirin, nabuas na misalita ki lad Juez de Paz pian o

nla dia. Fr:~n¢is¢o: Salamat tan na ~garem alas cuatro so horaso Magdalena: Elisa, anto? Elisa: Caparatod siac a Ariston: Mamparaan ca sirin, ta

ilaloan yo ya onla diay Juez na Labay mo lan nabuas so pane mo? amin: satay pamapapacnaan yo~ sicatoo nabuas na ~garem diay Juez.

Canto N. 10. Francisco: Venus a bilay na bilay co diad lima ray dilin ate~g mo natan sica lay awaten co, ta capisa g ca lantiy poso. Sicay pinablic a catupag nepeg con aroen, panliF~gcoran. Ang. Mag. Aris.: Diad irap ~epeg mon damava~, ta pukel dili to tan taglaflg. Musica Elisa: Balicas yoy sisiaen con peteg ta intoro cayo lagiy tawen a nepeg con baifigan tan toloken ta asawa ta kin cata talec. Inesel cod sicayoy piasawac pian saray atefig coy napagustoan. Ang. Mag. Aris.: Aroen mo met na ag balot naucbar ta sicay pukel to tan taglafig. Musica Francisco: Venus a liwaway Carballo... agco nabalicsanay liket co ta natan sifiga walad paraiso so pagew con sicay gloria to. ~ Duo Elisa: Balicas y.oy sisiaen con peteg ta intoro cayo lagiy tawen a nepeg con bai~gan tan toloken ta asawa ta kin catatalec... TELON COMATLON PAWAY Escena I (Diad salas na abu~g nan D. Francisco. Si Elisa ya asawa l acayoro~g a mamba basay periodico,) Elisa (Ontawag): Laki Mariano. Mariano (Ompaway): Antov laba v too? Elisa: Yasulan yo ac pay p~nam~s co. Mariano: On. (Onloob et ompawal\/ a tampol ta ited t~y periodic~ awit na car tero.) Niay periodicon awit na cartero. ~U~cura~g onloob, balet ta ompi gar a tampoI.) Pigaran pasig so asulan co~ panuen? Elisa: Onla ki la cari: nambabafigil flgolan ibaga yo. Mariano: Esta bueno maofig, very good. (Onloob.) Elisa: (Buscagen t oy periodicon balo; pinarlasan toy mata amin a noticia; sanen abasa toy CASABIN CABALEYAN TAYO;~ sicatoy binasa to, tan inmalagey hen abasa toy ~garan a Armand~ tan tinmaf~gay ed tagey, bansag impamoyoc toy moli~g to. to la met, ba~gnen agla manduaruad abasa to, inmiro~g a bigla 31 • sifiga naalimur eflg; sanen pinmawil so licnaan to, inmalagey a nansali~ Anton poso, anton honor ag nagolo no ompasen ed pa~ co tan nabasa toy balitan aw it to nian periodico? (MampiN tan onta~gay ed tagey.) Catawan! Tinalag am amon ducsaen ya angad caoyos na bilay co: angaman ontan kerewen cM~ sancabalg an a panafigasim ya itdan mo ac na baleg a sofigdofI pian mabiskeg a naynay so l inawac a mansacbat nian cairap~ ya angad pantoc na calvarioy dilh~ aroc a atefig lew nisefigeg andeket a incabituen co. (Pausa.) Wala ac a peteg ed sak

ey~ pasen a diad biyec guguyuren ac na panamablic ed sakey a to~ niarawi dia ni met nisefigeg ed siac; diad biyec baler sasacbaya~ ac na marlafig a rayos na sam ban ginawac a paftgarod to0~ afigiteran coy laman tan cagatafigan co. (Pausa ; ompasiar ibantac toy periodicon sancaegnaan to.) Et... ag nayari, ag nay ar~ gatinan coy impansambac ed arap na altar a pataldefigan panamaley co na ag n abural a dumsis na capaclapan. Escena 1I ~1 (Ompaway si Mariano.; Mariano: Elisa, niman lay panames too, paway ca la. Elisa: Agac la manames ta binmelat so lama~ co. Mariano: Insan mo ac kinesaw a impanasul? Akinta binmelat so laman mo ah ? Maligligsa ca man? Elisa (Onyorofig, capcapen toy molifig to): Agyo ac pad tat dadamadamaen ta ambelat ni met so laman co. Ni; naptafi8 ac amo. Mariano: Yawitan tacay Midico? 0 ompano fliw mo tan e~ Icofig? Anto la t an! caruman |abat tinmaynan, onsabi la~ lamang naani, mailiw ca la? Elisa: Ag cayo pa rnampapalec; onla cayo lad mad paway. Mariano: On; ompaway ac, et agca cari sirin maneermen ~ nanaermenan ac m et. (Onla la ya manna~gis.) Ji, ji, ji. (Onloob.~ Canto N. 11. Elisa: Posoc, akin et agca mandeen ditad cawalaan mon pasen? no nanaala cay sinagem mantepel ca, agca oneesel, ta ontay manepeg. No lilicnaen moy incagawam ta nili~go ca lantiy carlasan, agmo la comon lalatupan a panamaley coy d umsisan ta ag nepeg itan. Mapatnag lan say babawi so ontetetel ed sica lagi lapud beflgatbef~gat ca alabi et toon ag ninonot lanti : satay ag nepeg hi. (Alen toy periodicon imbantac to, insan to la met basaen.) ya? Panon c o natan, Catawan? (itar~gay toy mata tan duar lima tod tagey.) Ay Cata wan, tolofigan mo ac pa. Escena III (Ompaway si Angela: monomtomboc si Mariano.) Angela (Diad capaway to): Akin? mabeblay ca? Mariar~o: Nitan: iinapen con nanlapud impacabasa saramo|lon periodico, maermen tan naptafig cono. Elisa~ Paway cayo pa, laki Mariano. Mari~no: Agmo ac sirin labay a onsalita ah? dali; dia ac ed pireg pian agca lam. anifigofigot. Angel~: Anto ta siriy lilicnaen mo ah? (Carapasen tod lima.) Agca me n aptafig. Elisa (lderew toy periodico): Basam pa tan ay, ta anto tan et • .~. (Onyorofig a manampat na lupa to.) Angela (Awaten toy periodico yo pigarpigaren): Dinan diay basaen co? A ned dia? Elisa: Satay "Casabin cabaleyan tayo." Angela (Anapen to): Ah[ nia. (Basaen to si Mariano talingoan to.) Natay figarem linmoob ed sabafigan so sakey a vapor belga ya niluganay cadalaan tayon nanlapud Bruselas afigaran toy Armando Matood. (Lin~gawen toy Elisa) < /i> Ay! si Armando ya ay. Elisa: Dali: itoloy mo. Angela (Itoloy ton basaen): Sayan cadalaan tayo cumanem la yah taon a tinma dia, lapud seer ton mananap na caabigan to. Diad Ingla so inmonan ginatinan to, insan linmad Bruselas a hanson,

tan diad seseg to adapat toy gradon Comandante tan ~ titulo ton Ingeniero Civil . Onofig na cuanto nian cad~ tayo, ta ompical a tampol a ompawil ed baley to, no n~ ton idepositod Bancoy pilac to, pian nasufigpal toy sipa~ sakey a malimgas a cabaleyan to. Maofig comoy insabi to tan oylan angapo comoy seb, pacagamod toy limay biin cas ipan to, ta ontay pirawat maliket ed impacasabi to diad dalin to. Mariano (Aparte): Age! Sicato ya saloy paneermenan t insabi ne n Armando. Angela (Ipawil toy periodico): Agay la yan tuan inca~ Panon ya natan e y? Mataltalag so nagagawan sifiga (Pausa.) Comandante insan Ingeniero ni! Nefignefig mc too, no talagan.panseetan toy mananap na caabigan to. Elisa: Panon natan, Ila~g, ey? Sicato ya natan so ~ gutgutay oloc ya fig alfigali ac nalSutcan, ta cascasiar Armando. Nibaga to lagin malamafig ac a main inoma? binenegay sipasipan co. (Onna~gis.) Et agco casalanan; ~ taon a nanalagad ac na sulat to, canian ag manepeg a pill: coy linawac ed saya, lalo l a et walay asawac. Mamaofil ompatey nen say padutac coy panamaley co. Angela: iPacascasin aro, ya andi gapoy tumafig to! Na liwan yo natan so Romeo tan Julieta, ya agda apinaba aroan da. Angela (Itoloy ton basaen): Sayan cadalaan tayo cumanem ]a yah taon ~ dia, lapud seer ton mananap na caabigan to. Diad In so inmonan ginatinan to, ins an linmad Bruselas a nans~ tan diad seseg to adapat toy gradon Comandante tan ti tulo ton Ingeniero Civil. Onofig na cuanto nian cad. tayo, ta ompical a tampol a ompawil ed baley to, no ton idepositod Bancoy pilac to, pian nasufigpal toy sip an sakey a malimgas a cabaleyan to. Maofig ¢omoy insabi to tan oylan~ angapo comoy sebel pacagamod toy limay biin casi pan to, ta ontay pirawat mi~ maliket ed impacasabi to diad dalin to. Mariano (Aparte): Age! Sicato ya saloy paneermenan to, so insa bi nen Armando. Angela (Ipawil toy periodico): Agay la yan tuan incagawa! Panon ya nat an ey? Mataltalag so nagagawan sif~ga saya..:~ (Pausa.) Comandante ins an Ingeniero hi! Nef~gnefig mo yay~ too, no talagan, panseetan toy mananap na ca abigan to. Elisa: Panon natan, Ilafig, ey? Sicato ya natan so caguI gutgutay oloc ya figalfigali ac nalSutcan, ta cascasian coy Armando. Nibaga to lagin malamaf~g ac a maininomay binenegay sipasipan co. ( Onna~gis.) E~ agco casalanan; taon a nanalagad ac na sulat to, canian ag m anepeg a coy linawac ed saya, lalo la et walay asawac. Mamaof~g ompatey nen say padutac coy panamaley co. Angela: iPacascasin aro, ya andi gapoy tumafig to! liwan yo natan so Romeo tan Julieta, ya agda aroan da. Elisa: Pacascasin aron tua; baler ta nepeg con pipacnaan ta nanlapud tawen. Angela: No bilafig ta macapantuflgtufig cayo, sicatoy tetel too, ta agto ca sinu lsulat a sakey taon. Elisa: Mapilit lan ontan. Et onla casi diad abu~ ~g co? Mariano (Aparte): Labay da amon isalat si Icofig, et ag nayafii ta sic atoy propidad. Elisa: Ibaga yo pa, laki Mariano, ed Andofig ta ilaem toy Ilafig, ta dia la mafi gogto. Angela: Andi: aleg la, ta manalagad si ama. Onla ac la ifigen (Uncura~g a on loob.) Mariano (Sabaten toy Angela): Dia ca la mafigogto, ta marakep natay si ra mi; polos a ginmapod In. Angela (Ontondan manelac): In? mampapalec la figolay, laki Mariano. Mariano: Labay mon amtaen? Niraya: (Ibilafig tod tamoro to.) Inlambofi g, Insafiglaw, Intiti, Impafigat... Angela (Taynan to): Maofig saloy olo nen Laki Marian0 natan. (Onlo ob la.).

Elisa: Pawil ca dia ah. Angela: On; naani no figarem. Elisa (Sano bocbocod to la): Panon ya natan! Onsabi dia) Arman do, pilitan to lagiy misalitad siac; et no tuan mana~gar0 bai~gan tan gala~gen t oy kipapasen co. Labayen to hi3 ompatey hen say dumisisan toy cagala~gan co. lnlambong: Pinakuluan Insanglaw: Sinigang Escena IV (Ompaway si Armando: ~Tancawes na C~ma~da~#c t\/~? ~capatnagay casabisabi to .; Armando (Ompatoc): Dofla Elisa, maabig f3garem ed sicay0. Elisa (N ikdawan): Armando? Armando (Uncura~g): On; si Armando, maoyamon managlificod na... asawa hen Don Francisco. Elisa (Uncura~g met a onabet): No pegdat yoy mahgiliif~g na impancabat tayo nen saman, aleg la comon, ta ipasen casulitan yoo Armando (Onsinged ya ibansag ton itagey so duaran taclay to): Casulita n? Masulit so bocod tambayo toy pamitla toy masarnit a 6garay diosan panlilif~gc oran to? Masulit so bocod ligliwa toy mandeftgel na uniy camanocan tan manamayoy bolo~g day cakiewan, lapud si6ga ton naynay sancane~gne~g tan naderefigel so EL ISA, marakep mon f~garan? No casulitan ya anto balet so pa6gi~garan ed ag bocod nanlamahg, no ag pati afigaco niy sananey a babayubuan ton aro ey? Elisa (Maoyoyamo): Armando! Gala6gen yo labat comon s0 kipapasen con a sabi yo, ta amta yo la afigancon . . . (Agto nasu~gpal ta salabaten nen Arma ndo.) Armando: Amtac lan wala lay asawam, ag ontan? (Mantali-kepkep tan mampiefig. ) Aah! malama~g a biin nankinon mana6gar0, sicato tan pa lagiy insipan mon sabiyen co? (OnyorMg si Elisa onna~gis.) Nonot mo, pinalsan andi poso , ta tinmayman dia, ya agco inimanoy ambiluf~get a arapen co, ~a dinagdag lantiy pilit con macagamod na limam, lapud incuanmo lantin •.. (Mampieng.) Ay! Elisa, Elisan malama~g, aned so cawalaan da ran may sipasipan mo? Mariano (Ompaway a nike]awa~ ed to~ impac~c;~g~e~g t Armando ya nancawes na Comanda~te): Age! Anto van encatani Maya ta diaac ed pireg ta imatonan co, ompano demo onaapon a nanlapud impirnos. (Onyoro~g ed pircg Armando: Agco la wari incabilaaSgan so petarSg tan betelI ginangano ran pinatatkey baog co, lapu~ pilit con mananap macapahgited ed siac na cayamanan a ita~gcap cod sica saray ate~g moo Et... sicato yay ipasabim so wa|a lay asawa~ Mariano (Aparte): Diwiten mo i~Sgen itay Elising co, wala cabalicsan mo, ta temeken coy pukel mo. Armando: Cacanaan to nian titulo tan sarayan estrella$ ginamoran con nise~geg ed sica? Ah! ontan la manaya pansegsegaw co nen wala camid Polo Norte, ya asabic asakitsakitan ta si~ga la lagi onlilicnad siac so ampait calamafigan mo. (Pausa.) Mansalita ca, mansalita ca malamafi a biin andi... (Itabig toy lima tod taburete, insan oyo~v~g a big~ ta yamut toy lupa to.) Elisa (Onalagey): Masulit cayod biin cuanyon aaroen Armando. Agyo cari ontan: say nonot yo lay calemecay pos0 tan calacal na bii ~a mainomay a patoloken. Armando: Sicato tan pa lagiy sipan mon sabien co? Elisa: Andi lanti, et... Armando (Onalagey): Andi? mansalita ca sirin; ibagam antoy ginawam ed tanamay aron insipan mon bayubuan ya angad ipawi! co, tanaman a befigat mo kinaindan, nisifigeg met ed sananey a aalilaen mo? (Ag onesel si Elisa.) Agca onesel?i

Ah! sancapatnagay impancasalanan mo, canian natan ta cabatI ta ca la, onla ac lan mancuay; A Dios, malamafig ed ganaganay! malamafig. (Uncura~g a onloob.) Elisa (Onta~gua tan tawagen to): Armando, Armando. Arrnando (Ontonda tan lif~gawe~l to): Antoy panganganay asawa hen D. F rancisco? Elisa: Deflgel yo ac pa hi, no tuan inaro vo ac, insan cay0 ontaynan. Arrnando: Inaro? Ay Elisa! agco amta no saya~ pagew et amta to niy mafigaro, ta alanaflg a peteg ed incaandian toy ilalo, nisefigeg ed sakey a biin nankinon man afigaro ya ag lain befigat inlifigoan toy sipan to, no ag pati aftgacoy sananey a tatalimaen to. Elisa: Acoen con amiy belat na ipapacasalanan yo, balet ta defigel yo ac ni, pian nacabatan yo no siac a bocod casiy macancasalanan ed incagawa tayo, ta no nibesfigaw con amin a dusay calamafigan con cuanyo. Armando (Ibeneg to ya sifiga agto labay a de,glen): Anenen c0 nin defigelen, no pati pisasalitam ipapatnag toy pa~gibibiig moy incasic a? Elisa: Ta... asawa lanti hen D. Franciscoy pisasalitaan y0. Armando: No ofltan sirin agac manepeg a manabala dia, ta aliwan sicatoy pegdat co. Elisa: Andin balot panafigasi yo, Armando; capag onsalita cayo, tibsuken yoy pagew coy puf~al na mapalalon barofig y0; angaman ontan picasic pan maniman es cayon onde~gel, ta aliwa lan asawa nen D. Franciscoy mansalita, no ag si paca scasin Elisa, ya atayectayec so poso toy matayusuc a sabi na irap ton manalagad ed sica. Armando (Tiplaken toy molir~g to): Atayec so posom, Elisal Oh! itepel mo ac; amtay Dios a labay co niy ompatey nen sa) manermen ca. Elisa (Onna~gis tan mampunas m~ mata to): Armando, figal£~galin agac mac asalita, niseF~geg ed catitikeI ~a beclew co; ontan man piliten coy mansalita pl an am~am met so pinapalabas con cairapan, capagaan tan martirion ag nibalicas. Canto N. 12. Elisa: Murecdec mo pa, Arm. ando, natan so masalamsam con cairapan. sakey taon con impanalagad na sulat rnon naynay a pi rawat. Bahgno say agew lay onseselec piimanoc so petec mon tawen, ta pirawat co lantin amtaen no aned so cawalaan mon pasen. No nacsawan ac lan mantepet ya andi naalagad con ebat met, luac lad satay matalareter ay! Armando! cuancon m ansibsibec. Musica Niay posoc a atayec na sabit ne~gne~g rood irap ton masakit. Armando: Elisa! itondam lay manolit. Elis~ Ay! patey. ) naalimurehg A rm~ndo: Agay la yah sulit. ) sampatan hen Musica ) Armando. Armando: Itondam pa lay panolit mo ta agm o lan lama~g natambal so pantagleey con naoli lad aro tan na~gis con naandiay il alo. (Aparte) Ta agay la yan tuan casulita~ sifiga talagan siac manirap ta say pinilic amayon cuan sananey a tooy cawalaan n a~a~. (Onoliy licnaan hen Elisa.) Ibagam pa labat so yeba~ mo ed agew a tasi to nian aro no diad sica bilafig amtaen to so asufigpalan ton may sipan too. Elisa: Ebat coy agto la nacaocolan (onalagey) ta amta ton sica met kinmula~g. Armando: Say aroc agmo la k inawanan.! Elisa: De~gel mo ac insan mo ibaga tan. Musica

Armando: Itondam pa lay panolit mo ta agmo lan lamafig natambal so ~ pantagleey con naoli lad aro ~ tan na~gis con naandiay ilalo. ~ DUO Elisa: Mnrecdec mo pa Armando, natan so masalamsam con cairapan sakey taon con impanalagad na sulat mon abayag con pirawat. Elisa: Natan mo naamtan, Armando, no siac casi o sica s~ kinmulafig ed s ayay incagawa tan dua. (Pausa.) Manlapud age~ a insiput mo dia ya ang ad insabim, agta can balot alifigoana~ sicay pitamitam tan pialagad co lawas. Et ... Antoy alagde~ mod sica, pacascasin bii, ya marikit may andi, ag macaalis ~ l oob na abu~g ton ma~gantay labay ton amtaen? (Pause.. Manlapud 17 na b u|ay Julio ed taon a 1912, fechay caonoran ~ sulat too, angapo la, angapo lan ba lot so apasabic a pacaamta~ coy awawey mo, ta agca la lanti nansulat dia. (P ausa.) Antod satan so paflgipasenan coy agrno la inesel? Ah! agmo aflgan~ sisiaen no ibagac e d sica va wala ray agew a figalf~gali ta ca~ tomboken dimad bilay a sakey, ta al otolotod linawac a inate cad samay viajem ed Polo Norte. Armando: Patey! akin et agca ni onsabi, pian mafiganga l~ yan bilay, bafigta oni a lan lamafig a casegsegangan to? (Pause. Et sufigpal mo, Elisa, su~gp al mo, ta inumen con angad eke~ so vasoy capaitan na mauges incabituen ta. Elisa: Diad saman a pannodnonot coy masegsega~g a aroa~ ta, sinmalambit ed linawac so "ompano ali~goanan mo ac l~ tan sananey lay calalabian mo:" dia la met ginmapoy baleg a golod pagew co tan maotot a sanoc na calacal ya andin bal0 t macatempey: diad saman a kipapasen a agco amtay ligena~ co, biliyen mo comod l inawam, Armando, no catonofigan casi~ siac a bocod so pancasalananen mo. Armando (Puyuken toy olo to, tan mampunas na liF~get to): Pito y bulan mid viaje, insan casabi mi, agac la wari nansulat diad sica, ta pical co n amiy agew a ompawil la dia; say acaabala labat so impa~galac na atiptipon a su eldoc, tan tituloc ta canonotan co la lar~tiy agla dia onalis. Elisa: Capag agew a onlabas, calenegan con manaalagad ed sica o angano s ay sulat mo labat comon, caalimbawaan ton peteg so balon sugat a tekep toy ifigo ~got tan salimoot na pagew, ta uncucutcut lantid linawac so "wala lay sananey a calalabian mo," canian agca la dia nansulsulat. Armando (Onsinged): Natan ta wadia ac lan mafigisacla~g na gen dat con panahgaro antoy cuanmo ey? Elisa: Masela~g a tepeten mo tan ed siac, ta aliwa ac lan marikit; sican dili balawen mo ac no agco amtan toorey samban ginawac a pafigaroc ed toon afig iteran coy limac. (Pausa.) E; dehgel mo, ta su~gpalen co. (Pausa.) Diad saman a cagogo|oy nonot tan calacal co, pinmatnag si D. Francisco ~ a inmibeg tan a~gerew na limac, siac bal er ta awitawit co lay sanoc na calacal, nise~geg ed agmo la dia pansusul at, naglalo et ontatatken la ray atefig co, ineselan co. (Pausa.) Av! Armando, agco nibalicas so pinalabas co saraman a agew a ermen, sanoc, gunigun t an picascasawan pil~lec con mahgamtay kipapase~ too: ontan man toroen con tasi t an a ~awen tan agew a no inted coy limac, say posoc balet, aroc tan linawac... < i> (Ebaten nen Armando.) Armando: Ay Elisa! agco la naaguantaan; ombetag lay.! pagew co; itepel mo ac. (Ontalimocod.) Elis~: No tuan inaro mo ac, alagey ca, ta~gay moy tawen ta talagan nanla pud sicatoy su~gpalay aroan ta; aleg comon ~ nonoten moy be~gat lan macadumsis n a galahg na asawac, ta say gala~g to gulang co: alagden cod satan a pana~garom s o pa~gili~goan mo lay linmabas, pian satan a pana~garo ag natalde~gay paclap a g awan sican dili agmo abobonan. Armando: On,. Elisa, on: ilifigoan con amin, pian agca manermen tan agca nasabiay caugsan; tan natan ontaynan ac la, tan ilaloan mo ya acoen con amiy ca salanan. (Onloob la: onyoro~g a manna~gis si Elisa. Macapansabatan ira hen A rmando tan Francisco.)

Escena V ( Ompaway si Francisco tan diad pacapansabatan da hen Armando, natacder iran ontondan dua.) ~ Armando (Ontonda ya si~ga nagaga): Maabig agew ed sicayc Francisco (Macatonda met ed ~a~pkelaw to): Ontan met ed sicayo , tan itepel yo ac ed pa~gamtac no siopay magalafig a catufigtufig co. Mariano (Aparte): Nitan natan; acapansabat ira. Armando: Siac so maoyamon servidor vo, Arrnando! Matood. Francisco: Ah! (Pasamanoen to.) Salamat tan antoy panga-nganan yo? Armando: Siac ifigen so linma dian ma~gawat n panganganan yo, ambegyan acagatin ac diad baley tayo. Francisco: Don Armando, baleg a salamat ed indalaw dia, tan natan itepel ya ac ed pafigibagac ha: Sicayo sicacabat cayo a~ganco ed cabelatay panamaley, canian agyo paugsey pangawac na pasacbay, ta bantog ni met dia a si Elisay acase figeg na tinaynan yo. (Itoro toy tacayan.) Natan a toloy nayarian yo l ay mampatanid. Armando: On; mampatanid ac la; i~Sgen ta ipaliwawac ni~l sicayo ya angap oy gagalac a mandutac na cagala~gan yo, la0t lad cagala~gay asawa yon pinabli, c anian licnaen con toloy so pa~gitoro yoy tacayan. Francisco (Itoro to la met so tacayan): Agco amtay mansalitay andukey. Armando (Ompeta~g so olo to): D. Francisco, imanoen y0 comon s o gagawen yo. Elisa (Ombatic a onlad pegley da): Akinta et ontan? Akinta pib ibiafig yoy figaran co, anta agyo ac ni akitepetan? Francisco: Ta agcon balot naacon patalde~gay galafig nisefigeg ed sican. .. (Itagey toy taclay to ya cabiley Elisa; et agt~ nitoloy ta onarawiy Elisa ; ompegley si Armando, sincaten Marianod balamba~g, tan onsabi ra di Ariston, Ma gdalena, t~ Angela.) Elisa (Canefigneng ton cabilen da, ~makis ta~l onar~t~i;: Aaaa y! Armando (Cane~gnefig to~z cabilet~ ~wi~ Frai~cisc~,i\/ Elis~, onlad pegley): D. Francisco, nilawan cavo. Mariano (CaneF~gtzef~g to met ed go,o, si~cate~ ~t( F~atzciscod bala mba~g): Ay Icofig, Icofig, nilawa~ ca, Icofig, Ico~g. Escena VI (Ompaway di Ariston, Magdalena, ta~? Angela, tan Iapud abanaan day pa~gacabi l nen Franciscod asawa to, ginanatan day linmoob tan pinegley da ra, ya mai~gal ira.) Ariston (Cafigel rod voces hen EIisa ginanatan toy linmoob ya sinelac to ra): Anto tan? anto tan? Mag, Angela (Onla rad pegley): Akin tan? akin tan? Elisa (Cane~gne~g tod saray ate~,~ to, dinmagon dinmaeg ed area tO): Natan, area, ta impatnag na asawac a angap0y confianza rod siac, inila ac lad sicayo. Magdalena: Anto ta siriy agawa yo ah? Francisco (CaneF~gne~g tod sicara): Salamat, area, ina, ta lin ma cayo dia. Ariston: Ibaga yo no antoy agawa yo. Armando: Pinauges na mablin manugahg yoy inacad .co dian af~gigala~g ed sicara. ~ Francisco: No walay delicadeza yo, agyo nepeg so onsegel~ dia ta andi di a ac. (Mandabog ta ampetang so olo to.) Ariston: Maya cayo; mayo cayo: (Diad Armando.) Itepel y0 ac pa; siopay magalafig a figaran yo? Armando: Armando Matood, no walay panganganan y0.

Ariston (Lacapen to): Aaaah! Armando? Salamat, ta agy0 alifigoanay bal ey tayo. Angela (Diad Ina to): Armando ya ay? Dakel so af~guv marian to. Canto N. 13. Armando: Sayan pobren servidor yo walan f~garan toy Armando ya anac na baley cono, lapud angapoy puli to. Diad saman a kipapasen ya agdan balot italtalec binalaf~gon con inseseg so incasiac a anac na baley. Caniantin agac nanduarua ya tinmaynan, .inmandi dia ta inanap con andi tonda so pacalmoan coy talona. Natan ta wala lay melag a impaf~gasiy tawen ed siac mangangan cayo lan befigat ta camelagan coy omparaan . Ariston (Hablado): Salamat D. Armando, ta agyo alifigoanay baley tayo. (Pausa.) Nipawil cod samay baruf~gan yo, cuancoy, amtac a si Armando inmibeg nen saman ed si Elisa, balet ta ibeg na ugaw a mammainomay a onlabas; in san . . . agawa nen panaon a agni nasasacupan nen Francisco, canian palabasen yo la comon a sifiga angapoy agawa natan. Mariano (Aparte): Age! mahgiimon manayay Ico~g. Francisco: No ontay cu anyo, palabasen con si~ga angapoy agawa, tan (pasamanoen toy Armando) pian manisia cayod catuaay ibabagac iderew co natay limac ed D. Armando. Armando: Salamat, D. Francisco; tan natan ta ayadyari iti lan nampupula~gan, mam patanid ac la tan itepel yo ac ed kinulaf~gan co, no wala bila~g. Magdalena: Onla cayo la, D. Armando? Maya ni comon ta mantutu~gtufig iti ni, ta labay mi met a amtaen so pinalpalabas yo calenegan yon naandi dia. Ariston: Ag cayo nin tua onaalis, ta balbaleg so liket mid agamoran yon talongar i~g a tuma~g na sagsagpot tan seet yo. Mariano (Aparte): Say pacayariy pilac a tua! natan DON ARMANDO cuanda la, ta wala lay sele~gan dad sicato. ~ iston: Natan ta wadia cayo, mitu ~gtu~g cayo labat ni; balet ta itepel yo ac t a walay labay con ibagad sarayay sanasawan Elisa Tan Francisco. (Diad Franci sco tan Elisa.) Onloob kipa. (Onloob iran talo.) Armando: On, mama; tan manalagad ac ni no ontay igangan yo. Magdalena: Capigan tay insabi yo dia, D. Armando a? Armando: Car umay ~garem. Angela: Abasa mid periodico so insabi yo, ta mancasal cayo C01~0. Armando: Ontan wari; et maermen ac a toloy ta atalosan con agda ac labay na cabaleyan co. Angela: No ontay walad linawa yo, nalili~go cayo. Ariston (W alad Ioob; ontawag): Magdalena. Magdalena: Nitan la: tabin magano a? (Onloob.) Ariston: Mao~g all Angela: Nayarin amtaen no siopa tay cuanyon ag rnanlabalt ed sicayo? Armando (Aparte): Pian macabalesac ed calarnaflgan ne~ Elisa, asawaen co yay agi to, ta rnailalo ac ed ilabav to ta w~ la natay selefigen tod siac. (Diad Angela.) Ibaga~ cornon e~ sicayo, et ornpano sicatoy macaseflgeg na pamosolan yod sia¢ Angela: Ya, akin cono ey? Arrnando: Ontay pacalicnac ed sicayo. Angela: Ibaga yo labat ta arawid siac itay rnanbosol na caparac too. Armando: Itepel yo ac sirin no ibagac ed sicayo natan. (Pausa.) Sanen wala ac ed Polo Norte kinugip con afigaro ac na sakey a diosa; n anlapud sarnan agew agla nacnacal ed ~ nonot co man a limgas, tan natan nen acas abi ac dia, saman a biin kinugip co anefigne~g con wadiad abu~g yo, tan aliwan a rum no ag... sicayo.

Angela (Macasuned ed pankelaw to): Anto? Inisip co no agy0 amtay rnanl urey; angaman ontan, salamat ed sicayo. (Uncura~g a onarawi.) Armando (Onto mboc): Arnta yo lay cuanco? Pinmeta~g so olo yod siac. Angela: Ag cayo cornon rnanlulurey. (Ibeneg to.) Armando: Ag n ayarin lureyen ta cayo; tua so ibabagac. (Pausa.) No labay yon patnage y catuaay lilicnaen co, natan a toloy onloob ac a misalitad kindi area tan ina y o. Angela: Awey Cayod tan. (Ne~gne~gen toy Armando tan macacaimis.) Armando: Itepel yo ac sirin no onloob ac. Angela (Miarapan): Antoy ibaga yo ey? (Macacalec.) Armando: Say pafigerew coy lima yo, pian arnta yo ya aga~ rnanlulurey. E$¢ena VIII (Ompaway si Elisa ya ma~ike~iket.) Elisa: Amtam so wala Angeling? Angela: Atalosac co la tay labay morn ibaga; et paulian m~ la ni ta nake kewkew so oloc; ma~-~ganta ita pian nitalibagac so cagogoloay calacal co. Elisa: Ma~ganta ita pa, no sicatoy labay too. Canto N. 14. Elisa: Walay cuanday mamasiken tan saray ma~gacabat met a say aro no onselep onlesan bocod, ag itanem. Canian ag pankelawan so insabiy ibeg nen Armando. Mariano: Si~gan tua oo~g a tobotobo. Angela: Sicato lagiy palar co. S icaran dua: Ja, ja, ja, ja, ja, Ja, ja, ja, ja, ja Ja, ja, ja, ja, ja Angela: Agco amtan angad natan so yebat cod Armando i~gen ta no naeselan co ag unsumpad catonofigan. Ta sicatoy balolaki siac met marikit lanti. Mariano: Dapot agto ca ipantochi. Elisa: Andi sebel yon mampili. Sicaran dua: Ja, ja, ja, ja, ja Ja, ja, ja, ja, ja Ja, ja, ja, ja, ja Ja, ja, ja, ja, ja Elisa: Natan co salitaen ed sica ya si Armando imbaga tod ama tan ina ta so paf~ gasawa tod sica; et agmo agi palalabasen ta mairap ca lan macalmoy sif~ga satan a capalaran too. Angela: On; et dakel so labir a ompaway. Elisa: Agmo iimanoen itay labir na catooan, ta diad pigaray agew nabalaf ig lan lamafig itan a labir. Angela: Maofig; paulian co ray atefig ta: no labayen da, labay co met la. Elisa: Ngalf~galin venganza to so pafigasawa tod sica; et satan a vengan za magmaliw o saliney aro, no napatnagan to), caabigan mon manlibit na panamaley too. Escena IX (Ompaway ira di Ariston, Francisco, Elisa tan Magdalena) Ariston: Angela, si Don Armando imbaga toy pilalec ton paf~gasawad sica. Antoy c uanmod sayan kerew to? Angela: Sicayo labat so macaoley, ama; no labay yo, labay co met la. Magdalena: Ontay maof~g; satay labir na too, ta talagan a8 itan naandi, onlabas itan. Angela (Diad Armando): Pinasin ta, Armando, may sinalit~I yo, ya impas en co warin lurey? Armando: Say impa~gibagac ed pinabli yo ran ate~g, angapoy arum a catalosan to n

o ag say catuaay sinalitac ed sicayo. Angela: Masarag la tan sirin. (Diad saray ate~g to.) Nayarian yo lan e selan, ama, ina, si Armando; balet ta palabasen niy pigaran bulan. Magd~lena: Nitan D. Armando so ebat hen Angela; mamalabas cayo conoy pigaran bulan ni. Arm~ndo: On, ali, manalagad ac. M~riano (Aparte): ADios kinon tan ag pafigitaltalec! Nilupi~ iray mahg araldalin a pilac.! Canto N. 15. Angela: Impasen con peteg a lurey Imay tu~gtu~gan ta Armando tan andi wariy atetep co ya anayacup tan dinmefigel. Mapilit a piolopan co natan so ayaric lan inted a sipan. Mariano (Aparte): Talagan abulag cay silap na biskeg, pacayariy pilac. Musica Armando: Kinugip con afigaro ac lanti na sakey a limgas, mabintan bii hen ombafi gon ac, ay pinabli! abirbir con sica man a dill. Salamat pinablin Angela ta cagteran coy pinacana. Mariano: Mapilit a pacanaen da ca~ ta natan walay pilac mo la. Ariston, Mag.: Casian cayo comoy tawe~ pian narapat yoy cainawaan diad caatapan sicayoy ilaban niarawi ki met ed segseg ahg. Musica Angela: Impasen con peteg a lurey... Mariano: Talagan abulag cay silap.. . Aris., Mag.: Casian cayo comoy tawen... CASAMPUTAN Pangangampanya (Basingkawel) Pablo Mejia K 1 n Lantad (Telon No. 3) (Cenon ~an Colasa.) Cenon (Manbabahsay balitaan ed erap na dulang; iwasak to): Sikatoya la n gendat so kuan koet. Colasa: Anto tan la ngulay sakit na olum? Kapag manbahs~ ka lahwas na balitaan s inga lan singa walay kasebeg too. Cenon: On, ta . . . nengneng mo ya, nengneng mo ya; bahsam. (Itoro toy balit aan.) Colasa: Anggan nengnengen ko, anggan bahsaen ko, antoy wala konuey? Cenon: Sikatotan la lahwas so kuan kod sikayon kaasawaan day seselengen ed bahle y; maliket kayon manbetang ira}, kaasawaan yo, sikayo balet anggapuy amta yon ba lut a nipaakat ed pibabahley. Nitay so aalinsuagay kalakal koay (Itoro to ma y abahsa to) ta kukuanen ton sikatayo konun filipino ag ti ni nepeg so man oley, ta dakel iray susungpalen ya ag ti ni amta; tan anggan amta tayo ra, ag ti amtay manungpal. Sikatoya so pagpaoges dad sikatayo na saray dapo dia. Ta antoe y et, saray manooley-oley ed bahley, ag da amtan ipakana so maalas a tonung; no kakasakey da o kaiba ra so onkulang ed ganggan, manbolagbolagan ira, mantelektel ekan ira; no kasungpa 0 contra-partido ra balet, iyan day anganggaan day mangite lmed. Sakey ni, sankanengneng day panerendey irap na bahley, anggapu lambengat e d sikara so mangibuat na bengatlan gawa ya makapamalemew na bilay day onbahley. Kanyan maya pa ingen, ta mancandidatoak a Presidente; ta no napalaran k0, nengne ng mo no ag onbolaslas so kainawaay bahley. Colasa: Labat pa la salo, ta ompan singa ka met saray arum ya, nan candidato ni ra nambabangil ya ibaga ran gawaen d~ ya pamaaligwas ed bahley; et nen wala la r

a baler ed betang, anggapu la; "akaoley ki ladtan, ta akaoleyak ladya," kuan da Cenon: Manpaontan la ray manpaontan a. Pipadpara moak ed saratan? Colasa: On et, imanom a maung, ta amta dakel a nakaukolan a kuartad pancandidato . Aned lay pangalsay onkana, ta anggapu met lanti kareremet? Cenon; Sika ngula, ag nin lamang inggapuy kanunotan, nambabangil lan ibagam a ma kasbel. Ag mo tan panpapagaan, ta ag man naandi diad bahley so manpautang na pil ak to, dapot no paanakan moy samplu so sanlasus ed binolan. Col~; Maung lanti; et ingen, no kapoykapoyan too, maung lay andi, ta kawaey sagp ot tan kuarta, lalo lay agew a nadarak. (Onloub ed kawanan.) Cenon: No talagaen, ag nayarin kapoykapoyan; lalo nimet nalilikas kon ma liket iray karaklan ed siak. K 2 n Lantad (Say gendat tan si Marcos.) Marcos (Onpaway ed pegley dingay pangekal to~y sombrero to): M aabig a ngarem ed sikayo. Cenon: Ontan met ed sikayo, Don Marcos; (Dagoen ton pidakolapan) gali dia, loub kayo, yorung kayo. (Onyorung ira.) Talagan maung amoy inkigapuy kanunotan ko, Don Marcos. Marcos: Antoy pan kuanan yoey? Cenon: Wala lanti sakey a getmak; et nisengeg ed saya laen taki la wari, ta mikasiak a patulongan komud sikayo, et sikay0 laingey akaonan linma dia. Mar¢os: No antoy isisipen yon pakatangbayanan kod sikayo,i Don Cenon. mambalikas kayo, ta manparaanak ed angga~yi nayarian ko; lalo nimet, mailaloak a peteg ya ag yoak rnet~ paulyan ed sakey met a kanunota~ kon sikatoy akalanud na nilak dia. Cenon: Ahm no diad siak, kaaro Don Marcos, amta yo ya anggapuy duaran salita yo. Anggan antoy kerewen yo, no nayarian ko, ilaloan yo. Anto ta tan a kanunotan a? Mar¢os: Lapud naynay ya idodokirok dad siak na saray kakaaro tayo, aragdagak a nannunot na pancandidatok. Cenon (Nikelawan): Antoy pancandidatoan yoey? . Marcos: Say inkapresidente komun. Cenon (Angimpeplang, onarap ed biek): Abayag la salo; akaona l a ingen! (Arapen to.) Asalita yo lad saray arum ya oluoluwen diad bahl ey? Marcos: Wala la ray akasalitaan ko, et insipan da met lay tulong dad siak. Cenon: Maung sirin no laen yon amin iray ag yo apisalitaan, ta nakabatan kod arum ya agew no antoy kuan da, pian amtak so gawaen koo Marcos: Maung a tua; (Onalagey) onpatanirak pa ni sirin. Saman balet s o laba yo met ya ibagad siakey? Cenon (Onalagey met): Nakabatan yo lad arum ya agew, Don Marco s. Marcos: Onpatanirak pa ni sirin; maabig a ngarem ed sikayo. Cenon (Pidakolapan to): Milay Dios ed sikayo. (Onloub si Don Marcos ed pegley.) Agay la ya Katawan! Kuan ko no maung a kapalaran ko so inkiakad to dia, ta makatulon8 ed siak, kuan ko la wari, amta manaya sikatoy patulongan. Je! no ag to mikasakey ed siak, sikamin duay manbang al; akoley lay maung a manbasinkawel. Dangowan K 1 Cenon: Lapud liket kon mangipanengr~eng Na panangarok ed sayan bahley Aragdagak met ya onpasingawey A mankaliktan ed panag-oley, Et diad lapag yon kabahleyan ko Iparungtal koy pancandidatok Ta no palad koy abu bonan yo Panpelengan koy kaabigan tayo. Italagak ya agamilay

Tonung tan maptek ya oley Panpelengan kon gawaey Makapaabig ed bahley. Saray gawa ya al-aliwan Maranay tin naimatunan Paandien ko ran ag tundaan Pian mainaway panagbilay. Wala ra lantid saray man-oley So ag da amtan ilagak so bahley Dapot maung la rad kipapasen Say bahley anggan a ntoy narateng. Andi mugmon peleng dan man-gaway Makapaabig ed kalapagan Bukod ya amta ran pital aran So awaten dad kayari bolano Kanyan sikin kabahleyan Nunot yon pakatandaan Ya pilien tin al-alwaran So pangimatalkay betang. Et no siak so pakanaan yo Ya man-oley ed sikayo Iyoput koy seseg tan aron Mantalimad bahley tayo. K 3 n Lantad (Say gendat, Colasa tm~ Oming.) Oming (Dingay pangeka! toy sombrero): Sangarem mama, sangarem nana. Cennon & Colasa: Ontan met. Cenon: Salamat salo Oming, ta akakad kadya. Isulatan moak pad samay ingangaran d ay manifiesto, ta natan mancandidatoak a Presidente bahley. Oming: Anto la tay sakbayey? Mabayag nin lamang so panamili. Cenon: On, maung so manakbay; ta ag mo amta ya dakel ed saray pomipili so, samay makaonan onsingger ed sikara, samay makaonan mamoyokpoyok ed sikara, sikato la man, andi lay piliyan; eselan da lan andi likasan; anggan timawa, ~o akaona, sik ato la; ag mo la ra napiing, ag mo la ra nabiyed. Kanyan no naonaan daka... Oming: Mrn! manisia kid satan. Say kalakal na pomipili singa bolung na p agey; legeylegey, milmilad siplog na dagem. Anggan naonud k.ayo, no maung kayon mipasamano, milakapan, manpatabako, rnamainum na alak tan manalita, ilaloan yo, ta ag ki nasagsaotan; lalo no napakepkepan yo ray inspectores, jay! no ag singa inbalulang. No diad satay sakbay yon mangipatnag na candidatura yo, nalilingu ka yo. Say masakbay ya onggalaw ed sayan kanunotan, masakbay met a naekatay upaw to ; to antoey, masakbay a daldalawen na saray pomipili; et amta yo, say dalaw na p omipili, mabli; balang dalaw, sakey a frascon alak. Cenon: Anggan la, dapot no makaonaak. Ali, gawam la ingen imay kuan kod sika. Gala (alsen tod taklay) ta isulat too, ta iotal kod sika (on la rad dulang mansulat). Colasa (Diad lapag): Maung met a tuay anunotan tonyay asawak. Natan in gen ta candidatoy Cenon, manal-alwad irayay bibii dian malalangas ya inpansangi; ta no napalaran to lambengat, tebteban kon ami kasongotan da ranyay tagibtiban; lalo lad saramay akautangan kon ag daak napatalayanay; bang no ag sikaray panba yaren ko. Asabi lay agew ya ituek dad siak. (Diad si Cenon.) Kaonungay sueldom naahni Cenon ey, ed binolan? (Ag ebatan nen Cenon; dia lamet ed kar aklan.) Natan ingen makapa-alagey kami abung rain baleg; paatepan mi pa ingey sire (Diad si Cenon.) Piga man Cenon? Cenon: So, dinan? Colasa: Piga may suildom ed binolan no presidente ka la? Cenon (Onalagey): < /i> Agi, agay ka la ngula Colasa! Ag nin lamang nanposnak so nganak, bibilangen mo la ray sisiw to; kabebekta ingen pinmaway a binoluk iran amin so iknol. Ag m o kari salo bubuisiten. (Diad si Oming.) Bahsam pa natan Oming, pian nanengneng no maung la kasi. Colas~: Anto ta tan? Ceno~: Sikatoyay pakabat ed saray pomipili na pancandidatok, tan saray isipan ko n gawaen no naalaak. Ali, Oming, bahsam. Oming (Onalagey; bahsaen toy maksil): "Kagalgalang ko ran compoblanos ko; lapud kerew day dakel ya amigok a macandidatoak... Col~s~: Panon, panon? kerew day dakel ya aamigom so pancandidatom? Agi, magangga na lamet so inkalangsot tonyan too! No niman mo lambengat anunotan itan, et angg apu met ni" linmadyan dakel ya aamigom; panoy pangibagamey ya kerew day dakel ya aamigon so pancandidatom? Cenon: Paulyan mo lambengat, ta ontay pananalita ray politicon t otoo.

Colasa: Pian kuan ya ag ka komun no ag da ka dinagiag, awa? Mial-alig kad sarata y mankuankuanan. Ali, bahsam Oming. Oming (Ituloy to): "Kagalgalang ko ran compoblanos ko; lapud k erew day dakel ya aamigok a mancandidatoak, tan lapud kinabalgay deseok ed pakac onsigi progresoy bahley tayo, naobligaak a mangipresentad sikayo na candidaturak ed cargoy presidente municipal... Colasa: Maya ka pa, maya ka pa. Ngalngalin ag ko natalusan salo tay paka bat a kuan mo. Aliwa la amon pakabat itan; sikato tan la amo may ingangaran day kinanatan. Cenon: Akin lamet et kinanataney?~ Colasa: On a, ta inpankakanat moy salitay kastila tan ~ pangasinan; singa saratan natan a salita; "compoblano s, I deseok, pakaconsigi, progreso, naobligaak, cargo . . . ," anto ratan natane y? Cenon: On, ta sikatotay moda tan; sikatotay pananalita ray totoon babain gan ed bahleyo Colasa: Baingan ka ratay ag da amtay salita ran dili. Oman mo tan OwGng, oman too, ta ag natalusay karaklan. Oming: Omanen ko a. (Onlad dulang a mansulat.) Cenon: Maung pa met la tay kuan ko; ta no ag mo laukay salitay kastila, anggapuy parakep to; anggapuy nanam to no komun ta sira. Ag mo amta y8 saray karaklan et labalabay dan denglen imay ag da natalusan? Colasa: Siopa met so malabay ya ondengel na ag to natalusan? Cenon: Antoy dasal day paparin romanistas tan saray :acantoris? Aliwan latin? Ak in et kalikliket tayon denglen amta ~g tayo natalusan? Et aliwa lan satan; say l abay kon ibaga so, ao lauklaukan moy salitay kastila so pisalitam, labalabay dan denglen na saray karaklan. Colasa: Aliwa balet a saray karaklan so manangibangat; sikaray babangatan; et na peg ya ibangat ed sikara so panamabli ed salitan dili. Amtaen too, ta say salita n nianakan, sikatoy malet a siglaot day kapusoan na saray nianak ed satan a salita. Oming (Onalagey): Nia, dengel no na~an. Cenon: Ali, bahsam pa natan Om ing. Oming (Bahsaen to): "Kagalgalangan ko ran kabahleyan, lapud ke rew day dakel a kakaarok a mancandidatoak a presidente, tan lapu met ed kabalgay pilale kon ontulong ed pamaaligwas na bahley... Colasa: Maganggana no ontan. Et maya pa. Akin ta et ganaganay mancandida toet ibaraan da tay pilalek dan ontulong ed pamaaligwas na bahley? Akin, ag ira makatulong no ag ira manbetang? Akin si Rizal; ag met nanoley-oley, akit baleg m et laingey agawa ton kaabiganey? Ag nakaukolay panbetang no tuan labay so ontulo ng ed bahley. Cenon: Andi lay singa ibaraan itan pian ag lan tuloy mapatnag a say suildo labat so takpanen. Bahsam Oming; tuloy too. Oming (Ituloy to): "... aragdagak a mangiparongtal ed sikayo n a sayan getmak, ta no abubonnak na kablian yo, isipan ko so sarayay onggendan! S ay pangapiger ed saray daladalan; say pamarakep na loub na bahley, say p angiabuloy kod bengat lan kerewey onbahley, no walad katonungan; say ag ko panka liktan a manlayon. Cenon: Maung la tan anganko, awa? Colasa: E, maung a, isipan mo ratan va amin. No ag mo ra nagawae y? Cenon: Antoy wala? Akin iray arumey; dakel met so sipan-sipan da nen candidato n i ra, ya ag da asungsungpal nen wala la rad betang. Akit ag ira arosaey? Colasa: Bukod na dosay antako~ too? Say balawey? Say labirey? Say talabu tobey? Cenon: Betang da la ray labid, ta betang ko la yaay. (Imari toy kuar tad bulsa to.) Ali man-gawa kay dakel ed saya Oming, ta ibuyak a tampol. M anbaga kad saray pomipili ta man-gawa itayoy duypo ed sayay simban arapeno Ag mo kapoykapoyay galaw mo Oming, ta si Don Marcos, mancandidato manaya. Orning (Singa nikelawan): Siopay akankuan? Cenon: Sikaton dili, niman nen linmadya.

Oming: Maat-atap itayo sirin no ontan. " Cenon: Akiney? Oming." Ag yo amta et mapilak? Cenon: Anggapuy walad satan, ta saray pomipili makalakal ira. Orning: Kanyan~in maatoatap itayo, ta makalakal ira; no komun ta makulan gku|ang ira, anggan mapilak so kabangal yo, anggapuy wala. Ag yo amtan bukod na makulang-ku|ang so aliwan maliket ed pilak? Et say lalon kaogsan to no makalakal met ira so sa~:ay inspectores yo naahni; ta no arumog ira nen pilak... Cenon: Ah, no satan, diad saramay ag da amtan pablien Orning: Anto la ya kayo mama! Say pilak tebagen toy palandey, insan la k asin ag to tebagen so kalakal na too? Cenon: Isali labat Oming, ta ag la pipiduaen no bihlang. Et ingen kerewe n kod sika tan diad amin day ibiba va ag ki manpapaulyan. Oming: No diad siak, ilaloan yo; iyan koy anganggaay nayarian ko. Onlaak la siri n mama; onlaak la nana. Cennon & Colasa: On ana ko; milay Dios. K 4 a Lantad (Telon No. 2) Andong tan Fabian: (Kawes ed pulong; onpaway irad kawigi.) Andong: I ned so laen mo Fabian? Fabian: Anggapu, manliwagliwag ed pulpulong, baraan a pansiimay kalareke r plan amtay maung a pamustaan naahni. Andong: Sian tua, domakiwas la ra ngulay dikaydalin awaY. Siopa lay sinm indol ed sikaey? Fabian: Nila toa.k pa nen Don Custodio. Andong: Et, siopay itaga m to konuey? Fabian: Sikaton dill. Andong (Nikelawan): A, mancandidato met imay too~ mankinon? Ka mpega la manayan mabanbano natan awa, t~ walay labay to. Et, antoy kuan moey? Fabian: Hay, lapud maung so inpisalita to, kanyan... Andong: Mau ng lagi natan; et ingen, lapu labat ed wala, tegden tod sika. Ag mo amtay kagaga wa ton gendat, ya sing; anggapuy kakanaay toon misalitad sikato. Fabian: Itutokoy to met lagid inkatoo... Andong: Ikatooy? Akin, say toon walad kaabebaan anggapuy liknaan to, ang gapuy galang to? Diad saman ya inkakinoy too, ambagel so mangivotos. Say too ag to nepeg lahwas so managamil na kakinonan anggan antoy katagyan to, ta walan wal ay agew ya pankaukolan tod saray walad kaabebaan. Fabian: Et siopa siri labay moey? Andong: No diad siak, magmaung lan aminlibuy Don Cenon. Fabian: Ay, ay, ay; kuan ko pa no siopa lay apilim. No sikato may nala, inpabukod ton amin so inawa ed saray kalamanan to tan saray sipod ya mapireg ed sikato, wala man tan anggapuy sagpot da; bang ira balet so peteg a nanbanikel ed kitanduro to, ya ag to ra gendat kalimog tan kalamanan, ag to la ra amtan pabet angay anggan santiwit labat a binolbol. Et say lalon makapadpairap na li nawa naahni, no sankanengneng mon wala ray mansasapon so yaong da, amta dakel ni anggapuan, i dakel ni ag akapisabaw. Andong: Andi met.anganko. Fabian: Ay, anto la ya ka Andong; singam la sankanengneng. K 5 n Lantad (Saray gendat tan si Bruno.) Bruno (Onpaway ed kawanan; legay pidakolap tod sikara): Ay, sa lamat la kakaaro, ta nandurumog itayo; getma takayon laen wari. Fabian: Ontan ko met. Andong: Akin, anto ray walan ibalita? Bruno: Nay, nisesengeg ed sayay arap-arapen a panamili. Anto ta agi koy kanunota n yod saya? Fabian: No siak, akisalitaanak ta hen Don Custodio; kanyan

Andong" Somayangeseng pad siak iray candidatos, et niesel ko met lad si Don Ceno n; kanyan saksakey kami la natan di Oming. Bruno: Ay, agi ko! Saratan di Don Custodio tan Don Cenon, aripenen day bahley, n o sikaray makapan-oley, onung na nanaimatunan lad kagagawa ra; kagagalaw da, tag nawa; anggapuy ag da pinawid. Maganggana lagi no si Don Marcos, to anggapuy amta n maoges a pakasalsalita ed sikato. Dangowan K2 Bruno: Kaparan pomipili agamilen komun so Maalwar a pangipasen na man-ol ey tayo Aleg komun a toroen tin pinagkaateng so Samay toon walay pankuanan ed si kato. Andong: No satay candidatok Ag to amtay man-ingungot Walna toy maam-amuyot Andi kinon tan pasnok. Fabian (Isalita): Ja, ja! Anggan an.di kinon tan pasnok No say bilay to et binubukod Ag to amtan ibunbunog So bongay puyat tan sagpot. Anenen mon iter ed satan So tulong mo tan say. tangbayan No inawa toy nagegemtan . Sananey iray minabang. Amin: No ontay sabley pomipili Ya mamasek et ag man-ani Ta kayari panamili Ag la ra amtay iban dili. Maung lan aligen ti raman So pomipilin mapasakbay; Ononan alaen day tumang Insan da ited so tangbayan. Bruno: Manisia kid siak agi ko; no si Don Marcos, anggapuy pankuanan; amta ton b alesen so maung a linawa. Sakey hi; dakel ya isisipan ton gawaen a pamaabig ed b ahley. Andong: On a tua; kanyan ag arawin onbalinglingak ed sikato. Et ingen likasen ko ni. Fabian: Anggan siopan candidato maung a too no ag ni ayari panamili; ang gapuy ag to kaaroen, anggan kaing-ingli to nensaman. Wala ni ingey candidaton da kel a bidbiren ton kanayon ed saray pomipi|i, anggan amta ton andi. Kanyan aliwa n diad arapey eleccion so pamidbid moy kalakal na sakey a candidato. No anggapuy tetegdey sakey a too sikatoy pangisurim na walna to. Bruno: On et, maya pa, ta iti pa la ingen dimad lakowa~ nen Sionga ay, pian maka yorung itayo, et makapansasalita itayon maung. (Onloub irad kawigi.) K 6 a Lantad (Telon No. 4) Sionga tan Cenon: (Si Sionga walad arapay lakowan to e, bandad kawan an. Onpaway si Cenon ed kawigi.) Cenom Sionga! natan diaak mansatiw ed sika na panpagak, ta amtam candidatoak. No walay mangiakad diay "valek," ited mon tampol so kaukolan to, ta maminpinsan la y bayad, a? Sionga: Maong Don Cenon; salamat; lamay ko sikayo manpilisilinti; ta seg ulo, no sikayo manpilisilinti, dake nalakok maIaja, dake nalakok malaja, dake na lakok apian, ta boong kayo too. Cenon: Anto ray walan nasaliw dia? $io~ga: Wala amin; wala alak, wala silimisa, wala ginimla, wala sigaliyo insulat; wala tamako londilisi. Cenon: Ited mo labat sirin ya amin so paalak, ta maminpinsan so bayadnaahni, a? $ionga: On, Don. Cenon. (Onloub si Cenon ed kawigi.) K 7 Lantad

Say gendat tan di Bruno, Fabian tan Andong: (Onpaway irad kawigi.) Bruno: Suya, antoy bilay? $ionga: Boong di~et. Natan daka silimisa, ginirnla, sigaliyo, tamako ins ula, tamako londilisi. Bruno: Maung, maung. Ilokasan mo kamii siri cerveza, ta salsalien min ta ngayey tawen. (Diad saray ibaba to legan hen Sionga ya mangalay cerveza.) Mannunot kila karl agi ko, ta pankakasakeyan ti lay Don Marcos; ag yo met la panduamwaay walna to. Sikato toon aliwan malangas, aliwan mankinon; toon maarod karaklan tan manunot ed kaabigay bahley to. No saratay arum ya onsising ger ed sikay o, lalo no aliwan anak na sayan luyag, agamilen dakayo lambengat a pounan. Fabian: Maung pa met iran amin so kuan ko, anggan saramay aliwan tobu di a. Bruno: Ay, Agi ko; saratay dapo dia, sikaray angisokit na bokel a nansamal; sika ray amagbag na gendat a siglaot na kapusoan tayo. No wala tad arap day anak na s ayan luyag, ipulong day pankakasakey, ta nanpapara itayon filipino, kuan da. No nabukoran da baler imay kapara tad salita va domad salitay sayan luyag, anenen m o ratay ag mo kaparad salita, kuan da. Ag yo pa lagi ansakiten itan? Nunote~ ti ni karin onona so galang na luyag tayo. Fabian: On et, andi lay singa nengnengen maung, kaaro Bruno, ta mairap s o manbengatbengat. Likasen imay maksil ya agos, ta diman la naahni misanod so to o. Andong: Ontan met so walad kalakal ko; likasen ni may maksil ya agos. Bnano: Tua tay kuan yo agi ko, tua tay kuan yo. (Onpaway si Sionga t aruk toy cerveza; alaen nen Bruno tan iawat tod Andong tan Fabian.) Salama t pa sirin no diad pakalikas yon maksil so agos na partido miet mikasakey ki la. Oninum itayo sirin, kakaaro, na panangaro nen Don Marcos. (Diad peles dan o niinum di Andong.) Diad isip ko ta nalikas yon pilit natan so kasil na ago s na partido mi. (Onlan singa mitungtong ed si insik.) Andong (Alaen ton iarawi Fabian): Singan tua maksil so agos tonyay par tido ri Don Marcos; antoy kuan mo, kaaro? Fabian: Ag ko nin onung nalikas, aro Andong, t~ aminpinsan ni yaay. (Itoro to may poronggo.) Bruno (Diad saray iba to): Antoy kuan yo agi ko? Ag yon alikas natan so kasil na agos na partido mi? Fabian: Anggan anenen, kaaro Bruno, ag nakalakala nalikas ta... Andong: Tua met; andi lay singa likasan ni~ maung, t maoges so manbengat bengat. Bruno: Ag iti pa sirin mansisian kakaaro, anggad ag yo nalikas a maung. Piduaen ti pa, piduaen ~i pa. (Mangalay cerveza lamet, dingay pansasalita to.) Antiketikey lay agew ya anggad elecciones; kanyan labay ko komun a napasangpota n yah salitaan. (Iawat to ray poronggo.) Alipa agi ko, piduan ti pa. Andong (Kapangawat day poronggo, alaen tod taklay si Fabian ya ipaliis): Ankabaleg amon tuay alon tonyan agos; maplos. (Inumen da; gapuan da lay m andongilngil.) Dangowan K 3 Fabian: Asabi la ngula rayan agew Ya pakagonigonay onbahley Lapud panala t lanti man-oley Apigden ti sirin ya imanoen so pilien. Saray pomipili ngulad satan Andi tunda ran nakiwalkiwal Ag da n atonung so kanunotan Ta nagsi mangablit, man geliaw. Kapag candidaton narumog da Ya onkerew na votos tan tulong da Misipan iran andi duaruwa Anggan wala la so ka sipan da. Anta ag da bandayey mantila Tekepan da panimet na samba Say laman dan ag da napa nkadua Ipangako rad anggan siopa. Bang met ngulad satay candidato Sanduan lima toy mipasamano Et no pomipili narum

og to Ag naandi lad satay alak tan tabako. Anggan antoy kerwen tan pagawam Ed saramay genda ton anapan Gawaen ton tampol ya andi tantan Ag to panimet la paupaan. Samay ag to kabkabat nensaman Magmaliw a kanayon to natan Say ag to labay warin pirongoan Pablien to natan a pikaaroan. Bang met si pomipilin kaparak Lalo no omiinum na alak Ipaksa to met so mamairap Ed si candidaton kaakabat. Bruno: Antoy kuan yo natan kakaaro? Fabian: Onung na kuan ko, Kg. a Bruno, likasen nin maung. (Onpaliis iran manesaesan di Fabian tan Andong.) Bruno (Diad lapag): Anto ni kasin peles na agos so anapen da ranyan to too? Say labay da amo ikalkag ed bitoka ra may barilis. (Diad si Sionga.) Mangited ka pa ni Sionga. (Alaen to ray poronggo, iderew to rad di Fabia n tan Andong.) Pitluen ti pa agi ko, pitluen ti pa, ta pasangpotan tayo pa yan salitaan. (Diad peles dan oniinum.) No mikasakey kayod sikami, di ad sikayo so pangalaan naahni na saray ipasen a katulongan ed Precidencia. Andong (Tekep na imis): No tua tay kuan yo compari Bruno~ ilaloan yoy votos tan tulong kod sikayo. Bruno: Salamat kaaro Andong, ta agamoran toy pikakasake yo Andong: Et in gen ag yo la tungtungtongen, ompar nakabatan hen Don Cenon, ta niesel ko lad sik ato; tan nc nanengneng yoak a miolup-olup ed sikato, ag ki labat onese-esel, ta polpoliticaen ko lambengat. Bruno: On et, no nayarian yon polpoliticaen si Don Cenon, nayarian yoak met. Andong: Andi kompari; say salitak ed sikayo sikatoy tua; nitay tawen a m andengdengel; anggan ag ko pakalmoay bilay ko, anggan... Bruno: Andi, andi, compari Andong, ag kayo mansasamba, ta mabanday ( Diad lapag.) Ag nepeg salon sisiaen yah too, ta managsamba, et say managsam ba, ilwam toy mantila. (Arapen to.) Salamat aro Andong ed apatnag kon panuud yo. Sikayo baler natan kompari Fabian, antoy walad kalakal yo? Fabian: No siak, talagan onud-onurak; et ingen ag ko amta no abuloyan da ak kasim mamotos. Bruno: Antoy pangisebelan da bihlang ed sikayo, no gendat kayo met ya on vovotos? Fabian: Agak ni lanti akabayad na buis na dalin to tan agak ni akalay ce dulak. Bruno (Diad lapag): Sananey lamer so labay ton ibaganya; paibu isan. E-kalen iraya komun ya oked day pomipili. K 8 n Lantad Saray gendat tan si Oming: (Onpaway si Oming ed kawigi.) Om ing (Kapaway to): Wadya kayo manaya kakaaro; salamat, ta akapandu rumog itayo; (Pidakolapan to ra.) abayag tam lan german pinengnengan. Bruno: Anto bihlang so gapu tontan a getma yo, kaaro Oming? Oming: Amta yo la agi ko, asingsingged lay panamili at labay ko komun a makapansasalita itayo. Bruno: Amta yo met la balet a nagsisananey itayoy partido. Oming: Sa balet so pantatalusan nayarin sikatoy sengeg na pankakasakey. Bruno: No mantatalusan itayon nisengeg ed pikasakey yod sikami, magangana lagi t a nayario Oming: On et, likas lan maletey so partido yo; et samay maletey sikatoy nepeg a mitekep. Kanyan mitekep ki lad sikami, ta panaapagan ti lay betang ed pr esidencia naahni. Bruno: Anggan kapigan ag kami mitekep, diad malinew a salita. Ag mi laba y so nalanlanud ed saray maoges a pakasal-salita ed satay partido yo. Oming: Panon? Siki laingey mangibagad satan? Diad sikayo so kikanaan da rantan a paoges, pian amta yo. Fabian (Pananalitay abuek): Maya ki pa, agi ko, dengel yoak pa, ta wal

ay tungtongen kod sikayo, pian ag ki nilawan. Saya, tuatua ya; aliwan salitay ak ainum. (Idanet toy pananalita to.) Ag onung nepeg a sisiaen so paoges, ta paoges lanti; ed diad saray pagpaoges dakdakel so aliwan tua. No siopa may t oon paoges lan paoges, ag arawin sikatoy tuan maoges. Bruno: Et no sayay kuan ko, tua; aliwan paoges. Oming: Eeee... ! No satay candidato yon Marcos, anggan manbalbalikoskos, dapot no ag to iparalan ed kosikos, ag naa|a. Bruno: Bukod na labir so amtam. Siopa met so manisiad sika Oming, et nga lngali ka la natiming. Oming: Antoy kuan mo sika Bruno? Nia so ngalngali natiming (Dingay p anuklos to tan pandosalagan da; nagolu ran amin, nataltalapos day insik.) Sionga (Man-eyag; mansalibanda): Polis, polis, polis... (t an arum nin salita.) Saray gendat tan si Polis): (Saray mantutulot nataltalapos da ray po rporonggo, lamisaan, etc. Onpaway si polls, akaporra. Onbatik ira naabot nen pol is, si Oming ed loub, sankaegnaal~ rod taklay, igoyud tod paway.) Oming: Aliwan siak so walay kasalanan; aliwan siak so nepeg ya erelen; saman si Bruno. Sionga: Adera amin saman lakok Polls: Anggan siopad sikayo nepeg kon erelen, sarag ta nanpapara kayon nankakabi lan. Oming: Ay, andi; agak akakabil ed sikato. Panoy pakakabil ko, et kalimal imaak? Sikato et walay pekpek ton singa sayay porramay. (Alaen tod limay pol is so porra) et kabebekta toak dinansek, (Danseken toy polis) in san toak dinpakan (Depakan to) insan toak inasipokpok (Asipukpoken toy pekpek si polis; kati bakiad tonya, ibatikan to.) Polls: Ay, ay, dago yoak, dago yoak! (Onalagey, mankitley, tumboken toy Oming:) K 10 n Lantad (Telon No. 2) Marcos tan Petra: (Kawes ed pulong; onpaway irad kawigi.) Petr a: Mareereen ka Marcos et, si Don Cenon angggap~ painawa ton manbabasinkawel. Ni tan ya manmiting ira lamet. kaplesan di Oming ya manoolud na alak a dinamajuana tar pina rasco, tan cajocajoy tabako. Marcos: Mareen may laman no say kanunotan et ag ontunda, kapara to lanlamang. Ag ka mapaga; sayay basinkawel singa bulang na manuk; walay pareenan, walay payokp okan. Mangi-paraan ka lambengat na malaglaem a kuarta, ta no onkena yay anunotan kon silib, talagan diad samplura ag ira makasakey. Petra: Anto tan a silibey? Marco,: Labat, ta nakabatan mo la naahni. Petra: On et, imanom, no ag arawin dalin so galaw yon saniiba ed galaw di Don Ce non. Marcos: Mmm...! anggan antoy gawaen mo kari, no ag mo kapalaran. Petra: Agi! singa ka toon daan ya bukod na kapalaran so panilaloan too. Ali pa a, ag ka pa onggagalaw a, ta nengnengen ko no naalagad mon napaptak ed li mam so inawa. Dangowan K 4 Petra: Say kuan dan mansalsalita Na totoo nensaman No kapalaran so onyaman Anggan ag ka konu onggalaw. Ta no palad so man-ganggan Angan wala kad yorungan Andi saew ya sabien kay Inawa tan kayamanan. Et diad onyan oliran day Inmonan at-ateng ti ra Maglet lay pananisiay Saray ilal ak da. Kanyan diad panaun ti natan Maslak ya nagagawa

Ya say inawa so al-alagaren Ya napaptak ed lima. Ta samay biskeg na ilalon Tawir ed totoon daan Mamaletey na tayad mo Ed pan-anap na kaabigan. Ag tila antan ipanat So dukey na kanunotan Ed panagparaay magmol A pantaganoy laman. Bang imay manisiad sayan Oliran ya al-aliwa Bukod na palad lay ilaloan to Diad yorungan la onsigkala. Ag to la agamilen ya Pan-anap na onkana So ka.lakal to tan biskeg Ya inted na Ma namalsa Diad isip ko ta sake yan Sengeg na magted tin pasen Gapuy ag ialigwas na Bilay t in marelmeng. Et no onya ti lan onya Diad panaakad na agew Ag iti lahwas makaaguat Ed pasey in kaaripen. Satay kuan dan kapalaran Andi kabaliksan tontan Ta say irap tan kainawaan Diad s aray gawaypanlapuan. Kanyan no ag ka onkireg Bilay moy masegsegang met Et no mankoli ka baler Sikay mainawan peteg. Petra." Dengel a dakel konun linmesan balon electores a kakasakey di Don Cenon. Marcos: Talagan ontan so nagawa ed anggan dinan a partido, ta ontan lant i nagagawan gendat; nagsipanday na elector; samay kulang ed dalin, idalinan, no iban ag panduaruwaan. Ag mo tan panpapagaan ta karaklan la tan a silib. Onogona ka la ingen ed abung ta nengneng mo no walay malaglaom a kuarta; et no anggapu, gawam so baleg a pamolaingan. Petra: No say onkanad panpaga naahni, ag onk~alang anganko. Marcos: Aliwan diad satan lambengat; walay arum a pangikanaan ko, ya sikatomay k uan kon nakabatan mo la naahni. Kanyan onog-ona ka la ta anapen ko ray ibiba. Petra: (Onloub ed kawanan.) K 11a Lantad Say gendat tan B~ uno, a kasombrero: (Si Bruno onpaway ed kawigi, pa abet hen Marcos.) Bruno (Kapaway to): Dinaeg da itayod silib ed sayay juramento. Marcos: Akiney? Bruno: Dakel la amo so apa,nday dan electores hen say sikatayo. Marcos: Andi anganko, ta mapatnag met ed saray dinmagon nanjuramento. Bruno: Antoy dinmagon kuan yo? Dakel so linmesan akapan juramento ya ag iran bal ut linmad colegio electoral. Kanya manayan ag la ra angalay Notarion man-gaway e scrituras ya pamanday na elector, ta walay balon panamanday ya ninunot da. Marcos: Panoy ginawa raey? Bruno: Main-inomay, ta walad sikaray secretarioy eleccion tan duaray bet ang dan inspectores. Si secretario, diman hid abung to, ginawa to lay juramento ranmay labay dan pagmaliwen ya electores, insan to inlauk ed saramay nanjurament oan ya papilis, nen apalingu to may inspector tayo. Nen gawaen day censo wadman lay ngaran da ranman a totoo, anggan ag ira pinmatnag. Marcos: Et, ag to la adelaw ninmay inspector tayo? Bruno: Diad satan a karakel na too, amta to ni pinmatnag tan andi ed lou b na san-agew? Marcos: Et, siopa ray insilib daey? Bruno: Saramay ibiba ran ag makasulat tan kulang ed dalin; ta no papatna gen da ni rad Colegio, nasokayan nen inspector tayo so ag da pakayarin man-elect or. Kanyan maung nc kerewen tayoy... Marcos: Labat ag ka mapaga; kien ti ratan ya amin nc onkanay sungpay-sil ib ya nanunoten ko. No ag onkana, talaga, natalo iti la. Bruno: No anto tan a sungpay-silib, gawa yon tampol, pia nakabatan lay k asungpalan to; ta amta yo asingsingged lay age~ Marcos: Ag nepeg a gawen natan, no ag diad sarama pigaran lahbi ed arape y elecciones. Sungpal yo lambengat ir~ bilin ed sikayo, ta akaoleyak met ed beta

ng ko. Bruno: Onlaak la sirin. (Dingay ikorang to.) Marcos: Maya ka pa; kua no manmiting iradi Dol~ Cenon? Bruno: Ay on; wad tan, laki, bii; mansalimbawed iran manoolud na alak, tabako tan nambabangil; man umtumbok pa raman ed siak. Kanya iti met la ta mangelet itayo. (Tuloy dan on loub ed kawanan.) K 12 Lantad (Amin) Dangowan K 5 (Diad kayari apat iran compas na introduccion sikatoy ipaway dan bansag ed k omaliman compas, sankaawit day frascon damajuanas, so saray lalaki; cajones na t abako so saray bibii.) Amin: No ag mo amtan agamiley pakayari alak Ya pangipanengnengan moy aron ibagat Anggan antoy gawaen mort kaabigan ya ipatna g Say votos ag mo patangguyod ag mo nasagyat. Ta say kuanen dan manepeg Ya man-oley ed bahley to So samay maung ya manpainum (Itangay da ray frascos.) Tan maung manpat abako. Maksil ya manbas inkawel (Panbabasinkawelen da ray salisali ra.) Makol in mipasamano (Manpapasamano ra.) Ta isip da lagin saratan So tanday maung ya inkatoo. (Duo} Bibii: Ta pian say panagbasinkawel Maiomay tan marlas Tan saray pirawat a votos Et anggapuy nalegyas. Nakaukolan met a mitekep Ed pakayari alak SO makaay-ayat ya asawak Na tabakon Germinal. (Diad intermedioy musica, onlibed irad dilin loub na scenario, bansag ed com pas.) Amin: No kulang kad pangoyong tan diad panangkaili Tan ag mo ap-apigerey walnam tan ogali Anggano manbasinkawel kad agew tan lahbi Ag mo ra napasingged so saray pomipili. Ta say kuanen dan malogur Ed dili ton kabahleyan So samay maung a m.anlangis Tan maung ed pititilaan. Maksil a mamoyokpoyok Tan makulin milakapan Kuan da lagin sikara ray Tanday abig na kalakal. (Duo) Bibii: (Onpawil ed estrofa-~.. "Ta plan say panagbasinkawel Mainomay tan marlas etc. etc. etc,..." (Diad Coda dingay iloub dan icompas ed musica.) K 13 Lantad (Telon No. 3) Colasa, Cenon tan Oming: (Kalokas ~za Telon No. 2, onpaway si Colasa insan si Cenon, akakawes ed abung. Apigdet~ da ray yorungan. Onpaway si Oming e d kawigi.) Oming (Dingay pangekal toy sombrero to): Natuloy so miting natan? Cenon: Mapilit; ag mo amta et manpaparaan kami. Colasa: Tulongan mo karni, an ko Oming, ya manparaan. Nanbaga ka met lanlamang?

Oming: On a, wadtan la tad onud iramay binagaan ko, ma-numtumbok ira. (Mansalita ray onung na kaogaliyay manpaparaan.) K

14 a Lantad (Electores)

(Mansasagimunod iran onpaway ed kawigi, dingay pangigalang da tan pangekal d ay sofnbrero. Abeten ira nen Cenon a pidakolapan, tan agamilen da ray salitan ka ogaliyay mamasabi tan pasabien. No akapaway tan akayorung la ran amin, si Fabian onalagey a mansalita.) Fabian: Pinablik iran kabahleyan; igsa lan pangigapu tayoy salitaan, kan ya nepeg ti lan igapu. Say kagteran ko so atoron mangiparuntal; et sigagalangak natan a mangipatnag ed sikayo na sakey a marangal ya laki, a sikatoy mansalita. Sayan laki sikatoy taklay nasa yan partido, et say magalang a ngaran to; Oming. Oraing (Onalagey a mandiscurso): "MagaIang a duypo. Kapag nasabi ra ya n agew, saray mankaliktay votos, dake! so isipan dan gawaen a makapaabig ed kala pagan tayo; sarayan sipan so agamilen dan panganlayat na kapusoan day pomipilL A mta ti la balet, onung na arandanay tayo lan naimatunan, ya bukod na sipan so da kel, say panunungpal balet makulang. Kanya diad magter a pakatalus ko ag ti lan tuloy nepeg ipasengeg ed saray sipan so pamili tayo. Samay gendat a kagagawa tan ogali na sakey a candidato nen anggapu ni tetegden to sikatoy nepeg a pangipase gegan tayoy pamotos ono ag pamotos ed sikato. No sirin ta gendat a maung, nepeg tayon votosen anggan anggapuy isipan to; et no gendat a maoges, nepeg tin sungpa en anggan antoy isipan ton kaabigan. Kanya ti pinablik iran kabahleyan, sansakey yon muriaen natan so saray kagagawa nen Don Cenon nen aliwa nin candidato, tan tepet yod dili yon kalakal no nepeg to kasi ono ag to nepeg so man-oley. Amtak t a kaumli yo so toon mankinon, pabidbid, tan manbaleg-balegan; imano yo sirin no kasin wala tan a walna nen Don Cenon; ta no wala, pati siak agak onvotos ed sika to. Et lapud inpakanengneng koy bulos na linawa yon dinmagop dia natan, mailaloa k a tuloy ed pikasakey yod sikato, kanyan ipaonak ed sikayo so andi anggan salam ato Salaya. (Ontipak iran amin.) M~n;,ngip~ru~gt~h Sigagalangak natan a mangipatnag ed sikayo ed pinablin candida toy sayan partido. Sayan candidato sikatoy nepeg a pankakasakeyan, lalo lad sara y, pomipilin ag ni alakay cedula ra, a singa siak wari no anggapu komuy tulong t o; salanti si Don Cenon. (Ontipak iran amin.) Cenon (Onalagey): Pinablik iran kabahleyan! Pian ag ki lan tuloy onalipanes ed dokey la sayan singbatan, pigan katagan salita lambengat so iarum ko ed saray ibalikas hen magalang ya Oming; et pisalamatan koy pan-imanes yon o ndengel. (Say isuldong ed sayan discurso samay isisipen ya matukoy ed kaliktan day ka raklan a denglen; samay panungpa na maoges a nagagawaan ed saman a panaun tan sa ma~ a bahley a kipawayan tonyan zarzuela.) Dangowan 6 Colasa: Sanen inmonan agew Say labay toy manbetang Onlad si frailen cura Ya rnaneged, mangatolangan. Ag to elgay panpinsiw Tan manregalon naynay Ta ontay gendat ya ogali Ray totoo ya karaanan. Cen & Col: Ed bangbalet no natan Diad pomipilin sigpot So angimatalkay gawan Nip aakar ed panvotos Tan pampili man-oley Ya intalagan mannunot Na kaabigan tin lapag Tan inawan nasput. Pantonungen siri kanunotan Pian sayan gawa ag nadera! Saray siblangan no wala bihlang Gapuan ti l a ra ya lingwanan. Apasakien ti komuy mannunot Na kaabigan tayon sigpot Aleg so gawa ya binubukod Y a ogali ray ag makatalus. Cenon: Sa balet so kaogsan to Na nagagawa natan No onsabi panamili Dakel la ray mansisiblangan Ang bukod lambengat na Sankakaaro nensaman Pati sankakanayon tan sanaagi Man-guguluan

(Duo): Ta antoey et say sengeg na Kagagawaan tonya So ag pakatalus lagi Na kabli ay sayan gawa Ta isip dan say panoley So kamamaungan lad Saray amta diad mundo Y a anapay bilay (Onpawil ed estrqfa): Pantonungen siri kanunotan Pian sayan gawa ag na deral... KOMADUAN BAAGI K In Lantad (Telon No.4) Rita Tan Marcos: (Si Rita nalokasay telon, akayorung.) Marcos: (Ontuktok ed kaput na pinto.) Rita: Siopa Tan? Marcos (Ondongarong): Siak ali Rita, Marcos Basin. Rita (Onalagey): Loub kayo. Marcos (Onloub): Maabig a lahbid sikayo, ali Rita. Rita: Ontan met ed sikayo. Don Marcos; yorung kayo. Marcos (Onyorung): Ag yo la kari babandayey pangibagak a tampol na pegdat ko, ali Rita, ta walay kaganatan. Rita: Antoman a? (Onyorung.) Marcos: Inanamut koy kaandi ri asawa yo, ta amtak ya andi radya et .... Rita: Akit ontay gawaen yo, Don Marcos? Ag ko la wari ipapasen ya . .. Mar¢os: Ag ki manpapasnok, ali Rita, ta anggapuy marumsis a getmak. Rita." Akin sirin et inanamut yoy kaandi nen asawak? Mater)s: Nia so mak alanud, ali Rita. Amta yon peteg, di asawa yo sikaray inspector nen don Cenon, t a .kakasakey yo ra lanti. l~ita: Et, lapud satan anamuten yoy... ? Mar¢os . Maya kayo, ta laosen ko, plan natalusan yoy labay kon ibaga. Tuan peteg ta say inspector walay bayad na sagpot to; bangbalet, piga la? Ag makatum ang ed satan a sagpot. Omameng yo ta, kayari panamili, sakey tan sakey nagsinuno t lay panagbilay to; say kabliay iba natan anggapu la naahni. Pinabli ra ni asaw a yo natan, ta wala ni tetegeren dad sikaran votos tan tulong da; naahni baler, doma la. Et aliwa labat a satan. Wala ni ingey nagawa ya samay angiopotay aro, a ngiopotay tulong, mangited na ampait a tumang; sikaton dili mamasegsegang ed sam ay toon nanbawek tan nanbanikel ed kitanduro to; anggapuy doma tod baliti. Rita: On, tua tay kuan yo; wala la ray naimatunan ko. Et anto balet so l aba yon ibagad natan? Marcos: Say labay kon ibaga so, di asawa yo ag da nepeg ya iletneg so ar o ra ed samay ag da ni amtan tumang, ta ompan singa samay kuan kon, onpaway ya a mpait. Samay tumang ya inpaona tan matokoy ed sagpot da sikatoy nepeg dan almane n. Siak, ali Rita, ipaonak so nasput a tumang di asawa yo, no ontulong irad siak . Rita: Mairap la anganko tan, Don Marcos, ta, anto la kasi kuanen day kat oowan no kasililikna onbiek ed sikayoy asawak? Marcos: Ag yo tan kapagaan, ali Rita, ta say kakaukolan kon tulong, masm ut; bukod na saray balotas tan say urea labat so makapikabat naahni. Rita: Ya, panon bihlangey? Marcos: Amta ri asawa yo, onlabay ira. Rita: Et, anto ray ipaona yon tumang a kuan yoey? Marcos: Diad a ntikey a salita, mangiterak na duanlasus tan limamploy pisos; ipaonak natan so l asus tan limamplo; say arum diad kayari elecci6n, ta imatunan ko met ni no manun gpal ira di asawa yo ono andi. Amtaen yo, ta diad inkainspector maung la no maka awat iray apataploy pisos. Rita: Akin sirin at aliwan diad sikatoy pangibagaan yontan? Marcos: < /b> No diad sikaran dill pangibagaan ko, ag arawin nasagsaotanak; ta say laki la nti mairap a biyerey kapara ton laki. Kanya ninunot kon magmaung a diad sikayo, ta ag ko panduaruwaan a say salitay sakey a bii ed asawa to makapauley, ta masam it lantin singa diluy potiokan. Sakey a salita yo masarag lan mamatoluk na kalak al di asawa yo.

Rita: Akin to no alagad yo la ingen ta asep la anganko natan. Marcos: Anta inanamut ko lanti kaandi radya, ta ompan walay kaatapan no sikaray. ., pangi... Rita: Andi, ta akaoleyak lan manpatiwawa. K 2n Lantad (Saray gendat tan si Dasiong) Marcos (Onalagey kapaway hen Dasiong): Maabig a lahbi sikayo, kompari Dasiong. Dasiong: Ontan met sikayo, Don Marcos; wadya ki manaya? (Pidakolapan to.) Yorung kayoo (Onarawi.) Gapa Rita, ta alam yaay. (Tumboken nen Rita.) Akin ta t pinasegep modya tan a too? Rita: Walay maung a k anunotan Dasiong, ya isigba tod sika. Da$iong (Pasnokan): Anton maung a kanunotan? Rita: Ag ka ansalinsuang, ta ipaliwawak, et talusan mon maung. (Alae n tod taklay a iara~i; esaesan ton mabayag tekep na awes na lima.) Kanyan, ay Dasiong, manunot ka. No satay partipartido, labat lani tan. No ayari lay pan amili, ag daka la naahni amta. Sayaay (Itoro toy eges to) so manununan partido. Dasiong (singgeran .toy Marcos): On et, walay irap tontan, Don Marcos, ta amta yo say salin nanlayag. Marcos: No simpitay kagagalaw, anggapuy kaanoan yo, kompari Dasiong.Rita: Ay, agay ka lang Dasiong! Antoy kaanoan too, no ag met iparungtal itan a gawa, noag ingen diad masmut? Say toon manbibilay singa mankekemel; samay anonad kaong sikatoy nepeg ton degkemen. Alagden mo may ited nen Don Cenon a pa ngarod sika naahni no manalo bihlang, anta ag ko met nailaloan no wala kasi; ag la magmaung yay walan sankanengneng mod lima ri Don Marcos? Nunot mo tin ononay laman mo insan say kaparam a too. Dasiong: No laman ya andi galang, laman ya matal~alu-bu~ob, annoy kaka naen ~oey? Riga (Ampetang): Diad basingkawel so pan-anapan moy galang? Ay salo! S ika laingen amo may kuan dan Don Quijo~e, manuno~ ed arum mapaulyad laman ~on di li. Sika may manutungtong ed siak ya si Don Cenon e~ nambabangil a tilan ipapaka na to ~an nambabangil a paoges rod ~i Don Marcos; walad sa~an so galang ed basin kawel? Mar¢o$: Imano yo kompari Dasiong so napapalabas. Anggan ined ~an anggan kapigan, s ay aro tekep ~oy ~eged, likud so aroy ateng ed anak. Inaro ra kayo haman, ta wa] a ni te~egden dad sikayo; ag yo am~a ba]e~ so i~umang da naahni no dilu kasi ya aliwan apgo. Sakey hi; no am~a ray mangaro am~ak me~; e~ say panangarok inparako ]ap. Ri[a: Satay panangaron napanbi]ay a tampol sikatoy nepeg a manunaan. Nun o~ mo ta wala ray anak mo tan wa]aak ya asawam a ngalnga]in ag mo nabanike] ed i rap mon manbibi]ay. Wawa]an dinuno~ kay kaga]angan, anna say boleg mo mama]abas iran no walay ipangasi tawen ed san-agew; no anggapu bale~, man-el.e~ iray balke s. Anion o~ek itay o~ek too? Anion ]iknaan itay liknaan mo? Walay naalagad mon s a~an ya ~a~akpanen mon oked na galang? Dasiong: On et .... Rita (Sisasanuk): No ag ka ontoluk maung lay mansian ira, ta galang mo la tay galang mo. Dasiong (Mapalnay): Ag ka sirin maingal pian ag da iti nasiiman, ta nuno ten a maung so... Rita: Diad samay sankanengneng lan panbilayan ag nakaukolan so ando key ya omameng; tampol. Marcos: Tua met compare Dasiong. (Kauten toy kuartad bulsa to.) Nia, awat yo la (iawat to) ta manaakad so horaset naabalay too. Rita: Anda dia Don Marcos, ta no ag ontoluk, maoges so kasungpalan to. (Alae n toy kuarta; bilangen to.) Dasiong: Anto sirin so laba yon gawaen ko naahni. Marcos: Diad saramay pomipilin

ag da amtay mansulat, anggan si Don Cenon so ivotos da, say ngaran koy isulat y o maung ta inspector koy iba yo. Dasiong: Panon no ag to amtay mansulat et omta to baler so manbahsaey? Mar¢o$: No ontan isulat mo may ibaga to; bangbalet no ngaran nen Don Cenon, limot yon golilisan ono pangitan imay balota, pian naderal et eg onkana. Satan main-in omay a gawaen ed saray pomipilin ag da amtay sagud-bokig; tan dakel ni ra so nay arian yon gawaen ed panalok ya nepeg yon ikana. Da$iong; Panon balet so gawaen ed samay katlu rain inspectorey? Mar¢os; Walad limak iman a singa samay sakey. Sikayo lambengat so kawalaay paga wari. Dasiong: No ontan ilaloan yo. Mar¢o$; Salamat; onlaak la sirin ta amta yo sansan-agew la. Rita: Maung a tua ; la ki la, ta ompan nasiliban da itayo. Mar¢os: Maabig a lahbid sikay o. (Loub ed kawigi.) D. tan R.; Milay Dios ed sikayo Rita (Itagey to may kuarta): Ined ni pakalmoan rood sayan inawamey? Pa ti saray ilalak mo minabang iran tampol. No satay man-alagad kay kaba~ales naahn i no ayari lay panamili, labat la tan, ta kaparay man-alagad kad dagem. Satay sa alitan "tampol" nepeg mon tandaan; ekal mo tay salitan "naahni." Wala ni singa s atan a pangupaan dad sika? Walad linam so panungpal mo tan andi. No ag ka manung pal, ag da ka nayarin parosa tan ag da la nayarin bawien yay inpaona ra. Dasiong: Maung amon tua no agak manungpal, plan agak nakapanliput ed partido, sa rag ta anggapuy nagawaan dad ,iak naahni? Rita: Kawaen balet imay ipapano ra va sanlasus; ag da lan ;iansia ited no nalika s dan ag ka anungpal. Dangowan K 7 Dasiong: No ag komun in|agyat nen Eva ~i Adan ag nankasalanan fit kanyan magoluy sankamundoan ta .Vlabilay si Eva nin anggad natan. Rita (Isalita): No ag mo sinisiay salitak ined komuy pangalaan rood saya natanayey? Dasiong (Isalita): Anggan ag nisengeg ed satan, Rita, no lapud salitam talagan sungpalan ko. Rita (Idangowan): No si Adan anggapuy toluk to Ed samay kapisag toy puso Anggapu yan liket diad .rnundo ta Ag da amta komun imay Dasiong (Isalita; tekep na imis): Sikato tay ikatonungan too, pian napatoluk moak lan napatoluk, awa? Rita (Isalita): On et, no ag mo tandaan itay salitan "tampol," pati likeliket kod sika naomas. D. tan R. (Idangowan): ~ Say maklep dan kalakal onando Et ag da amta komuy dakep tonyay mundo. Dasiong: No ag lanti say nasput ya arod asawa Arawin sabien koy manpaka|ala. Rita: Siopa ta siri nepeg ya manunad sika No ag say lamay laman mo Tan pokel na pokel mo ra. Dasiong: Say kuan dan mansalsalita Say bii ligliwa ya inted na Amalsa Et no siak so mansalita; Inted ton sengeg na kasalanay talba. Amta toy mangabiew, amta toy mangumlay Say mugmon ganggan to diad laki ag nasunggay. No ag komun apalsa wala nin manaay am Ed maligan pasen, si ateng tin Adan. Rita: Say kuan dan mansalsalita Say laki manoley ya inted na amalsa.

Et no siak so mansalita; Inted ton sengeg na kaatapay talba. Labay toy paaro, bangbalet makaindan Labay ton nasigpot so panel tan galang. No ag komun apalsa, anggapuy siblangan E d panag-oley, ed kapinalsaan. (Duo): Bangta apalsa ran dua Sirin mantolukan Pian say basinkawel Et naagamil da ya anal3ay bilay. (Diad coda mangin-inot la ran onsingger ed loub, ta say sangpot dingay iloub da.) K 3n Lantad (Telon No. 2) Marcos tan sakey ya elector:. (Onpaway irad kawanan, aka-sombrero ra n amin. Masiglat so kapapaway, kagagalaw, pananalita. Walay balota parti cular ed bulsa nen Marcos. Peles sa votacion.) Marcos: Ibagam ed saray ibiba ya gawaen yoy ananggay nayarian yon mangil abut na lamanyo no walay tawag, pian makaona kayon mamotos. Elector: Talaga. Marcos: Onung na kuan kod sika, say balota oficial va ited da naahni sikataruk m od loub na biombo va konwarin sulatan mo, bangbalet ag mo susulatan, noag topim tan ibulsam, ta taruk mod paway tan ianap mod siak. (Kautc~1 tod bulsa to so balota particular ya akatopi.) Sayan balota particular sikatoy ited mo ya onyay inkatopi to, singa bihlang sikatoy sinulatan too. Elector: No nadelaw d aey? Marcos: Andi, ta no atopi anggapuy doma tod balota oficial. Elector: No ag takayo narumog a tampoley? Siopay pangitdan kod samay intaru kod pawayey? Marcos . Bengat lad di Bruno, Anselmo tan arum nin lider tayo, ta ayari la ran a min ya abilin. Elector: Antoy gawaen ed samay balota oficial ya ipaway koey? Marcos: Sulatan diad paway insan iter ed iba tayon elector ya ag makasulat ono makapoy a manulat, ta itaruk to no onlan mamotos tan sikatoy itobung tod urna; saman balet so inted dad sikato agto susulatan met, no ag ita ruk tod paway a singa say inbilin ed sikan ga ~ aen mo. Elector: Ah, atalusan ko la. Marcos: Naka la sirin, ta asingged lay tawag lamet. Elector: (Batik ya onloub ed kawigi.) K 4 a Lantad (Say gendat tan si Bruno) Bruno: (Batik ya onpaway ed kawanan; walay balota qficial ed lima to.) Marcos: Akapanvotos ka na? Bruno: Andi ni. Marcos: Aminpiga la kasi tawag? Bruno: Aminwalu la. Marcos: Akit ag ka la onloubey? Bruno: Niay balota oficial ya in~aruk paway ninmav iba tayo. Marcos: Sulatan mo la sirin tan ianap mod saramay iba tayon ag ni akavot os ta siak lay onloub. (Onloub a kuan, et onbalingling a tampol.) Bala ng sakey a balotan sulatan mo isananey moy pananulat too; pian diad revision no wala bihlang so protesta, ag nadelaw ya saksakey a too so nansulat na pigaran ba lota. Ibagam met itan ed saray iban arum. (Onloub a kuan, et onbalingling lamet.) Wala ni maung; sikayon masigla t a manulat mangolup kayoy sanderuan matantan; diad nanaabay a biomboy louban yo . Si masiglat sulatan to may balota to insan to ipalbut ed silong na biombo ya i

salat ed samay walad si matantan insan to lamet ya sulatan; ontan lamet ed samay sakey, pian maganu. Samay onud sikatoy betang ton itobung ed urea. (Loub.) Bruno: Sulatan to may balota ed tapew na ulpo to.) K 5n Lantad (Say g~ndat tan sananey ya elector) Elector: (Kasigsiglat ya onpaway ed kawanan.) Bruno (Iawat toy balotan sinulatan to]: Niay balotan asulatan la sikat oy itobung mod urna; et samay ited dad sika, taruk mod paway tan ianap mod siak ya ag asulatan. Elector: On (Awaten to.) Bruno: Itala, ta wala lamet so tawag naahni. (Batik iran onloub ed kawigi.) K 6 a Lantad (Telon No.4) Colasa tan Cenon: (Nalokasay telo~t si Colasa; mapaga. Onsabi Cenon a naksawan, akasombrero.) Colasa: Akit sinmengpet kaey? Ayari la ran nanvotos? Cenon: Ngalngali la ra nasungpal, et sinmengpetak, ta narasanak Colasa: Agi! satay eges mo labat so antam a panpelengan Cenon: E, panoney? No inateyek ed eras, antoy kakanaan da rantay votvoto sey? Colasa: Agi, ipasuut ton siansia! Naka ingen kari ta boyaboyan mon amin iray electores. Cenon: Mm! diad pakatalus ko, anggan ag ira boyaboyan. Saman a karakel n a pinakan tayo, ag mo ni man panilaloan? Colasa: Ay, agay ka la! Ag mo ni amtay ogali ray pomilipi, ya anggan tal aga ran ag ivovotos so sakey a candidato et pairapen dan upotey paga to? Ag mo n anunotan imay sakey a candidaton mikalimanlasus so pinakan to, et pitpitura bale t so pinmaway a votos t.o? K 7n Lantad Saray gendat tan si Oming: (Onpaway si Oming ed kawigi, man-ingas ta n mapaga.) Oming (Maermen): Diad isip ko mama, maat-atap itayo. Cen.& Col .: Akin, Akin; antoy agawa? Oming: Nadngelan kon pinilak da konuy Andong, tan insipan ton itday beta ng ed precidencia. Cenon: Siopay amilak? ~ Oming: Wala ni arum no ag si Don Marcos. No nala ray Andong aliwan daise t so too ton abawas ed sikatayo. Cenon: Kuan ko lanlamang a saman ya oked na took, pakalala; anggapuy dalay lupa to. (Mansalibanda.) Oming: Wala ni maog-oges! Samay inloub kod colegio ya mamotos; deddedlawen koy k agagalaw hen Dasio ya inspector tayo, singa nanpapaulyan. Cenon (Napnuy kelaw): Pinilak da met kasi? Oming: Ag amta, ta satan met lantin gawa et iyay anganggaan a mangiamut. Et inge n diad inpakaimatun ko, baleg so pananisiak a nanliputan to itayo; anggan saray arum ya ibiba tayo ondelaw ira. Colasa: Kanyan onla ka, onla ka, kuan ko lan gendat ed siak et anggapu ta ag mo lambengat napaulyan itay eges too. Cenon: Maya ta onlaak. (Alaen toy sombrero to; onla la.) Oming: Anggan onla kayo ni natan, ta anggapu ra lay escrutinio, naoman y o ni ray balotas ya walad urna. Cenon: Onlaak a, et ingen kapara met lanlamang na agak onla, ta anggapu met lay nagawaan natan no bihlang.

K 8 Lantad (Telon No. 2) Fabian tan Bruno: (Batik, man-abet irad pegley, kawes ed pulong.) Fabian (Singa naksawan): Talagan anggapu lay abot nen Don Ceno n; masoluk lan sanlasus a votos so analonggaringan nen Don Marcos, et nasusungpa l lay escrutinio. Bruno: Ompa lay kuan ko. Manisia ki la natan? Say partido mi walad sikaton amin: biskeg, pakayari tan silib. Oming: Wala ni arum no ag si Don Marcos. No nala ray Andong aliwan daise t so too ton abawas ed sikatayo. Cenon: Kuan ko lanlamang a saman ya oked na took, pakalala; anggapuy dalay lupa to. (Mansalibanda.) Oming: Wala ni maog-oges! Samay inloub kod colegio ya mamotos; deddedlawen koy k agagalaw hen Dasio ya inspector tayo, singa nanpapaulyan. Cenon (Napnuy kelaw): Pinilak da met kasi? Oming: Ag amta, ta satan met lantin gawa et iyay anganggaan a mangiamut. Et inge n diad inpakaimatun ko, baleg so pananisiak a nanliputan to itayo; anggan saray arum ya ibiba tayo ondelaw ira. Colasa: Kanyan onla ka, onla ka, kuan ko lan gendat ed siak et anggapu ta ag mo lambengat napaulyan itay eges too. Cenon: Maya ta onlaak. (Alaen toy sombrero to; onla la.) Oming: Anggan onla kayo ni natan, ta anggapu ra lay escrutinio, naoman y o ni ray balotas ya walad urna. Cenon: Onlaak a, et ingen kapara met lanlamang na agak onla, ta anggapu met lay nagawaan natan no bihlang. K 8 Lantad (Telon No. 2) Fabian tan Bruno: (Batik, man-abet irad pegley, kawes ed pulong.) Fabian (Singa naksawan): Talagan anggapu lay abot nen Don Ceno n; masoluk lan sanlasus a votos so analonggaringan nen Don Marcos, et nasusungpa l lay escrutinio. Bruno: Ompa lay kuan ko. Manisia ki la natan? Say partido mi walad sikaton amin: biskeg, pakayari tan silib. Say gendat tan si Oming: (Diad bi~e~wgal~ ne~ Ai~do~g onpaway si Oming ya an di esel, ontundan denglen to ra)\/ s~lita Andong.) Andong: Anto la kasi kukuan di Don Cenon tan si Oming natan. (Manele k; nalingayan toy Oming.) A... a ... anto la kasi kukuan yo natan aro Omin g ed sayan inkatalo tayo? (Man-gonot.) Oming: Antoy kukuan koey? Say dalin nanlayag, kukuan ko lambengat. Andong: Ay, on a tua; ansakit kon tuloy so sayan inkatalo tayo. Kuan ko lan gendat ya walay man-judas ed sikatayon sani-iba. No anuud ira komun ya amin a singa siak, arawin nataloy Don Cenon. Oming: Ay, no amta komuy bilay na lagari ya mangan ed biek tan biek, ang gapuy katatalo. Andong: Antoy nagawa, sikatoy kapalaran! Iti la ingen ta tambayoey ermen ; minkonkonwariyay too od saray analo. Oming: Mikonkonwariyan? Ay aro Andong, wala ni daiset a dalad lupak; ag ko nayarian itan. Andong: Onong-onaak la sirin. (Loub.) Oming: Sikatayon oked day pomipili so mamalapog od candidato. Bagangan a lupa, eges na duron ya arabas. (Loub.) K 11 a Lantad (Telon No. 3) Colasa tan Cenon: (Nalokasan iran dua na telon ya akayorung. Si Ceno

n akadenget insaral tod yorungan. Si Colasa akaakbab ed lamisaan ed biek a sokun g.) Colasa (Onalagey;: Kuan ko lan gei~datet! Ag ka n~anpa-~aulyan kuan ko lan kuan ed sika; anggapu ta ambetebetel, la ami galaw mo; panoy ag mo kataloev ? Ay, Katawa~ . Aned ;o pangalaay ibayar ed sarav ut-utang natan? No an~i~sisia ;a komud salitak. Cenon: Ag ka pa la salo mansalsalita sika Colasa, (O~7~lagey) a ompan sikay terakan tonyay petang na olukay. Talagan no ~g sika aliwan onyay asungpala n. Colasa: Akit siak laingey walay kasalananey? Dinagdag taka 9alagin manca ndidato? Cenon: On et sikay nan-gaway kabuisitan. Colasa: Akiney? Cenon: On, ta nen igapuk yan kanunotan et nambabangil a .abid too; namba bangil ya ibagam a makasbel. Anggapuy kuarta, mggapuy kuartan gastosen, kuan mo; arawi lan akaliket ka ~omun ed inpangibagak na pancandidatok. Insan, no antoy ~ nunnunotan mo, nakad mo lay mangigagagaem a manebted :~a kasungutan day kaparam a bibii; tetepeten mo la no ~aonungay suildok ed binolan; mamapaalagey ka lay ab ung :non baleg ya paatepan moy sim; gegetmaen mo la ray kabanyakan ya ag pagatin en ed abung too, anta ag mo nin [amang amta no manaloak ono andi. Ag mo nin tama ng atekmelay pugo, ikakalot mo la. Sikaratan ya amin so akabuisitan ko. Maung me t, ta agak nala; ta no nalaak, satan ya inkabiang moay; awey no ag pati singbata y concejo pibalian too. Dangoan K8 Cenon: Satay langas mon mansalsalita Tan kagagawam ya alabas So mapatnag lan akalanud na Ag da amotosan ed siak. Colasa: Akit siak so napakasalanen Ed solit na ligyas mon palad Saray pomipili ya mumuan So angipakanay gawan paklap. Cenon: Ag mo natete! so saray electores Ta no ag labay et ag mo ra napilit Sa ingey tetelen moy walnam a marumsis Ta anggapuy dangkam ed salitan ansakit. Colasa: Saya man Ia natay kuan kon sipod Nen tabien moy pancandidatom Ta ininap ka lan siak so manakoy pasnok No ag sikay nakenan karaklay votos. Cenon: Anggan dinan ya kairapan Ya anengneng ko diad mundo Napagteng na too Andi kaparay solit na Liknaey candid aton Anggapuy palad to. Ta ag bukod ya ansakiten toy Adaddarak ton kuarta Puyat to tan kesaw No ag ingen lalo lan tuloy Iray panolonsolon Paoges tan balaw (Duo): Ermen ya manunad solit so Ngalngali ton ag |a nisungdo Ta ag naponas ed k alakal to So samay apabes ya ilalo to. Colasa: I~alibagay panermen Ed dosan inpaakoy Tawen ed sikata Plan ag lan tuloy manende\/ Segsegang ya isungdoy Magter a palar No say kalakal a dill So panlapuay bengatlan Irap tan segsegang Say sungdo lahwas so onyari Ta ag nepeg so manermed Ginagalay laman. (Duo): Ag pilpilaen so kalakal Ed ondateng a kapalaran Ta no say liket walay anganggaan Ontan met sirin so kaermenan. K 12n Lantad (Saray gendat tan si Sionga)

Sionga (Onpaway): Sangarem sikayo. Cenon (Pasnokan): Akin ka? Sionga: Awit ko salaman male, Don Cenon, ta lamay to sika mayat ta siak onla diman Imali mansaliw na lako; nauput la saman lakok; dake adelal saman mans ebeg Oming tan Bruno diman tindaan ko. Cenon: Ag moak sagutsagoten dia; naka la. Sionga: Pelo lamay ko onla diman Imali mansaliw lako; anggapu la kuarta. Colasa (Maamuyot): Labat la ni tan kari Sionga; onla ka ladya ed arum ya agew. Sionga: Pelo mapilit onla siak diman Imali; salaya male awit ko amin dia , piano sikayo mayat Cenon (Bugtak): Anggapuy ut-utang kod sika; naka la. (Dagoen ton k abilen.) Sionga (Onsalimbeng ed si Colasa): Akin sika manpasnok; Anggap u la lako ko; lamay ko mansingil sika; lamay ko onla diman Imali. (Aliwedwer an dan talu dingay panebatan da. Si Colasa fagel toy Sionga et fragdag ton only la. No nalikfran nen Sfongay Cenon, only la.) Cenon: Iganutgot mo tay pansingil mon insik ed siak natan, bangno ag ta ka... Colasa: Sikato tan lanti kuan koet; ta no akinet kagagalaw mo insik, kagagalaw < i>mo insik. Ontan a karake~ na lako lakowan day kaparam a filipino, akit a g sikaray pansaliwan too, tan panutangan mo? Cenon: Ay, labat ya la ratay kaparan filipino, ta kapaibili ra met so lako ra. A g da labay so sankapirit a tuboen; anapen da may sankasakbat. K 13n Lantad (Saray gendat tan si Oming) Oming (Diad kawigi, dingay ekal na sombrero): Sia la may kuan ko mama; abasinkawel day Andong; hare! kon peteg, matak a dill Miolup-olup ed si katayo nensaman, anta manaya manduduaray lupa. Cenon: Ag bibilayan a too! Oming: Et say lalon makapaliub na sanuk, say ginawa tonmay inspector tay o; tua manayan pinilak da; initdan day duanlasus tan limamploy pisos. Cenon: M-eje? Popoulan a mabilay! Tua kasi? Oming: On, mama. No navari lambengat nengnengen taro ray balotas, pian m anisia kayo. Diad amin da ranmay sinulatan day inspectores, anggapuy ngaran yo. No wala bihlan~, aderal et ag onkana. Cenon: No tua tan, walan siansiav panbayad rod siak. Et ingen anggan ag ko bihla ng nabales, masarag lan dosa to so kobibit tan balaw na saray katoowan ed siakto ; anggapu la naahni ed sikato so manbaing tan manisia. Mabilay ni laman to, say galang to baler inatey la. Kapag nasabi panamili, anggapu naahni ag kanunot na k abandayay ginawa to. Anggano piga so inbayad dad sikato, talagan ag to pinabanga n a mabaya~; ta anggan anenen, say maoges ya anap ag ongzaed. Ominz: Andi et, diad tuay tua, sarayay pomipilin ag da amtay manbahsa ta n mansulat so sengeg tontan a kasalanan. No andi raya, anggapuy nagawaay inspect or a singa saya natan. Col~sa: Akin, angzapu lay napangabotan ed sayan inkatalo? Ominz: Maung a mo no manprotesta itayo mama; singak sankanengneng so panalo tayo, ta nengneng y o; kakaaro tayo ray akan-egnay urna. Col. tan Cenon: Et, antoy gawaeney? Ominz: Limoten a lokasan, insan tayo inay pangit iray balotas hen Don Ma rcos pian naderal ira. Cenon: Ay, labat la tan ana ko, labat la, ta say Dios ag naogip, Ganagan ay sinasaol a gawa ag pinabangan a mabayag. Et say lalon kaogsan to, ta ag arawi n sikatoy pansengegay manin-inot ya ilapog na akan gawa; tan andi ebas ton likas en so makdon puut na dili ton kalakal. Anto tay dengeldenge! mon labidlabid da a ? Oming: Anggapu met ingen. C~non: Nimet! Kanya aleg latan. Iti la ingen ta ondalaw itin miambegya, pian ag lahwas naderal so inpankakaaro. Ali mamales ka Colasa, ta iti la. (E

klen toy denge to.) Colasa: Maung a tua awa, ompan lamang no naalam so :alakal hen Don Marcos, et na tulongan to ka naahni no ~npidua kan mancandidato, awa? Cenon: Antaya lamet agiay! Anta insipan ko lay malet so tg onpiduan mankasalanan . Colasa: On et, say kalakal mo naahni ag mo ni amta natan. Cenon: On, lab at la tan, naka la, ta mamales ka, ta iti la. K 14n Lantad (Telon No.2) Dasiong tan Rita: (Kawes ed pulong, onpaway irad kawigi; maay Dasiong daingan pansalita to.) Dasiong: Kuan ko lan gendat a say dalin nanlayag. Akabatan ~ siansin hen Don Cenon iman, onung na dengel ko. " Rita: On, amta la ya anggan dinah a gawa no sinasaol tan aililiput, anggan antoy pangilimed, siansian onsengaw. Bangbalet, antoy wala no akabatan to? Lapay day maselang a gawa ya nipaakar ed basinkawel papalabasen ira, ta talagan say basinkawel taruk to yatan ya amin. Kanyan say mibiang ed basinkawel manpabaingan. Dasiong: On et, maung la man komuy agak anungpal, ta wala met la may inpaona ra. Rita: Et, saya natay inpano ran sanlasus pisos, ag komun kagkawanan? Dasiong: Sikaton tua. Rita: Sakey ni, nailaloan mo pa lagin manungpal si Don Cenon ed saray sipasipan tod sika no bihlang ta analo. Say basinkawel onung na imatun ko, kabaliksan to so "saolan, liputan, tilaan, langsotan, tan arum ni." Kanyan magmaung ray aron inparakolap. Andong: On a, ta sayay Don Marcos ag toak konu bidbiren a iba, lapud samay pikon konwariyan kod biek; et natan nggapu lay sungpalen ton pangako tod siak. Fabian: Sikato lanti kaogsa~ tontay manduaray lupa; andid atatalo, kuan, anta an did panana|o. Say toon manduaray lupa ~antilad biek tan biek. Et say toon naerel ay tila, anggan apigan, ag la sisiaen na toon makalakal. Sakey hi, samay uan da ngula: "Anggapuy utang ya ag bayaran; anggapuy awan ag nalaeman." Kinonkonwarim si Don Cenon, Linonkonwari to ka balet nen Don Marcos. Andong: Pst! kuan mo met, anta lalon maoges so ginawam. Fabian; Akiney? Andong; On a, inlakom so votos mo; et say nayarian ton [akoy votos to, nayarian ton ilakoy bahley to. Fabian; Akit inlakokey? Andong; Ag mo amta ya dinmapit kad si Don Cenon, lapu abated inbayaran to kay bu wis? Bang lagi no nibayaran to :a met nen Don Marcos, awey no ag... Fabian; Nay, say ogal!k aro, singa ogali tomatagilako; ag :o labay so utangan; s ay labay ko inparakolap so bayad. nbuisan toak, invotos ko; anggapuy utang tod s iak, ontan ko net ed sikato. Anggan ag toak la kabat naahni, anggapuy ~ntokaman; bangbalet apasakey so lupak. Andong; Maung sirid sika salo, ta ag ka alugi. (Onloub.) Fabian (Aboten tod taklay): Ined so laen moey? Ita la ingen ]imad kin di Don Marcos ya miambegyad sikato. (Onloub ira.) Petra: Antoy dengeldenge| mo Marcos? Ag ira kasi ~anprotesta? Mar¢os; Andi anganko. Antoy makalanurey? Petra: Nay, singa ka met ni ingen balon kristiano, ya ag mo amtay napapa labas a gendat. Ag mo amtan ganaganay bahley la wari et manprotesta kapag kayari eleccion? Piga ta lan anapey makalanud? M~r¢os: On et, ag anganko gawaen hen Don Cenon itan, ta sikato toon makalakal; amt a ton say protestan maletletey pandarakan lambengat na kuartao Petra: Iinapen ko balet a si Dora Cola~ay mangiragdag, ta ampetang konun maung so olu to. Ludlfirey mo ta met itay (Ielek to) apagpaay so ilalo ton mama

alagey na abung dan baleg ya paatepan toy sire. M~r¢o$: Sika met ngula Petra magawagawa kay sakit na olu. Ag mo tan salsal itaen; ta ompan narengelan da, ed sikato la ingey panlapuay maoges. Sikayon bibi i la lahwas so magaway sebegan. Nunot mo la ra ingey onkanad posesion, ta iparaa n mo la ra;;ag ka manggagaway labid, ta ompan irapen daak na linawa. Petm: Anggan irapen dakey linawa, ta sikay walad oley, ag mo ra. .. < /b> Marcos: Maung balat komun a, no walay kapartidok ed saray kalamanay Junt a Provincial. Petra: Anggan angg~pu, nakalakala ra kan putden? Marcos: Anggan ag daak napoted no nayarian daak a pikloen, insan daak pi niklo lan piniklo, anto konuey? Dangowan K 10 Petra: No tekepan moy seseg tan pitokuyan moy nianakan mon palad Matalag so kasaew na pakagamod moy bengatlan pirawat Onung na anengneng lad onyan inpakarapat Ed sayan pasen mon gegemtan lan abayag. Mar¢os: Sa lanti maseet ed panagnuno toy pan-abigai~ Pasen toy maliket ta main-ino may a nabetangan Lalo no toon maung ya ogali ya andi mugmon pankuanan Ag to amta tan so manpili n a toon pirongdonguwan. Duo: Pagew so ag makasabad Liket to tan gayaga Lapud agamoran lay Pirawrawat ya inawa. ~ Say pusok warin maingew Nen votos ni anap-anapen Maliket lad sayan agew Ta onligen lay kipapasen. Samay pagay kalakal Tan pansesgaw a maranay Mangangga la ra natan Ta gayaga lay onsublay. Saray banal tan puyat Nen say votos ni pianap Natan la ra naponas Ta inawa lay onsalat. Mar¢os: Say kuan ko Petra et, maung amo no laen ta ran dalawen di Don Ceno n a san-asawa, pian naligliwa met so kalakal da tan naarawian so labid day manag deral. Petra: Maung a kagot, sarag ta gendat a mandadalawan so too. K 17n Lantad Saray gendat tan si Cenon tan Colasa: (Onpaway irad pegley.) Cen. & Col.: Saagew ed sikayo. Mar. & Pet.: Ah, Don Cenon, Dora Colasa. (Dagoen da ran pidakolapan. ) Loub kayo. Marcos: Mamipikal kami la warin ondalaw ed sikayo. Petra: On a tua, Dofia Colasa, et sikayo met laingey akaona. Salamat mi balbaleg ed sikayo ed abig na kalakal yon dinmalaw. Marcos: Mapaga kami la waft, ta anggan anenen lanti no ondalan so panamili, amta yo la. Petra: Dakel so paoges dakel so labid, ta ag naandi lanti ray totoon maditan inp andila. Colasa: Sikato met lanti ag mi angiba~anan ed indalaw mid sikayo, plan a g lahwas komun naoman so gendat a kalakal; lalo nimet et... si Cenon et... Cenon: Ag ko labay komun a naimatunan yay nagagawa, ya lapu labat ed pan amili, mansisiblangan iray sankakaaro, sankakanayon pati sanaagi, tan sengeg met la ag da pantu-tungtong ya anggad angga. Marcos: Lalo nirnet bang si analo anggapuy gawa to no ag say p~angipaksa toy irap na linawa to; si atalo balet pianan toy kalingiad hen analo. Colasa: Saraman met natay totoon minanaet pisiim da may nayarin pamalsaa n day panbobosulan pian walay ayam ya andi bayad.

K 18n Lantad Saray gendat tan amin day arum (Onpaway iray mansasa-ginunod, nagsig alang, dingay pangekal day sombrero ra. Kapag onpaway abeten di Marcos tan Petra ya pidakolapan tan palouben. Saray onsabi ibano ra met di Cenon tan Colasa. Gaw aen dan amin so kaogaliyay onsabi tan sabien.) Marcos: Salamat na baleg ed sikayon arnin, ibak may ag ko iba, lapud say an indalaw yo, Et lalon pisalamatan ko no ilingwan ti lan amin iray agawgawan ma kapaimbel. Cenon: Sikato met so labay kon salitaen, Don Marcos, ed saraya di Bruno tan Omin g. Bruno: Ah, no samay agawa rain dua, Don Cenon, ogali mi nen karok ya Oming iman; sikatomay olaola rain dua. (Tekep na imis.) Oming (Tekep met na imis): Tan matalag kamin man-olaolaan, ta diad sam an lambengat so idalay panagkakarit na nipa. M~r¢os: Maung komun agi ko no amta tayon ag ipainum ed alak so kalakal tayo tan ag tayo pilpila~y linawa ed saray nagawgawad panauy basinkawel. Nunoten tayo ta sa y agew mansasalat, et mansasalat met so kapalaray too. Daongan K 11 Bibii: Anengneng ti la natay gaway sinansakey Ed saramay agew ya panpili manoley Walad sarayan gaway nepeg tayon eklen Ta sikatayoy sengeg na kairapay b ahley. Amin: Siblangan tan paogesan Tan gawagawan rriaselang Sikara lanti maranay Ya eleccion so sengsengan. Et no ag ti ratan eklen Ya ogalin ag manepeg Pangaskasiay kipapasen Ta ag ti nagamoray ialigwas na bahley. No ag iwaklit so kelpay kalakal Ag narepdep so liub day siblangan Ag la ontayagtag, ag la onlangalang So banway palaway ed lekatan. Title:Literary Essay Amay "oraca" - retrato man? Aman so "okupado" so "busy" so labay ton ibaga anto? "Dungilngil" so agto napetek so akar to. Anto nira so arum balet ya salita imbe s na okupado tan dungilngil? Aramay matintinous so panagpangasinan da, paway kay o pala. Natan ko naiimatunan ya aliwan sikami labat ed baley na Binalatungan so putel ed balikas na Pangasinan, aliwan say panpasirayew. Gaac balot nankomis o nampuyok na kulasisi ta masyado ran maatap ed siack. Akare l ac lawari "palekpek" et manaya amayamy so awawey to. Andi la kwanko ta onmasik en ac lan aga mangasawa tan tinaynan koy Santa Barbara mannangis kalamor. Diad p anaakar na panaon asiwaklat manaya ray bebein agmo antay pilien mo ta mansalta t an makoyangyank irad siack. Ay bilay Bogie, mandeen ka tan manakar ka labat. Gaw am so pino tan amay agdaka naangob, nanengneng tan nasingkat. gaak ni akatawag e d sikayo ta masiadon kopado so too ed impawil ed trabaho, bangbalet, man e-mail ak lad sikayo no na upload laramay oraca tayo . stay put kayo labat ditan, tan a mtak, diad masimoon ya panagdasal yo et, manbilay kayon mareen tan nanengneng yo niray apo yod puweg. Pinmawil kayo lad tan ed bahay vacasionan? y niman, kaskas iyan si biyong ya nansakbat na abuwek!!! agto napatulok ta dungilngil ya masyado si idol!! maong labat ta angiba may anak nen samuel aman tan inyakar da ed abon g na atsi. maong labat ta wala may asawa nen atsi katon sikato so nan-asokaso ed si Idol!! akin kasi et manpapabuwek ni amta dapat et malike-liket ta amusyak so katdol to!!!anto ni so kulang???insasabuyag to pati kuwarta to!!!Sayang,akaogip ak met la katon agaak akadokdok na Agaylaaay, awa? Atateng tan agagi, nengneng

yo so tarabaho’y demonyo! Inusar to’y batik na politika ta pian napaliket tora’y pinal sa’n sinamsam to ed Dios a Katawan. Tuloy ang ligaya ed Satan ya bii. No kuwanda’n a musiyak so Satan ya bii, ag arawi ya makalmo’y isalat to ed si Dollar Boy ta, aliw a met la lanti’n spring chicken so laseng. Face it, lover boy, no anggapo so dolar es mo, intupay toka lang abayag. Singa ama’y diktamen ed grade one, ey….. angub to l abat, siak la’y mantupay. Natan ta wala la’y pakalmuan nen Satan ya bii, maka-ugip k a ni kasi’n maike-ikem? Umpano kabangon mo’d kabuasan et, saray kawes mo et wala la’d ulsuran. Odino, outside the bedroom ka la ta, good for two labat so kama, haaaa, ha, ha! Motektek mo, agmo tan abong. Wala’y abong mo’n dili ed Nuyok. ige labat man liket iratay kampon nen SATANAS ta say panmamaliwan na Baybay et abebbebay moral idad, wala ray inbeneg ya posting ya agda la ra ambaing so mamarikit ed Baybay , nitan apamintu an iman ya posting ta anngan kinse a?os ed Baybay alokonan la, a nto met kasi so liknaan na ateng ya man papaaral ed sikato? Wala met so bii ya m anbabalikbayan ditan ya anngano walay asawa to ed abroad nen saman mede date ed kaabay dan balolaki, in short a divorce met itan ya bii tan si laki to et angasa wa na sananey. Anto ey mananalo si SATANAS ed Banda tayo? No wala lamet SO kalam idad insan kayo nabangon? Itawtawag ko ed kabandaan tayo ra so ipidasal ti pa ir ay totoon nalilingo ta too ti labat lantin makasalan tan nalilingo tayon amin ba let ta kerew tayo na perdona ed Katawan tan agtayo la gaween lamet itan ya kalil ingo, AMEN! Nen peles na basoingkawel ya kaiba da si Idol tan si kalapati ya amu syak ya kuwanen idol amta la ya no analo so ikakampanya da et pailoob nen Laki s i bii erd mnunisipyo ta si laki agtyo labay so mantrabaho ni ta dollar la lanti katon akilan nankampaya ta piyano aga ambaing ya manboses ed si analon kandidato !!Natran nan-banbando la si laki nern kapigan ya agew ya seselebraen to so inpak aloob nen bii ed munisipyo. Aga makaanfi si mayor ta iba dan nankankansiyon si l aki tan bii ed basingkawel. aga aturingan so asawa nen laki ta amta to la ya sat an so nagawa!!! Maong met ingeb ingen ta piyan nabawasan so pansustuni nen laki ta wala met lsa so pansuweldo-an to may bii. Anto kasi ya trabaho? ompano naasni et akalmo si mayor na manderal ed sikato o makapabanday ed oley to!! Andi bali ta wadtan ya onsasaganta si dollar man!!ay bilay!1!!walay angibaga ya say tawag da ed su laki etlaglag money,laglag panty !!! maong met ta piyan namotektek nen laki ya kada pribelihiyo et walay kapetek ton obloigasyon ya aliwan anggapo so a mta to ya obligasyon ed bilay to .Natan amta to ya kada kayang et anggapo so lib re na obligasyon. ain Akin kasi et agda naaralan ed mainomay ya pamaakaran so ga naganay nakaukulan ya naantaan no agta diya ed mairap ya dalan. labay ton ibabag a-learning the hard way.katon sikayoran bibii, man-nunot kayon maong antis ya mi yasawa kayo ta saray lalaki natan aga natalosan so batik na otek da!! otek ed le ksab ya ulo da so maslak ya uusaren da!!walay abaliwan mo , mabait ya asawa amta manaya wala met so kulasisi to At least maamot katon arawi ed inap so asawa ta walan lanang so abet nen asawa ya mansanas no onsasabi!!! baley saksakey!! Amay bii, labinsakey lagi hihihi!!!ay susto pa la!!!susto amo may kuwanto may nan-pos t nen onaan iran agew ya amin ya laki ed Stb et walay kulasisi!!!dakel salo so m amapaarap ed impiyerbo ay infierno manaya,nalilingo ak la ed ortografiya!! Walay inforward dad siak ya love story na sakey ya datin taga Baybay,tan ginmosto ed sakey ya Madam tan anak na familian walay kaya ed Baybay. Kato manayan agda gaba y ya piasawaan ta amay ina to may bii et ingosto da ed sakey ya lakin negosyante . Ontan lanti kapalaran no mairap so bilay ,agmo basta basta naala so gostom ya asawaen ta say ateng et agira onkomforme. Natan anonotan ko lamet imay kabat ko ya inlingwan toy asawa to amta ontan lay impangilaban nen bii so aroan da ,ta a ga labay na Familia to may bii tan impasoot toy akiasawa ed sikato. Naimatonan k omet iman ya aroan da ya no tepetan mi yan laki no anggad kapigan so pangaro to ed si bii. Say ebat to" No wala ni sampot na andi anggaan, so ontan so panangaro k ed sikato" ANIMIS MET AWA?Sayang na Sayang.Say nalmo to et malapatin abebay ti kyab Agda pasal iray lalaki ed Baybay so manyakayak ta gusto da labat so manbayo ed taltagan. Sika palay mangikabat ed kindi Luz tan Lucy ed kinen KB no makakar kayon dua ed darapilan ya panuuusan da ed sayay iyakar yo ed Pinas. Tagnawa yo ran dua ta maon Lalalabay ko ray bebei ta maong iran manbayo tan manyakayak. Tep etan yo la lara tay binmaleg ya naasawan at least apatiray anak. no more than fo ur they kan yakayak far better than any man in Baybay. Akin et samplora - ta map alugar kami. Ankabaleg a salop so uusaren da pian aga nalugi ray mangaliw. Nengn

eng mo, no walay kabat balolaki ya gusto to so mangasawa, man-anap kay taga San Carlos, ta "itest-drive" dani may bii pian say balolaki et aga nalugi. Ibreak-in dani pian no kapankasal da et anta ton amin so obligasion to may bii. Ontan kam i dimad ed sikami - mapalugar tan matulong. Agmi, pinunuyan ya say sagpot mi et sananey so minabang. ay tawag ed samay orang ya angkekelag so Daing ya orang. An onotan mi nen picnic ed Chula Vista ta walay angawit na pising ya Saloyot tan la bong ya sinabongay Orang. Laingen agda kinan so sabong ya orang no agsamay pisin g labat Tua tay kuanmo. Say sakey salop so karga toy siammiran leche. Saray taga San Car so masiado ran intilihinti ta no arum et nasulokan da , balet ta sakey leche met labat kanyan napirdona ra.Akit antac ya? Say inac so taga diman. Kanya n half and half ak met sirin. Nia so kumadwan tepet ko, pigaran salop so sakey k aban? Antis mon ebatan ya, nayari ya ikabat mo ac met ed si Luz tan si Lucy? Dim ad kindi baik, say sakey salop siamira ya leche. Say yakayakan da so panagusar d an panbiigan na belas ed babang kayari dan bayoen ed lasong may elik. Amay bigao so usaren da ya pantaep pian naekal so apa ya elik. Wala ra so akaaral ya maong ed panagyakayak. Si Luz tan Lucy so sampion met ed satan. So sikara so nanyakay ak ed sika, siguradon man-ay-ay kan mabayag tan narengel ka angad Alibago. Say a ntak so samplora. Say antak et say say salop et kabaleg na lemon. No say sakey l emon et apatiran litro, et say sakey litro et masulok a duaran leche. Papalarana n ko labat ya. Aray bibii so anta da tan ta kalimog dan lanang so tabo ya say ka rga to ed sakey a litro. Luluyeren taka labat aring et kimmetket ka.Niya so tepe t ko ta no antam so ebat to so paulianan ta kan onkaraw ed saray mamarikit ed ma ningding. Ompan nakaribal mo ni si pilosopo tasio. Pigaran leche so karga na sak ey salop? Aro, paibangat kani ed satay yogtan mo ta pati samay tikbo et anta to. Say sakey leche, aman so sakey latay gatas a darigold, angapo so sakey litro ed saman. On pan kapaldua labat na litro. Dimad sikami singa ka ondadalan ed yakayakan, ya no taep ka so natilak ka. Kuro-kuro so tawag ed samay inkaling ya ankekelag ya ora ng. On manaya, say inkaling, say labay ton ibaga tan so inpamaga odino inpaagew. Abalang ko taga ed sikayo si Sonny Villafania. he!he!he!he! Balet ta manisia ak ed sika ta no abitla dala so paeng-paeng so alagey a tampol so layag mo. lagar ka pa aring, ompan say antam et pataypatay kami dia ed baybay. No samay tepet mo ya antoy ngaran na amagaan ya ankekelag ya orang, say tawag mid satan so "dried small shrimps". Maong kami met ed inglis. Sarag mi met so kastila.Anta mi ya sa y "leche" et say labay ton ibaga et gatas. Say sukat mid leche so one half gallo n tan one gallon. No maminsan ni ya manpabitla ka dia ed baybay so amy maira na daiset met a, no andi elekan da ka nen nana Ibang. Walay aminsan ya akalugan ak ed bus ya manpaarap ed baclaran, wala so akikabat ed siak ya say kuanto "anong p angalan mo?" kuanto ed siak, agi maples ya too kuanko ed nonot ko. imbagak so ng aran ko tan tinepet ko met so ngaran to. Taga saan ka? kuanto lamet. Pangasinan kuanko. Ay Pangalatok ka pala kuanto ed siak. Tinepet ko met no taga iner, say k uanto. taga Cavite. ay! "Cavitok ka pala" kuanko.. say too medyo nanpabalangay l upa to...kanyan no siopara so mikabat ed sikayo et ibaga da ya pangalatok kayo, tepet yo no taga iner ira? singa bilang taga bicol, say tawag ed sikara sirin, B icolatok, ontan da met iray taga Batangas, batangintok, Bisayatok, Ilocogtok, ta n arom ni ra. maong ya agew ed sikayon amin!! Say labay ton ibaga so agto ni ata wayan so orang a kinurkuran na manga, tan agto met ni atawayan so patopat. Nandu maan, aliwan nanlaok so patopat tan orang a kinurkuran na manga. Niya so tepet k o: Anto so ngaran to may amagaan ya orang ya ankekelag? No arum ilaok ed ginemes a kamatis. No saliwen mo man et susukaten da ed leche (anto so sukat na leche?) Ipaway yo latan so nabobootan ya Pangasinan yo - no akaseksek ed ulo yo tan agy o nanonotan, ipatog yor ulo, odino tiplak yoy tagey na layag yo, nalukakan so pi nmanget a Pangasinan ya agyo nanonotan. .imbagam tan, ta mali-liket ak ta nan ne ngneng kami di Atse ed NYC, tan manasipokpok so istorian ya duaran labi....walay elekan tan akisan...ontan labat so aga akapan-nengneng ya abayag, tan agaylay d akep na saray anak da tan kaasawaan, ....mau-maong so inpan sangkaili da ed sika mi......ontan labat amo so maong ya inpanbapaleg na ateng da...lalo lad si Ina d a, ya agaylay inka-uliran to....Atse, agkayo nanaekalan na tiwala ed Diyos ya am alsa, anggano ontan la...wadtan iray anak yo tan apo yo ran managaro ed sikayo.. .man posting ak lad Facebook naani! Salamat la lamet.... to Tagad Dia: maong lan

ti no duga ta y ibabagam ya mangitatayak labat na bokel to si eddie-do. basam pa lamet iman so posting ya sakey ya too ya akapatey na bear anggano inturo to lab at na payong. idalatdat ko ni? amay masiken ey ya alukunan so asawa to anggano p undido la y bombilya to ilam so dalokdok ya ingisa ed kamatis, beldat ya nanlapu d bingco, adobon kangkong, orang ya kinurkuray kabalangan manga tan patopat...ar ayan kakanen so abayag lan agko atawayan lanti....sikayo ey? Akin et ipapasak yo d cros si Eddie anta itatayak to labat so bokel to. No onsabi la so ponget na bi lay to so diman tola naasol so kasalanan to. Si Bogie makasi,et atay liket ya pa nsasamitan to so puros apa ta angapo lay nayarian to. Masiken la tan alopaypay l ay baston to. Say makasengeg no maminsan diad inoman ed Baybay so naiinganyo ta nakakantyawan lalo no akiinom laray barkada. Basta say belasan tod NY et agna oo potan pulyanan yo labat. Say balita akaloob la ya empleado ed munisipyo si one d ollar ice-cream licking!! recomedado nen idol ta kaiba nen basingkawel. anto kas i so trabaho to ey? Amay kabandaan tayo ya retired, wala ed finance amo. mankaka iba lara salo!! Ayaman met la nen idol so munisipyo ed satan ! ay mabetbet so ou t of town ya mating salo Antoy labay ton ibaga may "wawa bidao?"Alingwanan ko la ! Angkakabaw ak la amo!! puwera buril!!!Anta man-scrabble ak ya bokor, manti-tv tan storyaan ed telepono, ta ibaga dan arawi so pan-angkabaw no busy so nunot mo , balet amayamay la so agko nanunutan ya salita o agawa ya apalabas !!! ay, itan gay ko lad Diyos ya amin irayan nagagawa ta sipor met ya saya so gagawaen ko no andi abayag la siguron atiris, singa kuwanto may kaabay ya makaaimaton na agew a gew ya nagagawa!! Marendeen ka lanti anta manaya linma ka lan nan lamierda ed NYC, anto ey nan aki san kayo la nen tearfell? Ay agi ompano managagos met so kamotegan yo ya singa s i Akedalan, marendeen met lanti ompano mankokkoyangyang la natan ed akis to met ta ni wala lamet so balon nan posti dia ya maka dinggay na liknaan, Motektek mo agi; akabangon ka la from your miserable, if not despicable status in society, w hen your wife pulled you out of the quagmire by choosing you against all odds, m as labay mo ni so umpawil ed maruta-rutak sa kipapasen. Don’t worry, you might hat e us for doing this, bangbalet, agkami ontunda, bagmas, aruman mi ni so dasal. C all it a personal crusade to pull you out ed Satan ya bii. Makangel ka bilbilang na ansaki-sakit/sanka-agasangan ya salita, perdona mo kami. Wala ni’y lugar mo ed puso mi. Agmo lagi nane-nengneng ta apurapuran so matam lanti na antokaman, Ay on tua tan ya wadia tayo ni ya mangidadasal ed pangkamaongan na kanayon ta balit ado lanti so Baybay ed panag dasal-sikato met labat so nagawaan tayon pakatulong . To Eddie Do, kumon motektek mon so ibabagaid dia ta katwaan lalo lad samay pos ting nen inbeneg ya say kuan na sakey ya Kuya ya wadtan ed Baybay et inbaga ton man alwar ed Satan ya bii, ta say aanapen to lanti say nakotkotan to ran balikba yan, sikaton agda inasikaso nen linma tan ya bii ed kolaan da.Pinadildil mo lay ice cream ya man biliy 1 dollar (onong ed inbeneg iran postings) tonda ka la ta elek elekan da ka labat. Say panbabawi walad kaonoran, too ti labat ya makasalan an tan aliwan perfecto, onkerew tayoy perdona ed Diyos a Katawan, sikatayo so pe rdonaen to. Atabunan la salo ima’y posting nen Kuya Art I Cle. Manim-imis si Eddie -do; simmawa ra’n siansya kuwanto, lagi. Not so fast, lover boy! Wadia kami ni’n law as ya mandarasal ed ika-salba’y kamarerwam. Na-imasmasan ka la kumoooon ed satan y a andukorukeeeeey ya kug-kugip mo. Bangon ka la kari aging. Sarata’y defenders mo’n kuwan, labay da ka labat ya onlereg ed pitek, ensan da ka elekan lamlamang. Angg ano abuek ka lan abuek, wala ni’n sinasia angangko’y mabibilay ya brain cells mo. Nu not mon maung so kipapasen mo, tan pamilyam, lalo’d anak tan apom. Say sakripisio nen asawam nen sakey ka nin PAL regular for many years, given fact la tan. Agmo la alagaren ya saray atilak ya brain cells mo et, deralen na Sy. Aliwan si Henry Sy, no agta, SYPHILLIS. Agmo la alagaren ya nisulat ka ed history ya another Ba ybay character, aka MANTETEMEK. Guguyuren ka nen Asiong ya original mantetemek, as a matter of fact, atemek la! AMEN. Bastos ya talaga si Aiong ay Asiong manaya !!!Inkati to si kalapati ed sarilin kumpari to!!! kera-kera to lasi! Antoy anta tayo ey, ompan mansasapol ira ni ya agto amrta ay amta nen kumpari! Tas anggan n atan tulbu-tulbos kuno ya oonla ed abong nen Kalapati si Asiong! Insan mabetbet ya abuwek si kumpari,akin balet et agto tumboken nen kalapati t a piyan naasikas o to si lover boy? ta si asawa to nen saman et tumtumboken to kalamor ta amta to ya no akainom la et manmainomay toy onloob ed gulo!!!Akin et agto aasikasoen so

lover boy to ey? Dollar labat so tatakpanen to?Ay bastos ya talaga!! katon sika yora ya manbalikbayan no Nov. manalwar kayo mamaanap na napalongo to lamet yan b ii!! lalod saray guwapo,makuwarta tan mataraki tan agni ra mantogkik!!!makapakel w ay makapakelaw, akin et manpapabuwek si loverboy amta wala so kulasisi to ya a mosyak ya kuwanen loverboy? Something must be wtrong! Abaluwan ko manlipuwa so l iket to!!!Ay kulasisi no abowek si loverboy, tombok mo ta piyan nadilamosan mo n a nankaw-kawan mo tan kapangikal ya pistak mo!!!!Ta piyan namawmawan tan anosan mo so angob na amoy alak ya boypren!!!Aliwan satay dollar labat so tatakpanen mo .Tangna!!!! Gyo lilingwanan may frutas ya kera-keray "kaging" insan "abangles" ya "bagisen", tan inpriton "manok", no pinmaway lay "kabantit" agkayo mimiolop ed sikato ta n o nakar toy plaza, mankolkol ira nen "paltoger"...ay agi, makapalek ya talaga di tad banda tayo, walay "man sitsirit" ed elek to ya manbabasa dia.. alingwanan yo y inadobon "aso", ta mananam kuno met so "pindang" ya "kabayo". pati adodon "kul a-latnit" tan boron "dalag".....panon to tan Kuya P, aratdawi tayon lanang ed "p anangan badong"!!!!salabid sikayon amin Nen karoman akapanbanaan kami ed Ontario di amay sangkalemekan ya jerky ed Baybay tan tinepet ko akin et anggapo rad pic nic nen Simba, say kuanda so agda anta kono, ay antotan kinmapoy so lumbay kabay o amo. Cuya P agcayo la manpapasnok ta ingles la tan, hehehe... Peles ni so trab ahok balet ta aga ak akatepel ya ontakiling dia, ay agaylay elek ko lamet ompan mankelaw la yay kaabay kod diad biek ya cubicle, naani ak pa la mangikorit met t a wala niy 2 oras kon mantrabaho et dakel niy gagaween ko. Peles ni so trabahok balet ta aga ak akatepel ya ontakiling dia, ay agaylay elek ko lamet ompan manke law la yay kaabay kod diad biek ya cubicle, naani ak pa la mangikorit met ta wal a niy 2 oras kon mantrabaho et dakel niy gagaween ko. Atay ibabaga yon PATANG ya inselar so mas maong no itdan na anagasang ya AGAT ta tambal met na Panateng.Om pan masiken latay DUEG say kilaw lay pindangen. Igagapo yo lamet so mampangaran ah.Gobal ya kamatis tan mangga kuanyo labat,siki met.Ni mancheck ak lay attendan ce, walaniray anggapo dia. Labi lad kindi KB et prisinti nin siancia. Ay tua tan ompano nibalikas da so ambalangan pindang no onla rad Baybay so aliwa labat ya sipangol so nalikna da,no agta ompano nadepakan niray kabayo tan dueg. Wadman met iray mantiktikyab ya kaging tan kolayot,insan wala met so malapatin a bepbebay tikyab to. Ay mainomay ya erelen ingen basta walay ipanengneng mon Agka mapaga ta no onlaak diman so panangaro so ibiyang ko. Ibagak ya ed saray kalimg asan ya siak so inbakim ya mangigapo na agmo nigapo, mangisumpal na agmo nisumpa l. Tano bilang et wala so sibol ya onpaway ed satan ya pangigapo tan pangisumpal ko so ipaliwawak ed sikara ya sipaparaan kan mangitalindeg na amin a obligasion tan responsibilidad makasengeg ed saray sagpot ya ginawak ta nanlapu lanti ed k erew mo. Inbagam itan. Walay akabat ko nen saman ed Levitz furniture shop (sales person). Kuanto “Are you a Filipino?” Yes, kuanko. Saan ka sa Pilipinas, so tepet to lamet. Pangasinan, San Carlos kuanko. Ako ay taga Calasio, marunong ka bang mag salita ng Pangalatok? Ebat ko “Andi agak marunong na Pangalatok balet ta makapansa litaak na Pangasinan, kuanko. Bakit, tepet to lamet. Say salita mid San Carlos s o aliwan Pangalatok kuanko. Taga Calasio ako, at lahat ng San Carlos na kilala k o ay marunong magPangalatok, kuanto lamet. On, kuanko, ta angan taga ka San Carl os so nadudumaan so totoo. Aray arum, marunong eray Pangalatok, karaklan so maru nong eray Pangasinan ta sikato so abangonan da, singa siak, kuanko. Anong dipere nsia noon? Kuanton, patuloy so tepet tod tagalog. Inebetan ko lan walay bitbit t o. Say siyapeng tan ampeng so pareho, aray totoon taga Pangasinan ya tawag da ed kapara dan Pangasinan so Pangalatok, so siyapeng tan ampeng so tawag mid sikara . Amay kaiba to ya Pangasinan met makakaimis – kuanto, abayag kilan mantotongtong, ni Pangasinan so ebat tod sika nanlapud gapo na tongtongan yo, agmo natalusan, kuanto. Medio binmalanga so alupising to tan inmalis. Kuanko ed nonot ko, mas ma ong so onbalanga so alupising tod siodot to, nen say pabalangaen ko ed dampil ta n dapeyeng. Maong met lanti onpan maong nin mandapeyeng nen say siak Onong ed sa tay inpakaimaton say sayaw ya gabay na akukulaw tan ogogaw so singa dipirinsia n a notnot tan uus. Aray akukulaw gabay da so mannotnot. Saray ogogaw balet gabay day manuus. Antoy kabaglian et nipawil kod sayan tongtongan lamet. Komon angapoy mangipatalos ya kabastos Perdona KB ta atay estoria nen Taga Dia so inpanonot t o ed siak may balingaan ta ed tawag na "insangiel" tan "insanglil." Natan ko ata

lusan no akin et onman so paliwawam - tan tawag yo et insanglil aliwan insangiel . Natalosan ko natan - tan agko la ibano no tawagen mo lamet na insanlil so insa ngiel. Say kuan nen Cuya P so aliwan ayew no agta "expression" labat ta agto imb aga Ed sakey a too, anggapo so sinakitan to na linawa ta agto lanti inbolos tan ya salita para Ed sakey ya pinalsa. Say panagsalita tan panag korit so nandumaan lalo lad salita tayon Pangasinan, ompaway ya nandomaan so pakatalos, no mainoma y labat komon ya i korit so singa say nababasa ed dictionary mainomay so talosan . Maong ta diad sayan uksuyan so makangel lay soston Pangasinan. Pero dia isesem pet kod Pangasinan no angan iner so kwalaan co no mibalita ac o ontepet o ontawa l ed sasaliwen co say ebat da so Tagalog. Aliwa so aral na katoowan la natan dim an. Say ebat do so agco natalosan so Tagalog kuanco tan onlaac la. Say nengneng diad siac so aliwa ya singa ac atapis ya masiken. Lakad eskwelaan ontan met so e bat na ogogaw, Tagalog. Labay kod dia ta dia ka makangel na malabor ya salita ed Pangasina. Nagagsiw so kanonotan mo. Kanyan diad bailian no nanengneng moray og ogaw ya mansasayaw singa ra mankayerker tan mantalikarcar. Pero saray akokolaw s o bastos cono ya sayaw. Say amta ra so say sayaw so lakapan tan pareenan labat. Marakep iramay paliwawa nen Ondadalan ditan ed letsab. Say sinansakey ed sikatay o so nanduruma so pakanengneng, pakangel, pakataway, pakalikna, pakaangob tan pa katalos. Lapor no niduma so pakatalos na sakey ed sikatayo, agto kabaliksan ya n alilingo. Atay kabastusan, walad kanunutan met ed sinansakey ed sikatayo. Natan abitla yoy manga tan pantol, anunutan ko laingen may impan ogaw ko. Nen saman wa lay manga, pantol tan arom niran kakeyewan ed arap na abong di baik tan lakik. A nta yo met la ya angapoy sibletan na sangkakabandaan nen saman kanyan mabulbulos so linawa daray walay kayarian da no walaray mikerew. Nen panaoy pantol, walay sakey ya kaabay mi ya ogaw ya mangipapatanir na pikerew to na pantol ed si lakik tan si baik. Medyo amil yan ogaw tan say kuan to "yaki, yaki mikeyew ak pay ant ol yo. Akaimis si baik ya akangel. No anto so ugali na too, say kuanda man aga m anbongay mangga so pantol, sikaton no walay balaw Ed sakey ya too anto so kuanda - ta anto ey ta anak nen..... Ayan salita so naynay ya narengel tayo – ta say pak aanta tayo lapud lanti medio walay kakapuyan na ateng – say anak so ontumbok met l a. Amayamay so alimugan ko ya say ateng da lapud lanti ed kipapasen tan kawalaan da, say balikas tan nonot da so kaiba toy inpluensia na kipapasen tan gagalawan da. Balet ta no say anak met et akaarawi, tan akaimaton ed maong a kagagawa, ed makaasol met la na maong a kanonotan so ayan balikas so angapo so kanepegan to. Sanaama, sanaagi, nepeg ya respetoen so too makalanor ed ugali ton dili tan awa wey ton bokor. Say ugali too na ugaw so naasol da ed kalimog da. Biskeg na ugali n naasol ed kalimog-limog (“Peer Pressure”) so mas mabiskeg nen say moralidad tan ug ali ya inpatawir na atateng. "Walay kanepegan na amin – no lureyan so amin ya inbaga so isukat ed satan ya bale san. Aray albajeia ed kasalan – no narengel mo so panagsalita da, so makadalin a b alikas balet ta angapo so narengel mon kabastosan." Inpeket ko lamet dia so kaib a to may paliwawak. No basaen so insulat ko tan talusan so kerew kon basaen ya e ntero tan talosan no say balikas na enteron balikas ko et manepeg. Balet ta no p isay-pisayen so singa met saman so too ya bulag ya kinapa to so elepante ed sali , tan kuanto so say elepante so singa sengeg na kiew. No pisayen so salita, ensa n talusan so aman labat so parte ya pinisay - anto so pakatalos ed inpangayew ne n KB? Siak say pakatalos ko so aliwan kaugsan ta maslak, ed sikatayo makaayew ta yo no walay alibangan. Balet ta say ayew to so aliwan nipaakar ed too, balet ta nipaakar ed inpakalibang to na sakey a salit. Ontan so labay kon ibaga, talusan ya entero so balikas aliwan aman labat tan talusan dengelen no anto so labay na ibaga na sakey a too, aliwan talusan mo ed sikan dili. No andi, angapo so makapa ntatalusan ta nagsinananey lanti so pakatalos tayo. No labay kon nakabat no anto n talaga so labay na sakey a too, so paipaliwawak ed sikato, aliwan ibagak ed si kato ya onya so inpakatalos ko, tan duga so inpanpatalos ko. Aray malurey a toto o, singa saramay inkurit da dia a galawan so nepeg a talusan ed sengeg na tonton gan aliwan dia ed nguro na tontongan. Makurit a ipanpakatalos kuanko no say ipas oot na too so say pakatalos to ed sakey a balikas ya agto la gawaten no anton ta laga so labay na sakey a too ya ibaga. No gawaten mo so intention na sakey a too , pian natalosan mo no anto so labay ton ibaga, agamuran mo so getma na usayan ta agmo labat nenengnengen no anto so pakatalos mo, balet ta nonoten mo met no

anton talaga so labay dan ibaga. Maslak a too a makangel so telek ta say dedenge len da labat so say balikas da. Nepeg no ondengel so too, so dengelen mo ni so b alikas na sakey a too, tan umamengen mo no anton talaga so labay ton ibaga. Nita n, onpapaway la pati say Pangasinan kon iniamot kod kaban. Say abangonan kod ate ng ko so aliwan kabastosan ya panagsalita tan aliwan ayewan ed sakey tan sakey. Saray matatakken nen saman agda iparongtal Ed karaklan so parte na laman ya iyaa mot tan sasakoban, agda bitlaen ingen no agta walay arom ya ingaran da, ontan me t ed saray gagaween na sanasawa no wala Ira Ed kuarto ra. lapor ta naonman so pa naon sengeg Ed kuandan "westernized" natan sikatoya so kabaliksan to no akin et onya la so bilay natan ya anggapo lay baing na karalklan Ed kapara ran totoo. Di ad saray konserbatibo (nibagak ya diad generasyon mi ) so manderlaw ira, aliwan lapor ta makisir so kanonotan da no agta say rason mas maktek so kanonotan da ta agda nilingwanan so bangat na ateng da. Nibagak ya say obserbasyon ko et saray atagey so aral da ran saray intilihente ya totoo et pino so panagsalita ra lalo la no kabastosan la so pantotongtongan. No anto so ugali na too, say kuanda man aga manbongay mangga so pantol, sikaton no walay balaw Ed sakey ya too anto so k uanda - ta anto ey ta anak nen... ay dakep na balikas tayon Pangasinan so nareng el mo ed saray toon daan. Narengel mo ed saray mamasiken tan akokolaw ya maneest oriaan ed gilig na dalan, mandadangdang era no kabusan, odino narengel mo met ed saray totoo ya peles dan mantatanem na pagey pian naekal so kesaw manbalbalesan so kansionan o balesan na galaw na mamarikit tan balbalolaki. No medio aray mar ikit tan balolaki et mabaing era, aray matataken so igapo da. Nia so ejemplo ya insulat nen Mr. Villamil (taga Santa Barbara) – kuay bii “abalang ko akanengneng ak na tonger ya mantangtanger enta manaya kayarian mon mataltalker.” No nonoten mo so medio wala so kabastusan to, balet ta arayan balikas so pakaimisan na totoo, ma kaekal na banal na laman. Aray arum ed sikatayo so diad kakisiran na kanonotan s o peteken da tan itdan da na kaugsan ya. Walay kanepegan na amin – no lureyan so a min ya inbaga so isukat ed satan ya balesan. Aray albajeia ed kasalan – no narenge l mo so panagsalita da, so makadalin a balikas balet ta angapo so narengel mon k abastosan. Say makadalin ya kanonotan no ibalikas mon angapo so bitlaan na salit an kabastosan so katogyep na literatura na Pangasinan. Arayan literatura so aga insulat nen saman no agsay inpatawir ed sikatayo, ya narerengel ed aray matatake n o daan a too. Sikatoya met so bilay na balikas tayon Pangasinan – no agtayo ya a mamayuen, so onpatey tan namagaan so Pangasinan – nasalatan na balikas na arum a b aley. Tan say narengel mo singa say balikas na toon balo, nanlaok na arum a sali ta; no basaen mo tan dengelen mo so ansakit ed layag. Ayan uksuyan yo ed Baybay so sakey ed saray uksuyan dia ya mangiiter na balon sibol ed salita tayon Pangas inan. Agyo pamamagaen no andi, singa saray arum a luyag ya abalang pati kamareru a ra. kin abalang ka? No onla kad Baybay nadalanan moy Baton dampay ya walaray i stambay diman so Baybay wala met so basketballan tan diman ka makarengel na amba bangil ya tartariwan balita , no gabay mo so laka met ed Katos, Pasok,Lumbaan ta n Project Poor ya logar daray Retirees, Balikbayan tan professionals, maslac ed sikara.Antam lay dalan? Sigi sirin man nengneng ta diman no manbakasyon ta . Kap igan so isempet mo ?Lorey labat yan amin agka manpapasnoc. Makapalek kayon kaban daans tan saray visitas ed sayan labiran. Sigi labat!. Wala balet so melag ya re quest (animal yay lasi, agko antay pangasinan term na "request")ko. No nayari et agyo la tatalaposen so aray midio sensitivo ta wala met so katonongan da. Tagal og man amo. Lakad man ed darapelan ed Dagupan pian naantaan mo so kamaong dan ma nuus di Luz tan Lucy. Sampion ira lanti. Say pandumaan na uus tan notnot so wala d getma na mangagawa. Saray manguus singa ra mangalasangas tan akmonen da so tab ol. Saray mannonotnot balet, singa da labat pangagalawan tan anggapoy tanol ya n arengel mo. Agda ingen akmonen so tabol. no agos bilang, say notnot singa parti na ilog ya kineng so agos to. Say uus balet maples so agos tan nabualbual iray t ambib. Say ipecto ra balet so singa gagawaten so tawen ya pirawrawat mon anapen ed Ventinilla. Siopa ta ed sikayo so nan spell-out na Luz tan Lucy? Amay kabat k on Luz tan Lucy so aramay duaran bibii ya mantratrabaho ed darapelan ed Dagupan. Sampion iran man uus. Agyo palara pibabali ta walay nasasakitan ya managbasa ed sayan usayan. Babasaen nen asawak so wadia et agto met natalusan. Ibabangat koy Pangasinan balet ta mairap kono. Ingapok ed nibatingurngur, nipakaruskus, nipab ungitngit, nanpalpalatingat …kuanto gawak la kono so Pangasinan ko. Say inbangat k

o ed sikato so say dugan tawag ed asawa ed Pangasinan, kuanko, tawag moak labat na “Liket na bilay ko, liwaway matak, biskeg na laman ko, kogkogip tan pirawat na pusok” tepet to no akin et andoke-dokey. Say ebat kod sikato so no Pangasinan so a sawam, andokey so pakatalos tan pasensia to, andokey so panangaro to. Tepet to n o akin et angapo so simple ya tawag ed sikatayo – kuanko wala (mayroon)….Among tunay , kuanko so tawag mod siak…tan nakaukulan agnayarin atagey so ulom nen siak kuanko . Ninengneng toak, tan nen kaimbuasan amin ya karsonsilyok so inarmirol toy mata ltalker. Agasgas so amin a kakanaan ko lalaingen. mairap la amo ya peteken so ka nonotan na karaklan ed taga baybay. walan-walay kabastusan ya ipasuot da. timakken ira n kuwan, anggapo met amo so tinakken-nan da. akin et nakaukulan ya i-spe ll out so luz-a-luz, tan lucy? pampanangasi yo kari uncle, ta wala ra met ira y kalangweran ya mambabasa d dia. anto muet kasi so nibabaga na asawa yo? bastos m et la nggangko ya singa sikayo ta akin et agda kayo nadampalis na daiset ed dasa l. gaak aturingan. Labalabay nen Ondadalan so masahe. Say padisir ko amay walay "extra" so order to kada manpamasahe tan. Insan no nadiwit lamay parti laman to ya walay "stiffness" ya kuanda ray managmasahe sikato met la so mansatsalita na "Oh my God, oh my God, oh yessss that was good." Aga manbayag lad satan, sikato met lay singa alupoy. y agik, no Cuya so tawag yo ed Art i cle; so agnarain manm asahe ed siak - ta onpan naputer so ganagana to. Balet ta no atsi so tawag yo ed sikato, tan atsi met so nengneng tan awawey tan inkagawa to so nayarin man-masa he ed siak. Ta nen inianak da ak, walay sulok ko, kanian say anapen ko amay wala y kulang to pian say sulok ko et walay nasurob to. No di ikol ya kaparak, so nag siguyor kami lay ikol - ta agnayarin guyuren toy ikol ko. Anto larayan balbalita ed logar tayo? Akit onya lay nagagawa? Nen saman poro maliket so tongtongan dia ,singa aramay Love Thy Neighbors ya inlista dimad Baton Dampay. Abaloan ko mans iansia iratan ya aroan na sanasawa,tan sangkakabat lanti so kapamilyaan. Nakar t ola ray respeto ed balang sakey, abalang la ray bangat na atateng ? Doma la so p anaon natan, komon ibangat tayo ray anak tayo na maong ya kagagawa ,ya singa imp anbangat na atateng tayo .Masantos ya agew ed sikayon amin tan Dios lawas so wal ad sikatayo. Tua tay kuanmo aring ya say pistak na marikit so nayarin tambal na kamuro no ipo rapor mo. Agla baled ya onkana tan ya stilo no say kamuro ed singara kabaleg na pelsay otot. Duma la so tambal. Say kuanen mama camilon karapas, say gaween mo k uno so mananap kay marikit ya malokon (mairap yan anapen nen saman, balet natan mainomay la) ya say lokon to so aga onsolok na taloy bulan. Sikato so onsaklang ed takeb mo insan manakar kay pitomplon kot No satay pantepet ko na kagagawa na sakey to-o ed supaman ya makakabat ed sikato, agkolatan gawaen ta angapo so kaka naan ton kamaongan. Nayari pa ingen ya natepet ko ray kaabigan to pian walay nib agak ya kamaongan to. Mutektek yo may imbaga nen Ondadalan ditan ed letsab. No s ikatayo et ontan komon so tontonen tayo, balibali ya basaen so minsahe ed sayan MB. Agko natalusan no akin et walaray manpapasakit ed kapara tayon to-o anta uno ng ed Biblia ya babasaen daratay naimatunan kon manaataki ed satay laki ya pinma wil ed STB et makapoy manaya. Akin walad Biblia so manpasakit ed kapara tayon pi nalsa? Kanyan tontonen tipa may bangat da ed si Ondadalan ya no makatulong ka tu long ka – no angapo so maong a nibagam so agka la mansasalita. Say padisir ko amay laki ya pinmawil ed STB ed ontan met so totontonen to ta say pakatalos ko et ma tuttulong ya to-o tan aga mansasalita ed sayan MB. Tutulongan toy sakey ya bii t a susuportaen to so panbibilay na pamilya nen bii. Tutulongan to met iratay kaka bandaan to ed Baybay ed panpapainom to ed saray mangingiras. Mankelaw kayo angan gko no akin et maomg yan gagawaen to. Kamaongan na taga Baybay ya ta diad panpap ainom to, walay nalalako daray managgarita ed Baybay. Sakey ni, atay panpapainom to ed saray mangingiras diad panaakar na panaon, ondaiset lara kanyan kamaomgan tan ed Baybay. Diad panagbuanges da, mansakit ira tan agla manbayag nakewetkewe t ira. No naupot lara, di say natilak labat aratay makukuli ya toto-o ed Baybay. Kanyan pulian yo labat si laki ya manpainom ed saratay mangingiras ed Baybay. S ay maong ingen, ibaan yon manpainom pian lalon magano ran mankolipaspas so lalas i. Ipila yo met iratay matatakew ya painomen. Say iter yo ed sikar y ibagak laba t dia para ed saray katayatdang a mamarikit. Agyo ibabalaybay eratan so pistak y o ed paway ta sikato man so aanapen na aray katayatdang a balolaki, ta ipunas da kuno ed lupa da no nakamuro ra. Tua tan? Nen balolakik ni kuanen lakik so aman

kono so marikit so makaekal na kamoro no, say gawaen kono so isubsob ko kono so lupak ed pagew to. amay aping ko kono no dinmelnet ed baog na pagew na marikit s o naekal so kamorok tan onlimgas so baog ko. Amtak ta duga may kuanto ta angapon balot so kamurok tan say lupak so malinlinis - lanang a piriten na manginew nen saman. No say manginew et aliwa nin mataken, so sige labat papiret ko ed sikato , angano antoy pangiletan to iter ko. Katoya so bangat d Say panag takew na kaba ndaan no maoran la ta masamit so ogip na totoo. Nen wala ak ni ed kolehio nanogi p ak ex leksab na abong mi tan si Cuyak, aminsan ya labi walay mangitotolak na p uerta balet ta agto alokasan, peles na oran. Nen kabuasan walay bakat na sali ed petek na bintanan ogipan ko. Nen manpesakak la anggapo may kahon ya mangirotan ya wadman ed dirty kitchen. Nen ontombok ya agew anengneng nen Nanay ko ya akako lada ed arapan na sakey ya kaabay, nen ontombok ya agew apalabas ko so sakey ya anak dad man ya soling to may PE shirt ko ya Adamson University kuanto. Agkami l a nansalita ta anta mi la ta panon dan manbibilay iratan ya pamilya ta anggapoy trabaho dan sipor? Dimad project poor ya kuanda maong so bilay dad man, dati pig pigara ya pamilya so wadman, natan dakel la ra. Kumusta la ditan Madam principal na DMNHS Lina N. Cabansag, Madam Lourdes N. Tigno, Madam Ledi N. ? Sir Lito tan Sir Em Natividad, saray retirees ed DECS tan Central School tan US army tan nav y, saray 2 abogadan Magnaan, tan say ataynan ton pamilya nen Atty Maramba, tan s aray original ditan ya DeGuzman family, kumusta lad sikayon amin tan saray arom ya agco la abitla ditad Nen saman say takewan so nagawa labat no panaon na fiest a ,dayo ra . Aminsan say pangamaen min taga Urdaneta ya kosinero so kinalawit da n tinakew so akasabit ya kawes da. Binmayes iray kawes na isolong dan onsempet.W alay taga met Baybay ya matakew,ta aminsan nilokasan toy garita mi tan sakey bay ong so inala ton kargay garita. poro dilatan,sardinas alak tan sigarillo so inal a to. Mankoyayot ya awit toy tinakew to nen anengneng nen Tiak ta nampuyat iran nanlotoy puto para Lawasi.Anggapo lad bilay iman ya too, insan natan wala lamet ed Baybay anto kasi taga diman odino bisita met?No makabisita kayo ed project po or so ditan yo nanengneng iray binaton abong.Dakel met iray walay kayad bilay so manayam diman.Walani tinawag dan Greenfields? Antoy kuanyo ed satan ey Akin kas i et masyadoy panagataki da ed si Bojie? Tuwa tan kasi so ibabaga dan kaugsan na ugali to? No maminsan walara so nipanengneng na too ya singa aliwliwa, balet ta no upapiten ya maong wala met manaya so marakep ya getma to. Nayarin say rason ya intaynan to ed pamilya to ta masyadoy panangaro to ed sikara. Diad panangaro ton maong inmalis tan simmempet ed baley ton STB ta nayarin agtola nitepel so pa nmomolistia tan paga daray familya to ed sikato. Agto angangko gabay lan naimato nan ya sakey labat ya panpagaan kanyan insakripisio toy agto pakanengneng tan pa kalimogan ed saray anak, apo tan asawa to. Balbaleg tan ya sakripisio. Ansakit e d supaman ya ama so agto nalimugan tan nanengneng so pamilya ton mabayag. Balet ta lapor ed pangaro to ed sikara, itetepel to la kalamor pian nalemewan so molis tia da. Wala kasi so katuwaan to yan sakey ya posilidad ya rason no akin et semm empet si Salamat ed malasakit mod kabandaan tayo, say suspetchak so saray man dr odroga langola tan tapiano walay isaliw day pan bisyo ra. Ignore mo la tay manba balaw ta say anta to kabat ton amin so kabandaan tayo. Para sikayon aliwan taga dia satay project poor ingngaran da labat tan na tagad tan lapor ta very humble ira aliwan singa ditad lumbaan ya agaylay lastog da anggano utang dan amin so su kong. Nen naopotan si Asiong ta agaylay lastog to nen saman nen kapawapaway tod gobyerno ya ondelap so alak ed Baybay, ni basyo ed project poor. Say sipor ya wa dtan ed project poor saray pamilya ya anawir na daldalin na Laki tan Bai ra tan sinmoblay laran nansaliw so arom ya nanlapo met ed Baybay lanlamang, aliwan sing a si Asiong ya naopot ya amin to anggad asawa to ta anto ey agto nanlingetan ira man ya kuwarta ya inyopot tod barkada ed Baybay, natan onbabales labat si Bojie ed sikato ta anggapo to met nen saman tan si Asiong so manag painom ed sikato. A nta elek elekan day Asiong nen saman ya anggad natan, inalig met nen Bojie,hahah ah....Imbes ya say balesan toy kamaongan et si asawa ton nantrabaho tan nalegpet ed sikato tan saray anak da, mas si Asiong so babalesan to, anton klasin too? S akey ni manaya ya saray kabkaiba to natan saramay dati met ya walay history da e d panag bii, otm, agmo ra kabat so taga baybay (lalo la ed project poor) ta aliw a kan taga norte, nan poste ak dya ya atakewan kami ta pian naalerto iray kaband aan ko tan saray manooley diman, ya wala la lamet so matakew ya unaakar na labi.

agko getma ya ibando no antoman so atakew ed sikami. agko met ilaloan ed sayan inpanpost ko ya wala ni manaya so MANBALAW ed sikami ya taga project poor!!! aya so toon unaamot ed alyas ya otm: no manposte ka kumon et ipakabat mo so ngaran mo; ikal mo itan so maskaram ya singa no ka matakew; ibangat ta ka no panun so m an poste na mensahe ed sayan "message board"; no bilbilang say ngaran mo et Edua rdo P., isulat mo itay ngaran mo dyad space na "From"; no bilbilang et taga ka " sapang o nevada" isulat mo met itan diad space na "City/Town"; ditad space na Em ail balet, isulat mo so "google case" ok la. agmo iyaamot so inkatoom ya "SINGAN O gmo ra kabat so taga baybay (lalo la ed project poor) ta aliwa kan taga norte, nan poste ak dya ya atakewan kami ta pian naalerto iray kabandaan ko tan saray manooley diman, ya wala la lamet so matakew ya unaakar na labi. agko getma ya ib ando no antoman so atakew ed sikami. agko met ilaloan ed sayan inpanpost ko ya w ala ni manaya so MANBALAW ed sikami ya taga project poor!!! aya so toon unaamot ed alyas ya otm: no manposte ka kumon et ipakabat mo so ngaran mo; ikal mo itan so maskaram ya singa no ka matakew; ibangat ta ka no panun so man poste na mensa he ed sayan "message board"; no bilbilang say ngaran mo et Eduardo P., isulat mo itay ngaran mo dyad space na "From"; no bilbilang et taga ka "sapang o nevada" isulat mo met itan diad space na "City/Town"; ditad space na Email balet, isulat mo so "google case" ok la. agmo iyaamot so inkatoom ya "SINGANO" ka matakew na dalin. "mr.nevada, amotektek mo so gabay kon ipatalus ed sika?" ::: kakanay Angg ano panon so ey ey na asawan bii ta si Laki diad ingka bueken to nen saman adera l la so brain cells to sikaton agto la natalosan si asawa to anggano anta ton wa lay sakit to. Si Laki baleg met la so sakit to ATIRIS, ta akataway na dildil nen pampam( motektek yo ray inbeneg ya postings, elekan to ak nen asawak ta agco at alosan ya tampol iman ya posting. Sikato tan so balon raket na bibiin marurutak, saray bibiktimaen da saray mamasiken ya balikbayan ta walay kuwarta ra tan agda atawayan ed asawa da so gagaween nen marutak ya bii Tua tan so inbagam, “sin no m ore” balet ta no arum lanti, et mabiskeg so pantagayam na makadalin a kanonotan. K anian, diad siak so lanang ak a mimisa, balet ta no arum et wala met so nakaabay kon mapitpitat so kawes to, tan ngalngali onpultak so pagew to. Pati samay pari , ya mangiiter na ostia, so imbes ya ibaga to so “Body of Christ” say nibaga to “Ohh! What a body.” No akin et aray kaagian mon Magdalena so sikara met so panlalapuan. Angapo la so nanengnengneng kon mimimisa ya akabelo. No aliwan mapit-pitat, mank ankaninag so kawes da ya no nisiplog na dagem so agmo anta no siopan santo so ta wagen mo. Kanian kuanko, arawian ko lara, no onlaak ed simbaan, pian masimoon so nonot ko so aka-antipara ak pian agko ra nanengneng a maong, tan no makalimgis ak na marikit ya magangana, so ikupit koy matak, odino ontangay ak ed tagey ya m anguros ak ni. Balet ta lanang ak a nipatingurngur, tan natan amay eleng kon ata g-tagey so namaliw a delpak la. Kanian sikayon Magdalena, mankawes kayo met na m akapa sikayoran kaparak ya bibii, lalod saray anggapo ni so asawa, agkayola mi-a asawa ta say aliling na asawa et kotse labat!!! agak lawari manisiya ed samay an gibaga ed siyak ya say angasawaan na samay sakey ya pikanayonan ko et sex labat! !! Natan apamintuwan ko ta nen agla makayari so asawa to et insalat to la ed ali wa labat ya second o third hand ya kotse no agta no siyopay lakin labay to kunoy manliket et paliketen to!! kasdkasiyan met si asawan bii a. Nan sakripisyo na a gay la ya pati saray kakaabay kuwanda ed pakakaimaton day panagtrato nen asawan laki ya no sikara kuno so asawa to may laki et abayag lara kunon atiris!!!. Sama y sakey ya akolaw kuwanto, nan-cross ed pagew yay bii kuwanto. Balet sakob ya sa kob met si asawan bii ta inpasoot to so inpiyasawa to amta anggapoy manlabay ed samay laki! Labay to labat kumon ya paneknekan ya aga alingo ed inpiyasawa to ta n labay to kumon ya iwanwan ed maong ya dalan. Ontan lay inpanguwardiya to ed as awa to piyan aga nadumsisan so record to ta say nununoten to et saray anak da. M asareag tola kumon ya nunuten nen laki ta saray anak da et tinaon ya onsgep ed s tage ya manpeket na medalya tan ribbon. Ontan met ed saray aapo da ya gifted ira . walara ed sankatageyan ya linya na I. Q. ya kuwan ! Agtoraya manaya panliliket an! Say liket to say inkamundo labat. Wala met dso nalmo to ya sipaparaan ya man paliket !!! Anggapo labat so makapangiter na simbawa ed samay bii? Ta say laki e t ginawa la na amin na agi ton bii Nen pinerdona na Diyos ya Katawan may bii ya nankasalanan,inkuway Hesus "sin no more" Nanpataoli so bii tan binenegan to so a min ya kasalanan to tan tinumbok to si Hesus tan saray gangan to katon sinmanta

ya ya bii. ta sikato so bangat nen Katawan tin Hesukristo so benegan lan amin so kasalanan tan amin ya makapakasalanan. Bangbalet no anggan manpataoli ka kunwar i, mimimisa ka met milibot kani balety ta siyansiya ni ya gagawaen mo may kaskas alanan mo, perdonaen ka si na Diyos? Singa saratay walay ka-live-in, gagawaern d a so kaugalian ya gawa na makristiyano balet ta siyansiya ya man-li-live in ira, they are still living in sin!!! Nakaukulan lingwanan da so pili-live-in da! Odi no mankasal ira!!~ Say irap balet no say ka-live-in mo et walay asawa to agkayo makapankasal tan e lalon mandenden ya manbilay ed kasalanan. Arayan panaon, manp atauli tayo lad amin ya kasalanan tayo ta agtayo amta no kapigan onsabi so Diyos ya mangukom ed sikatayo!! Diyos manona lawas!!Satay alablabas ya liket, banbant ayan na ermen tan sinagem!!! Ay agico, asinger la so isabi to. Manparaan kila ta tan gawa yo lay labay yon gawaen. Mankakabayoan kila, mantatappalan kila, ta an twey nakalan kilay ilalod bilay. Nginmiras so katoowan tan aalagaren dala so ons abin kasi ed Dios. Pero say naitday kasi so saray walay ilalo tan poger dan onas enso singa mantanem na anto kaman ya nakan ya panbilay. Atay ayaman yod andamyo, imbornal tan garita so ipaliis yola ta angapoy naalag Anto ed samay kumaduan ba to, ya say kuanmo et PANANGARO ed kaparan too so agmo balet atalosan? No say too et ipasoot to ya sikato labat so makatalos, tan ag la ondengel, makatalos kasi? Say ondengel so labay ton ibaga so talosan mon maong so paliwawa na sakey a too , liknaen mo so nalilikna to, bantag mo so ibabaga to ya usaren so mata to, aliw an dengelen mo pian no alingo et sumlangen mon tampol, agmo la pasumpalen. Panon mon nalikna so pangaro ed sakey a too no agmo salien tan onalagey ed aalageyan to. Panon mon nibaga ya inarom so too, no agmo labay ya onanengen no anto so wal a ed dalem na puso to? Kanian kuanda lanti, no binasibas daka na bato, basibas m o ra na tinapay. Kanian amay manangaro ya asawa kanian angan anto so tagleey na puso to, so liket to met la no nanengneng toy asawa ton manliliket. Kuanda, anga no naerasan ak, basta sika et natempey so eras mo, ta say pakanengneng kolabat e d imis mo so masarag lan manempey na sakit na sugat ko. Atan so panangaro, aliwa n masiblet no agta iter mo so panliketan to, no angapo la lanti so pakagawam ya mangiter ed sikato. No andi, pareho kayon naerasan, tan pareho kayon maermen. Pa ra samay sakey a too dia ya agustoan to so inbaga nen Ondadalan, so maong agik, laka ed saray nursing home na akokolaw ta amayamay so mankaukulan na servicion n iiter mo. Maong kan too. Susto tay kuwanmo, pro Idol. Mankabagay ira ya talaga!! Nampara ra ya maniac, nampara ra ya anggapoy maing basta mansasamit ira! nampar a ra ya inmoral anggapo so moralidad da tasay Diyos da et say arap da.Pareho ra ya say pi-amayo da et say arap da! Agdfa amta so matuwa ya Diyos. Mabilay nira e t popoolan da la so kamareruwa da! Sakey la lamet ya kamareruwa ya atanggoyor ne n bii paarap ed impiyerno!!! Sigi, man-gloriya kayo.aminpinsan so panbayar yo no nasabi la so sampot ya ingas yo diya ed mundo!!!Anggapo so baing, isip tan mora lidad ya totoo !!!Amin ya alablabas ya liket tan samit, banbantayan na ermen tan sinagem!!! Arya, tira la tira anggad napongpong tay lasi ya losi!!!

Title:Literary Text 11 ×ÙþÿÿÿÕÖÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÐÏࡱá>þÿ

 ¿mÄΰ̱+³Â}»­»þ»0.}»6ÀíµÈ6À}»6À¨}»0+³+³}»+³+³+³+³+³Ó»Ó»µ¸È+³+³+³.+³+³+³+³   D …,   …   ¨¨¨



Para ed saray manangaro na salitan Pangasinan Niraya so balikas ya pininglis Ed libro na kanunotan Abayag lan akaatol ed lingoan Dengel yo so nanduruman bosis Na sakey a too Ogaw Manangaro Umaanlong tan soldado Tan saray sermon na pirsonan Linmesa antis ed siak Araya et bosis ed dagem Esaes Eyag tan kareenan Pokal na puson oniimuas Ed banua ton emel Tan anggapo’y liknaan Palsot Yaman na sakey ya ogaw No panaon to la Palsot a gaoa ed sanga’y kiew Katat tan goma Amamayo manlapu’d ibuta’y agew Angga la’d pansironget Akasabit ed beklew Oala’d dalem na danganan Akdul ni no labi Say basyo na lata ed dalan Nakukumpil agi Andibali lan nabutawbutaw Ira’y banga tan sayap Napaktak labat so uusilan Manuk ya atap No asabia’y disgrasia o malas Say impalsot a bato Binmalandra tan pinmaoil Ed sikaton dili Mannangis kalamor so ogaw Onsempet a bugkulan

skylab On July 11, 1979, Skylab impacted the Earth surface. The debris dispersion area stretched from the Southeastern Indian Ocean across a sparsely populated section of Western Australia. nen siak so ogaw ni oala’y tongtong ya ag ko nalingoanan angga ni ed natan nen pinmaoay ima’y balitan impangipatekiab na Amerika ed sama’y tataoagen da’y skylab say kuan da no napelag

magmaliw a dabuk so amin a ganagana anggapo la’y ontubo ultimo dika dia’d intiron baley a Sta. Barbara masiken man odino ogaw maong a mangistorya osa-osa diman osa-osa dia talabotob diman talabotob dia oala’y sakey ya ama amalandey lapu’d kakapuyan na kanonotan lapu’d kakapuyan na linaoa angga’d sinmabi so oras aderalan na kalakal say tetel oala’d sama’y lasin* skylab skylab pansegiao na pangoloan mi pian ag la milan manbantay na TV ed biek na abung no labi dia’d takut nakugkugip ni no nanunotan ko natan makakaimis ak labat ed dili laut la ima’y impanbida’d saray kasisionan say skylab aminsan ya agew dinmalan dia’d tuktok na abung mi dia’t peles et imbatik to ira’y manuk aso tan baka pati kumon si bai balet agoyor mi’d sali lapu’d maong ya impangidimonstra lapu’d maong ya impangipalioaoa dakel so apanisia bida ak ya sakey simba akapanlastog tan akapantila pian ag labat naandian na katongtong tan kagalaw ono kalimog di balkesan di galing kayo kuno pangamaen? oala kuno’y libro yon insulat nen Melencio Sabila? ag kayo kuno tablan na ayura bala o antokaman ya ganagana? arengel ko aminsan ed sikayo inyesaes yo ed dagem Adra Egasum Iroc Uvuv Utrunum sikatoya so sagradu tan sikriton ngaran na amalsa pangibilin yo’d siak binasa yo met so bilay ya akasulat ed dakulap ko manisia ak la komun manisia ak la komun balet oala so panduoaruoak laut la no nasabat ko asaoa yon angob la’y agamang asaoa yon angob la’y bagoong dia’d panaglako ra’d tindaan

laut la no naimatonan ko bolirek yon tangay-tangay ed kakieoan ag yo labat naibaan ed iskuilaan no basigan yo pa nimet singa kayo mamabasig na ayep a dueg ono baka tan laut la no nanengneng ta ki’lan manlalastog dia’d arap na inuman say kuan yo napaktak so kulayot dia’d taerm na linggis yo labat saray aniani o antokaman ya ag nanengneng ombatik iran binuti’y ebet lapu’d kebiew da ed sikayo di galing kayo kuno pangamaen? nayarin tua nayarin tua say pankelaoan ko balet no tuan oala’y kakabatan yo akin et ag yo nanengneng akin et ag yo napabatik iratan so aniani ed bilay yo aniani na ngiras aniani na inkabuanges bai Marina duga pa latan bai natetelek ak lan mandedengel ed sata’y ag napultot yon Ama Mi tan Ave Maria akatangay kayo la’d altar no onsabi la’y ala sais aoit yo la’y rosarion masilesileng tan pinmuti la ed kabebemben yo nima’y niluto balet inmangob tan atektek la nima’y sira ed palanggana ag to ni naurasan nen atsi mikokotoan diman ed biek ya abung nima’y impesak anggapo ni’y angisirum duga pa latan bai duga la naksel la so kamarerua yo’d dasal nia kami balet ay amputiputi la’y busaleg manmulmulagat la’d eras pialagar mi’y ibaga yo’y dia’d ngara’y ama. . . dia’y ngara’y anak. . . tan ispirito santo. . . mangan iti la! pinabli i. tutuntonen ko so pilapil a singa panuntunton ko nen saman asingsingger la so abung balet singa arawdaoi ni lapu’d pannodnonot ko

ed maliwlioaoan lupam ii. labin-oalo’y taon nen sika’y akabat pangoloan labat na apat taon ed siak balet singa ag mo ak agi no katongtong mo iii. dinakat ko’y mapitek a dalan nantalem a ked ambetel ya beyebey na uran naibaan ka labat ya onsempet naibaan ka labat no panagtanem iv. maliket tan dua a singa liket na kaparak iran ogugaw say pandumaan ko ed sikara natalusan ko’y aoaoey mo tan say balikas na matam no akin ag ko amta v. ayew-ayeoen ko’y isabi na ngarem no manpatanir ka la liket ko so itandag na agew no amaga so dalan no balitok la’y kolor na pagey vi. nanunotan ko ni diman ed alolong dia ed tapew na pugaro no panag-ani la saray kagalaw ko et manuusilan manpapatekiab na baga-baga manbabalikas balet so matak tan mansusulat na anlong so bibil ko ed malinglinggas mon pagew vii. natan inaro makulirep so sindag na silew ed dorongaoan yo sankarengel ko’y mansibsibek iran ogugaw ed takayan nen sinmegep ak viii. tampol a tinmerter so luak a singa ngalab ed petang nen sika’y anengneng akarukol tan anggapo la’y liknaan ix. ag ko niamot so ermen dia’d arap na kailin akaasaoa’d sika amtak ontan met so ermen ya agbibiten ton tinaynan mo akapantalusan kamin anggapo’y sakey a salitan abitla x. inyamut ko’y luak ed sapli na uran

dinakat ko lamet so mapitek a dalan ag ko nalikna so basig na dagem anggapo la ima’y alolong ed tapew na pugaro amataan ko balet diman so biin akaalagey… ay maong labat ta niliing mo ak ed maoges a kugip pinabli sika sika sika so kalakal tan kaugsan na kanonotan ko sika so lua liket tan ermen na matak sika so esaes ingal tan kareenan na pakarengel ko sika so Gumamela Celis angob na rosas ed labi tan kabuasan sika so engas samit tan pait na bibil ko sika so balikas bilay tan patey na inkamakatak sika so aplos petang tan betel na dakulap ko sika so panangaro parok na puso ed pagew ko sika so taoen tan dalin sika so kamundoan mundo ya nanlapuan sika so bilang minuto ed kada oras agew na bulan ed onlalabas iran taon sika sika so Urduja na daan tan balon Pangasinan sika et siak siak et sika lamlamang pinalsan pinankasakey anino tan laman na Dyos ya ag naigulis so lupa dia’d ilog Ari nen saman dia’d ilog Ari sankarengel so liket na ogugaw a manaames no onkepa la’y bilonget tan abeba ya lurem na sibalao osilan diman osilan dia inerel ed agew tan inamot ed labi angga’d sinmabi so oras say dalin ya angikutkutan na poseg et tinaynan tan pinaoil lam lamang kasumpal na duamplo tan lima’ran taon

dinmeket tan marutak la so danum na ilog ya datin singa salming ed linew ataragey la’ra’y talaib singa ‘ra guardian akaalagey ed dalan paleksab ed ilog narerengel ko so masayaksak ya elek balet kaoalaan da la ‘ra’y ogugaw? say uni na nauyiao tan tiblong na salaksak mangipapanonot ya dia ed sayan ilog nen saman galaoan tan amesan da’ra’y anghilis ya labus tan lakseb Dua’ran liriko 1.) no maminsan say ag ilaloan onsabi singa matakew no pegley-labi singa no ama’y rosas ed abay na dorongaoan abangonan kon binmuneknek la ed sayan kabuasan 2.) aliling mo’y sakey a rosas ed ag nagaoat a sanga no basibasen ko’y lingis napelag kan siansia ngarem na bilay ala sais nilaknaban la’y bilonget so dalan ya pasempet naksaoan lay salin ngalngali ag la naikurang ed betel na dagem ambelbelat la ira’y loka-lokab na mata tan takeb tantandagan so silew ed dorongaoan na abung balet arawdaoi ni piraoat la’y makasabi pian makapanpainaoa ed manaalagar lan dukulan no makaugip ak komun nabangon ak la ya oala’d akualan mo kataoan lingaw Onkeketket so betel Na kabuasan ed laman ko Ag ni naaninag so arin agew Dia’d kapal na linaew Ya akabilkag ed tutumboken

Kon daan a dalan Say kanonotan et oala’d sika Say kuan da ‘man Ag ka makasabi ed laen mo No ag mo amta so onlingaw Ed nanlapuan mo Tan no maminsan Kanepegan so ompaoil Laut la no oala’y manaalagar Kanian nia ak natan masibeg ya ompaoil lapu’d amtak ya oala kan sabien Santo Tomas High School (STHS 1983-1987) i. sanlibo siam a lasus oalumplo tan talo kumaduan simba odino kapegleya’y bulan na hunio unaan ya agew ed pinablin aoiran ambasa so dikan dadakatan ag niaraoi say maistran manantandag ed sikamin manbabagot na dikan sisipot say matak balet oala ed saray andirit manektekiab a singa manpapaniring na antokaman ya onsabi ii. linmabas ira’y bulan ritual la so tepet sa St. Thomas? tan say ebat ya Pray for us! no gapo la na klasi ag met apalna so kumpisar kada unaan a biernes ed bulan insulat la’d melag a papil so listaan na kasalanan tan saray dasal a Manisia Ak Ama Mi tan Ave Maria maong labat agi ta alioan salitan Latin iii. no oras na risis amungkug kami la diman ed beneg na iskuilaan kaoalaan da’ra’y managlako na kakanen: kiniler sago inlambong a ponti dinekdekan o giniling a kahoy iv. diman ka met makanengneng na mansasanking mantatatsing tan manbubuntayog no maminsan bangta alioan laoas oala so ponitian v. dia ed klasi bida ka no maong so impanlupam

bida ka no maong so impanolum bida ka no maong kan manlastug bida ka met no dakel sa karga na bulsam lalo kan bida no kabusol ka na maistra ono mabetbet ka’d opisina na prinsipal vi. junior-senior prom say kuan da sikatoya so sankaliketan ya tekap na bilay ed hayskul para ed siak tila labat itan ten tetetelen ko ima’y lasin maistro ya angibaga’y manbarong kami no JS Prom singa kami laingen impasak ed yorungan makakaibeg ed kaklasin akasolong na chaquita kinapalan la so lupa makasayaw labat ed paboriton sonata say aral: no maminsan alioan maong so onor-onor ed matatakken vii. makapanangnangis man tan makapalek so adalan ed dakulap mo sakey ak ya angaro ed sika ag makalingoan ed saray simbaoa tan bangat mo no natandagan la’y arapan mo no nanunotan la’y ngaran mo ag ko nayaria’y ag mangansion ono mantareren na: “by the way side we thee behold thy citadel of learning pure… o hear thy sway Santo Tomas High…”

bales Sikayo ‘ran atateng na atateng ko Dabuk la’d pagew nen aman Adan Ag ko amta so impan-anlong yo Ag ko amta no anton salita yo binitla No iner tan no panon you insulat Irama’y daan a kakabatan Ag ko met amta no panon yo apaesel Maaro yo ‘ran mamarikit Nayarin impanengneng yo So inakalaki ed panagbalsig na kiew Ono anilbin managasul na danum ..ayari met ya indalan yo’d lastog Seseg tan agay la’y samit a dila No ag yo indalan ed masanton pelesan Lalon ag ko amta no akin Insalat yo so pinablin dalin Ed sankaterter a dala’n Kastila

Tinamalimokor kayo’d saray santon Romano Gaoa labat ed kiew ono bato Sikara balet a dayo angamkam Nilames da ni so bibii yo Insapuso yo so libron sengegan Na impakalingoan yo’d saray ngarangaran Na abangonan yo ‘ran dios A singa si Ama-Gaoley Nia ak balet natan ay! Pilit kon totuntunen so dalan Paunla ed nanlapuan yo Krus ya ingulis ed muling ko Taoir a kasalanan nanlapu’d sikayo Anggapo’y oala no maksil So bosis yo’d kanonotan ko Manlapu’d natan bosis ak met Tan balon silew a manangipanunot Ed saray manumtumbok ed siak Angga’d say amalsan kataoan Itdan to ak la’y kareenan Bosis ak met a mangablit Ed kanonotan da’ra’y balon umaanlong A singa ipangabli yo’d kanonotan ko Bosis ak met ya mangistorbo ed sikara A singa impangistorbo yo’d kugip ko Dia ed kaaralema’y labi. . . Dia ed kaaralema’y labi. . . dia ed uma singa no sakey ya ogaw pinalabas ko’y oras ya ombabatik tatandagan ira’y baga-bagan mantetekiab tan nanduruman lupa na lurem angob na kapan-anin pagey so sibok na dagem ipipintak ed kanonotan so nanenengneng na mata: kaabungan ed gilig na alog totoon ag ko la nabirbir so lupa tinmatalimokor a talaib tinmeteoek a kaoayan akapagor a dueg manbagtik iran ogugaw tan sayan alenleneg ya galusa ed silong na akasia no iner sikan pinabli aka-ogip la’d akualan ko pito’ran haiku 1. Panag-ani la Balitok la’y kolor Na kaalugan 2. Manuk a taras Ed amagan sanga Niman tinmekiab!

3. Genggeng pakol Sinibar na nganak Nen nampalinat 4. Apaktak Ed kasil na dagem Obong na anuyiao 5. Maksil ya uran Asabat ko ed dalan Paunla’d baybay 6. Bonga’y bayaoas Naplag ed pitek\ Nen binasibas 7. Sibek na ogaw… Tareren na ina Ed pegley labi Ermita Oala’ya’y dalan a balioen Oangalan looban tan paoayan Tan oala’ra’y mararakep iran nanengneng Liket na mata no sika et ogaw ni Oala’ra’y aroen Oala’ra’y taynan tan paoilen Tan oala’ra met so ikutkut ed lingoan Angga’d onsabi la so oras Say balioen a dalan Singa la dayat ed kaaoangan Kaput la’ra’y oangala Tan sinmaoa ono naksaoan La’y matan mannenengneng Tan say panangaro Linmabas lan singa agew Na impanbilay mo Ed paupaan a kuarto Dia’d sokong na Ermita Sikaran laoanan Manaayam ira Ed pinabalingitan ya tanamanan Pilit a lilingoanan so linmabas iran agew Singa’ra kulalatnit no labi Kakaoananen da so limgas tan gana-gana Ed asagmakan ya dalan Tan nanduruman dukulan Nabibilay ira Ed sankaraanan ya anapan Say arum ed sikara Makalmo na balitok Say arum nayarin narumog da so Dyus Say arum o karaklan Nalegep ed pitek Ibolusion

Engas ak ya manletletaw Ed birbo tan dagem Sakbay a linmesa So syensia tan manamalsa Engas ak ya nagmaliw a bilay Sinmakbit a nanlapu ed dayat na Abirni Kinmurong Inmalagey Nansalita Nanarian so dalin Nanggaoa na sibilisasion Piraoat a manbilay na andi angaan Maksil so pananisian Oala’y taoen. . . Anggano dabuk ak labat Ed palar na bilay Dia ed sayan sansinakub Patanir Inumen ko so dala nen Bacchus Dia ed sayan labi inaro Pian naandi ka ed kanonotan ko Sikan angekal na kasalanan Na bibil ko dia’d panamegley na angob Tan maandon panangaro Ilaok ko ed niktar a pinespes Ed olat na abuek iran Satir So alak ya inumen Angga’d nalener ak ed kekep Tan kaoalan Singa no patey ya akamulagat No ag la naipinta ed kugip So mauyamon lupam Sigi la Bolos ka Taynan mo layan manangaro Onsabi’y agew Nalingoanan a siansia So ngaran mo pinabli So pakanonotan ya intilak mo Nalingoanan kon siansia A singa pakalingoan ko Ed saya’y onlabas iran mamauran Kareenan (dua’ran salming na bilonget) Kareenan Salming na bilonget Sakbay a pinalsa na Dyos So lioaoa tan say dalin A nagmaliw a laman Nen isibok to so ngaran to Ed muling nen Adan Kareenan Salming na bilonget No say Dyus ya amalsa Et erepen to la so lioaoa Say laman ya initda’y bilay Magmaliw lan dabuk

Tan isibok na dagem Ed dalin a nanlapuan Balikas ya anggapo’y litra (para ed si Doris Senen) Abitla nen saman ed sika Onsabi so panaon Magmaliw ak ya umaanlong Nayarin alingoanan mo la Say ag mo amta Abalikas iman a salita Ta oala kan liglioa Na kanonotan Pinabli so kalakal tan ogalim Pinabli so mauyamon lupam Balet say maandon panangarom Ed amalsan kataoan So angiter na leetan Ya kaaoang na dalin Tan taoen Aliling ko’y sakey a baga Ag makatekiab Anggano lukas so pangaoan Dia’d saraman ya agew Maliket so puso Labay ko’y mansulat na dangoan Pian oala’y pakanonotan mo’d siak Balet asabia’y ngiras Alingoanan so singaoey na laineng Labay ko’y mansulat na anlong Ni iner ipakabat ed sika So liknaan tan panangaro Bang balet nen asumpal lan insalin So tinta ed papil Anggapo ka la Kanian natan Ayan balikas anggapo’y litra No alioan sika so mangisalita Uliran ed pigaran baley ed Pangasinan 1. Si Pedro ya sankategteg Toon agay la’y biskeg Agpit to’y dua’ran lasong Angga’d man ed baley a Tolong 2. Si laki Pilias aman Taga diman ed Binalatongan Sikara kono et oala’y kakabatan No manpastol na dueg Dia’d tuktok na kakaoayanan 3. Si Kapitan Tiago na Mangatarem Ag tabla’y antokaman a tarem Ag ka manpapasirayew Ta no sika’y naponiti Duplak kan singa sengeg na ponti

4. Dia’d baley a San Carlos Karaklan na totoo nen saman dumaralos Et no ikasibeg so pangtotongtongan Ag mo ilalastog diman No alioa kan amputi’y layag Ta ag ka manbayag 5. Oala’y uliran nen saman Dia’d baley a Mangaldan Si Tomas a tulisan Nilooban to’y daan a simbaan Nen takeoen to’y koronan balitok Inusilan na singa’ra butayong a kamontok Say pobrin kaoatan Binaliw to’y ilog na Angalacan Nansumpal lam lamang dia’d pangaoan 6. Paunla ed Mapandan Oala’y dalan a nansangaan Diman naimatunan nen bai Marin Parada da’ra’y dika’y dalin Imanum ira’y ayep akateoek Unalagey ira’y bagu tan buek No narengal la’y rakatag na tambol Mandepa kan tampol Pian ag da ka samaren Say olum ag da kalaoiten Say kamareruam ag da aoiten 7. Atongtong nen bai Pinang Nen marikit ni ed Bayambang Kinaraw na tikbalang Aminsan asabian nen ama ra Ima’y lasin tikbalang Inusilan da’y barang Angindat si laki balet Inmalagey tan impanengneng Sankarangan a piglat to’d ebet Dia’d pagew na Cordillera Naandi la so bilonget Ya akabalabar ed bulan Singa no ermen da’ra’y biteoen Ira’y matan manantandag Ed saray aninon nababalang Ed masukal a dalan paunla’d Sakey ya amut a sipanan Aminsan Say gatin na sali ra labat So narengel kada kabuasan Aoi-aoit da’y araro alioan armas Linget alioan dala so onteterter Ed apoolan dan katat Tan naksaoan a laman Anton pasnuk so mandarlang Dia ed pagew da Kanian sikara natan et singa no Barbaron ag makalikna’y sugat

Na salita tan ketket na betel? Nabuas Dia ed pugaro – kalbaryo Da’ra’y kayomanggin sinturion Nanengneng ira so tanda Anggapo’y ngaran o pakanonotan Saray dikan balang labat Tan manuk ya atap so akapan-abuloy Na dasal antis iran inkutkut Ed lingoan Bini (para ed say Ulupan na Pansiansia’y Salitan Pangasinan tan saray mansusulat ed abangonan a salita) Isibuag tayo’d intiron luyag Saksakey akup a binin bokel No oala’y ontubo ed saraya Itanem ed mabuna ya dalin Pian ombaleg iran mabulaslas No nambonga lara et burburen Pilien so nayarin binien Tiponen angga ed naparakel Onya komun so gaoaen tayo Ed litiratura’y Pangasinan Isulat – payamanen so porma Imahin tan say ritorika to Tan uksoyen ed antolohiya Ipaamta ed saray karaklan Say bilay na sakey a salita Oala’d mabunan litiratura Konbilay (para ed si Alberto M. Villafania) Naimanok so liket na mata yo Nen anunotan ko’y sinmempet Antis na pigaran bulan Liknak balet so irap yo No nayari labat ya akoen ko la Naandi la’y kasil na laman pabes la’y maksil a bosis ag ko la amta no kapigan ima’y samput ya impantongtong tayo tinepet ko no oala’y amta yo ‘ran anlong odino karaanan iran kansion kuan yo alingoanan yo la ‘ra nantareren tan angansion kayo balet na dangoan na sakey ya ompetek masurin tua’y kawayan ta no melag ni et isanglaw no baleg la et isaklang kalaben da’ra’y kumakaraw linma ak dia kalabian tinoor ko’y sipanan amidua ak lan sinmegam pitaoey mo’y ondungaw nen siak so apasnukan

ginoyor ko’y takayan dinalolos ko’y dukulan tinongtong ko’y kabaliksan say kuan mo ya inmebat “ag ka dia bengat-bengat No nasabian to ka nen amak Ag ko amta so gaoaen to’d siak” Ibagam ed kinen amam Ta sikamin dua’y manbakal Ag kami met mansugatan Ta sikamin dua’y sankatulungan Say pakaamtak mabetbet nen saman Kansionan yo ak ni Angga’d ag ko pakaugip Natan abangon so dalak a nandengel Angga’d inkasumpal na kansion Man alas-dos la’d palbangon Nen dinmeen tayo Salamat ed saray ebat yo Ed saray tepet tan upapet ko Ag ko la amta no kapigan So samput ya impantongtong tayo Aya la anganko so sankarukeyan Nabuas ompikal ak lamet Sikayon natilak o taynan ko Manalagar no kapiga’y isabik A singa panalgar yo’d pansironget Tan pansironget na bilay Sonata cantata (para ed si Leonor) Nankalkalnan tinmagey So petang na laman ta pinabli Akaarum ni angob na champagne Ed engas mo Nankalkalnan nanlakseb Ira’y anino ta Ya onsasayaw ed dingding Gaoa na maliket a dalang Na kolor rosan kandila Say dukulan ag la makaalagar Say sonata et babansagan Ngalngali la narengel So pokal na puso Saray dakulap ko Akup ira’y amputin malapati Ed malimgas mon pagew Nankalkalnan nankasakey So dua’ran pinalsa Maganon alingoanan so sipanan Lapu’d samit na aplos Narumog labat so sakey tan sakey So banoa ya nanlapuan No iner nalikna so mistirio Na kareenan tan natukor So subol na maandom a panangaro Nankalkalnan pinmelnak So balatabat dia ed dorongaoan No iner manantandag

Ira’y makakaibeg a biteoen Ed aroan ta kalabian pinabli Dala na tumatagaumen Insulat mo so ampait a bilay Asugat tan apuulan so papil ed dalam Pinaekatan mo’y lua so matam Piraoat mo’y mareen iran agew Nen akila kan akibakal Ed kapalandeyan Mannangis ira’y musia Nen inateyan mo’y sanlasus a patey Inuran na bala so malangoer a laman Say samput ya terter na dalam Mansa ed dalin no iner nisulat So samput mo met ya anlong Panalagar (sakey a sonito) Pinabli iner so kaoalaan Nen saray matak et malangoer ni Tan say puso et ag ni abogbog Na malurey iran panangaro? Oala’d kaumaan na anganko Tangay-tangay ed saray biteoen Kekereoe’y isabi na sakey A pinalsan insipan na kugip No dia’d kanonotan mo et oala So nayarin paoilen ya agew Paoil ka inaro tan anap mo Ag la kapigan narumog mo ak Ed saray agew a panalagar Ag mo ak labat la naimano bato ed poso’y ponti 1. mabetbet nen saman mantongtong si bai Marin kada labi laut la no sikamin apo to maingal tan ag ni makaugip aminsan atongtong da si laki Tiago aman ya nanari ed Tolong angga’d man ed Binalatongan kabosol na matatakew tan kapara ton digalingan nen kaksilan to ni na sayan laki Tiago anabat tan akipustaan ed managlako’y agamang say kuan to bayaran to so kantidar na samplatyadon agamang no ag to naupot ya kanen

bang balet no naupot ag manbayar ni ultimo sintimo tan sinimot to kono dia’d pigaran minuto a singa labat angan na deremen tinmaynan ya anggapo’y oala say managlako akanganga say sikrito to kuanen bai sakey a baton nanlapu ed poso’y ponti 2. angabkabuasan kaiba so kapinsan sinorob a mantalikepkep so kapontian nananap na sengeg ya oala’y poso tangay-tangay oala ni ed kanonotan so tongtong nen bai kalabian ag niaraoi say kapinsan a bii pinmetek ed nalmon poso tinmangay linmikdem (singa mipaparaoat) tan bengat lan inmeyag na Darnaaaaaa! dinmepak amoniti’y sengeg angioasioas na bislak alopak so bolong na ponti abagtug kalamor so pigaran sibaoeng Urduja (sakey a sonito) Kaoalaan mo natan Urduja? Anggapo’y makaamta no iner So angisinopan da ed sika Say linget tan dala’n impaterter Tinmubo iran dika na dalin Pian nasakuban so nanarian Ag ko amta no aya so bilin Na prinsesa na Caboloan Nabilang so istoryan nisulat Istoryan mangipakabat komun No sika et tua o mito labat Bonga’y kanonotan na totoon Pinabliran maong so luyag da Kanian say ngaran mo inako ra iliw agay la’y samit a dengelen so balikas na sibilao no say samiong da’ra’y rosas milmila’d siplog na dagem

no say linaew natipon ed dakulap da’ra’y dika tan dia’d kapan-usbong iran tanaman agay la’y samit a dengelen so singaoey na sibilao kaoalaan mo la balet inaro? pialagar kan onsabi pian napunas la komun iya’y bakat na amatanir lan tiagew ed saya’y nanermen kon mata abayag lan makakailiw ed sika 156“ 

” • ˜ Ÿ £ ¤ ¥ Ž‘˜œ žáäïóôõö  š žŸ ¡ "%,0123² ''''¬(¯(Ø(Ù(Ý(Þ(ß(à(ü÷ï÷ïüëü÷ï÷æïü÷ï÷æïü÷ïáïæïü÷ïáïæïüÚü÷ïáïæïü÷ïáæïü÷ïáïæïü÷ïáïæïü÷ïáïæïü÷ïá

h}9Ih}9I hr@5 h }9I5häh}9Ih}9I5 5 I úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9IfdýI c u ‘ ¡  Ó î ý 1K\w‹Œ Ž žÅð

h ýe5h }9I67Wn¬¼ÄÒéS 

7

>

R

C

Z

o

•

¨

Ä

à

úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9Ià





> _ ƒ › ° ¿ Ì Ý ì * F^sš¢½ßù+Ht™³ÎÛúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9IÛëþ8Yl„¡¹Ôàáõö-Kiˆ¼Ûý$<Wl  úúúúúúúúúúúúúúú

*<Zq‚‰¥¿Õøýúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9I;Usˆ£«¯Ôù4H`t„–©±²¾¿ÅÖó)Neúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúú %)%@%Z%n%o%‡%ˆ%’%¬%Â%Ö%ñ%&&-&8&N&f&y& &¥&úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9I¥&À&Ð&æ&    ( A ^

))?)a)|)¡)É)ð)*+*,*1*G*i*†*›*·*Ö*ò*+)+?+g+h+n+€+’+¯+úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9I¯+×+÷+, -6-^-…-†-‹-Ÿ-Å-ã-. .K.P.x.úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9Ix. ..Ì.á.ì./"/#/)/?/f/‚/§/²/Ð/í/

h}9Ih}9I h}9I5 hr@5h }9Ih}9I5 hýe5h }9IS¹0Ù0ø01A1[1 1˜1±1Ö1ö12=2c2~2œ2½2à2è23"3=3]3† 8/8<8@8O8`8r8v8†8™8©8­8·8Ê8Ü8à8ð89úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9I999)9;9J9N9^9n9}9~9 9Ž9©9 @@1@@@úúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgd}9I@@W@m@‹@¤@»@Û@ì@í@

AA+AEA^ArA A£A­AÂAÙAôAB%B:BOBPBrBŒB Búúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúõõõgdýegd}9I B§B¹BÓBíBýBC*C8CWC N(N3N4NANBNgN N¨NÆNãNÿNO8OVOpOŒO§OÃOàOüOP2POPúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgdýe@NANBNjPmPuPyPz

h}9Ihýe h r@5h ýehýehýe5 h ýe50 OPiPjP{P|P P¾PÛPóP

Q,QIQdQ~Q¢QÌQéQR,RLRcR R˜R³RÊRßR÷R SS%Súúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúúgdýe%S;SSSoS‡S¡S½SÞSôST'TGTiT}T•T¹TØTõTU!U>UXUyU™U²UÏUíUV)V*

ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No Listf\¶ÿÿÿÿ67Wn ¬ ÄÒé7>Rk~”•¤¥½Îíý5Icu‘¡ Óîý1K\w‹Œ Ž  ž ÅðCZo•¨Äà>_ƒ›°¿ÌÝì*F^sš¢ < W l 

 ´ Ò ð ( Oq‰§·Üþ

@




l

ˆ

¤

Ä

Ý

ö





F d v Œ   ¡ ´ Ò í 7 Nk}’«Æâ,Gj}–¯Éáú!"237Qs  ½ÔÙìÿ&@RXvŽ¢Ààå7Qkt‚†¨½Úí #5M^~š·Ýùÿ

*<Zq‚‰¥¿Õøý;Usˆ£«¯Ôù4H`t„–©±²¾¿ÅÖó)NeŠ™µÆæõ(C\oƒ“¨ÍÓã >Wno†‡¡·ÍæúB[w ± Ìå÷1Ojz‘µÉâù%@KLcdiŒªÀ× )@Zno‡ˆ’¬ÂÖñ-8Nfy ¥ ÀÐæ(A^u‘£ÁÓî  + A _ u ‰ ¤ « ¬ È ß à ä 

!!?!a!|!¡!É!ð!"+","1"G"i"†"›"·"Ö"ò"#)#?#g#h#n#€#’#¯#×#÷#$$$7$U$h$‰$›$œ$ $®$Î$í$ %6%^%…%†%‹%Ÿ%Å%ã%& &K&P&x& & &Ì&á&ì& " # ) ? f ‚ § ² Ð í ((@(_(‚(ƒ(„(…(†(‡(•(–(¹(Ù(ø()A)[) )˜ 00/0<0@0O0`0r0v0†0™0©0­0·0Ê0Ü0à0ð0111)1;1J1N1^1n1}1~1 1Ž1©1Æ1ï12"2@2g2‚2—2´2Ë2å2ÿ23+3=3R3i3j3 >7]7z7 7ª7·7Õ7ñ78 8818@8W8m8‹8¤8»8Û8ì8í8

99+9E9^9r9 9£9­9Â9Ù9ô9:%:::O:P:r:Œ: :§:¹:Ó:í:ý:;*;8;W;r; ;¤;º;Ï;Ú;õ;<<6<G<g<Š< <¡<Ä<ã<ý<=;=N= BiB†BœB·BÎBäBüBC7C8CZC[CrCŠCªCÃCßCüCDD:DUDwD™D¯DÅDáDòDE2ERE[EuE”E­EÍEçE F(F3F4FAFBFgF F¨FÆFãFÿFG8GVGpGŒG§GÃGàGüGH2HOHiHjH{H|H H¾HÛHóH



I,IIIdI~I¢IÌIéIJ,JLJcJ J˜J³JÊJßJ÷J KK%K;KSKoK‡K¡K½KÞKôKL'LGLiL}L•L¹LØLõLM!M>MXMyM™M²MÏMíMN)N*NANBNWNnN N¬N¹NÑNáNûNO-OKOeO|OŽO O½ TUTpTŠT‹T¨T©T­TÁTÛTæTUU3UGU\UyU UªU¾UÓUêUVV V@VZVpVŽV£V¹VÙVöVW*WAWRWVWeWxW‘WŸW²WÂWÑWçWüWXX&X? \˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€ F d v Œ   ¡ ¯ Éáú!"23Ààå7

*<Z‚t„–©±²¾¿oƒ“¨Ó >Wno†‡µÉâù%@KLcd )@Zno‡ˆ¥ÀÐæ_ u ‰ ¤ « ¬ È ß ò"#)#?#n#í$ %6%^%‹%§ ² Ð í ((@(_(‚(ƒ(„(…(†(‡(•(–(œ*½*à*è*"+z-¡-Æ-ä-....Œ/«/À/×/ð/ñ0 / 0Ü0à0ð011J1N1^1n1}1~1 88@8W8m8‹8¤8»8Û8ì8í8ô9:%:::O:P:r:<<6<G<g<Š<Ä<N=]=k=‰=§=¨=Ö=×=¤?È?ß?ü?@@OBiB†BœBÎBäBüBC7C8CZC[ F(F3F4FAFBFüGH2HOHiHjH{H|H³JÊJßJ÷J%KØLõLM!MXM²MÏMíMN)N*NANBN7PYPpP PÆPÞPþPQ/QLQMQNQkQlQQRvR•R X„X­XÄXßXðXYYYBZ_Z|ZšZ¸Z¹ZÅZÆZî[\)\F\h\j‹00
Û   3†eÍ!d$¥&à(¯+x.¹0%4N79R;¾=@@ B;EÈGœJ[MOP%S*VÞXn[^J
¹bfd46789:;<=>?@ABCDFGHIJKLMNOPQSTUVWXY ð B ðSð¿Ëÿ ?🣘œáäïó  š ž "%,0²µ¹½or€„LO]aor … ¬ ¯ Ø Ý ‡(Š( (“(....ñ/ô/00~1 1‡1‹1j3m3|3€3ë4î4÷4û4{6~6…6‰6Û8Þ8æ8ê8P:S:m:q:¨=«=Ð=Ô=8C;CTCXC4F7  š ž "%,0²µ¹½or€„LO]aor … ¬ ¯ Ø Ý ‡(Š( (“(....ñ/ô/00~1 1‡1‹1j3m3|3€3ë4î4÷4û4{6~6…6‰6Û8Þ8æ8ê8P:S:m:q:¨=«=Ð=Ô=8C;CTCXC4F7  š ž "%,0²µ¹½or€„LO]aor … ¬ ¯ Ø Ý ‡(Š( (“(....ñ/ô/00~1 1‡1‹1j3m3|3€3ë4î4÷4û4{6~6…6‰6Û8Þ8æ8ê8P:S:m:q:¨=«=Ð=Ô=8C;CTCXC4F7

SSÄZÄZf\
 @ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 € Symbol3& ‡ z €ÿArial;  

B atang ÕÐ"1ŠðÐh

  X 

,8

d p |„Œ”ä8Para ed saray manangaro na salitan Pangasinan X P-JESH  N ormal  XP-JESH1Microsoft Office ­Î°Ì%
 IþÿÕÍÕœ.“+—,ù®0 

hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

MäSHOME  

¼\X¨5Para ed saray manangaro na salitan Pangasinan



Title  



 !"#$%& ()*+,-./0123456789:;<=>?@ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ[þÿÿÿ]^_
 abcþÿÿÿefghijklmnopqrstuv ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ\1Tableÿÿÿÿd6ÀWordDocumentÿÿÿÿ.¶SummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÅDocumentSummaryIn ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q

Title:Literary Text 6 ÐÏࡱá>þÿ 46þÿÿÿ3ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ

TZ*|||||W

W

W

ÙÛÛÛÛÛÛ$„hìŽÿìW

W

W

W

W

ÿìì||Û   W

ì|ì|Ù W

Ù  ì ì | p

€«Ì‰Û°ÌHW

 ٠*0Z zÂz  zì±(W

W

 W

W

W

W

W

ÿÿÛÂW

W

W

ZW

W

W

W

Dììììììÿÿÿÿ

Balitok na Tolong o Santa Barbara pangikinon ed si Don Daniel Maramba (say malayug ya pangilugay ed sika pinablin bayani na baley min aya) limeng yo pa O balon kailalakan wadia so palbayani tayon inggendan insipan la ed akualan to nen Adan sinmulming dia’d pinabpabli tayon baley nen asagmak iya’d dayon impangoley aman ‘ma’y panao’y maoges ya miskey so linmagnap ed luyag tayon abagey magter so dala’y anakbanuan abangon nen kanepegan lan bawie y balangon inmusbong so sakey a filibustiron somlang ed saray sankailin adayon impanengneng to so maasnan ugali ed agto inyangob ed lima na prayli: akin et ontewek ak ed sayan lasi? say alenleneg tin bagui karyan to ni! balet ontan la so imis ton inala so lima na praylin amta ton maruksa akipasamanon andi’y pililikna sengeg met la na impakapangaw tonia nen say kawayangan et agamoran to linman akimoyong ed si Aguinaldo angolo na liman lasus ya sundalo akibakal ed gilig na ilog Agno dakel ma’y atiguay ed bakal ya aman inlugay to so laylay na Katipunan angga’d baley na Mangaldan tan Dagupan inkorit ed dala ra’y bilay-awaran tan angalompana so dengel na ngaran dia’d apatiran sokung na Pangasinan sinayon ya inter to so kagalangan ed luyag - laut la’d baley a nianakan lingayen yo pan wala ni’d kalangweran say kalar na Ama’y Baley ag lingwanan impangaro to’d saray kailalakan nen panao’y bakal ya angga ni’d natan kamaongan so nagnap ton intanggoyor tan pilalek na karaklan so tinoor angga’d nen inyorong to lan gobernador irap na bilay wala’d linawan sipor saray taytay tan inispalto ‘ran dalan say kapitolion pilatek tayo natan saraya et lapu ed sagput na ama’n agto insiblet so bilay to’d karaklan tinoor to so sakey a pangoliran: agto tinepet no anto’y nagawaan na luyag para ed sikato bang ingen no anto’y nagawaan to’d kaluyagan gali! galikayo dia’d Santa Barbara baley na palbayanin Daniel Maramba tan say kailalakan na masurin Asna nanlapu’d boleg nen binari Urduja! MN“_ § š›œìÜÉÜÉÜÉÜÅhä%h›"16B*CJOJQJ]aJphXXXh›"1B*CJOJQJaJphXXX%h›"15B*CJOJQJ\aJphXXX ;

%Mq“µØú#

F



_ § É í / Qr“åååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd›"1œý“²×ù

B

g

‹

­

Ó

ú



@ f ‹ ­ Ô ÷ @ b‡©Éì2åååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd›"12Ux›œåååã$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd›"1,1 h°Ð/ °à=!°"°#  $  %°°Ð°Ð

ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No ListB^
òB

›"1

Normal (Web)¤d¤d[$\$œÿÿÿÿ%Mq“µØú#Fj ² Õ÷;_ § Éí/Qr“²×ù Bg‹­Óú @f‹­Ô÷@b‡©Éì2Ux›ž˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€

œ ð 8@ðñÿÿÿ€€€÷ðð’0 ð( ð ðB ðSð¿Ëÿ ?ð%%HLpqØØûûFFjjooppŽŽ²²ÕÕ÷÷úúûû;;__  ¨¨ÉÉíí//QQrr““³³××ùù  CCgg‹‹­­ÔÔúú  @@ff‹‹­­ÔÔ÷ 12TUwx›ž%%HLpqØØûûFFjjooppŽŽ²²ÕÕ÷÷úúûû;;__  ¨¨ÉÉíí//QQrr““³³××ùù  CCgg‹‹­­ÔÔúú  @@ff‹‹­­ÔÔ÷÷@ 12TUwx›ž%%HLpqØØûûFFjjooppŽŽ²²ÕÕ÷÷úúûû;;__  ¨¨ÉÉíí//QQrr““³³××ùù  CCgg‹‹­­ÔÔúú  @@ff‹‹­­ÔÔ÷÷@ 12TUwx›ž¡‡åW ä›"1" Ž.ìÿ@€xxj xxœP@ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 € Symbol3& ‡ z €ÿArial7 ‡ŸGeorgia;   Batang



H 

(

T ` lt|„ä(Balitok na Tolong o Santa Barbara X P-JESH  N ormal  XP-JESH1Microsoft Office Word@ @ž-øÚ°Ì@¶:‡Û°Ì@MþÿÕÍÕœ.“—+,ù®0

hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

ñMäSHOME  E7d¨%Balitok na Tolong o Santa Barbara



Title  



þÿÿÿþÿÿÿ !"þÿÿÿ$%& ()*þÿÿÿ,-./012þÿÿÿýÿÿÿ5þÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ1TableÿÿÿÿzWordDocumentÿÿÿÿ.SummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ#DocumentSummaryInform ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q Title:Literary Pieces Sakey natan ya ampetang a isyu itay kalulugi kono na kabay luyag ed makapakelaw ya sankapirit ya nanaalmo ed “quarry fees.” Pigaray mangibabagan opisyales, say sankaonoran sayay Bokal Rebe Villegas, ya ba leg kono so pansasaol daray manag-olor na buer tan bato ed saray kwari sayts kaisplit daray aturon manbantay o “checkers” ed sarayan pasen na kwari. Diad antikey a salita, dakel so ibubulsa nen say isubi ed kaban na baley. No nen panaon nen datin Gobernador Oscar M. Orbos et sara-sarag ton abotey sakey milyon so koleksiyon na gobyerno probinsiyal, natan kono, onong ed Villegas, an ggad P300,000 labat kono so naipanengneng ya akolekta ed sakey taon. Nonot yolan pigay taon layan nagagawa kasompal na oley nen Orbos, di baleg lan kwartay atak ew ed kaban, awa? Mipadpara tila sirin ed agawgawa diman ed “lahar country” na Pampanga no iner baleg ya kwarta itay panag-kwari tan ibabagan apesel iray san-aman Lapid nen panaon da d Kapitolyo. Natan ta sakey pari, si ‘Among ‘ Ed Panlilio, la so akayorong, ompapawi l lay ligsa na koleksiyon dad kwari. Agtila pankelawan no say Pilipinas et kaiba ed saray Samploran Sankakurakotan ed Amin a Bansa. kumusta kilan kabaleyan ko. manandoy anos kon itatagleey so salita tayon pangasinan. abalitaan kon ibangat da lamet so salitan pangasinan ed elementarya. siyopa kasi mansulat na libro da. anto kasin balikas "c" o "k", "oa" o "wa". manaruan kayo, say diyos manuna lawas wadyaak lamet ya mangibaba ed sikayon kabaleyan ko ra ta piyan nalikna yo met so siplog na dagem.mabungabunga siguroy sirguelas ed sapang natan.manaruan kayo, say Diyos manuna lawas kasabi nen sarad abong, naimano nen ina ton manterter so amina ganagana to balet nen alinggas nen nana kuring so sakeya deyeng ya sira agtula sinita. inpasaplak nen sarah so sirad dulang, inkataktakot na pusan amamayuey apangat. tinekmelan nen nana kuring insan ginapuan tulan linisan ya walay balibalin imis to ya naibe sngaw toy emel ya balikas ya. “ manisiak lad sika sarah, angilaelaem ka anako” singa manimey so mumukatan to; agto balet ipaimano kanyan intuwek tulay ulo ton bitbit so palangganan kawalay sira. simmegep si sarad abong , nila toy sipi ta mansalat na kawes. asabian to nimay m alapatin piregpireg, tampol ton tinekmaelan. ginuyor to may liting ya walad bala ngbang to insan to sininger so sakeya sali malapati. intaker tod dingding. “ ditan ka ta igawan takay kulungan mo ta patabaen ka” , akamulagat so malapati ta i ilaluan ton nagerger lay tenger to.” koroo...toookooo....korroootookooo? mantuwekt uwek ya singa babansagan toy kansag na masayaksak ya basig na tambol. nilakseb nen saran amin na lupot ya manga-ampatot na laman ton kimmukusen lapur betel. anengneng toy ambalangan akagulis er ulpo to ya tinundas toy kalitkalit. nilukasan toy aparador inanap toy biks insan pinuyukan. agmet simmugat o agaldia n balet walay liknan singa anagasang. ginawat to may daan lan tuwalya ya medyo w

ala lay abot-abot to sikatoy inpunaspunas tod andukeya buwek to tan amin lamanto . akalikna amoy kesaw kanyan indukol to nin aganod asimbon iran luplupot. amesmesa y inawa ya singa agto labay so umbangon. inguyor to may kamisita ton adukedukey sikatoy insulong to. anonotan toramay baton nalmo tod danum tampol ton kinurong may syorts ton akakunso ed sukong. inkapot toy puwerta. iigur-iguren toy pitek y a pimmeket er masilesileng ya baton nalmo tod angalakan. singa kabaleg na maluko d turner, nayarian mon isakob ed mumukatay duweg tan wala niray singa kakekelant ing na bukel na mais. anta nen sarah so balor na bato naaral tod laki to. lilikasen to no panon kabela t. diyad maigot iran nonot wala met so limaran onsa. nen asumpal toran apasileng binalkot toy plastik insan insukib tod silong na kahon na sempet-abong. indukol to lamet ya mankugkugip ya singa mamubullok na bagabaga katekep toy imis ton di yarad imbeneg iran agew misuot ya alig toy akaketket na kabelew. lapu met lad kesaw to agto apukpukay guyor na lirep tarok toy sanggook ya tanol na lalagariyen ya patukok ya kawayan bayog. si nana kuring balet ay kusokuson ma nluluto na sira tan belas. mabetbet ton sibuagen imay belek dan butbutyog lapur siba ton mangay ginargar ya ungel na pontin nilaokay babang. kamamantaan unsabi laray bubulog ya mo manayuyang ed kaab-abungan. maples si nan a kuring ya. “hoy, lalasi kayon agka yo maingal ta naugip si atsi yo, urasan yo ratay palpalato , yaoyaong(lapis), linisan yo tay dulang” inkuan nen nana kuring. ay! laseg ta mansasyok met ira ta walalay naangub dan mananam ya panangan. wala ni batik ed garitan umbali na peksi ya baleg tarok to met lay bulkindi. inpaway da met lay panag-abol na apangat (singa ra cheerleader ed amerika). anto anonotan yoya, ama y kinatkatlin papel ya insinger ed putan ya bislak, sikatoy pansipplat yoy apangat . wala met so immasol na danum awit-awit toy timban plastik, panoen to may buyog ya abalkesay ambasan kamisitan daan. singa no walay yelo to ed betel, anggano say inuman yo e t ungot.

“atsi sarah, bangon kila ...atsi sarah bangon kila” “ungh! ... anto lay oras ... aah!... sigi untumbukak la” inkuanen sarah bimmangon si sarah, nansagaysay ni buek to tan ... agto la nanpales amay datin a ndukeya kamisitan ambalanga ya walay akasulat ya “ ugip koy malet “ ed arap tan “ no lakapen m oak” ed beneg. sakey ed saray agagi to so ag-akapukpuk

“agi! nitan lay reyna ... magangana si atsi sarah” “hoy! agmoak pa lulukuen ta karoten koy el-el mo” inkuanen sarah “duga latan ... sarah yurong kadya ... kaabay taka anako” kuanen nana kuring. naimano nen nana kuring ya malikeliket so anak to kanyan singa asapigar na paga, say walad ulo to et walalay unkakaraw ed anak to balet iya-amot tura tan ya pag a. balibali so pandurungo dan sankabulegan. manluplupias so liket da, pati samay aso ran oken akagatgat na sabit na bunor tan naapisay eges to na baaw kalamor. kasumpal dan angan intagar nen sarah si nana kuring er tagey dimad sipi. mamapas nok si nana kuring ta amay malapati et manluglugtot ya labay toy unbulos tan tin ataiyan toray kawekawes. “ sarah ibulos mo tana ayaepan ... ta agmo anta no siopay akan-ayep er satan” “agkayo mapaga inang ta patabaen kotan, suerte tan” inkuanen sarah kinaot nen sarah may plastik ya akasukib ed kahon insan inter tod si inang to. s inga aketket ya tadyuko si nana kuring. agto akasel. nilakap toy saray malet. “anako wala lay panaral mo ... masarag laya ... anggano diya kalad dagupan” inkuanen nana kuring. kamamantaan walay sinmabin bisita ra, duaran laki ya walay edad dala. singa nagn gel nen sarah ya tagara kapitolyo kuno. anto kasi nakaukulan dad si sarah, akinet limma rad abong da. alaen dan kandidat a ya miss pangasinan o anto kasi.

on anto, magano....magano ta nauputay tinta ya bulpin ko. pasensiya kila no mata lag nen tulaw lay panagsulat ko agagik ira. maong kila siguron manbasa na tungtung. ay s alamat met no untan. anus labat so bilay anggano mani-irap agyo sasaeway man-ehe rsisiyo biyer yotay panagsiray karni, maabig so pising tan sira daiset labat so asin. sigi sirin, manaruan kayo. say Diyos manuna lawas. mantanem kayoy panangaro ed k apuspusuan yo. say maaro lawas.md say paga no maminsan uputen toy oras tayo tan takewen toy ugip. say irap no alii ng kila wala nid nonot, kanyan labanan tayoy paga, mananap kayoy gawaen yon panm aongan singa manlinis kayoy abong. tuwa yay kuanda ya say pangasinan et ag mapal inis na abong. sigi pa nengneng yo tay kuarto yo no atayakatak tan marabok tay b intana. ipakerew yora latay agyo nakaukulan laot la natan ta balon taon ta piyan ag-asimsimbon ditar suysuyok na abong. sakey ni maawang so galawgalawan yo.

paga so akamesmes ed kanonotan nen sarah. walay paga ton agmakasumpal ed kolehiy o ta masyadoy irap da tan amayamay iran san-aagi. bangmas wala ray ilalon untulo ng ed sikato agto makasiguro. panangasi Diyos apesakan tan naitalem to met lamay kawes ton adalaan. natan balet say lima to et limmarag ta aketket na gamayan. ampetang lay takiling na agew ed bukig, tutundasen turay abutawbutaw iran dingdi ng. nanengneng met lay al-alingasew na atep ya ateneb na linaew. saray malangwer iran ulnos na kamoti so singa mankawey ya mikakasin getelen. mankarokok laray p alekpek ya mankakaykay ed dabok mananap na bukel pamaer na eras. saray biroroko agni simmawan didilakutan day epas na ponti. manpanta ray niyogan, manlalason ya bungan malangwer aampatutey palatang ya abong na kimuyekyek ya kulalaknit alili ng na agagi nen saran nauugip. sakeya andeket ya malapati so sibangsibang ed toktok na pantol. akablos siguro e t agto atonton so ubong to. nalmo toy bintanan lukas nankalkalnan dimmapo. manku tdukutdon mana-akar babansagay pinatpinat na tenger to, aliling toy unsasayaw na kindokindo. alinggis toy amputiputin akasalar ed dingding ya didilakotay sinag na agew. pabangking so ulo ton mumutektekan to, agto napugta no antoy nenengnengen to. pinalansa toy nengneng so loob na abong anggapoy alupaan tod saray akaugip. pinawil to may al asalar ed dingding. anonotan tora may bisitan manpapaagew ed playa ya nanbubuntok na pa nangan. abayag lan man-aalagar balet anggapo ni anupak na panagan anggan ukis la bat na ponti o biskutson immawet. akiki inkakuwatit to tinikyab to may asingger ed dingding. walay adapuan ton aga ylay lemek daddaiset ya kimmutep so sali to, akaluglugtot kalamor, bimmasil, ay agi ta parehoy lemek kanyan ama-abalaten ya napnoy ulo toy tepet tan say eges to n abayag lan mananap na nakan. nen akanengneng na akaamot ya pasas, bimmaleg so mata tod liket, mantangertanger, insan biglan tinepek to, agto nala, tinepek to lamet. agiiiiiiii ... bastosss ... akaluglugtot si sarad sakit. ataktakot met may malap ati abanggabangga to ni dingding ya timmikyab. naelew kibangkibang ya manakar. t inekmelan nen sarah inbantak tod sipi, insan ipalalbag toy kapot. inyurong tod s uyok akasalar ed dingding, nguronguron manpapa-imasmas. natan duara lay iindaen to pa ti samay limaton aketket na gamayan. manterter kalamor so luwa to labay toy unugaog balet simmulming lay baing to. atibukel ed nonot to so mansasangaan iran getma p iyan ag nasayang iray agew leleg na bakasyon. inmalagey, binantag toy bangkag ya datin daleman toray ermen ton unkeketket ed p ukel. wadmaniray adasdasig ya sirguelas untan met ed saray kawayan tua ya miay-a yam ed siplog na dagem ya papaliberan day kabueran ya kekewkewey alimbusabos. berdi lay bulong na sirguelas, labalabay daray kanding ya kalaben gatgaten day bulong, si nga mangatgat na lawer ya apulakitay apog tan apasipitay bua. ditad lusuran to tan et patalan maawa-awang ya kabatoan ya tatalikepkepay garana , amutay patang, bonor tan urang. dati met itan ya dalin nen laki to balet akamk am na danum kanyan say dalin da et binelsay na angalakan. lapud anggapoy naani r an pinabangan inpatawir nen laki to ed sikara. saramay tatanemay pagey so walad saray kakapinsan nen sarah. sikato ni akasengeg na barongan da.

ipipitingpiting toray gamet nen sarah no nayari lan panpesak, medyo nayari met l an pangemkem na labada. walay anonotan to. limmetsab, inanap to may barang insan li mman amatang na duaran maimo-imos ya tagumbaw, inukisan to singa mestisan akanen gneng na pugot ed puti. inala toy antiparan parad danum tan panay sira. nan-gete l met na bulong na tagumbaw ta sikatoy igusagos(amay totot) tod antipara piyan m alinlinew so pakanengneng tod danum.

nalmo to may antiktikey ya siyorts to ya walay kapitatan ton manga-ampatot na am ina kalasian to. walay malasay ya anasnas ya abel ya manbaybayes ed ulpo no mana kar, aliling toy liman mankawkawey. abalang ni duaran butunes to kanyan medyo ak asugkang ya walay pankanawnaway takiling. insulong to may daan met ya kamisitan walay buwaya ya samay sangi to et singa to itatangal so gloriad patalan, duyaw y a mapusyaw lapud anusnus lay labada. imbalkes toy lubir ya abaka ya pandeyeng na anto kaman ya natekmelan o napana to n bunor, gelegele, bulanbulan o kisingkising. akasapatos met na vans ya anggapoy medyas. nalilinggis moy putiy kalitkalit ton sasambaen toy anggapoy tisnan bikking. apun gpung metlay liston to kanyan tinaker toy amagan ukis na epas na ponti. andukeya maong so buwek to kanyan pinunglot toy bulong na silag, amay nasnas na panlalagaay bayong. nan-aplus na larak piyan masiling so baog to tan makarunyas so danum. pati bibil to met piyan ag-umbetagbetag o naluknis. tinawag tomay aso ton si shiela ta sayan aso labalabay toy manlangoy, unlegep ni , ta nen okeni so awit-awit ton naynay ya manames kanyan naaralan to. diyad bang kag ira dimmalan ta wala ray istambay ed garita nen nana betang ya asaksakbay ya unsusupsup na demonyo. asabi nen saray angalakan, malinlinew so danum. aliwan tanton ambetel. makapal i ray tarektek ya amutay sira. no amay nabantag daka et nasasiyok iran ikutep day laman dad pitek. say lamuyak akapeketpeket ed bato so singa kurtinan sayawsayaw ed dangem. marakep dimad maples so agos ta say sira et labay toy unsubad agos, ag-ira mapl es ya maong, umpeket nirad bato. say danum et anggad pueg kanyan anggapoy pagan nalener ka. agmo la nakaukulan so pabelat. asabian toray labanderan walad kapegleyay tungtung ya babansagay masasanting ira n tugtug na radyo. walaan ira na pankanawnawan sayawsayaw no amay natalikepkepan iray ganan agnabiyer. naimanu ray kagangana nen sara, talagan marikit lan angga poy bawas. laot la nen abantag dan immimwas insan immalagey, ay agi mapekepeket so kamisita to, ipapanta toysukog na linggas. nguronguro labat so narengel mo la pud ungol na agos ipupulisay nen sara iray lamuyak nen biglan walay limmugtot ya gelegele, insilan to immamot et tarektek, naaninag toy timmalsik ya pitek, dinayb to kabansag na basig na weywey ton tagumbaw, pinormaan toy letran balinsuwek ya V piyan amay si ra et agto umbatik, asukoy tangkay na tagumbaw akalabas may ikul to. pininat nen saray pana ya walay sima ... tssseek ... manpulagsak may gelegele, nalad asang. intagey nen sara ya singa tropiyo. agaylay liket to ya katekep toy giwgiw. bati

k ed sakbit binagot toy balkes ton abaka insan to dineyeng. singa kabaleg na put ay barang ya gawad mangaldan o singa ngalungaluan. anggapoy pipiliyen to anggan patang. no kurokuro itatamukal to. walay paitpait t oy daiset laot samay andekereket ya walay bugi to. sayan panangerel na sira say tawag da et manpasupok, tano nanengneng damay amputiputin tagumbaw unsupok irak pitek, lamuyak o tarektek. aramay walaan so manusar iray bateryay kotsi, koryent iyen day sira. ag-abayag wala lay duaran dakulap ed deyeng to kanyan pipigarpigaren toray bato mananap na urang tan bennek. saray bennek singa kakabaleg nga kukuy tangay sali. balibali yan salumagian ilaok mo met lamay urang. ibubulsa toy bennek kanyan na nengneng mon akamugkal. nen akabukay na masilesileng ya bato singa kabaleg na ma loko tan wala niray ankekelanting ya singa bukel na mais ya atiptipon ed kutlaon g. dinukdok to insan inyan tod bulsa to. akaimis ya makalugtot lawari balet kine mkem toray liket balet agto naiyamot iray araralem ya anges tan geget ya ipapant ay malet ya gemgem na dakulap. ....hmmmmmm agagi anto kasi nalmo nen sara, ituloy tayo tan. aralem lay labid di ya ed bukig katekep toy betel. sigi mamatanirak nin magano, taynanan takayon lalakapey kansiyon nen amy grant “i remember you”. manaroan kayo. say Diyos maaro lawas. agka yo kerew lan kerew, manpasalamat kayo met. aralen yoy manpasensiya piyan balesan kayoy liga. salamat ya balbaleg. medyo abayagak ya akasaew. natan siguro et aliing met lay daiset so dila yon pangasinan, anto. say maaro la was ya kabaleyan yo.md no labay yoy manbasay inglis http://poemhunter.com/manont on-dalan/, no tagalog http://emanila.com, no ilokano, http://bilingualpen.com ta n http://iluko.com. no pangasinan diya. Say imbeneg: alibit so liknaan nen sarah ed saray apalabas ya bektan anggan siopa ed sikatayo ya akabatak ed sayan kikipasen so walay atilak ya gulis ed pagew tayon mi-ambeg ya tan manpabli na say tatawagen ya kasumpalay urong o salita ray amputi aping “gr aduation day.” bangmas walay makapanangnangis iran akalakap ed puso nen sarah wala may kuandan ilalo ya walad dakulap na misteryo... ya singa si walter iimbitaan toy sarah ya ibaan may anak ton manaral ed kolehiyo. siopa ed sikayo agmakalikna na inawa tan liket lalo no lukasan yuray indederew d an sobri et walay laman ton malaelaem iran tulong. untan met so liliknaen no mak apandudupong kayon sangkapamilyaan ya paraburan tan birbiren so maong ya gawa o asumpal na sayan bilay tayo. sakey ni amay tangawtangaw ya mansisigarilyo agto iimanuen no iner so pangibaban takan toy pongpong, atan dakel lalaingen iray asakitan lapur nibana ya pimmmata ed kahoy kuitis ... manlalbong... kibatiktik ira... dakel so ataltalapos da. say makapabaing walaramay gamet ya mansikwat na agda kayarriyan. diya tayo met naimatunan so ugali nen sarah ya nepeg tayon itangsit. agton balot ninonot ya nadalaan so amputin kawes to nanunaan so pakatulong tod too. agagik ira deen kayoy daiset ta iparungtal ko lamet si sarah: sarah rosas na patalan

palbangon la nen akasempet si sarah. igagayugoy to lay sali to lapud kesaw.insas abit turay rosas ya eberlasting ed altar tan nantalimukor nin angiter na pisasal amat. sikatotay inpabangon nen inato. pinaugip to met laray agagi tod ikamen ya akabilkag ed datal. say ules da so abutawbutaw lapud panguguyuran da no unsabi b etel na labi. say danganan da kapes ya inyan ed supot na arena. aliwan tanton an lemek, atukeltukel lad ilol tan linget. saksakeya kuwarto mantatapilan ira o mak akawelan ira ya singa bebelek ya unseseksek ya mansoso. say lamparaan da so lara k na niyog, ambalbalingit ya no amay impamagan rosas na ilang-ilang et italem yo d larak insan sikatoy usaren yod lamparaan. akaplas na mumukatan nen sarah so adasig iran agagi to ya anggapo ni siwang ya b akatan katekep toy makudrep ya silew. niya lay sarah: hmmm ... singa ra manaya sardinas so anak na. aay! daddaiset kolan alingwnan may kawes ko, umpano nanmansa lamay dala. kawalan to kasi may linti ta unnaak ya ma nburbur na kalamansi ta sikatoy iguragor ko. sikatomay ginawak nen agerger koy g amet ko tan naipuranis kod paldak. agmo nabirbir so mansa sika, balet aya et amp uti kanyan italem kod kloroks kasumpal kon pesakan. ay agi singaak unsasayaw na pandangngo ed silew ya manakar ed leet-leet na sali tan taklay darayan ugugawan. unlaak labat ed sipi ya mananap na linti naupot lay oras. anto kasi no karapasen kola ramay kalamansi, balet no walay uleg ey! diyad sipi mi walay melag ya tukador ya walay salming ya iparungtal toy itsuram balet umbukutak ta atageyak lan maong no andi say natakiling ko labat et pagew k o anggad sali. aha! sikato manayan say inkuanda maganganaak ... biglan limmarag irayay duara datirati singara labat pantol natan ay agi duaran dakulap kolay sak ey walani alabi, ay katawan kon diyos. pangalaan koy isaliw koy manampatot ed sa raya. sikato manayan singa umpultak iray matara no manamesak ed angalakan ya aka kamisitaak labat. andi bali agdamet naala. pati saray kawes ko abalegan kolara. maong labat pinakerewan dak iramay pilalabadaan mi. sikatoy tatastasen ko insan daiten. balibali ta malaelaem so abel no kulang mangalaak lad saramay retaso sik atoy isuldong ko. pilien komay ag-manarawi-ay kolor. ay! niya lamay linti. ay! salamat nayari ni. nakaukulan paspasan ko ta alas dos la. singa sisinitey dapan ko, asasyokak walaak ed dalin ya tampol ya manbububur na kalamansi. duga layay walora. inalak may batya. ingaton komay kawes ko insan ko ginusagos na iramay daladala. nan-alagarak na sampluran minutos insan ko inpe sak ed sabon ya perla. kasumpal kon binanlawan intalem kod kloroks. aay! salamat asumpalak la. maong lalaingen ta naugip iran amin no andi siguradon disturbuen dak. simmegepak, nanapak na pasen ya dukulan ko. diyalad gilig na dingding. insabit k oy salik ta singa alemay. papasuoten koy laman kon naugip balet tinalikebkebanak na arawin nonot ya pangasi diyos agnapaksot kanyan say nonot koy migagantil ed antukaman tan antukasi, nayari o andibali. balet makmaksil so guyor na agnayari, diman apespes so pagew ko ya singa labay koy unakis o uneyag. atibukel ed nonot ko ya agak mi-asawa manaralak ni ta siguradok ya nayarian kon ipasa anggan antu tan. anonotan koni ya wala may agi nen inak ya walad biyektaew umpan napautang t oak na panaral ko. say problemad saman amay asawa to et masyadon masiblet tan ma nkinon. antak nimay telepono ra, say tawagan ko balet samay asawa to. kimmalmay liknaan koy daiset, manbelat lay talukap na matak. wala met lay imis n a aping kon akasingub na baleg ya ilalo. angga man untan managos so luak katekep toy pupukpukan ya sibek. wala ni may tetel kon singa linat no akinet inyanakak ya pobre tan amayamay kami ni. sakey ya buleg ya tua balet masuirti la no mangan kamin mamidua ed sanagew, lallalo natan mablin amina saliwen. agak la miasawa n o kasagmakan ko et kaparay bilay ko natan. singa samay baik ya sakey agtola aki-

asawa. kamamantaan akalikna si sarah na unkukurong ed ulpo to. agto anta no uleg, utot, asipet, ikul na pusa o gamayan. paulyanan to komon balet manasinger ed el-el to kanyan. agi-gi-g-gi-gi... akaluglutot... tan aka eyag –eyag. adepakan to ni dingding ya in kaliing na agagi to ya walay immeyag na. “kawalay gurabis?” sakey ed sikara so anelsel na lamparaan. amataan day sarah ya gem gem toy lima ton unlalarag. binukay day ules, daganan . anengneng day andukeduke y ya gamayan. pinekpek day sinelas. nankakamulsit so kalasianto. aketket na gamayan, pinadala da insan ginusagus na inasin no walay patis mas maa big. maong lalaengen ta lima aliwan el-el. no andi di ikang-ikang nabuas. anggam an untan ag-makapesak. wala ni atilak ed lirep na agew sakbay ya gantilen toy ta naman tan ayep kanyan amawil iran nilakap lamet so mareen ya bilunget. walay kam aongay ugugaw, aliwa ran mapanonot, basta walay pankanawnawa na painawa, manpain awa ra pulyanan tiran aksubien day samit na labin malinak pati siak agagik et makakaugi pak met la. untan pa komon ta naililiing korayay balikas tayon mandagdaiset ya a akmuney lingwan. no nayaryari komon et mangikurit kayo met ditay kapirit ya sing a ikakawey yoray lima yod siak o ikikindat yoratay maaron mata yo. manaroan kayo , say Diyos manuna lawas. salamat ed sikayon amin. ituloy tayo yan tungtung. mak sil lawas komon so laman tayon amin. PAUNA: abalitaan yola may kangarngaran ko et tetetelen da ed inpakatalo nen juan ed ele ksiyon say kuanda ya say antato kuno et say aprika et baley tan mairap ya ibanga t maong ya mangawes ... natan bargin lamay salming to tan samay kawes to babawin dala. amina nababalitaan tayo balet et kunon amin. nepeg ya isekder yoy balangbang yo tan ikinon yo so ginawa to. magangana anggan anton diking so takilingen yo talag an ulandes. atan so sakey ya nanparaan mi. siak manaya si sarah bimmalegak ed kuladaan tan mantratraysikelak no sabado tan simba, no bilang say bilayo et mipara ed siak et pasensiya kila nibanan saksakey siguro so bakat na kapalaran tayo. sakbay kon igapo so tungtung ko, inum kayo n i kapi atsi. kuya, aging, nana, mama, bai, laki tan arum nira. kapinsan kod pueg si md. sige sirin deen kayon ugugaw. say ag undeen agmakailop na digo.(digoy in lambong ya pukepukel na bakad baguio, mananam ha!) md mangetel kalay ulnos na si li. ROSAS NA PATALAN: maingal so labin kawalan ko balet say liknaan koy mapalpalna. amin iran kaeskuel ak et agay lay liket da ta asumpal lay urong tan sakey ni walay ilalo ran unuron g ed kolehiyo. siak balet anggapon balot ni kapirit ya ilalo lapor kikipasen na bilay mi. milalabada labat si inak tan mantratraysikel si amak. bangmas walay er men kon kukupkupen ed pagew agkon balut inpalikas pati saray atatengko. nen tawagen day ngaran ko agi. agko apukpukan so panterter na luwak. apalaran ko kalamor so mikaliman nansumpal ya ngalngali abuten toy sanlibon eskuela ed atag ey ya aralan. pati saray agagik, kakapinsan ko, atateng ko so alay liket da. sin ga ra akagamor na balitok ya nanpaterter na luwa dad liket. anggan panon so irap akasaliw met ira kalamor na adeyengdeyeng ya eberlasting ed kindi nana nannette ya managlakoy pisipising ya manlalapud baguio. akasian dani

inak ya inpakerew dalay sakey ya masansanting ya rosas ya ambalbalanga. sikatoy angub-anguben kon isasanib kod luwak. agko naantaan naterteran manayay amputin kawes kon inabangan nen inak. nababainganak balet singa sikamin amin et manakis et kaliketan. manin-inut ya napupunas so baing ko ta dakel iray dimmagup ya pasamanuen daak ta n say kuanda, masuwerte ak tan maganganaak kuno. say imis ko labat so naiyebat k od sikara tan emel ya salitan “salamat”. sikatoya la siguro so sangkaliketan kon bek ta. datidati agdaak anggan imanuen balet natan agay lay parayew dad siak.mabetbe t ya tepetan daak no iner so panaralan ko. say kuanko “diyad abong” say lurey da “diya d linat ka manaral”.agkon balut natatalusan balet imis-imisak labat. anonotan koma y asalita na samay managsulat ya nayari ka kunon manaral ed abong basta walay ke tab mon bintanam ed kakabatan atan labat mabli. amay “go girl” kuno iparungtal ton a min. andimeta ta sebel so mantakiling ed samay walad nonot yo. marutak!!! .mggk (lol) saray arum iran kakapinsan ko so angiderew iray sobri, dakel so angiter, nibana ya wala ray akasempet ya walad biyek taew tan abalitaan day kikipasen ko kato si guron, atenyeg so pagew dan mi-ambegya. wala ni simmingger ya kapinsan kod pueg la amo ya kuanto. “sarah mila kad siak ed manila ta panaralen takay nursing piyan walay kaiba to may anako ya unurong ed sayay untumbok ya urongan” say tawag mid sikato si walter “katungtung yoy inak no labay ton milaak ed sikayo” inkuanko diyad aruma imbeneg akilaak ed sikaran manbakasyon kaibak may anak dan si chelo, kaugawan ko man. diyad loob na duay simba singadaak mikaduan anak, masyadoy bai ng ko balet maong iran mangumpuni na ugaw ya kaparak ya mabaing. ”alagar kayon magano ta unsisingger may kaaring kon si lucing”. ay agi singa lupay k abuki so ginawarad lupa to makapal ya maong so kuliririti to, no aglabat mansali ta agkon balot nabirbir. manturattit nin siyansiya. mabetbet so pauraka mi, alar am lay matak tan agko la anta no siopay kaabay kod oraka. naimanok umbebelat lay tenger kon sasabitan day rosrosas. amay eberlasting so me dyo anggatel kanyan inategey koy kuwelyok ya apuyot lay linget. akin met kasi et ibana rad tiagew so kasumpalay eskuela o singa komon diyad arum ya luyag ya wal a rad loob wala ni pabetel to. diya balet idasal moy siplog na dagem, wala ni ta ruk ton angub na darapilan. kamamantaan walay angiderew ed sikami na halohalo. libri kuno ed saray nansumpal . masyadoy kabaleg kanyan inyapagan kuray agagik, singa kami belek ya miilupan. akasian tokami may sakey ya bisita initdan tokami duara nin halohalo. dinungoak lalaingey pamilyak. atan nan-didilakutan mi. agko nalilimen aralem lay labi, igapo dalay baili agi. anggapo nimet so kapareha k ta siyak so sanka balegan. inanap komay kapinsan kon anak nen nana nannette ta atagey ya mayapyapis no simplugey dagem et kibangkibang. atan labat kawigin dua so sali to, balibali balet ya unsayaw na yugyugan ta kibangkibang. makapalek no maminsan ta wala ni amoy telek to o ag mangim-imano. “tony gala ta sikay kaparehak “ nengneng mo, tangay tangay balet untan labat tan sob ra amoy silib to, arawin naynay so nonot. atan ya kapinsan ko agton balut ya pin abaingan to ak. unor-unor lam bengat. kerewan koni lapis tan papil. natan agkola nakerewan ta asumpal kami la. balibali so sayaw mi “lady in red”, wala met lay inkulaney toyan patang aliwan singa samay “junior/ senior prom” agton balot natalusay tugtug. manpapatugay pueg mi tan nagagatinan toy salik. siopa kasi nanbangat ed sikato. sinmublay so yugyugan...

ay lasi ka ta makaranting singa manpipiyano so sali to, maarti singa ‘energizer” agb alut nakesawan. manlinglinget pati seklak pati kilikilik maong lalaingen ta ginu sagos koy lawer tan pinaterteran koy pabalingit. aay! sigi labat singa ag napaer so likeliket. maong manaya so sayaw lan sayaw. anonotan ko may kaanakan nen nana auring sikato kunoy anapan tod biyek taew natan dakel so tryasikel dan ipapaupa tan akaispoti ng no unsempet natakiling moy el-el to tan biglan timmundiris so eleng to pati p agew to limmukso say nengneng to balet walay iya-amot ton ermen. mabetbet dan patundaey sayaw ta tutuntunen day programa dakel so idadalatdat da. maabig engen piyan makapainawa kami tan makaalmo met iray managlako na inumen, tsiklit, sigarilyo, paypay, bibingka, turon, sirbesa, mani, halohalo, cotton can dy tan antokaman ya nanonotan dan ilako. hoy! anggapaoy sirad diya walay pinapai tan, bagisen, puto, pansit, kundandit tan patopat. kabebekta manlalbong amina sukosukong, kibatiktik iray totoo... nantatabunan ira d sukong , narengel moray akis, eyag tan ugaog... singa giyera. anggapoy makaant a no iner so panlalapuay bong bong ... singa ungulis ed dalin so silew insan nal albong . sikamin sankapamilyaan simmanib kamid akasia. si patang akalakap ed aka sia aliling toy tukko. binanok pa aliwaliwan nengnengen makadiskurahi. aramay ag agik ya lalaki kimmakalab irad akasia. aselselan da manaya ramay kuitis. walay mansisigarilyo et aliway adapuay pongpon g to kanyan ..bong..bong so labas to. dakel so asakitan ta ataltalapus ira. maon g ta wala kamid beneg diyad silong na akasia. simmabi ray pulis, ambulansiya ... amin amon pulis na minusipio so dimmagup. akisalsalukoyak met lan akitulong ed saray agur-gurabis, apileypiley. aramay asugatan panyo o diyariyo lay panpepet m i. aray managlako nantatabugis iray lako da. mansisingkatan iray ugugaw ya manduduk duk.agmora nabano. narasan ira siguro. wala ni akatamukal na puto ya butbutyog s o eges to ed insusukibot ton kundandit. simmabi met may pulis ya walay leweton l atiko, sag paminsan balet undukduk met na sigarilyo. naimanok ya daladalaan la so kawes ko andi bali iguran koy kalamansi o kabelew n o unsempetak tan italem kod klorox, umpano nataming balet anto. sayang anto no p abayaran dad siyak iyay kawes. andi bali dakela atulungan ko mikasiak la umpan n ayarin milabadaak lad sikara. ...ituloy kuyay tungtung ko magano ta naksawanak ya akisalsalukoy. nalmay iray a l-alwas ko. kimmekebet iray gamegamet ko tan malangsi manaya so dalay too, mapek epeket. AAAGIIGIIIII” “SPLAAAK” apalispak si greg ya iindaen toy akames ya sisiritan to. tampol ton inarawi-ay c ely. inpasagar toy timol ton singa atwela ason binsigay padol so kutitkutiton ma nungol. dugarugan unsabi met iray ugugaw ya unasol ed gripo. “HEEHEHEHEHEHH ... LABOOOOOS ... ATAPIS AMO” kuanday ugugaw. nandukduk iray butayong insan da tinutupak ta abaluan dano kinabil toy atsi ran cely ta wadman ya manng ehem. napnoy mata toy sabon ya perla. walay sakeya butayong ya medyo walay kabel atan ton akatna ed ulo nen greg. akeeng. “”UUUUUH ... anak na lasi kayon ugugaw” inbando nen greg

kibatiktik iray ugugaw. nanbabanggaan iray latay petrolyo panasol da. pati saray aaso so mandangol ira. naiamano na kakaabay da . tampol iran dimmagop. tinalike bkeban day greg ta abaluan dan sakeya asiplog na dagem. binarol day lubir na bak a, insan sinelselan day sangitoy lupot piyan agmanketket. wala ni akapasnok ya akulaw “ANAK NA LASI KAN ... ATAPIS KAN... LABOOS!” bigla ton binsigay bulawit. asasnit ya dengela dengel na sanka barioan katekep na ugaog. “ANGIIIIIII... UH! UH! UH!” naurasan metlay mata nen cely ... malinew lay pakanengeng to, sikatomet natan so . “ AYYY... AGIIII ... ANTOY GINAWA YO” inbando nen cely “BUBULANEN... ATAPIS ... LABOS NI” kuway sakey ya usisiro. makapasnok komoy cely balet, mankelkelat lalaingen ta anengneng toy greg ya akat ungir ya labos. akataker ed kawayan ya singa litson ya walay lupot ed sangi to. inasinggeran nen cely insan to dinampil so aping na kikinutan to. “OOOOOH” nanbabansag iray usisiro tan usisira. “ SEMPET KILA” kuanen cely on sige sempet kila ta ... itagey koy telon piyan naames nen cely si greg tan an to kasi gawaen to. magano... magano.... imis kayo met ditan kuya .... irong. and i agkayo unyuyurong.. mankilkiley si greg ed panakar to, iindaen toy ruksay kukuy maaron marikit ya ag to apukpukay mangeget lapud pasnok o gayagan agamuran ed bektan napnoy iliw.sinm amar irad garita nen salota maria ta tawayan day balobalon kapangakir ya bibingk an nilutod uring na bayawas ya pakulat. malaem ya binalikatkat ya malangwer ya n iyog tan wala ni kinewkew ya unan iknol na dumalagan bulik ya pinabaleg na mais ya ansakket. atan so iya-amot dan pagarboy bibingka. analiw met iray manas-asewe k ed betel ya kola 500. sikatoy pangi-uy-uyan day duaran sangan estron pegdat ya innimbento parad saray manaruan. inyurong dad taboritin aka-arap ed lamisaan ya gawad bimmaley amay nayariyan mon pateleken may pegley ya akaalsay daiset ya pananginay pandurunguan ya pising, s ira , baaw o anto kaman ya naluto. wala ni tugtug to no pateleken mo dependi no antoy inbilin mon tugtug mabetbet “ be good to yourself nen arnel pineda” o no walay nasusulukan mo et mangibilin kay samplura duga met latan siguron panpaesesan mo n mangan. no labay mo apatira ni bombo to. siyempre amay ankelanting ya nayarian ton ipelag so amagaan ya utoy mo. masamsamit iray linggisan da nen cely. masimsimpit so sopsop day kola amay agda ipalikas ya nakdaan larad petang na tiyagew. pati panangay bibingka kapirit laba t so aalaen da. agto naimano nen cely et naampatot lay mesa so aalwaran ton bila y na untumbok iran kalangweran. apasikmatan nen greg et diman so nagmawil ya ayu yang na mata to. sibersiber met iray manok ya manalagar na mintis ya subo ta tampol dan talikebke ban. singa samay palukso ed beneg na abong nen masiken ekong. kamamantaan naplag so singa kabaleg na bukel na mais ed pantalon nen greg. agigigiiiiii! kuanton akalugtot ... nantatabugis so amina kalasiyan to pati bibi ngka naplag ed dalin lan pan-aangalay manok. dugaruga manayan manalagar may lalo ng ya balbaleg ya rhode island. atarantay salota maria say abaluwan ton asabian

iray yegyeg. manpeyengpeyeng ya nasasayangan ton naibbong lamet iray iknol ton p apepesnakan. aaay! naimasmassay maria ta aliwan tuwan yegyeg manaya. “aay! pasensiya kila agko naibagan tuktuken dakayo ratay manok no agkayo mangiyapa g na grasiyan pandudunguan yo” inkuanen salota maria. angalay sanka-akop ya ilik i nsan tinawag iray mamanok tod kulungan. diman naimano nen greg ya akapalbog mana ya nen tinugkig na lalong so melag ton lalongit. masyadoy elek nen cely. asingge r labat so abong da kanyan diman lara timmuloy. nanpabalkot met lay cely na bibi ngka tan sapsaparilya parad saray agagi to. si greg lay nanawit ta uusaren ton taparal na pantalon ton nakneb na sirit. “agmo kapa-asingger tay bibingka umpan umbaleng” inkuanen cely. medyo apikon si greg pinirit toy eleng nen celin matundiris. amalangay aping to kalamor, singa samay dueg no bintulen moy lubir ton akadeyeng ed eleng to et manngehem tan manilol n i. kasabi dad abong tampol ya nanap si cely na pantalon o antikey ya pantalon piyan napesakan to tan naipaagew leleg ya atagey ni agew. malas amo nen greg ta angga poy naanap da agmet nayari panti nen cely ta melag anggan say bloomer, kanyan sa may tuwalyan balbaleg amay ibabaliw dad kanada no undayo ray pinoy. sikato lay p inantapis to. inala nen cely so batya. nababaingan met si greg kanyan anumbok ta sikato lay ma mbombay gripo. limer ed si greg natatakiling nen cely manayay lalongit kanyan wa la may imis ton singa monalisa... kayan inpapas tod pantalon so geget to ...uuhh mm ..uhmmm... uhmmm...ngrrrrrrrr. diyad ganat to atalsikay sabon so mata. agto makanengneng aabuten to may manggoy bomba ta orasan toy mata balet..... celyyyyyyy... aliiiiwaaaaatay agemgemmmmmmmmmm ... uhmmmmmmmmmmmm

kkkkrrrriiiiinngngng ..... kkkkrrrriiingggg ,,,,, ooops!!!! anto kakaaro. manasi gta kayo umpan aliway nagemgeman da. magano...magano... ebatan ko niyay telepono . ituloy tayo ya nagunuyan. tok.... tok .....tok walay mantutupak na dalakirik ed bintana nen cely balet say ugip to singa kesod wisconsin. lakeslakes toy balon danganan ton kapes katekep toy kugip ton “ gregggg ... pinabli mailiwak lad sika ... kawalan mo la” untan iray ula-ula nen cely nen marikit ni ya kaplesan ton unsasalumpapak so panangaro to. eeeet ... eeeeet .... so tanol na bintana. walay liman mangilulukas na bintana i nsan man-in-inut ya singa pusan mankakalitong na priton pinkan akasabit ed baski t. si cely balet , et singa mandidiliryod pegley na kugip ton “ greg agay lay baya g mo inaro... amagaan lay luwak ya manalagar ed sika”. “agii ... siopa ka” inkuanen cely “ hsssss ...agka maingal” kuay boses ya esaes. antis y a makasalita si cely apalkapan lay bibil toy malet ya angub. ipulisay to komon o itulak to balet medyo abayag lan agni amesmesan iray laman ton manpirpirawat na malet ya lakap. immunan apilat kamisita ton “sampluran akasabit”, timmumbok nauyos so pantalon ton say kuanen brooke shield “anggapoy amegley ed lebays tan siak” untan met ed si cely. saray liknaan ya agnayari ya eyag na kanonotan so mandaddaiset ya natutunaw ya singa kandilan didilaay manlangalab ya apoy. singala maamon uken milmila et aplos ya malaem. nagmawil lan tsokolati ya natutunaw ed dakulap mape kepeket anggad aterak so getman ag apukpukan.

naaksubi ray dingding tan kurtina ray sibek tan parok na aron apilit. bang mas u ntay agawa wala nin siyansiya may liknan ugsegba ya abeten toy petang na inpadun go. diyad pegley na pansibsibek to agto alimatan ya immalis la may lakin anamsam na bektan anggan kapigan agnapunas ed muling to. batik tan tampol nanames, inig or ton maong iray amina kalasian to pati bibil sinabon to. meremeren agla naugip . say mata to et singa pusan kantaw. kinaimbuasan pinasyar toray ayuyang daray istambay ta bibirbiren to no siopa man ya misteriyon laki. singa matay siber ya mananap na luksolukson lukton ed kagar anaan. angga poy abirbir ton mi-asinggeran ed aanapen to. inelet toy puniti to i nsan inketket toy pangal to, agton balot imme-ese-esel. sinamar toni majongan ba let kapot ni kanyan basugbasug ya immalis. nabet toy salota maria ya managlako na bibingka. lalakuan da balet agton balet i nimano. singa agto anengneng. mankelaw si maria, abaluan to asiplog na mauges ya dagem o atalikebkebay ispirito. daddaiset to nin nagtinan may manpapasuson aso. walay kekemkemen ton pasnok ya singa manliplipwas ya talyasin napnoy manluluwag ya masamit tan patupat. mankelaw balet akinet singa ungkukupas so pasnok ton agt o natatalusan. angga pod nonot ton didiladilaan toray bibil to ya walay nonot na pakailiw ed saman ya bektan napnoy kasalanan. agto alikas ya manterterter la ma nayay luwa to. tampol ton intuek so ulo to insan manakar lan unaalis nen alikas ton walay nange mgem na taklay to tan “ antoy problema agi, akinet ...” agto la naituloy so salita. “gregggg ... nanlapuan mo, abayag taka lan aalagaren”. ag-akasel si greg ta lakeslak es nen cely na malmalet singa sawan agni atambal so eras ton nanlapu la nen gawa t. ‘‘ kapigay insabim inaro’’ inkuanen cely “kalabian” kuanen greg. “ agiiiiiiiiii .... tay el-el ko” eyag nen greg. anto ... pereg kayoy daiset ta unlaak ya mangalay basi ta nauputan yay bangkero yo.ituloy tayo ya ed untumtumbok ya bektan apanoy aro. say maaro lawas. kuwatit agka makupit mikalabindua manonton dalan “uhuhuhuhu ... uhuhuhu! ... nana puring pautang yo kami pay kapalduan salop ya bel as ... ta agni nampawit si tatay ko” inkuanen tessie ya singa aterak so boses to. atenyeg so liknaan nen nana puring anengneng turay bimmibiler ya taklay nen tess ie. “agi anako antoy agawam akiusilan kad kakawayanan o binasigan kala met nen ina m ... kaskasiyan kayo met ya ugugaw maruksa tay ina yo” kuanen nana puring. “ pinekp ek daak nana ..huuuhh....ta agko labay so unlad diyan mi-utang ...huuuu... ta..t a... dakelay utang min agnababayaran” tarok lay terter na lua toyay ugaw. “ibagam ed si inam ta labay kon nakatungtung natan ... no ag-unnad diya ipapulis ko ed pan abuso to ed sika” kuanen nana puring. anempet so ugaw ya abalkot na takot balet anggapoy nagawaan to, no agto ibaga, l eweten da no ibaga to ... awey no antoy kasumpalan. “inanggggg...inangggg... naka yo kunod garita nen nana puring ta katungtungen dakayo nipaakar ed utang tayo” ag akasalita so inato ... limmad sukong ya singa akusbo so pagew... insan manterter met lay luwa to wala met ni atilak ya baing to. on masyado lay ir-irap dan sani na. no walay probleman unsabi si tessie so pangipapasan toy sakit na linawa to a liwan samay anakton laki ta uga-ugaw ni insan sakiten.

mabetbet so isaew dan mangan, masuwerti la no makapangan iran mamindua. si tesse i ayuyang toy pugaro ya sisimawen turay kabayawasan anggano sabong buburburen to insan to asinan. say agto naakan isempet tod si agi to. agni makaketket ya maon g kanyan ngalngalen to ni insan to ipakan. aliling day saninan billit. si ina to met ed milalabada, maminduad sakey simba met ya walay nalabada to... iyinum to ni arum ... panangilingwan siguro met na eras tan konsumisyon. si tatay to met ... say unor ya balita mantratraysikel ed san fernando, la union . wala met amoy kulasisi ton ilokana ya mapaspasnok kuno, kanyan singa tula inka indan so pamilya to. no maminsan wala met so naisusukib toya ipapawit to. agto m et ni naanakan may kulasisi ta telek lay kikinutan to. atay aminsan akasempet me t kalamor ... walay taruktaruk ton limaran kaban ya belas tan malaem met ya pina nbayar na utang da, balet sarayay manunur-unor iran bulan singa asikmat ... bemm etel ya amin. akumbinsi toy laman ton dili ya laen nen cora(ina nen tessie)si nana puring. mil a met laray anak to. pimmaway ira ed sakey ya al-alulong, anggapoy takayan... no simento nayarin tawagen ya bungalow(abung low)... aya sakey ya kuwarto ugipan.. . kusina...tan patagwab ya kawalan daray yurongan, lamesaan, dulang, anggapoy ko ryente... lamparaan ya pinespes ed ganusal ... larak so kuwandad manaoag... say kasilyas ... unnarad bangkag ya untungir... dimad silsilong na bayawas, anunas, piyas, tesa,guyabano. kawayan, lanuti, atis o diyad sanib na ponti. wala met so bintana ton apatira... say atep to bulong na niyog ya pinaor...dingding et bulon g na silag. aliber met na alar ya tagumbaw tan madri kakaw. wala met iray akasuk itsukit ya kamote, palya, talon, walay animeran sengeg na pontin lakatan, duaran kaimito, apatiran manbubungan niyog tan sakey ya piyas. manlapud mad puerta ang gad kapot na alar et adasigay halo blaks ta piyan agka unkutep ed pitek o natene b so salim. akaeba may bulirek ... untutumbok met si tessie... nanonotan to nen inbiyek ya t aon ya intulor dad klasi ton unaan ya grado... agay lay paga to nen saman agmaka reen so nonot to no antoy gawaen na maestra to ... no maruksa met ya singa ina t o. agay lay liket to nen akabatan ton maomaong so maestra to tan saray kaklasi . .. kanyan sikatoy numero uno ed klasi. natan walay paga ton ipapulis day ina o a nggapoy iluto rad sayan agew. manasingger irad garita nen nana puring... say pagew nen nana cora so manbagtog singa manbabayoy inlambong ya kahoy... meremere ... manrorosario ed nonot to. ar alem so pirawat ton ipulisay so mauges ed dalan da. “ tessie anako ebam payay agim ta piyan maaliwalas kon nakatungtung si nanam puring” singa maamon karnero inala toy agi ya biglan akumpil so bibil to lapu sigurod eras o lablabayen toy ina to. makakaimis si nana puring... dinerewan ton tampol si tony(agi nen tessie) na bis kotso ... tampol met ya pinankadwa nen tessie ta unmemesmes lay eras ed eges to nimani. mantitit si tony ta say walad nonot to et parad sikato labat ... agto ni naaral so mangiyapag na grasiya... agni asiplog na panangasi so malangwer to ni n kanonotan ... “ itdan moy atsim ... aliwan maong so bukatot” kuanen nana puring; s i nana cora balet “ duga latan makataway kay tsinelas”... singa narep ya lampara ... mareen si tony. “ atsi cora abayag lan labay takayon nakatungtung nipapaunong ed say utang yo tan naimanok nen kabuasan ya si tessie et naames na biler ... manakis kalamor ya miu utang na kapalduay salop ya belas. anta yo walad uley ya ag nepeg ya dapuan iray ugugaw ... no walay mandalem ed sikayo siguradon alaen day anakyo tan napriso k ini... laot la ta uni-inum kayo... natalusan koy kikipasen yo balet no say sakit na kanunutan tayo et ipapas tayo ed anak tayo .... singa tayo ayep ed satan” kuan en nana puring. “ benger tana ugaw agto mangikaskaso no katungtung ko ... telek ... kamamantaan as ikmat la ... agko la narumog ... no maminsan sakey agew ya anggapo... wadman ed

kakapinsan tod pugaro ... pulpulyanan toy agi to... palakar” kuanen nana cora. nan engneng moy lupa nen tessie singa to labay ya eyeyag so salitan “matilaaaaa.... ma tilaaaa.... ketketen ka komoy gelata” balet diyad takot ... akakuliseng labat ya b ebenbenan toy agi ton akalmo lay biskeg ton mandapoypoy ed dabok... biskotso lab at tan ha... no priton iknol siguro mi-usilan lay tony. kamamantaan intagar nen nana puring si nana cora dimad beneg. abayag iran nantun gtung no arum narengel moy agmankatalusan ya besngawan. balet diyad sampot nanpa knaan ira. “tessie anak galad diya” nilakap nen nana cora si tessie insan akaakis na telek. man akis met lay tessie tan mansibsibek. “ anako diya kanin manayan ed kindi nana puri ng mo piyan natulungan moak ya pabalegen yay agim... no makaka-iliw ka nayari ka n unsempet” ... “ agko labay....agko labayyyy” masyadoy pangukuyung dad sikato. diyad kasamputan atilak si tessie . inmalis si ina ton walay awit-awit ton balko t sakey lad man so sakey salop ya belas ... gaygayugoy toy tony ta agto labay so umsempet labay toy mila ed si atsi to. si nana puring walaray anak to balet wala rad manila ya manaral kanyan bukbukor dalan sana-asawa ed abong. marakep no wadman si tessie ta naibaan turan man-asik aso na garita tan manlinis na abong. aliwan tanton ambelat so trabaho ta dekorye nte so usar dad abong. say mairap labat siguro et manames na aso ta magantil may aso ra. sakey ni wala lay mansulong na aramay kawes ya abalegan na anakda. maon g met ya mandait si nana puring kanyan daiset labat ya tabas dugaruga lad si tes sie. anggaman untan agto nakakaiba may agi to malikeliket so bilay to... agto la unsa saew ed panangan ... no maminsan walay malaem ya panangan ibaki ran mangitulor n a baaw tan pising para ed si ina tan agi to. medyo abawasan met lay kakainum nen ina to. saray bulong na panaon maples ya naikupin manmamarikit lay tessie natan, inturin g da met lan anak. asumpal met laray anak nen nana puring walara ed amerika kany an sikato lay anak da, in-gawaan dalay kasulatan ya inampon da. uso met ni so ut angan... on wala ni ray matiwer .... aliwan satan labat wala ray matila say kuan da akabayar lara anggan andi. wala niray mamasnok no agmo ra pautangen ... singa nira ari ya mangibaga. baleg la natan so tindaan da ... groseria la. ipapanta nen nana puring ya suwert i toy tessie kanyan say ngaran na groserya da et purtess groserya, ngaran nen na na puring tan tessie. wala lay libro natan na utang ya ginawa nen tessie tan pro misa no kapigan ka makabayar, anggad agka makabayar agka makautang. wala met so limita na nautang mo ... nagmawil ya singa bangko. anempet met lay ama nen tessie pinabayes nen nana puring na isaliw toy traysikel ya duara insan to pepelagpelagan to ya sinimba. timmunda met lan manlalabada si nana cora. say ligliwa to et saray tanaman ton pisipising ed kaliberliber na ab ong da. wala met lay hasag dan coleman, aliwa lan lamparan niyog. kusinelya met lay lutuan da ya regalo na sakey ya anak nen nana puring nen anempet ya nanlapu ed new yok. akaawat met na balikbayan ya kahon ya kawes na ugugaw ya nanlapud sa may anak nen nana puring ya walad texas. no tepetan yoray anak nen nana puring... manelek ira...say ebat da ...”agdaka laba y no anggapoy utang mo ... singa kami aripen na bangko ... sikatoya labat so itr atrabahuan ... UTANG”

agyo ra duruksaen iray anakyo ta umbaleg met iran maruksa... sikayo ra so salmin g dad bilay da. antuey kabaleyan utang kilabat balet manbayar kayo... no andi us

ilan kayoy kolector .... say IRS... iguyor day amina ganaganam ... no say agi yo tepet mo no kerew o utang piyan malinew. sigi sirin kabaleyan ... mananos kila bat ta unsabin siyansiya so suwere yo. manaruan kayo .... no unkerew kayo lamlam ang na perdona agyola komon ginawa anto. say Diyos manuna lawas, salamat alingwanan ko pinabli mikadua manonton dalan “uhmmmmp....ttssuupp ... kawalan to may kuwartom diya” kuankon inkindat. “alagar ka ta isilew koy.... uhmmmm” agtola asumpal ta tinekmelay sawa so lawis to, insan talik ebkeban ... kamamantaan aliknak ya walaak ed dalem ya aalunusey serena ... ngaln gali napaksot so anges ko... nen “toktok... toktok ... bebeee...gala ta ibaan moak anako ta asingger laran unsabi r amay kakapinsan mo” kuanen auntie cely. abalikwas si bebe ... impulisay toak insan inanap toy sagaysay ta uksuyen toray buek ton singa ubong na sarakok. kalelegta an ya mansasagaysay et mamasihen koy takeb to ya immaawet. immarap insan akipuli ketketan ... intulak toak ... “magano... magano... ugip kala ta tulungan koy maman g.... ttssuupp” abalang so pakaka-ugip ko asalatay agmakareen ya likna... indukol ko naangub koy ayamuom to ed ules ... nilakes koy malet so danganan ... singaak binalkot na am petapetang ya aro insanak naibasileng ed suyok na lirep. “ bebe aliwan say pibabalik ed sika anako ... manalwar ka... ta say laki et talaga n laki anako” akaimis labat si bebe”... “ si mamang lamet singa agnanmarmarikit”.... “oooy ! walay kaibak ya naynay nen umpasyar kami nen dadim”. nanari so kareenan nilakap nen auntie cely si bebe “walay ilalok ed sika anako” singa abeka so karuman nen auntie cely alikna to lamet so petang na kalangweran. “ on kuwanto walay kaiba mi ya umpasyar ... si beth ya kapinsan ko so kaiba mi ya unlad bunuan nen saman” “ betang... alingwanan ko manayay analiw na kokakola tan yelo ... manaliw ka met l ay hopia tan puto” kuanen auntie. anta nen betang ya anggapoy nasaliw ya puto tan hopia ed bunuan kanyan unlad torres bugallon. pigaran oras taney... makapesnak l ay nganak insan makapawil. anggapoy ese-esel nen betang ta lalangisan nen ... “gregg ... pinabli labay koy manlangoylangoy... amay kuan mon bangatan moak ya unl angoy” kuanen auntie. aliwana nin uso nen saman so bikini... mankamisita ka tan wa lay antikey ya pantalon nayari o bloomer... pati bra ... matalag ni man-uusar. d iyad saraman ya panaon talagan sapitsapit ni auntie ya anggad natan sweet 37...u mpultak so serbesa no nadapigas to ... saray babalulaki et mabetbet iran maka-ak mon na apangat no unlalabas si auntie. singa unne-nengneng ed salming ya mandaddaiset ya umpapawil iray bektan akatenye g na kamunduan nen auntie cely... mabetbet ton ikupit so bibil ton ... ikirem to ni mata ton.. makasigam ta singa memesmesay anges ton ....”unggh.... greggg ... umpan nalenerak medyo aralem lad diya” lapur takot o anto kaman ya akakalawit na liknaan ....nalmo toy laman ton akapalkap ed pagew nen greg. “ agigi... katawan kon Diyos” kuantod ka siksikaan to nen singa alemay iray pueg to lapud betel na danum o petang na laka p... singa tunawen toray dasal na kareenan. singa akakulagtit ya pantat katekep toy karot ya magingintil ...”bastos... karapas” diyad inlugtot to agto naimanun say kamisita to et naunor ed idadapo... asabit e d takeb ... natan akaparungtal iray sanagin tapaya na bilay ya pirarawat daray m atudyon mata ya anggan kakirem et naimatunan dan umpayawar. tinamtampol nen greg ya nilakap... narep so pasnok nen auntie ... asaltay amo tan peles na parok na pagew ya akilala ed agos na daluyon ya untatapik ed tambib...abagutay sabit so p agew binmusel so aron makalingwan na amina ganagana... nen alikas toray gamet ya unkukurong ed ulpo to biglan ......”agigigiii” kuanen greg, dimpakan day iknol ton ngalngali makapesnak. anggaman untan duma lay imano nen auntie singala talabad pantal .... agnasukit . ... naynay ya akasabit ed diking nen greg ... nen unsabi betang abaluan tula ya abetag lay bangad manaoag tan emmepas lay reynad trono ta insalat tod aro... ngo rongoro si betang ya limmad silong na niyog ... bitbit toray sinaliw... ta agdaanggan tinulungan ....pati eras alingwanan da. diyad buwisit nen betang impapas tola ed puto tan hopia ... manmugmugkal so aping to ... maka-atot-atot lapud ini num ton kokakola....siguro ampetang so loobloob to ... manasewek kanyan atot so

labas to. diyad labin mareen ed manunur-unor iran agew singa pusan agmakakisen si auntie c ely... nagogoligol so nonot ton agto kaibay greg. mabetbet so akar tod kendi betang piy an walay baraan. sakey ya labin limmaray ateng tan agagi nen betang ed inateyan ... akabatan nen greg. say ginawa nen auntie cely inyamot to may koldon na radyo insan to imbaki si betang ya alaen toy sakeya koldon ed abong da, sakeya kilome tro met man akaren mo ni... insan si betang malabay ya miistoryaan. agni akaepas si betang akapuliketket lay greg .... “umpan lolokuen moak labat ... isambam ed tawen tan dalin ya agmoak ikakaindan”... “ on tawen tan dalin tan arum ni ya” nakurkuramil lay greg. asalaran day swits na silew .... narep ... atalukbungan iray bilunget....”ungnghhh ... alelegggggg... ugngngh” narengel iray kalasukos tan tanol na kawes ya umbabasileng ed dingding ... “ gregggggggg.... pangasimmmmm.... ugngngh... aaaahhhh...” “ugngngnhhhhhh!!!!” “ mamang!!!! .... maang ... antoyyyyy nagagawa” atarantay bebe “ anggapo iyalaan moak pay danum... apaetak labat” kuanen auntie ....” abaluan kuno .. . unsusulag kayo .... aaaay tinaktakot yoak” diyad nonot nen auntie so liket tan g ayaga dosas na abekan iliw ed akalukip iran bekta na aruan katekep toy liket na laman. “ bebe asikasum iraya ta manamesak ni ta angub kawaliak la ... kababaing no unsabi ray kakapinsan mo” .... hmmmmm nanapuran simmegep si auntie talos toy banyo.... benben toy buek .... inpatundir is toy pagew to ... inaplos toy puson to ... wala lay napirit ya taban daiset... intagey toy ulpo to nakaukulan to lay eksersais .... alinggis toy kilikili to n akaukulan lay blid... ami-amin punakpunak ni... heee kuanto. binukay toy klosit nalmo toy kolor na buek pati blid, nail polish, lipstick, nail cutter, cuticle r emover, acetone.... yeeee akatarya lay amin. wala ni tareren ton manames, binayagan toy igor tan tineneb toray liknan unkekew kew ed dalem... say imis toy anggad layag kasumpal ton amasahi ampetang ya danum . medyo makusnaw ya morena lay buek to nen limmabas. angalay olive of olay lotio n sikatoy immasahi tod amina laman to. .. insan in blow dry toy buek to... ginaw a to met lay kuko to. anonotan to may simbangan ya abayag lan akapireg... sinals ali to gintinan sakey ya sali labat .... nanparungtal so 60 libras... telek tele k agto naitepel ya igatin toy duran sali to ... inekal ton amina kawes to ta piy an aliwan tanton ambelat ... inkirem tom in-innot ya timmuon ... manateet so sim bangan singa wala manungik ya belek no ungalaw... nen anengneng toy simbangan ya 140 libras ... “matila ka... matila ka” so naibesngaw to. diyad tagey ya limaran piye tan limaran pulgada ... balibali nitan anto... nakaukolan balet ya anggapoy meriyenda, ayskrim, halo-halo, adobo, putsiro, igado, k arikari .... uhmmmmm... uneyas kasi auntie no gawaen totan... pinirit toy tapi t o ... malamalaman la... ginemgeman toy lawis to lamet... matabuyak... no panggan akan ... maimpilya. nila toy sipi na kawes to nen saman ... nanpili na ikawes to .... singa pungol so asimsimbon ya kawes ... nayarin kimmusen so kawes o limmeba g so laman lapud atalem na danum ... agto la naisulong iramay kapri to kalamor.. . aramay momo so nayari ni ....balet singa manlulupan balay bayan. limmesad kalakal ton unlalangwer ...( no niyog amay kakayuren) ya man-eks-sersai s kuno, pising labat so kanen, danum labat so inumen to tan ikuno tod samay kaan akan ton dayatisian no antoy makapasiksin panangan. nambabangil ya anonotan to . .. pati labatiba, laypo saksiyon tan jenny craig diet. diyad kanonot aplastadon akalirep ... singa akatirakyang ya patang ya lakseb. kamamantaan sakey ya kolor dapol ya uleged abong so abalikwat lapud agulo so ubo ng tod sipi ... dati akabalaybay ed saray kawes ya manalagar na otot ya abalang ... masarag lan abasto ed sakey simba. asingub toy balingit tan petang ... matan tan ya mankiwelkiwel tan diladila ed dagem singa tatawayan toy siplog... insurob toy ulo tod akabunton iran kawes. pimmaway manendereng so ulo to igagawat tod k atri ... asingsingger la ta walad tapew na bunton. “ gregg... laseg kan nakiki-ak ditan .... greggg... anakna ambetebetel so limam .. .. gregggg...hehehehehehe... talagan anggan kapigan... karapas kan talaga ... un gghhh ....unggh” .... “ greggg ... lakad tagey... atan.... atatataatan” nen biglan

“aaaaagigiiiiiii.... ulegggggg” boggggg..... blagggggggggg... batik si auntie ... ti keltikle toy uleg... agto antan labos lakseb iran ... batikabatik ... limmepsag. “manggggg...” ataranta met lay bebe ta antakot toy uleg... agto antay gawaen to no s alukbungan toy kurtina o itdan toy kutsilyo. diyad gulo abaliwat si elly. akabat ik lad paway si auntie ... imbasileng toy uleg... timmumbok si elly tan bebe ed labas ... ambilbilunget kanyan. “mang....mang... kawalan yo” tawag nen bebe... mangiwgiw si auntie... agto naantaan no panon akasabid paway tan manugaog nen naantaan ton. “agiiiiiii.... abalang so pistakoooo.... huhuhuhuuhuu.... bastos kan talaga anggan kapigan...pati kugip” abalkot na kurtina si auntie kukuyungen da. kaskassiyan met si greg amina nagawad si auntie kaslanan to...hmmmmm... tuwa kas i. anto kabaleyan no naugip kayo sigurado yon walay kawes yo ta no bilang oras y a unalis kayon anggapod oras et agda naimatunay iya-amot yo. maong labat no angg apoy silew... balet say karapasey.... hehehehehehe... manaruan kayo, say Diyos m anuna lawas kuwatit agka makupit mikalabinsakey manonton dalan “ bingggggggoooooo...bingggooooooooo” eyag nen itiw, nantatabugis so pinabutan mais pati inumen ya kokakola naibung, manluglugtot ya mansayawsayaw. “ ooy pulon anto m ay sampot ya numeron pimmaway ... 16 awa” tepet nen inyong. inpanengneng nen itiw so bingo card to... talagan analon talaga....pakuros ya bingo masayadoy parayew daray kakakaiba to . walalay isaliw day bagisen tan puto ed tindaan nen nana dur ang dimad gilig na plasa silong na akasia, asingger na tanki danum. intagar nen itiw ira di inyong, pulon, andoy, atong, jocey, kay, pearly, atsi pa s tan si bulirek. kasabirad kindi nana durang... naangub mo lay alingasew na bal on luton bagisen tan puton gawad bakor... amay amputiputin no tapiken mo et medy o ungiwgiw ni ... no makapoy lay matam nabaluan mon tikoy. “nana dura amay bagisen ko aruman yoy sili ... terak yo lad tan” inkuanen pulon. mag si-alig ira. sansakey iray yaong ya inpatapew ed plato ya walay duaran gerger ya puto tan sansakey ya bason pepsi. si inyong balet say labay to pinapaitan tan p ansit... untan met ed si bulirek... alig-aligen toy kuya to. walay kalokowan nen pulon nanpatelab na makmaksik... masyadoy garakgakan da. si atong balet aliwan sanay ed sili kanyan manngisngisiw tan akikerew na puriko ya iyan tod dila to. si jocey, kay tan si atsi pearly no unsubo ra singa bibil na b angus ya unkikitkit... kasumpal to punas na napkin... makalkalna singa manpapasu yot ya genggeng ed bilunget... wala ni imis-imis to. saray lalaki balet singa al imbusabos ya unsusupsup na sabaw... maingal ni. agmakareen so mata nen itiw mabetbet ya untatakiling ed silong na lamisaan.... i nsan to eyesaes ed si pulon... manelekan ira... nasisikig lalaingen si jocey ta akashort-short. kamamantaan. “agigigiiiiiii...” kinarot nen atsi pearly so layag nen itiw “ deen ka itiw nayuyugyug so lamisaan, agko lalaengen naerel so laman toyay bagisen” kuanen pearly. “ gungunam... beeee...” kuanen jocey . si kay balet migagalaw ed si bulirek...agto naupot so kanen nen bulirek kanyan inter to la ed si atsi p as. akikerew met na supot si atsi pas ta pamalkot tod samay pansit... umpano wal ay naerasan. makakaliket si itiw ta binayaran nen atsi pas so kapaldua piyan wala ni kunoy ib ayar dan unlugan ed ruweda. si itiw, atong, tan si pulon angala niray sansansake y ya yaong ya bagisen. saray bibii agdala labay ta umpan ipaway dala labat no na kalog irad ruweda. akipila ran amin ed ruweda... nibana met ya wadman si pangamaen min tony... angi derew na limaran tikit kanyan say sinaliw nen atsi pas ya tikit et sakey para ed siak ... akalibri laray bibii. si bulirek labay toy mila ed si atsi pas tan si atsi pearly. si itiw kaiba toy kay, si pulon, andoy tan si atong sankakaiba, so jocey kaibak. no amay manpatagey ay balibali balet amay manpalusor .... aaaay agi singa naukso t so aangesan mo tan say pait mo singa labay toy unsiyan... nen amay manunaan ya telek ... singaak mibabalsakan ed samay balatyang ya akatapew ed ulpok... tan a kakiremak ni tano imulagat ko nasiplog na dagem makaakis-akisak kalamor... nen a may manbaybayag la singa asanayak la ...naibesngaw koni. “ maseksekder latay salim ed kakaprino” inkuan kod si jocey, akaimis ya kinarot tuak

ed diking. naka-ukulan no mitungtung ka iyasingger mod layag to ta maungol may ruweda ... makalarakar... singa nababagbag. no maminsan unla may pagak ya napakt ak insan singa dalig ya mantulintulin..... eeeeeeehhh! singa nakal ed nonot ko nen mitutungtungak akamesmes manaya may limak ed ulpo to agtoak met kinarot ... balet singaak akoryente nen minuldagatan toak. “ aay!pasen ya kala... “ mansibangot. diyad toktok mi balet maneyag si kay... mandepadepa ni singa samay taytanik... u nsisibang ya agila... mankarag ni... pati si itiw mandepadepa met ya ibabando to y kangaranan na nanenengneng to. aramay taluran bubulog so mantutupak iray ukis na mani. si atsi pas agla amo una-anges mikakasi siguron nasumpal la komon, sag paminsan kakaweyan ko piyan naitday ligliwa ta singa atalod giranggirang(kulogku log). si bulirek ambabangil ya ituturo to medyo ambilunget la umpaway laray sile silew... tan wala ray seselselan dan kuwitis, bawang, labintador. wala niray ban da ya mantutugtug ed plasa. nen amay kaepas mi singa say dalin ed unyuyugyog... singa alemay so puweg ko ... insalar koni daiset ed padir baraan koy naksawan. siguro aliwan siak labat ta a ramay arum wala ginames ya ulnos na bayawas ya aanguben da. di paypay niramay ar um. wala met so atakiling kon mandulok o man-utyak. wala may kabat min manpapa-halohalo si atsi beth, walay langka, sago, agayep, ma langwer ya niyog tan ayskrim. nen alikas kon naksawan lan mankukuskus na yelo si atsi beth... inyesaes kon tulungan ko insan aruman toy ayskrim may halohalok. “ t alagan sikan ugawan ... pati siak aatitan mo” inkuan to ... balet inderew tod siak may panagkuskus. nagmawil lalaengen ya magsikuskus na yelo. si atsi pearly so s eksi ya mankuskus ... unsasayaw ni babansagan to my tugtug ya “celebration”... wala ni pagiling-giling to ... elekan kamin elekan .... magsisayaw met lad satan.... malikeliket kamin amin pati si atsi beth. maingal lay peria ... makapakapal laray totoo... diyad arap na munisipiyo wala m ay andukerukey ya tolda diyad silong to so nanduraman galaw. walay bingo, wala m ay walad pegley et nan-aabay ya botelyay pepsi ... say gawaen mo manaliw kay tib ukel ya singa singsing sikatomay isiyut mod tenger na botilya... makala kay prim meyum ya monyika, manpili ka ... walay bakes, barbi, patang, bear, uleg, manok, bakukul. wala met may animeran nantutuunan ya kiyew korti botilyay pepsi talura ed lepsag , duarad pegley tan sakey ed toktok. itdan dakay taluran bola... say gawaen mo t upaken mo... no apatumbam ya amin walay primmyum .... monyika lalamet ya gawad t sina. say nilaan mi amay walay adasig ya lupay bibii ya say bibil da et akasangi... sa y gawaen mo pusitsitan mo may sangi da na danum ... say nagawa umpaway may lobo ed toktok ... mas dakel ya danum so naiyan mod sangi mas unbaleg may lobo anggad umbetag. no siyopa so akapabetag ya immuna sikatoy analo... on walay primmyo. “isaaaa.... duaaaa... talooooo.....gooooo” kuanto may maganganan marikita ya tagasin gil ... kon todo togtog “walk like egyptian”. kapirit nen pulon pimmugsit insan sing a apilkon sirit agmakatundas .... walay immeyag na ...”viagraaa....hehehehehehe” kan yan say ginawa to pinusitsitan toy atong. si andoy balet aliway nakna to amay bi in manpapataya... akakulkulagtit ya batik ed beneg... apagewan agi ... singa la “w et t-shirt contest” ... mabakabakat lay ganagana to. si itiw dugaruga may pusitsit ed sangi to may bii balet anggapoy umpapaway ya lobo kanyan .... limmoob insan to pinangkulan ... aman pimmaway so lobo... asagur amo kanyan ag umpaway. kamama ntaan “pook!....yaaaaaaay!” aka-eyag-eyag na baklayan si jocey.....” analuwak!!!.... analuwa k!!!... analuwak!!!” panpipilien da monyikan bakokol o sakey garapon ya kendi pini li toy bakokol singa kabaleg na danganan... balibali ed panaoy mamauran... aaay nanengneng moy liket na too no manalo unkirlap so mataran singa walalad gloria.. . wala ray maka-akis, walay maneyag... manlugtolugtot ... walay lakapen dakay ma lmalet...wala met may nalupoy ya labay toy uninum na danum. marakel ed sarayan bekta et nagagawa diyad agew na pista ya angga man iner so ka walan tayo no maminsan unsibang ed kanonotan et makatunda tayoy daiset insan itd an tayo na pankanawnawan umpawil iray alibangan laran liga lapur karakel na aasi kasuen tayon mangipupuger... antak wala ra met so akasukib ya apalabas ya amamay

oy nonot yo ya nayarin iyapag ed saray maaron matan mangiter na bilay. pasyensiya kilan kabaleyan ko ta narelak na trangkaso; sikatoya so sakit ed buki g. say irap to pawilpawil. no walaak ed manaoag siguro binalkesan dak lay ulnos na dangla tan inames dak lay banaba, subusob, palatang na silag, urigano, tangka y na punti tan usang. umpano labatiba ni piyan unepas so petang et ag- unsulag.. .hehehehehehehe. sinalik so agnampatambal no nayarian kon labanan... simmakit la laengen so pagew kod ukok...yaaay...imminumak labat na dakel ya tabol na larangh ita tan dakel ya painawa.... hey!!! agyo gagawen ya .... umpano ikapot toy mumuk atan yo... kaskasian met iray mailalo lawas ed sikayo. misasalamatak ed Diyos ya Katawan ta maksil lamet so laman akagalawak lay golf, mangalawak lamet no sabad o, manaruan kayo... say Diyos manuna lawas. “aaay .... parad siyak ya.... uhmmm ambalbalingit .... isa ....dua ... talo .... l abindua.... wala ni kahoy .... tsokolati .... salamat” ngalngali nalupoy iray pueg nen bebe, naaninag moy mata ton atalikepkepay liket kalaktip toy manparparuk ya pagew. agto napukpukan iray taklay ton inkawewet tod tenten nen elly “uhmmmm ... ttssuupp... salamat .... untan pa komon agka makaling wan” insalar to tan inkulandit ton intagey toy sakeya sali to ya ituturo na atagey a mukor(high heels) so sagur. pakep ya anggapoy singaw... mankirlap iray ikaw to n tibukel ya amputin nanlaktipan ya balitok ya kampis na bennek. say malangwer nin sinag na agew so angiter na sinag na mata ton makuyep ya singa angipayawar na panangaron manandu. saray luway liga manin-inut ya unagos ya ant is ya naburbur tinelmeray tangan nen elly ... salamat kuanton imbibil...inyepas toy sakey ya lima to insanto inpauyas so tamuro to ed kawanan ya mata to akataru k so matanino(eye shadow). akaimis iray masamsamit tan misteryoso ya sikala-laba t so makatalos...insan insalar toy ulo to ed pagew nen elly... saray esaes so na nari ed luyag tan sanpaminsan ya ... korotokooooo... korotokooo daray malapati. aplos-aplos nen elly so buek ton anggad lawis ya walay akagulgulis( highlights) ya singa buek na mais. nadadaplis daray gametgameto so pinpinon baog na beneg to n say kapaldua ag-akagamor na lakap na abel. no mandiskansoy lima to et naibesng aw toy ...mmmm...mmmm. say kawes to agmasiblet ed saray matan maparayew. akapalday amputi ... sakeya da kulap labat so sulok piyan nadaplis na matan masibeg so aping na sanagin bulan. say tagey to pinpinon rosas ya abel singa samay iket ya pansayot na similyan ban gus... anggad ngalungaluan... anggapoy kuwelyo... diyad pagew so walay duaran do sas ya amputi ... dugarugan salampitawen turay matudyon matan akapalkap ed malae la-uhmmmm ya timmubod pagew . si elly akapantaloy 32x32 buek na karnero ya andek et tan polon ambalanga, sapatos andeket tan balon puklis. “iyan ko manayad plurera(flower base) piyan untayak so balingito tan mabayag ya na lenes; amay tsokolati diyad abong na betel; loob kanin magano ... decaf may kapi m anto ... agmula eekalen tay sapatos mo”... kaloob nen elly ... “uhmmm ... agtaka n alakap ya maong niman ta ... umpan walay makanengneng kababaing...uhmmmmmm..aaah” “uh... hmmm... uh ...hmmmm” “ oh! auntie cely... masantos ya kabusan ed sikayo... kumu sta la” “ maong labat... unlaak ed paway ta manpanisak insan salugen ko ramay tanama n ko piyan masalumpapak ... manbubunga met laray talon , kamatis tan apayas... a ay maong labat yan pakalinglingwanay kesaw ... sigi anak taynanan takinid tad .. . bebe ... bebe ... iyalaan moy kapi tan patopat si elly”... “ ipapapetang kola ma” wa la ni pausil nen auntie cely “ kumusta laramay agagim ...” “ maong met auntie..” ginerger nen lyn so patupat, animeran parti ... inyan tod plato ya walay platito ed pegley ya walay karga ton ripinado tan melanting ya kap ya walay gatas na ba ka. akayurong lay elly, kaarap toy dosas ya walad plurera ... inapag –apag nen beb e so rosas, ginawa ton apatira, sakey ed kusina, sakey ed sala, sakey ed dukulan to tan sakey ed banyo ... nitan lay beben ampatut toy plato tan gemgem toy kapi . wala ni angub insan to ingaton so plato tan kapi. amawil ed kusina ta angala n

a para ed sikato. pinatogtog toy estirio ... insan aki-abay... akisalar .... kap aray seban ponti... susubuan nen elly... singa uken ya mandidilakot na patopat. kamamantaan indukol tolay ulo tod ulpo nen elly...pupuyok-puyoken toy eges to. “hehehehehehe ... nakikiyak ditan” inkarot toy marinrintek “ agiii...apilat amoy baog kod saman” “no gawaen mo nitan ketketen taka ... biiiii “ mandialat si bebe, inanguban dan tampol... “uhmmm..hehehemmmm” agto manaya makakarot no mi-aanguban. .. balet ma nguramot. ”diya kala mangugto ta walay iluluto nen mamang ya lauya karuman to nin ilalambong , anlemelemek la.... wala met so patatas, repulyo tan samay laman nayari mangibi ig ta gawaen ya kari-kari antak labalabay mo man ... atan no walay laen mo” “ sigi... gala ta manaliw tay isabong ed karikari ” “ alagar ka ta mansalatak ni” kapawa y to akapantalon tan kamisitan dapul, telektelek... imis-imis ...” bagay ed sikata n ta andurukey so salim ... alam lay sapatos mo ta unalis tala ...” wala ni palugl ugtot ton limmad kuwarto to. “maaaa ... unla kamid tindaan manaliw na pising” “ magano kayo labat ta asingger lay u gto ... tepet yoy junior no labay toy mila ta karuman manpapasaliw na bulpin tan papil” ebat nen auntie cely. aanapen day junior balet limma amon nantiwengtiweng o migagalaw na nintendo... no alagaren da umpan agda nasambot so panluto nen aun tie cely kanyan nanpaknaan dalan isaliwan. limmugan irad traysikel, pasikat...wala ni isterio to, talura so makayurong bale t akitungtung si elly ya agla manudukduk na pasahero piyan maples so isabi da ed baley. makaatot-atot dimad patakdangan, andukedukey nimet... atelek irad ungol. progreso lay tindaan natan ... anggapo laramay lingaling... wala rad sirum angg an tiagew o uran marakep nin siyansiyay lakuan. wala ray ugugaw ya misalsalukoy awiten da kunoy bayong mo tan itdan moray isaliw day halohalo. dakel ya nasaliw ya pisipising wala ni malangwer ya niyog ya amay kakayuren kasumpal mon inumey t abol to belangen da insan itdan da kay kutsara. karkar moy kutsara .... ay manan am ya magatan... uhmmmmm... sakey ni....halohalo ya walay langka, niyog, bukel n a agayep, sago tan ayskrim... magano kan unkaranting ed sayan suyok na mundo “bebe ... akinet wadya tad lakuay sira... abaluan kuno pising so saliwan ta ... ni tan si panginaen kon koring ya managlakoy sira” ... agto napukpukan so balikas to no nanengneng tuwak tan ya panginaen ko... nanonotan to kunoy laki to ta kaparpa rak kuno. “ellyyyyy.... kapigay insabim anako .... antoy labay mo alalo ... alama...bangus.. . ayay alalo walay epas ton limay piso” analiw kami taloran kilon alalo, amina ala ma tan waloran bangus. anggano ibaga ton walay epas to bayaran konin siyansiya n a susto piyan makakaliket met. kapangiderew nen tiyak inawat na sakeya ugaw ya m isasalukoy... “siak la kuya so mangawit” kuanton pakaskasi... “sigi ... sirin” inkuan ko . balibali manaya no walay kaibam ya mansaliw ya peketpeket ed lawis mo singa un sasaboy dalam ... mabetbet lay sigi ... alingwanan kulay untawal... agmuni nalil ikas ya dakel lay asaliw mo ta wala ray tagabitbit ... andi agda ibatik ta kabat dak...kakanayon kuni ratay arum. “ bebe anto ni alingwanan ta .... aah... amay bulpin tan papil” pinirit koy eleng to insan tinepet ko no antoy labay to... singa ngongo ya say kuanto “angiii... yabay ngoy ... muto, ngundandit, ngan ngikoy” hehehehehehehehehe... manbalbalangay apin g to... ttssuupp ...mankulkulirep kalamor... ngalngali la unterter iray linget t o...akaimis na makulkulnet. pinusan koy muling to ... mankindat agi. kasumpal min nansaliw, anawag na traysikel may kaiba min ugaw, dinerewan ko met lay malaem ya no nanengneng to ak lamet mipuligesgesan ya sikatoy manbitbit na s aliwen ko... suki so tawag mi... aliwan satan labat ... asikaso to ka. marakep s o kakasempet ta palusor agnairapan so makina. marikit ni drayber... mapmaples ya

manpabatik... mansassyok, agni manpriprino... siyak lalaingey manpriprino tan a mpuspusisaw iray gamet nen bebe ed kamemesmes tod limak ... no wala siguroy sina liw min mangga unsiyan may bukel ... nalolo. aka-angesak na daiset nen limmoob k amid kabatuan ...agto makapanpabatik na maples ta unbungkatot o nabogbog so timo l to. saray ugugaw met ed satan manusilan ira ... kuya elly laran kuya elly unta n met ya ibabando ray atsi ran bebe... atsiii bebeeee... kaepas nen bebe bubunugan tora laramay ugugaw na kendi, puto, kundandit tan prut as... magsibitbit na supot ya iyakar dad loob. dugaruga so insabi mi... manluluw ag lay kaldo, abelang lay repulyo tan patatas para ed lauya ... apano lay abong. .. dakel so dimmagop ya kakanayon. isublay so lutoy karikari. diyad nengneng ko walani natilak a pandeman anggad niluto. .. wala ni pulutan... on... wala laray aka-dungod demonyo ya susukatey gurabis. tinawag toak nen bebe itdan kura kunoy kaldo iramay maninuman tan pulutan da. tampulak met ya anumpal ... “atan maong kay o met manayan manangkaili” kuanton inlurey. saray bisita miran mamarikit so aangub-anguben daramay rosas, sakey ed sikara so akikerew na sakey, inkuan ton manpalukak na pagew, iliing to kuno ray panangaro n inkaindan, sepsepen toy ermen, saltan toy ligan manandu ... no nalenes kunoy ros as ed dakulap mo et walay yubuyub so pagew mo. labay to nin basaen so kapalaran ko balet agko inkaskaso ta kaplesay panagluto...agaman untan inyesaes kon diyad maminsan nayarin basaen toy maletey kon kapalaran tan tinapik koy takeb to ... a kaimis, ya walay anengneng ton labalabay ton iyapag ed telek kon layag. nattag so linak nen ... “ galila mangan tila “ imbando nen auntie cely, napnoy kalas akas na kubirtos so sanka-abungan katekep toy garakgak tan esaes na uges ya mant atawag na grasiyan man-al-alingasew ed kaldero tan sayap. pati siyak man-il-ilol ak lan nakaplas na supas so teek kon asingger lan naakgaan... tambalen kolad akm on tan sigam ya mareen... insan ko ilinggas ed kinen bebe... napaer ya amina lil iknaen. alay liket kon naiimatunan iray totoon marmarlang so mataran naabet na s amit na alingasew na masamit ya panangan... aay! no untan so estadoy awawey da e t anggan siak ya naynay so taya. “ánako mangala kalay platum ... tawayan mo may lutuk ya lauya o amay pinapaitan ya i loko” inkuan nen auntie cely. angalaak na yaong insan ko kinargaay pinapaitan... a ay! mananam ya talaga dugarugay paito ... tinerak koy sili ... asuten toy pureg o paksiyaten toy panateng mo ... kon todoy sibok ed dagem ... insan mo patumbuka y ambetebetel ya danum o no sikayo atsi/kuya amay malamoy ya demonyo. agko naimano, inyalaan toak la manaya nen bebe na platu, pinili to ramay laman n a karikari tan inaruman toy pising, wala met may inkalot ya alalo tan ginalip ya kamatis tan sibuyas... siopa met kasi uneyas ed saya. say walad nonot koso masa rag laray masisimpit ya imis ya ipangan... aay laseg kan ugaw... manpataba ka pi yan walay laban mod puyat. nen bigla ton tinapik so muling ko ... “ooy mangan kala ...agmo ay-ayamen” inkuan nen bebe. “agkayo ... umbabaing ... pawil kayo mangala kini.. no naupot manluto tayo lamet” ku anen auntie, kasumpal ton embesngaw singa atenyeg so mesa tan kimmasil so kalasa kas na kubirtos...pisssk...pisssk.... mantutumbukay lukas na inumen... adasig ir an manlagar na terter ... liling-lingis-lingisen dak ya iimisan ... ikakawey ko met so limak no naerel ko ray linggis da... wala niray unsamar ed siak ya unlaka p ... eyesaes ko met so “salamat”. anggan anto kaman ya gawagawa et walay kasumpalan anggan panangan. sansakey lara n mamatanir. aray arum walay balkot dan palamis o umbayes iray yaong ya panginan day parad atilak ed abongda ya manalagar kalamor na paabet. saray arum mangi-ib a ran manuras na plato, kaldero, sayap, baso tan manlinis na kusina... aratan so walay akalaem ya isempet da.

manguyguyuray biluket tan liwawa nen aka-alis laray bisita, masyadoy pasalamat n en auntie. “anako agkani unsesempet ta unsabi ray kakapinsan nen bebe ed ama... la bay dakan nakabat... kanyan mamainawa kanid tan” “ on auntie inkuno tola ed siak nim an” talagan naekal so baibaing mo no si auntie cely so katongtong mo ... uringkopiya (carbon copy) toy bebe ed ugali ... diyad gana agmakakiking si auntie diyad tage y labat apayungan la. inyurong kod sopa singaak tatali-keb-kebay lirep, naimano nen bebe katon, ‘diman k ala naugip ed kuwartok... umpan mabayag niran unsabi .. ttssuupp.....uhmmmmm.... ta wala ni gawaen mi nen mamang” o anto inararok ya kabaleyan ... asingger lan unsabi may mika labin anem ya bekt a na “kuwatit agka makupit” kanyan iparungtal ko layay untumbok ya nobela “alingwanan ko pinabli”... untan pa komon ta nailiing koy salita tayon pangasinan anto. saraya y untumbok ya estorya et salien kon itday daiset ya panangaro. insulat ko ya par ad sikayo ed say asalitan agew na puso no siak so tepetan yo agew-agew so agew n a puso, angga man untan “ MALIGAN AGEW NA PUSO ED SIKAYON AMIN”. (kuwatit agka makupit mikasamplo) manonton dalan saray bungay sirguilas singa ra la bibil na mamarikit ed simba, masilesileng ya umbalbalanga, matalag ni bulong ya amutay sibaweng tan maya. nayari lan burburen ideldel ed agamang, mangaresenges tan mankakamulsit so tabol to no kusaben mo k anyan amay singa ka miaanguban ed silong na batalan, puliketketan moy bibilmo in san itelek moy dilam ya singa bakiwer insan in-inut mon iketket so ngipen mon ka lakap toy sopsop... aay... alay... samit... pwera geget... anawet so bukel na si rguilas agi. makalasakas so kaunasan lapur siplog na dagem, mantiktikyab laray dosas da untan met ed saray talaib, sikatoy u-usil-usilan mid bangkag, no undapo la sibuken mi , paarawian no iner so dapuan to. panaon met na panag-iiyan na mani. itagey mo l abat may tangkay mila ray iyan, lalo no diyad kabueran so nantaneman da untan me t ed kamoti. aakanen min tariwa... say kuanyo saray amputi so akaunan angay sala d ... immalig ira labat ed saray tribo ya kaparami. katon no panagburbur la angg apoy iyan. say kaimito amayamay singa patalay bato... ipapakan mid baboy, pan-iinsayuan min manpalsiit. anonotan ko... no walay baili unkalab kamid kaimito, no ipakep dara may kakapinsan min mamarikit ... pataan mi aterak ya kaimito may laki... imbis y a manpasalamat ira... andi karuten daka ni ed el-el ... naantaan ko ya labat nen siak lay mibabaili ... ayayay!!! balibali manaya, agmo labay so padisturbo... s inga kani kanding ya bulog ngatngat kalan ngatngat na tsiklit... untan met ed ma marikit. magano...magano... aya so sakey ya bektan apalabas laot la ta asingger lamet so “a gew na puso”. maliwawa ni wadtan laray managlakoy halohalo, bibingka, tupig, sigar ilyo, tsiklit, inumena alak tan soda. say sayawan walay limaran kawayan tuwa ya posti; sakey ed pegley; sakey met so aka-alagey ed kada suyok na kuwadrado ya 20 x20 piye. aratan so pangisabitan day silew tan arkos. wala met so entablado ya i npatuon ed dram; aramay tablan 12x2x10 no anggapo amay pinansasaip ya kawayan ba yog; itaker na malmalet insan patapeway dulang, insan paliberay bulong na niyog ya pagkadingding to. say takayan hollow blocks. diyad diking na entablado so amay lapisniti(discjockey) kaabay toy lamesaan ya p ananginay premyo tan kahon na kandidata. say sayawan apaliberay lamesaan tan yur ungan daray bisita tan mamarikit. wala met so aselselan ya kandila ya walad baso piyan no pakep so sayaw medyo ikudrep day silew. atan walalay silew tan tugtog.

.. manu-usilan laray ugugaw... singara aparanuman ya papatang... manin-inut met laran unsasabi ray bisita ... saray babalulang so lilingisen daray pontirya dan isayaw... aray arum aka-agua di pataranta la. naangub met lay balingit na bibing ka tan tupig. si atsi pas kaiba toy pearly, ines, tan si becca ya kakapinsan mi ya manbubunog na beer, pepsi tan hopia ed saray kakanayon min dimmagup, si pearly tan si becca so tagalakap tan taga –arti ed saray auntie mi ... insan to eye-esaes ya tulungan dakami ... bali-bali met so esel da. siguro duwamplon buleg so nailaluwan mo. a ntis ed saya ... impasantabi mi la so getma kanyan no nanpanengneng singa ilaluw an mo lan untulong. alagar kayo ta mansalitay kagawad: say nadayew ya akin-arapan mr roman cruz, pinabpablin manangiparungtal miss gg, pinablin presidente miss kala pagaduan ...., inararon bisita, bibirbiren iran ta gabiyek taew... masantos ya labid sikayon amin, balbaleg pisasalamat min unbaryo ed indagup yo ed sayan panliliketan tan untan pa komon naaplos na liga tan kont ento so kapuspusuan yo. kekerewen ko sirin ya igapo so sayawan ya pangunaan nen presidente miss kala pagaduan ... saray opisyalis, saray tagabiyek taew tan sara y inararon bisita...salamat ya balbaleg. anengneng nen tagaparungtal ya makapal so unsasayaw, ngangalin unsugkak so sayaw an ed kakapal kanyan akanonot na. say untumbok ya unsayaw et saray aka-asul... i nsan say untumbok aka-amputi ... aka andeket. marakep so telek na oras , saletsa letan da na yugyugan o giragiran... balibali so sayawan lalo nen saray tagabiyek taew et angipaway iray librin ambetel ya inumen... soda o alak manpili ka... wa la ni pinapaitan parad saray bibirbiren ya bisita. oops nitan lay sapitsapit ya tagaparungtal si ms gg... anto kasi anonotan to. na aninag ko ray adasig ya linggas ed entablado(inerep day silew diman piyan walay susping kuno). “pinabpabli tan inararon kabaleyan mamainawa tayo nin magano ta piyan walay pankan awnawa tayon mikabat tan makapili kandidata, lapud sayan bekta pinangaranan mira na ngaray dosas tan wala met so ilalako min dosas ya para ed saray inararo yo P 25 so sakey katekep toy sayaw. say ununa si miss rosal miss kay ruz, miss sampag uita miss jocey carino, miss orchid miss ella rojas, miss kala lily miss bebe ya ng and miss ilang-ilang miss wendy morris.” sinilewan dala may entablado; akalinyad lepsag iray antabay da. walad mikropono lamet si ms gg.” miss rosal tan abay andy(andoy) carino, miss sampaguita tan abay paul(pulon) cruz, miss orchid tan abay mike(itiw) devera, miss kala lily tan aba y eugene(inyong) codiamat, miss ilang-ilang tan abay tony(atong) soriano.” klap...klap..klap...klap...klap...klap...klap...klap...klap...klap...klap...klap ...klap manmartsaran liliberen day sayawan, taruk toy kansiyon “ you’re so beautiful” si miss rosal say kawes to unsasagar ed dalin ya kolor rosas, walay pisag ton du aran nantupag ed diking ya natatakiling so ulpo to ed kada akbang to. takepneng( see through) so manlapud takeb ya anggad lima, say kuwelyo to so singa rosal. sa y buwek to so akapunglet ya walay palawit ton buek ed beneg. rosas so aping to t an bibil to. miss sampaguita akabistiday amputi ya animeran pulgada kaatagey tod pueg. akaist aking na pinpinon morena tan atagey ya mukor(high heels)ya amputi met, no manaka r walay pakindokindo to, say tagey so anggapoy takeb ya walay arti ton kurkuretr et(lace) ya maimpis ya nanpalusor(plunging), naaninag moy busel na kapalaran. si

nga tsinita so mata to tan ala angelina so bibil to, antikey so buwek to nanengn eng moy sileng na layag to tan tenten to. akapalawit so mankiskislap iran ikaw t o. miss orchid, kombinasyon so kolor na kawes ton walay ikol ton ipapasagar tod dik a ya amputin maimpis, insan walay kortin v ed arap ya ubi tan walay singa rosas ya duyaw ed pegley, kapot so beklew tan walay kurkuretret ed nantupag ya takeb y a duyaw, lukas so beneg to anggad lawis tan walay pisag ed kawigi manlapud pueg anggad dalin., anggad takeb so buwek to ya malimpek tan walay bangs to. saray ma ta so maka-inganyo; nalingwanan moy oras no nalinggis toka. miss kala lily, aka-gown na jade green ya walay singa rosas na kala lily ya mang a-ampatut na lupa to ya amputi, wala met so singa bowtie ya duyaw melemelag laba t, insan maim-impis ya amputin abel manlapud takeb ya anggad lima. walay kolor m ais ya akagulgulis ed buwek to (highlights). matundiris so eleng to, bagay ed ala-rosas banaban aping(pink). mankidyam iray ikaw to; untan met so ngipen to, atagtagey ya marikit. miss ilang-ilang....oops aka kapri na amputi... aka sapatos na vans ya checkered , aka kamison na pink, wala ni sombrero ton amputi tan aka bag ni amputi; sikato y paborito na totoo’ ta maong ya unarti tan balibali so inkalaman to... manbaybaye s so amina kalasiyan to no manakar ... manpapatikyab ni angob(flying kiss).... p aengpaeng kuanda, ulandes (holland/es natan anta yola no iner so nalapuan totan ya salita). “eh! anto siopa lay apili yon kandidata yo” inbando nen miss gg. “miss ilang-ilangngngngngng” “wendy...wendy... wendy...wendy” diyad met ed sagur “bebe...bebe...bebeeeeeeeeeeeee...beebeeeeee”(miss kala lily) diyad bukig “ jocey...jocey...jooooceeeeey”(miss sampaguita) diyad abalaten” ella...ellaaaaa...ellaaaaaaa”(miss orchid) diyad baybay “ kay...kay...kayyyyy....kayyyyy”(miss rosal) diyad paway “itiw...itiw...itiwwwwww..itiwwwwww” matanotanol so eyag daray fans nen wendy(miss ilang-ilang), unkukumadwa si bebe( kala lily). si atsi perla met oraka lan oraka(o! kara ya pinanbabalinsuwek, nanlapud sagur y a) insan to isaksak ed ketab(pc) to ya walay pasinag(prodyektor) to ipalpalkap t od telon , no labay mo iprintaan to ka, walay bayar, melag labat, mas mamura no iyan tod cd wala ni katekep ton togtog...no labay mon mas mamumura ... paiyan mo d microsd. on agka manalagar ya mabayag singa ka manasaliw na bibingka... nayari n mi-oraka kad saray kandidata insan ka mandonasyon. “ sige sirin baili lalamet” inkuanen miss gg. agni-akadapoy dagum(ditelpek la natan) singara la akablos ya dereweg, tulakan la... ooops pakep so togtog... balibali. kasumpal to batik irad pireg... uninum na beer o demonyo o manngatingat na tsik let... insan umpawil iran akadasig ed arapay magaganan marikit... diyad karakel na lalaki... naisayaw iran amin anggapoy napepepet ya atot ed yurungan... baliba li so pakep da tan say silew pinakudrep nen sinaltan day togtog na yugyugan.... aaay agi singa ra adalanay bagyo depes agi... malasay .... aray balikbayan so ma sesebeg ya unyugyug pati si etok ya agmo naaninag ed bailiyan nen saman wadman m ana manbuwabbuwabo... singa makakagatin na ngalab... wala ni pagilinggiling to.. . duman talagay makapangay maspatatas... unlemek so lumonlumunan mo.

aay! wadtan lamet si miss gg “ unaaralem lay labi kanyan gapuan tilay manlakoy kah on parad saray kandidata, wala met diya so sobri no labay yoy mangidonasyon para ed saray kandidata yo, wala met so tikit para bunutan say kapaldua sikatoy pana pagay ununa, mikadwa tan mikatlon premyo 50%, 30% tan 20% . walay sombrerod diya kauten ko no siopay ununan manlakoy kahon...si miss kala lily bebe yang” “ miss bebe yang .... P500 pesos kuanen mr marty” “P1000” inyeyag na sakey ed sagur. “ P1500... kuandad bukig”, “P2000 kuandad sagur lamet” imbaki nen miss gg ray pasurot to ta aleen day ngaran to may timmawal... apatira y mic ya akatayak kanyan no say tawal mo et medyo malaem la laen dakayon kasalit aen. “antoy ngaran yo kuya” ... “elly kuya nen eugene ... si eugene lay pasayawen yo”... “ oh.. musik maistro” “ mr eugene codiamat tan saray nadayew ya kaiba ra sayaw kila” agni akakapbang ed sayaw walalay immeyag na “P2300”, nilaan dan tampol . “antoy ngaran yo kuya mr.....” “cesar rios taga tebuel” diyad biyek met “antoy nibaga yo kuya elly”....”P 3000” (aya narerengel dan amin, kanyan no sikayo so walad sayan estado medyo umpet ang so layag mon medyo unsekder so ngala-ngalam). “ kuya, mr rios P3000 kuno... pi garay itagey tayo” aka-imis si cesar “P5000” “mr cesar rios tan saray nadayew ya kaiba ra sayaw kayo” singa ra sulsuldong, dakel ira bibii tan lalaki (diyad sarayan simpok sankakapinsan ya lawarin amin, anggan nandudumaay apilido da nanlapu ra ed saksakey ya sengeg). immirung nin agano si eugene tan saray kakaiba to. si mr cesar rios balet kakatungtungen da no pigaray iyarum to ... aay kasayaw mo y kandidata antoy ibagam P8000... o sigi “P8000” . diyad biyek “ kuya elly pigara” agla immesel si elly. say kuanen miss gg “ say tawal nen mr cesar rios ya taga tebuel e t P8000, isa... mr elly codiamat aruman yo may tawal yo(aka-imis labat si elly), dua .... (insaliberber toy nengneng to, anggapoy unkitakitaw).... talo... say kahon alako na P8000 ed si mr cesar rios taga tebuel. no maong so managlakoy kahon malaem so naanap da ... no wadtan kan mitatawalan s inga ka manoka teksas agmo labay so paawir lalo no walay kargam tan walay iilalu an mon ibayar mo ... mairap so mangibagay andi no mesmesan kay maganganan mariki t... anto. untan met ed saray timmumbok ya kandidata parehoy agos na panaglako... si miss r osal P9,000, si miss sampaguita P 8,5000, si misss orchid P9,600, si miss ilangilang P9,500. kutit si miss kala lily P8000. nilaan nen elly si cesar no pigara so itawal da tan nanpaknaan da no agda naala so ipelag dad sobri. si atsi pas so tagakuwenta no pigara so nakaukulan piyan manalo tan babantayan to may kahon no siyoparay mangipepelag na donasyon tan iner so papawilan da, isusulat to man. p anangasi anggapoy nanlapud ilang-ilang. naynay ed rosal tan sampaguita. “pinabpabli miran dimmagup ed sayan panliliketan asabi lamay oras ya ilako tayo ya y litson, no siopay sankatageyay tawal sikaray mangisempet ed sayan masalsalangs ang ya baog tan mana-nanam ya litson... siopay ununa” “P10,000 parad si miss rosal” “P11,000 parad si miss orchid” “P 11500 parad si miss sampaguita” “P 12,000 parad si miss kala lily”

“P12,500 parad si miss ilang-ilang” akatayak lay mikropona, si miss gg walad kinen miss ilang-ilang. “unsayaw iray kai ba nen miss ilang-ilang” patageyan lan patageyan anggad asabi toy P15,000. say aka saliw na litson si miss ilang-ilang. say kuanen atsi pas nakaukolan dobliyen tay o piyan siguradon manalo tayo. anggapoy akaskasel ... akasigam ni cesar , si elly akasugkak, naipb anan toni iinumen ton serbisa. “ natan o lingwanan” kuwanen atsi pas. inesaesan nen cesar so sakey ya ugaw ya tawagen toy agiran pearly. si pearly intagar to met si ines tan becca; nilaan daramay auntie mi tan inyesaes da no pigaray apag da. tuloytuloy so baili, marakep so yugyugan, balibali ta anggapoy nangulo, manasewe k ni pinapaitan ya kapangakir, una-agos met so inumen. natan itutunog dalad lami saan so pinapaitan walad kap... dakdakel ya sabaw... mananam nin siynasiya. nitan lamet si miss gg. “say alako tayon tikit et P10,500 kanyan say ipapremyo tay o et P5,250 kanyan unaan ya premyo so P2625, mikadwa P1575, mikatlo P1050... wad ya so daydayewen tayod kagawad ya unbunot na mikatlon premyo... say numero et 008165. yaaaa!...biglan akalugtot si itiw “mike devera” “ mike devera would be escorted by mis s orchid miss ella rojas ... nengnengen tayo parehon numero... siro... siro... wal ora...sakey... animira... limara...008165 ... analo ... itdan tiray ampetapetang ya tipak. klap..klap...klap...klap... kisss...kisssssss ..... oooooooooooh! sakbay ya bunutey mikadwan premyo dengelen tiray “Manonton Dalan Foundation Cultur al Group” ya kansiyonen day “malinak lay labi” tan “anggan siyopa kaman”. klap...klap...klap..klap..klap...klap...klap... klap... klap...klap...klap...kla p...klap...klap ‘malinak lay labi...” kamamantaan mangakasiyon laran amin, imma –alagey nira lalo nen kansiyonen day “anggan siopa kaman” “ say bilay et talagan untan...”(say balikas walad P ao Elementary School, Manaoag, Pangasinan ) . malikeliket iran yimmurong kasumpa l na kansiyon. “itdan tiray ampetapetang ya tipap” kuanen miss gg. yeeeeeee....yeeeeeeeee... klap..klap... klap.. klap ... singa manbabansag ya man tatabig na pesak ed angalakan katekep toy eyag-eyag. “ san unsublay ya premyo so P1725, no labay yo ni manaliw na tikit walay epas ton 30% walay sampluran minutos yon mannonot, tan say unbunot et... magano... magano .... kauten kod bayong.... miss bebe yang(miss ilang-ilang)... sigi sayaw kayo ni ta manlakuak ni tikit ... walay epas(discount) to 30%.” kuanen miss gg diyad peles na sayaw dakel so analiw na tikit wala met so apaloob dan P2000. nat an say mikaduan premyo P2025 la, say ununan premyo P3125 la. say mikatlo kaput l a kanyan anggapoy arum to. kasumpal na taluran togtog. “ miss ilang-ilang say abay to mr eugene codiamat galid diyad entablado ta bunuten yoy mikaduan premyo”tipakan ... ira wala ni togtog....mankomikkomik ni si eugene. masyadoy elek daray totoo. “ooy! inyong aliwan sikay unkaot... “ pinitingan day lima to. manguguy ulo. “miss ilan

g-ilang sigi la”.... say numero....009178.. akatit-titit si nana piling ya managbibingka... abangga to ni akatuon ya bibingk a, nantatabugis so ngalab tan nibasileng so bibingka dugarugad pistak nen petra. .. aay! agi ...naayew-ayew toy amalsa... siopa met so ag.. nanerbiyos no biglan napataan tay iyaya-amot mon akalirep... ampetapetang ni ... ay singa belek sigur on asidduakan... umpano limmanok o abaguan...heheheheheheheh agtola nakaukulan so abay nen nana piling ... asas-siyok wadman ya tampol ed ent ablado ... ya maningas... ya akurkuramil ni... “libli lay bingkwa..haa ..ooh” inkuan to. ninengneng day tikit ... tuwa analo... bibilangen day premyo to ... sanlasos...d uanlasos... manterter so luwa nen nanang... simmabi met iray aanak to tan partid os to... magsi tapaya met lay lima da... mantutulakan nira... maong lalaengen ta ag-ageba so entablado. “ inararok iran kabaleyan abeten tiray Manonton Dalan Foundation Cultural Group na ampetapetang ya tipak ... unsayaw iray tinikling tan sayaw na kalangweran” maneyag iray totoo ta singa ra wowowi... tugutog ..tog tog tog..yak..yak .. aha. ..aha .broom ... limee ... limee ... down ... downnnnn .. tog..tog...tog ... oh! woman ..oh ... woman ..i want you .... be around .... you took me .... off .... . the ground... yeeeyaaa...ahh togtog ... aaah!...aah (ngalngali napaktak so buk elbukel na mata nen irog, naliing iray makuyep lan mata, naaburido la ray kandid ata, wala met iray misalsaluyot ed sayaw) pati si miss gg makasasayaw met. si atsi pas man-alsa met so kutitkutit to. akam isuot balet si bai min oring ta aliwliwa kunoy akapaway so puseg tan natatakilin g so gagatasan tan pistak mo say kuanto” mairap lan maong amoy bilay natan apok, a nggapolay isaliw day abel da” say kuanko ko met “ on bai amina saliwen mi manlapu la d tsina tan hapon kanyan untan so bilay” “ maya kapa, say labay mon ibaga samay ipap awit mon corn beef nanlapud tsina ... kanya manayan anggapoy taway... matabtaban g ... puweee... pati kapi... maong ni may kapi baguio” nitan agkila nantalusan nen baim oring... balet si bai min oring... mankansagkansag met babansagan to may m aksil ya tambol... makapasnok ni no nasaniban moray sumasayaw....say mairap ed s aya no unkaroy antiraytis to. nitan lamet si miss gg “ sakbay ya bunuten tayoy ununan premyo, nayari kayo nin ma naliw na tikit say epas to 50% la, natan say premyo et P3125, say unbunot natan si miss ilang-ilang kasumpal na sayaw, sambot yoy unsayaw ta kasumpal na bunot n a premyo manbilang tilay donasyon, aramay sobri yo kargaan yo la, insan yo ipela g diyad kahon... wadiyad abay ko... agnayari plastik. naksawan laray totoo amo malasay lay unsasayaw. asabi to met kalamor so P3500 so ununan premyo ta P750 labat alako dan sampot. mamarparada met si miss ilang-ila ng kaskasian met si atong (tony soriano) singa siwsiw ya usil-usilan toy ina to, an durukey so askaw nen wendy... maong ta agda igayuguy ya singa munyika...hehehehe he ooops nitan la “ say numero na ununan premyo .... ooops aliway akaot nen wendy ama y tikit ed sayaw... kaot ka lamet ining .... oh! niya la. .007135... 007135....0 07135” anggapoy immeyag .... mareereen balet walay manlalapud sagur... tagey tagey toy tikit... imbaki siguro nen .... yiiiik si bulirek ... batik si inyong (euge ne codiamat) ... intabin toy agi to... ninengneng toy tikit analon tuwa ...00713 5. kasabi dad entablado... ninengneng da analon tuwa ... tinepet da siopay angit er na tikit ed sikato ... “kuyang elly” insan to inturo no iner so kawalan nen kuya ton elly... mantipak iray totoo ... immalagey ira... saray arum maka-akis nira e t liket siguro o nanonotan day bilabilay to tan ya ugaw.

bilangay balota, say ginawa da angala ray limaran timba, insulat day kangaranan na kandidata, insan inbiig daray sobri(balota).say unan binilang da si miss rosa l P33,275, miss orchid P32,125, miss sampaguita P31,600, miss ilang-ilang P34,60 0 and miss kala lily P35,225. duga si atsi pas dobli manalo... agkami akakolekta na pandobli balet sakey ya be kta ya no mantutulungan kayo anggano sinsintimos labat no dakel kayo, dakel so p ansumpalan to. ayan estorya et bunga labat na nonot kon mailiw ed baley ya naiyanakan tayo, no bilang ta akipara ed bilay yo panpaspasinyaan yo layan anakyon kuwatit. amay Manonton Dalan Foundation wala labat ed nonot ko tan, no makasulatak na lib rok sikatoy usaren kod satan ya pilalek ... wala lay malaem ya asulat ko... wadt an iran ataytayak. say kekerewen ko ed sikayon inararok ya kabaleyan et pikasi y oak ya maong lawas so laman ko tan ipaliisak ed maruksan kikipasen. no untuwa ya n kanonotan ko dakelya ugugaw ya makaka-imis... angga man untan ag- untuwa ... w ala nin siyansiya so naaplos na imis so aping to. say Diyos manuna lawas, manaru an kayo, idakel yoy pisasalamat tan parayew ed dasal yo agkila kerew lan kerew. say sankarakepan ya tambal et painawa natan ta maksil ni laman yo... no aderal l a anggano antoy gawen yo ni agnaapiger... undukey na daiset balet ansakit ya ami na kalasian. talusan yo ratay kaabay yo ta sikayoy makatalos na matuwa. salamat ya balbaleg. md *si atsik pas ya naynay kon isusulat diya; diyad matuwan bilay abalitaan ko nen inbeneg ya bulan ya walay kanser to mankikimo natan; sikatoy nanpabaleg ed sikamin agagi to. no aliwan si atsik nayarin agyo nababasa so arayan sulat ko (kuwatit agka makupit mikasiyam) arayan panaon et inkaindan lad kalindaryo nen cesar.. amay maruksan roman ya ang gapulay arom ya eyag to et buwis...buwis. masebeg ya mangulekta. iguyor toy duwe g mo pati ray anak mo no agka makabayar; gawaen ton aripen o ilako tod pegley na plasa. mamaong natan ta nayarin pikpikitien mo. o anto akatarya kila... nana ekalyo tay dungo guyabano yo piyan natakiling yoray ay kakaanakan ‘yon mangiliing ed saray bimmalitok ya apalabas... eh! itiw kutim ka lan kutim na mani agkalabat mangiyuprisi... masiblet. eeh! nitan paliis kayo: hiyaaa...hiyaaaa...hiyaaaa.... mankibagtog so dapay duweg ya man-buwa-bon singa ka yaya-yaka-yaken, talom so hinite ed santa clara ya mi-uu-silan no inlukas dal ay tarangkaan. anggano mankatkatay tay duweg no dugad pasasnit na bulawit ay man buwatit... milmila kad buwabo singa ka unsasayaw na kendokendo. no agmo itagey t ay kikisenan mo, unlanok so timol mo o unkamatis so paltak mo. kasabi mid danum; iguran min maong, amay naterakterak iray ampas o garapata. lal o lad banday layag, kili-kili, kutitkutit tundas toy singa duaran kayumito manbi tbitin. kasumpal tod satan singa ka manetengteng na mauyamon higante. nabuas lam et. “o! atong, pulon, andoy... labayoy migalaw na amotan o sampiruan... kasumpal ‘yon ma ngan unla kayod dimad krosing ta ikunok ed saray... tood abong” kuanen inyong. bal ibali natan ta say bulan et marmarlang, nanengneng moy gulis ed kalsara. wala ni ramay tisa ya inalak ed pugaro... inter kod si andoy. asabian koy atsing pas ya manluluto lay pandem. agalip laray pisipising, apaitan lay galunggong. nilaan koy bai min asirot ta miutangak na puriko, kataruk to me t lay duaran baleg ya orange...aay manaliwak ni manayanay tenggal ya inasin, dua

ran yaong so itarok ko piyan ikaor koy patis may sakey...ipulisay mo ramay tapew tapew ya apiktat ya bibigis na apangat insan ka mangaor na patis. no amay peles ya magmamawil ya inasin ...ay agi kimuyeyek iratan ya bibigis singa babang so ka kapal tod sangab na buyog... makatulong ira amod panaggaway inasin. anggapo ramay duaran bubulog mi, wadman irad kakapinsan mid biyek na kalsara... sakey kilometro siguroy kaarawi ... anggano uneyag kay baklayan ... kanyan laen kulara... piyan walay igan-gan nen atsi pas. si bulirek akatuglep ed sukong ... kukurungay gilata... didilpatay uken. say balita singa puol ed katemelan kapetek kod garita wadman laray ugugaw ya kap arak pantutungtungan dalay sampiruan. inbagak ed sikara ya tawagen daramay kakaa ro dan taga-sagur. datirati mangagalaw kami sampiruan anggan anton agew ta walay silew ed kada poste. atatapis ira pinapalsiit day silew no akainum lara. natan nabilangbilang so silew. atay aminsan say gawaen da bas-siyo-en da may peteng na koryente ed abong, no uneyag may akin-abong... nayarin mantatakew na koryente m an ta unkaruskus may palukso(jumper; luluksuan damay kuntador) napelag... naerep . anengneng dak laramay agagik asasyok iran anempet. kasempet ko panangan la... ak alinya la ran ampatut day plato (akasaliw met lay inang koy plato ta malaem so n almo tod pasko, balet uusaren mi ni yaong para ed sabaw o binulbol)... si atsi p as so tagabalaok. aya met si atsi min pas singa akitulot ed pusan kantaw kasumpa l ton manluto.... iguguragur to amoy kawalid lupa to... no maminsan maang-anglit singa buluga kanding.... ilukas kon amina kapot na abong. tinepet koy atsi pas no labay toy milad sampiruan, say kuanto naksawan kuno... insan mangawa ni homew ork to. kasumpal kon angan siyak so nanuras na plato... ay balibali manayan urasan so pl ato... main-inumay tan andangdanglel, pati kutsara, say baso mi lapis na niyog n i... manunur-unor latan. no naaninag moy aninum ed plato malinis la... say lapis ey? medyo atrsaduak ed galaw akapili la ray kakaiba da. inkuan da no walay tawagen d an unsempet la siak so unsubblay. mamarikit laray kagalaw da ... umpan natalapus ak na rayan basugbasug. limara kunoy sakey sugpung. say manuan ed saya so itupak dad tagey so sinilas insan mo bitlaen no dapan o sali... no anggapoy sinilas su ekos balet manasigta kayo umpano umpatad lumonlumonan yo. no atalo ka sikay taya . limara ra kanyan apatiran gulis ya pabayerber ed kalsara insan amay gulis ya pat alunton (palduaen to may gulis ya pabayerber). animiran kuadrado 6x6 yarda... 1, 3, 5 so walad kawanan ... 2, 4. 6 so walad kawigi. say getma ra ed saya so laba san mo may guardiya ya akatalintin ed gulis no akirwit daka paway ka .... anggad naupot kayo; paloob tan palabas; mamiduwam ya lampasan so gulis... no walay sak ey ya akalampas na amin ya gulis... analo ra... say dusa unusok kayod ubetan da ya maminlima uno pigaray nanpaknaan yo. si an on ya

andoy, pulon, oraw, asseng tan si ising so taya. andoy maples ya umbatik kany patalunton; asseng andurukey so taktaklay to singa tikling unan gulis; si pul so mikaduan gulis; si oraw ed mikatlo; si ising so mikapat. say guradya ed sa so letran z. piyan nairapan iran makalampas.

si atong, itiw, maria, pitong tan puring sikaray unsuba ed guwardiya. saray guar diya tagey na 2, pegley na 1,2 , tagey na 3, tagey 6 tan lepsag 5.(anto naelew k ila, mangala kayoy lapis tan papil yo piyan ikurit yo). limmuob si itiw, puring tan maria ed 1, manatsamba si atong tan pitong ya onloob ed 2... tano alampasan da diretso rad 4, untan tod 3, 5.... narel si puring balet akaligtas si itiw bat ik ed 4 tuloy 3, 5...lalagariyen nen itiw lay 5 tan 6. limmuob si atong ed 1 kai

ba tod man si maria. batik si maria labay toy unbaliw ed 2 balet asingkat nen an doy so kamison to apultot so sasabitan to... tan amesmesan day mansanas to... ak atittitit si maria ... inekal toy tsinelas to binasyo toy andoy . “bastosss.... mankarapas” inbando nen maria, diyad kapegleyay gulo batik si itiw, wa la lad 2 papawil la. natan walay duarad 1 sakey ed 2 ya papawil. akalusot si ato ng tuloy tuloy ed 5... lalagariyen toy 5,6. agni limmepsag si andoy walanid pegl ey na 1,2 sisiguruen ton ag makapaway si itiw. say problema akalusot si pitong a kapaway la ed 5... papawil la pinili toy unla ed 3. umpapawil met lay itiw walad 6. batik si pitong ed 4 tuloy toy 2. kaiba to lay itiw. nantulagan dan umbatik iran manbansag ... katon ginawa ra... akalusot si itiw ... narel si pitong. “yaaaa!” inyeyag nen itiw. kibatiktik iran nandasig ta unusok ira di andoy,pulon, or aw, ising, tan aseng. saray mamarikit mampepet iran unusok. maloko si atong tata mpalen toy kutitkutit da ... walay maka-eyag-eyag .... mantititit.,,nen “poooootttt” ..... atayak iran amin ya mangarakgak.... hahahahahhahahahaha ...eee anto inararok ya kabaleyan ko ra, no unusok kayo agkayo mantakiling na nabungaan kayo. manaruan kayo, say Diyos manuna lawas. (kuwatit agka makupit mikawalo) “klinggggg...tinggg..tinggggg.swoossh...tak” pilak ... singa matay dueg ya kadeket n a apuler, naplag nen abanggak may pader na daan ya castilyo. ninengneng koy kali berliber anggapo anggan anges na tungaw. walay agila tod beneg. ingatin ko insan singa unsasayawak na peyespeyes(twist), agto unsileng; nilutdaan ko.... insayaw an koy peyespeyes lamet...aay agagi manlangalang. singak analoy bingo aka-eyag-e yagak. inparak ed saramay sintimos kon uusaren kod tatsing... ay agi balbaleg tan makap akapal .....mantikyab so kanonotan ko ... wala lay isaliw koy ayskrim katekep to y pande limon tan peksi. wala ni nakera... balet siyopay manalat ed saya ... dad daan la umpano nanpaso la. diyad ngarem simmabi si inangko. “inanggg... inang... walay nalmok ya pilak... nayari niya” inkuan ko. lininggis ton manpeyeng . imbagak ya adukduk kod angalakan nen mana-amesak. “ nayari niya ... labay mon iyatol ko ta iter kod sika no unurong kala .. o isaliw koy krayula tan papil mo” say nonot koy apundi, nagngel ko layan diskurso. no ite r ko anggapoy isaliw koy ayskrim o peksi balet agak maka-andi umpan atotanak na lasi. “inang nayarin itdan yoak na binting... amay masilesileng ya amikol” nilukasan nen i nak so natataming ya pitaka to, dinerewan toak na taluran tinggal, limaran sinti mos ya angkakabaleg tan diyes. akluglugtutak anggano antakya agla umpawil may pi sok. kina-imbuasan pinasileng ko ran amin. nan-ensayoak na tatsing .... ay laseg nate rteres no napuntak may diyes. pati toktokan ... nenengnengen ko no arawi nagawat ko. nakenak met lay pamato. say irap to ... mangiwgiwak no sugal la kanyan mabe tbetak ya natalo...nen “kulilingggg...kulilingggg” ... ay agi ... si inggo managlakoy ayskrim. batikak ed a bong angalaak na lapis(yaong) tan sakey ya kutsara. kinsi so sinaliw ko mantamta mpuag so inter to ta kaarok. dugarugan unsabi met laray agagik,walay baton balan i to may batingting na ayskrim; anta ra ya no walay kuartak manaliwak. singa kam i lamet uu-ken ya akaliber ed lapis; sakey so kutsara kanyan pansusublayan mi... aay malikeliket kami. lalo lad si bulirek ... dinimpuan kuni kasumpal ton angan ta impurpuranis tod lupa to tan agnana-andi-ay panateng.

kasumpalan amasagurak, anengneng koy nana taling ya mankakaykay; tinepet ko no k apigan so panagburbur na sarguelas. diya kunod untumbok ya sabado piyan dugaruga d saray bisitan manlapud abalaten. tinepet da no labay koy mankalab na niyog. ka lima so apagan . no akaburbur kay limara betang moy sakey. no matalaw ka medyo p ireg kani daiset agi ... ta naterak so lapislapis mo. say usaren mo no mankalab ka et kumpay tan lubir. no anggapoy kumpay nayarin unna kad toktok insan idepak moramay bunga o peyes mo. mamuknol kay tibukel ya dugarugan isulong moy salima d uara ya unkawewet ed sengeg na niyog no maawang puliges o lapir mo. agka unkakal ab ed abalaten ya diking na niyog ta andanglel. kinalab koy niyog, limmaak dimad toktok insan amurburak na malangwer, anganak ni . balibali diman natandagan mon amin so kaluyagan. no amay laylayug... ay agi ma nbaybayes singa baba insan kapaldua ka ed burbur. dakela nanengneng mod tagey an ggan saramay agnepeg ya nanengneng... idasal mon agka nabungaan. walay suertik t a aka-apagak na labin anem. inubakan ko metla, wala may tarem na lukoy ya akapal ok say tarem to et akaturo ed sika. ipasaksak moy bunot insan telek mo piyan nab ikwal... atan naubakan. ngarem la nen asumpalak limmaak dimaned kakapinsan ko dimad biek na kalsara, asa biyan kuran mantatatsing... sugal ya ...pamato(batok) aya may balibalin makapal ya sintimos (nayari met so binting, salapi o piso depende ed tungtungan) sikatoy a so usaren ya mangipaway na taya ed kudrado, usaren ed kanuan... kuadrado ingul is ed dalin, diman mi iyan so taya mi, no bilbilang apatira kayo et say taya yo duaran sintimos.... say walad loob na kuadrado walora... wala met may ingulis ya apinat ya paawang ya letran H... waloran akbang siguro so kaarawi tod kuadrado. .. atan so manuan ... no siopa so ununan untira ... say pegdat mod saya et ipawa y mo may taya ed kudrado... nayarin isuyum, ipata, itupak tay batok mo balet suy o so tatsing ya talaga. say antay taga biyek taew sikaray aka-una ed taa-chingg... paltak dan ab...g... anto. say salitan tatsing et pinansuldong ya ...ta (pasimano na salita ya singa ta-lala, ta-ran )....tan ... tsing (amay tanol na batok tan tayan mankenaan). wala may tira ya bakiwer mairap ya asigtaen balet maksil, say batik na batok mod saya pakurba, suyo diretso, say tupak tan pata agbibirbiren ya tatsing ta angga poy kaamor-amor to. “ inyong labay moy mila, abalitaan min akikalab kay niyog... walalay pounan mo” kuan en andoy. aanapen koy atong ta maong ya mantatsing mibakas ak ed sikato. balet no maminsan tuso tan si atong, manpatalo piyan labay da nin kaay-ayam. diyad sakeya sukong met et buntayog. talagan no anggapoy urong, mansusugal iray ugugaw, pati basketb all pustaan. angagpoy atong kanyan manbantayak labat. apatirara ya mantatasing si pulon, andoy, eloy tan itiw. say taya amikol kanyan say walad loob na kuadrado et pisitas, nayarin duamplon sintemos, apatiran mikol , duaran diyes o alaok. akalinya ran apat diyad abay na kudrado. immuna si pulon ya angibuntok na batok tod mad apinat ya paawang ya letran H... paway(ag akaloob ed letra- kutit kad sa tan). simmublay si andoy... akapeket ed bayerber na letran H... walad loob.... s i eloy ... duaran pulgada kaarawi ed bayerber... si itiw...paway. si andoy so un unan untira untumbok si eloy. mankanuan lamet ira nen pulon tan itiw... oops... asisinger si itiw. say taya duaran tenggal tan sampluran sintemos. saramay mikol walad pegley. immu nay andoy ta...chingggg....duaraan sintimos so akapaway... sikatoni untira... bi

nakewer to angapoy limmabas ... natna toy lusek pimmultak immasingger ed kanuan. si eloy so unsublay... puntiryaen toy batok nen andoy.... ta...chinggg... abagu -an. paway lay andoy. walalay mikol nen eloy insan untira ni... ta..chingg... sa key sintimos so pimmaway. tira lamet si eloy... anggapo largo ed kaabay na kanua n. si itiw so unsublay natan... gagawaten to no natuktukan to... samay mukor na sali to walad gulis na kanuan insan inipit na gamet to may batok... ay anak na p usa yan balukay naabot to... paway si eloy... walay mikol nen itiw... natan say akeran taya et duaran mikol tan pituran sintimos balet si eloy tan iti w walay tigmimikol irad tan kanyan say natitilak et pituran sintimos labat... ma linew... magano... magano... untira ni itiw.... ta...chinggg....pimmaway so miko l... untira lalmet....hahahaha atikel ag-akalabas ed kudrado... paway si itiw... duaran sintimos labat so atila k ed si pulon. kabebekta: “annndoyyyyyyyy... semmmmmpettttttttt...kala” ay ..agiii nitan lay nana puring weywe y toy bulawit. kibatiktik iran amin atilak day... taya da... dinukduk nen nana p uring imbasileng tod atep ya.... kranggggg...kang kang......maingal manayay sim (kuwatit agka makupit mikapito) “siiiiiiiiiiyyyyyyyyyyaaaaaaaattttttttttttttttttoooongngngngng” man-e-ensayoak ya uneyag piyan agak nairapan no siyak so taya lalo say kagalaw k o et aramay taga taboy unas makmaksil so basig da singa napitew ya anggad nantan galan; no abangking so basig to, et limmad kasupukan sikani mananap agka nayarin mangalay balon bislak tan arumay basig ya singa basigan(golf). no kalulluan so asurob to ay nagatel ya amin ya kalasian mo; anggapo nimet so labanos ed manaoag , nayari may tabungaw o pontin balayang. pisag moy dugarugan ipauyas mo ed baog mo, agmo iguguragur ta mas lalon unkutep iray buro lalon manirap ka. atan labat no nanpaknaan kayon no abalang siro so sukat mo o no sikay taya apirdonaka. sikatoyay manunaan ya galaw ed uma. walay batik, singkat, basig, eyag, kuentaan, kalkula ( aliwa labat ya maksima minima), tan panagkarpentero (pilien moy maong ya kiew, batangen, puter mod sukat, kayasan na amay medyo unsileng. bayawas, da ngla, ipil, madre kakaw o anulir) say ipil so singa graphite anlemew tan nateres no nabasigan mo, sikatoy usaren ko, atan labat no atalo ka ... aay nasabi baley so batiken mo diyad turod na pugaro say basig mi so duaran pie; amay siyatong o bislak et samp luran pulgada; sikatoy singa bola no say galaw et basigan(golf). nayarin gusagus an moy tisa piyan umputi o tisa tan uring piyan masanting. mangutkot kami abot y a apatiran pulgada ya walay wangalan o kutlaong ed tambib piyan naparukol moy si yatong et no napaltik mo balibalin untagey insan mo asigtaen ya basigan no makap oy ka pangkulan mo, asingger so laen to balet. (anggapoy akasulat ya tutuntunen,siki labat ya mana-aring so mankatatalusan, nat an walala 24-10-04) say manuna, amay kuan dan kanuan no siopa so unonan unbasig. iyan moy siyatong e d abot amay sasalaran toy kutlaong piyan singa siso ya abalintuag. say basigan m o amay akabungitngit ya sampot anto...(sigi mankulirep kadtan makataway kay pang kol ed toktok). ensayo: “took” anengneng yo man nanpatagey ya manteltelek. maminsani .... “toook”.....basigan mo ...basigan mo...sayang balibali man kumon. “pulon ... sikay ununa ed kanuan” inkuanen atong. maninat-init si lasin pulon, natak

takiling moy butyog ton akamanew, siguro anggapoy tanem dan palya kanyan agto na tambal. sikatomanayan mabetbet so gugo to. abutawbutaw ni karsonsilyo to. makaey ag kasi yan butyog umpanno nalemay no batikan la. siguradon agmakabatik ambelat so kutitkutit to. si pulon manaya taga bukig dimad nibaliw na angalakan. PUERA labat no burado lad sayan tapew na mundo si datin Komisyoner Virgilio Garc illano, a sayan posibilidad so papagaan nen Senador Ping Lacson lapud anggapomet la lanti so balitad si Garci, anggapoy dudak ya naalmo odino onletaw met lamlama ng iyan kontrobersiyal ya too. Agto nayariay man-amot ya mabayag si Garci ta ditad komunidad na arom iran nasyo nes, anggapoy seselengen tan poprotektaan da. No nalmoy Interpol so panaayaman n a datin opisyal na Komilik, anggapoy duaruwan erelen tan ipawil ed Pilipinas iya , laotla no say bansan kawalaan to et walay extradition treaty to ed Pilipinas. Sikatoya so rason no akin et singa agak manisian walad Estados Unidos si Garci t a diman nayarian dan erelen tan pasempeten laya. Lapud ta saya et ibabagan pinmaway ed bansa panamegley na eroplano ya sinmipot d imad Subic sanen Hulyo 14 ni, ibabagan walay impinonong na pigaran ahensiya laot lay Byuru op Imigresyon pian papawayen ya pian agla makatestigo ed Senado ed gag aween ton imbestigasyon ed samay “Hello, Garci..” wayrtaping. Ke walay amta tod agaw a odino anggapo, siyempre si kabaleyan tayon Komisyoner Al Pirnandis natan so wa lad inka-irirap ta singa ompapaway akapanpaolian so opisina tod saya. Sanen imbeneg a simba labat, iababaga toni nen datin meyor tayon Al dimad Dagupe na ya wadianid bansa si Garcia ta anggaponi kono so rikord na Imigresyon ya wala y toon man-ngaran na Virgilio Garcillano ya pinmaway ed saray “major airports tan seaports” na Pilipinas. Singa apalusutan da sirin si Mama Al. Imbagakni ed sayan kolum tayo nen pigay simba labat so apalabas ya asingsingger a nadawit met si Komisyoner Al kuanko ta sensitibo so puwesto tod Imigresyon no bilbilang makapuslit si Garci; agak aturingan. Kanian pigaralan taga-Pangasinan o manugang na Pangasinan so natan alanlanor lad sayay drama na “Hello, Garci manlapu nen ginmapo iya: Si Garci mismo (a taga-Balu ngao), si Heneral Hermogenes A. Ebdane, Jr.,(manugang na Tayug) Heneral Arturo L omibao (Mangaldan), si Ispiker Dyo de V (Dagupan) ed panpipilit to met ya paeren so krisis ed administrasyon nen GMA, si Arsobispo Oscar Cruz tan anggan si Taba ko (Asingan) ed pitutulungan tod si Presidenta Gloria) tan si GMA mismo (apo na Binalonan) say prinsipal ya karakter ed nagagawan krisis politika. Saray taga-Ibale, mabetbet ya bitbitlaen da iyay “Pangasinan connection” kono ed ben gatlan nagagawan isyu ditad gobyerno nasyonal, manlapu la nen panaon nen Preside nte Fidel V. Ramos. Kabaliksan to labat siguro ya saray anak na Pangasinan so ta lagan mangigi-giya ed batik na administrasyon diad sayan nasyon, awa? Prawd kayo ta—odino andi? wala niray arti nen pulon panpapangkulan toy basig tan siyatong to. ay kawigi ma nayay tabatsoy. ay masaol tatangilan toy bingkol... took....tekkkk... apitew sika. “andoy milakad sikato ta sukat yo” say pansukat da amay basig, igapo rad samay sangk aarawian ya nguro na siyatong nga anggad abot ya amekpekan. maningas lay pulon. wala kunoy apataplo tan lima tan kapaldua. ag-ibibilang tay kulanga sakey. anggapoy tibukelan diya(round-off).

si atong so unsublay...took apitew met balet untetelek ed kawigi... naplag ed ka kalundagi-an. araw-rawi. “siro ka atong....wala kad paway... naka!... anap mo o saltan mo” kuanen andoy “buwisit man...agak amatanir ed saramay kaibaan nen binatang koman, diman nimeted asingger na pungol” kuanen atong akaimis si inyong ya imbukuton intaya so siyatong to...limmad benegan tinundas t od nengneng so giwang...inlinya toy siyatong... inwasiwas toy basig ya amitlo... inlinya to met iray sali to...pinitingan toy siyatong insan to binsigan...”took”... diridiritso ya manteltelek ed tagey...asiplog na dagem singa amawil... impekpek tod dalin so basig to, insan immatras ya nguronguro. “arawi komon man no ag-asiplog na dagem... atyambaan moy siplog” inlurey nen atong d iyad kapelesay akar da. arawi nin siyansiya walay anemapplo. si andoy so unsublay... amirit na dabok insan to insabuyag to ed dagem. “puweee... antama diyay siplog na dagem....wala niray pasibuasibuag mo... “ inpangko l nen inyong. nguronguroy andoy ‘‘pasalipsipan ko piyan ag-itikyab na dagem kanyan say lugtot na s iyatong ed abeba labat” “took.....wsssssss”....hahahahahahahhahahahhahahaha... limmugtot ya singa patang ... .dosssss ed dabok “inyong, pulon, unor ka andoy ta agmon balot akarapas” inyelek nen atong “natan no sikay taya et abalang so siyatong mo o limmad supok apirdonaka. no walay mankapara na kaarawi so unbasig lalamet ta piyan anta no siopay mamaong balet a gmanguman may kaarawi na unan basig mo. sakey ni anggapoy una-asingger ed abot n a asisinger nen talumplon sukat.” inpaliing nen inyong “sigi nakayuladman sampat yo yay syatong ko” kuanen inyong. kibatiktik iran limmad g iwang tatalaranan da; no asampat da anggapoy nalam siguradon taya ka. apitew may siyatong; singa katagey na bengal nen limmabas ed petek da ya makmaktek ni. sin ukat da walumplo tan dua. si pulon manpeyeng ta agto nasabi man balet walay iya-amot to. ipil ya siyatong so usaren to tan duaran lima so pamasig to singa lemekabola(softball). “ teek ...” putel so inkena to...arawrawin dalin so nakar to. sinukat da... siamappl o tan pito. mapaga lay inyong ta labinliman basig. bilang apagen dan talo...sanl ilimara, no wala ni naunor di mas dakdakel. si atong balet manaltalintin, immatras iran amin piyan walay pankanawnawa ran na sampat . binsigan to... apugnel agi , nibaliseng ed arawrawi. sinukat da ... kap ara toy pulon. si andoy , marakep so basig to natan walay siamapplo. say analo .... parehoy kaa rawi kanyan. unbasig si pulon....ooops nakna toy madre kawkaw. limamplo. si aton g .... ateres so anak na pising.... agda la sinukat... si atong so analo. walumplo tan dua so sankaletsagan; siamapplo tan pito so sangkatageyan. labin li man basig. say inkuanen inyong: “pulon sikay sampot, mikadwa ka andoy, siak so unona” akalkula nen inyong ya singa s anlibo tan liman lasos ya sukat(duaran pie) so kaarawi to, no agnabalang. abalan g apirdona ra o no nasampat daray taya apirdona met.

immuna si pulon, inyong tan si andoy ta asigtaen dan sampaten. limaralan basig a gdani asampat. si pulon so atilak ed saman ya lugar, mikaliman basig. “anto pulon nayarian mola tan ya batiken ya iye-eyag moy siyatong anggad mad abot” k uanen inyong. salien kuanton maningas la. samplura nin basig. kabasig nen atong nakna toy lomboy, singa asabit, batik si i nyong tan si andoy asigtaen dan sampaten balet mas maples so sopdal(gravity). as abi so samplura say kaarawi to agmo nabantag may abot, si pulon singa la katagey na kilaw ya baka. pinatilak nen inyong si andoy ed mikasamplon basig. alemay la amoy lima nen atong ta manasingger so basig to, agto ni apugta may sak ey. amay sakey singa akalugtot ya dulakak ya asibuag na tilay. nen asabi so labi n lima, labay nen atong so manpainawa balet agto itulok nen inyong ta umbiskeg l amet ya mamekpek. kanyan pati sikatoy akisalsaluyot ya umbabatik ya uneeyag. nak aukukoalan agka untutunda ta basigan to lamet na sakey; unarawi lamet. “siyaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaa.....” assinger lay andoy, antes ya untunda si iny ong nepeg ya ungapo lan uneyag si andoy. “siyaaaaaaaaaaaa” agto ni akapaldua nauputa y anges... basig na sakey. amiduan basig antes ton asabi pulon. say labay nen in yong sikato lamet ta siguradon agto nayarain nen pulon ya sumpalen balet agto nen atong. natan apatira laran umbabatik tumtumbuken day pulon nen biglan akagatin si pulon na tai duweg... “aaayyy... ngeeeee” ngalingali unakis si pulon.... basig lamet ta akatundan une-eyag . niya la “ siyaaaaaa” ay mapaot met manayay lasi kabekbekta, alikos ta akagatin na andibaing anturok so dapan to. aglamakabatik. si inyong lay angituloy. naksawan iray bubulog apaulyanan daray dereweg tan baka. niluplupak na duweg lar ay ipil nen mama usting. uusilan damet laray baka ed kaagayepan... no malukon ta y ayep aay ... siguradon naekalan. awey no walalay aka-anta ed paway na uma no s ay bii et no mangay tariwan agayep agmanlukon...sikato manayan si baik papakanen toy manugang ton asilot na atsaran ulnos na agayep ya naynay; atan matsura lala engen nen uusilan daramay babaka , akalinggis iray sandia ya matibtibunek ya singa say kuanto “ala yoak antes ya kanenak na bigis”. singa asikwat na kulalaknit. mangalasangas so kusab dan man-el-elek. kamamantaan to nitan lay mama usting weywey toy barang ton ala katipunan ya uneeyag. “eeeeeeyyyyyyaaaaaa...”aliwalan siyatong ya ... kibatiktik iran kinabayuan daray dereweg tan baka. “heyaaaa....heyyyyaaaaaa”.... anto mausar so galaw ya siyatong. basa yo lamet. natan talusan yon maong...eh lo lokoen mo akya... antam la... siguro taga uma kamet ya singa siak... magano ta w alay unkukurong ya ampas amod el-el ko... umapano tungaw yan lasi...eeeeee. aaaaay .... bukel na sandia. kumusta kilan amin ya kabaleyan ko. untan pa komon ta maligliga so apalabas ‘yon t aon tan say unsabi komonet mas maligliga. ami-ayam kumpa(salamat –kasinibe). matal akatak la natan so pangasinan yo anto. kuwatit agka makupit mikanem)

manguguyuray liing tan lirep kon lilingayen toy liket tan dakep ya iyaaninoy ase wek ed kandilan kakakarep, katekep toy balingit ya mangililiing na apalabas eran egta na bilay. kinamot na bilunget iray ula-ulak insan to insukib ed anisnis la n ules kon supot na arena. aki-ulop met lay makalnan sangguok ed banerber na pag ew nen kuning ya kaakdol toy bulirek. mankulkulirep iray matamatak, saray gamega met koy manin-inut ya unu-unat, untan met ed salik mandepak....amayawar so uman ayuyang ko nen melamelagak. nilukasan koy kapot, sansankeyen kon palabasen iray manok ...isa ...dua ...talo ...apat ..lima ... no asabik so samplura unggapoak lamet ed sakey. anggad alikas koy gatel na salik ya keketketey ulmog. singa babang so kakapal da. batikak ed kawalay dalikan; inanap koy lamparaan, inyaplos kod salik ta piyan nalener ira. “balong antotay gagawen mo sasayangen moy...petrolyo...naka mangala kay dangla ta sikatoy igusagos mo” inkuanen inangko batikak ya angalay ulnos na dangla sikatoy ingusagos ko balet anggapoy agawa ang gatel nin siyansiya. angalaak lala-engey sakey sakbat, sikatoy inyan kon loob na kamarin na manok. anta yo no dakel ya manpepesnak dakel met so ulmog. unebeng i ray manok no dakel so ulmog to. no apeketan ka diyad el-el moy laen da, naangub da siguroy iya-amot mo. apalabas ko met laray manok; diyad karakel da mikaduan grado lay kawalan ko... d akdakel nira nen say bilang ya antak. ilik so ipapakan ko ta agkami mantatanem n a mais ta takewen da no nayari lan ikalot, maslak tangkay labat so natilak. siop a ni ..ey ... no agsaray narasan, antak no siopara ta sisiimen ko ra...kunwari m andidika ra insan biglan lupaken day mais...alaen day bunga to insan da isukibot ed sako...atay aminsan pinalsiit ko may kutitkutit to may sakey. agtoak anengne ng ta unkukurungak ed sanib na tambak insanak unkurong ed katemelan. kasumpal kon manpakay manok; mangalmusal kami na binulbul, maslak asin labat so laok to, balet no kapanak si inangko, agew agew ya diniguan ya manok kabuasan ar oskaldo. mandasal kami antes ya mangan: maminem kamin mandasal; wala ni may dasa l mi antes ya unalis ed abong. manisia kayo man o andi taruktaruk ko niya. singa pakalmaen toy liknaan mo tan anggapoy takot mon akuen anggan anto kaman ya kapa laran ya akasulat parad sika... nen... “balong ipaway mo ramay balulang inkuanen inangko. usang so iiyan a. amarlangak na kiew, pinuulan koy kakaw balibalin paasub. kasumpal

ed kamarin ta paasuban...piyan umpatey iray ulmog” mid balulang ya iknulay manok tan pesnakan metl usang angalaak na ambasan tangtangkay na madre toyan gawaen ko manakir kami lay uring.

sakey ya anapan mi so panag-uring. aramay tunger, ya naa-alamid panaglinis na da ralusan piyan natanemay pagey, balatong o mani. sikatotay gawaen min uring. mang otkot kami abot; kabetbetan to animeran piye kaaralem (6x10x10 piye). apisan mi bulong na ponti ya amaga, iyan mi tunger ya taloran piye insan amagan tai baka o duweg; apatiran pulgada; poulan lad satan , no manyuboyub la ikarga lamay natit ilak ya tunger balet agto lalampasay tambib, insan sakubay ambasan bulong na pon ti; tabunay dalin. bantayan mi tano naanggapoy asewek, say labay ton ibaga narep o walay apoy ed dalem; anapen mi singaw ed saya, mainunmay ya anapen ed labi ta maliwawa may sengaw... no walay apoy ya unlabas tabunan moy dalin tan bisibisan moy danum, tano agmo tabunan dapol so uring mo. bayawas tan dangla so ambalingi t tan sankarakepan ya uring.say sakey ya lattan(limaran galon) uring katupag toy apatiran salop ya belas; presyod pagawaan. no igapo mi ed kabuasan nabuas na kabuasan kami manakir. kutkuten mi diyad gilig so pangigapuan piyan naasigtam no nakesba, singa kami mananup na abalang ya ark o (hunters of the loast ark). makapataktakot no maminsan ta biglan unsilyab no l

ukasan mi kanyan balkuten mi lupa mi na ambasan nisnis ya walay abot ton dugarug ad takiling. wala met so akatarayan latlatan danum.... sebseban.wala may baleg y a sipit ya pandukduk mi ngalab insan iteneb ed danum...unluag ya manasewek...agk mo sasangyupen may asewek ta paksuten toy anges mo. ipaagew...uring la. no wala ni manggagaway unya narayi tayon ikuno ed disvovery channel “ marutak ya trabaho”(di rty job). no tiagew la manburbur kami bulong na ipil tan madre kakaw, sikatoyay ipaagew mi ya anggad unsalangsang ya amay no kamesen mo et natemek; nayarin ipakan ed babo y o manok laokay babang. balet agyo anta lalaokan day binayon amagan tai duweg o baka. nayari metya ilako mamura labat duran salop ya belas so katupag na sakey lata(limaran gallon). say kuwarta mi so belas pati no mipaknaan kami o manangi s akoy belas so tungtungan. diyad tiyagew amayamay so totoon unna ed abong mi ta say kuanda gawat. asalita r an gawat ta atagey lay pangalaay kanen. gawaten mi ta anggapo laray nagetel mon ulnos na salsalapi , kangkong, kilkilitis,kamoti o nabekan buga, tugi, ubi o kah oy o nagapas mon pagey, maslak la prutas kanyan gawat kuanda ed uma, balet diyad paway na uma so sananey saray totoo igawat day limaran unkerew o mi-utang ya ba yaran dano gapas. iner so laen da, diyad sikami ta walay baleg ya kamarin mi apa noy ilik anggan anton bulan na taon tay say manok mi singa babang ed kakakapal. malikeliket kamin san-aagi no wala ra ta taruktaruk day kaanakan da. ibangat da kami kalokoan ed baley o inir nin nanlapuan dan alog. singa ibangat da kamin man tila tan manayew. ay kaskasian kamid karot ed si inangko no kaalis da kanyan no arapen ya taon lilikiran miara. siak biglaak ya naandipat, agak unsempet no agni ngarem amay akasempet laran amin. anggapoy pinandumaan na sikami so indian sikaray amputi dakel so awit-awit dan a nggapoy kakanaan balet maong iran mangistorya ya no agka manasigta makasalat kay langa. agda nalukoy amak ta singa anta ton amin; pati arnis, judo, tan wala may nabenbenan toy kawes mo umbasileng ka (aikido manaya man). balet diyad pangasi to naderewan toray manok tan belas kasalat na panbelang day isusunglor, manapige r na alar, atep, dingding o puklisan dakami. karaklan da balet pamilya nen inang ko saray pamilya nen amangko umpatey lad eras agto unkerew ilokanon immawet sika toy abangonan min san-aagi. wala may bisita min kapinsan nen inangkon managselsel na lamparaan(lamp lighter) dakel ya anta ton magic; maong ya majuggling, maong ya mangistorya, maong ya ma ngansiyon, maong ya mangitara. inkuan to diyad sakey taon agto naliber ya amina kakapinsan to manlapud aparri anggad mindanao balet agto sasaewen ya unnad sikam i ta mimisa kuno ta manpasalamat ta aliber to lamet so pinas tan mabilay ni, iba na tod pista. ta manpinsiw ed obispo. agto manpupuklis no akabeneg nabaluwan mon biin ulandis. say kawes to andeket ya naynay ya pantalon tan long sleeve shirt. makulikuli sarag ton amina gawaen pat i manbaka, labalabay toy manames na baka, iguran to nira, agto naames iran amin ed sakey agew ed karakel met... nen bibilangen kora naupot lay gamegamet ko wala niray kilaw. agko anengneng man ya aka-ugip. mabetbet so insayo ton mantambling, mantargit na kutsilyo, manjuggling, manpana tan kainsayo nen amangko ed dipinsay bilay (self defense) agmaktulak ed si amangko mabetbet so tapik tod dabok. say irap ed sikat o anggapoy abong to; say abong to amay sakon kambas ya berdi(natan antak laman s eabag) ginawa ton singa benegabayong. anonotan kora ta nen limmaak ed kasilyas y a manirit alinggis koy lupak ya andukey lay buwek kon balbas saradon akasalming. ...agi kaluplupak man ya kapinsan nen inangko pati kabaleg tan impanlaman...eeeh ... abeka labat iray apalabas. kasumpal na tiyagew: manterter lay luay tawen ya tatalikepkepay dabok ed dalin ya manasewek ya pabilu ngeten toy kaliberliber. aliing lamet iray lamot na temel, talaib, labong, ubi,

durian, lakamas, buga, garana is, dukayang, sabawil, palya, kaw, salomagi, sapang, untubo d maaron dagem tan miperengan

tan balisanga. untubo lamet iray bukel na kilkilit parda, saluyot, ipil, lomboy, kamantilis, madre ka met iray bulobulong tan unsalumpapak ya migantil e ed sinag na agew.

naliing met laray nauugip ya gelegele, patang, batbatog, pantat, egat, dakumo, b isukol, alireg tan soso.managos met lay malinelinew ya terter daray bulobulong t an lamolamot ya no nasapigar na salim et naimasmasan singa napaer iray kesaw ya akakkutkut ed untatakken iran pukel. narengel mo laray kuyabkuyab daray payak ya miuusilan ya manerel na bigis na tan aman. untan met eyag na patang, batbatog na mantawag imano na aron limmesa lapur inkiwalay danum say milagroy bilay. no naasinggeran yo labat so ubong na abuos( talakay) narengel yo ray sipit dan mandadait na bulong ya magmawil ya ubong da d iyan da iyatol may iknol dan pangasinan caviar. masaliw met lay kalburo ya usaren ed pansilew na patang ed labi balet diyad sika mi agmi nakaukulay silew diyad tanol da antami no iner so kawalan da tan anton k lasi patang arawian kani uleg ta say uleg labanan toy silew. no mangiras kan unl abas ed labi diyad agew mangala kay bulawit insan segkasegkalen moray lengat wad tan iray patang ya una-amot pati uleg, kanyan manasigtaka. no akanengeng kayoy u leg agyo papateyen ta nabalitaan daray agagi da, insan agmo met naakan tan arawi an daka. mapaga lamet iray ateng tayo ta agda antay pangalaan day isaliw na takoko, kalap yaw o payong o kapoti, maong labat ed sikami ta walay balayang tan abyang ya tal apar anggano nabasay kutikutit mo aglabat nabasay ulom tan beneg mo ta natrangka so ka. sakey ni mairap so manpesak kanyan mabetbet pamagaen molad laman moy kawe s mo. atan labat, arawian dakaray kaeskuelam...hehehehehe. aramay alog napanoy danum nayari kan manlangoylangoy. say gawaen mi piyan anggap oy linta italem mi ramay tangkay na tabako. wala may ugaw ya atubong so ebetoy l inta. say ginawa ra nilabatiba day tabako; say tabako so amatey ed sikato aliwan samay linta... pati linta inatey. amay linta agmo nalikas no wadtani ya unsesep sep no amay immalis la anggatel. manlanglangoy kamin san-aagi, unlegepak insanak mandukduk na bisukol tan alireg nen biglan kimmelat so bikking ko... agak makaimmuas ... naiirapanak ya unanges ... dakelay danum ya nainum ko...labay koy uneyag balet agak maka-iyag...nen big lan “puweee... “samay sali to may agikya sakey akatapil ed kulokulong ko. abaluwan kula tugtuwa. pasasniten ko komon ... andila. wala ni may agik ya mankunkunwari ya ma nsalita ibaga turay labay ton saliwen nen inangko. si inangko ko met isaliwan da . antara... manlolokoan ira labat ya san-ina.hehehehehehehe....ooy antoy patalos totay kugip ya manpapasyar ed uman inbeneg tan nalelener... aliwan tayad witing ya agagi. inpanengneng ko labat so kaliber liber na uma ta say untumbok pabatiken tiray ug ugaw diman nengnengen tayo no antoy gawaen da. siopay akataway lay iknol na tala kay o nansiray tilay. sikayoran pinabpablin agagi mid sagur karaklay inusar kod yan salita et pangasinan na manaoag akemkem lay ilokano. antak dakel kayod tan ya ungagatel lay dakulap dan mansulat... sigi mansulat kay o ta piyan mansasalatan tayoy kakabatan et napasalumpapak tayoy salita tayon pan gasinan. mananos kayo inararok ya kabaleyan. say Diyos manuna lawas, manaruan kayo. say m adayew lawas (kuwatit agka makupit mikalima)

intultuloy mi nanakar tundas toy angalakan, diyad silong na akasian masalumpapak diman mi inlespak ya babantayan so malinalinang ya agos na danum ya sibsibarey pangen na andirit. napapasikmatan met miray genggeng ya unsesepsep ed abasto ran abalkot na linat ya singa may abalkot ya inatey ed baley na ehipto. wala met ir ay kabaleyan tayo ran unsesempet la ya walay agto ran bilyag, sako, kahon tan am ugkal ya binalkot na lamping. naiyorakam ed kaluplupaan day liga tan ilalon say sempetan da et napnoy liket ya abong. mabetbet so turo nen bulirek ed anto kaman ya nanengneng to singa samay unlalaba s ya bus ed taytay “nang...” kuanto “simba natan aging...dimad sagur manlapuy inang” ebat kon mareen “ngeeee....ba....ba.” kuanton simmaliberber ya walay ituturo ton “basakay tan....mananap na kanen to...mandilatdilat ... ta labay toy midilakot...h ihihihihi...siyooo..pulyan moy bulirek agni nanames” intagey toy limaton inangub toy kilikili to “uhmmmm...puweeee” kuanto say bilunget in-inuten tulan tatakewey liwawa, say kaliberliber nengneng day man papara, say siplog na dagem mangiter na inawa ed bala. inyesaes kon umsempet kam i la; timmangay ed siak inyalig toy ikukubot ya ules. untan so anta to, kasumpal ya mangan naugip la. makatenyeg likna ray awawey daray ugugaw, no apagamuran kayoy pabor ya talusan i ray angkekelanting ya galaw tan balikas da. no agyo naitdan na imano raya. kaska sian met ira ta diyad panakar na panaon naipulisay irad kamaongan o mankapot so nonot dan unarap ed kameengan. say ansakit ed saya tetelen ti nira. naksawan lay bulirek sikatun tatangaytangayen to ak. labay toy undagi. tapiano n aiter koy matibukel ya liket to payurungen kod takeb ko piyan atagtagey nen siak , umpeket lad ulok nabenbenan ko ni bulawit tano walay ason labay toy unkusab ed mayapyapis kon bikking et pasasniten koy sungot to. diyad panakar mi biglan tinapik toy ulok walay ituturo to... ‘’inang...” si inang ya tuwa, pinelasan koy akar ta labay koy siak so makaunan maka-aw at na paabet no bilang walay suwirti. “balong...kawalan daray agagim” sikatotay unaan ya tepet nen inangko kanyan akatanem ed ulok ya nakaukulan antaen ko no iner so kawalan da anggano anton oras. “wala rad inateyan” manpakan irad man. imbagak met no siopa “ay...kaskasian met lay panginaen mo...ibagam ed sikara ta unsempet lara” “a...aa...aa”...”a...aa...aa” nan-alagarak na daiset, kaimantaan nitan laran kibatiktik. singkatan la no antoy bitbiten to . makakaimi s si mongolian. amay sakey manbubukitkit lay bayong. akalmoy hopia; singara pusa n naerasan. aderewandak met na sakey. no nalam so apag mo itamukal mon tampol um pan nasimpayot. samay bayong balet ya inyawat nen inang kod siak so pamasko ed sikamin amin ya n anlapud samay suki ran intsik ed dagupan. kada pasko walay iter ton sansasakey k ami ya abel taluran pantalon, taluran bibistadaen tan duaran fruit cake, singa k

abaleg na galon. mararakep ya abel. amay aminsan amay ilol na bigis(silk) so bib istadaen. say kasalat to mamidua ed sakey simba mi ya rindian na pisipising, pat o, manok tan sotanghon. no makapoy so lako, saliwen ton amin balet mamura. agkam i nabilay no ilako mid sikaton amin ta say presyo to et palaos(clearance sale). kasabi mid abong siak so tagabilang na kuwarta ta ilirep nen inang koy daiset. d akela atamingtaming, angub na sira, manlalatin sinsilyo, wala met so masalsalang sang. no arum wala ray naalak ed bayong o supot na bitsen sikato ramay kukupiten ko ta angmet nanlapud bayong na kuwarta. umpapawil met ed sikara ta utangan dak. antam la no utangan daka. kasumpal kon nanbilang ambilunget la. limmaak dimad inateyan. saray totoo akalib erliber laran singa milumbay akar, unaay marakep ya puwesto tano intawag day pan angan maminpinsan ya undagup talo toy delap ed ekat. wala niray mamidua. kulang so sakey talyasin baaw tan sakey ya baboy. kasabik inabet tuwak nen panginaen ko insan to: liing ka la anak wadiyalay agim ya kulayot ibangat mon manbisikleta tan mansibok balong naugip lay kapinsan mo agla unliing anggapulay pampawitan moy bilibilin liing kala , liing kala, undadakel laray bisita ya miabagey tan migalaw ed sika, liing kala atan ikakansiyon da insan biglan, narengel moy ungol na ugaog, no makapoy so pagew mo makaakis kamet la tan nauyos so panangasim ya mangiderew na abuloy. pati sinsilyo nakaur no ma ong may managdung-aw. wala ni may kansiyon dan estoryay bilay na naanggapuay kapalaran, bimmalegak ya undedengel ed saratan kanyan antak so man-anlong na pangasinan tan ilokano. mapm aples ira...agak makakakiking. diyad buleg mi dakel ya maong ed satan ilokano o panagsinan katekep toy ugaog ni. no maminsan makalekak no undedengelak biglaran untunda insan: “balong inkaman mangala ti basi ta mawaw toy karabukob ko” kuandan iye-elek da katek ep toy kindat, walay lua da ya tua. aliwan singaramay akis nen nikole kidman. (“balong naka ta mangala kay basi ta apaet so kulongkulongko”) wala met may baleg ya garapon ya pepelagay abuloy. sisiimen to ka may managkansi yon, antam no agustuan toy abuloy mo ta kansiyonan to kay balibali. singa: aay...salamat la agi ed inderew mon panangaro say aligwas, sa bilabilay mo komoy manandu untan pa komon ed saray walad benegan mo mangiderew na sakey dakulap ya napnapno wala met manag-ekas na abuloy, walay libro to. diman ira mangala na isaliw da pe trolyo no anggapo ni koryenti, sigarilyo, peksi o anto kaman ya nausar. manlangalang met laray hasag ed tapew na lamisaan singa koserto na sugal, amay t ong unlad inateyan...libre balet so aroskaldo...o aroskalding...o sabaw. diyad t ribo mi agkamapaga ya anggapoy kuwartam no inateyan ka. amina katribo manabuloy pati belas. agka mankelaw diyad untumbok ya bulan mas marakep so bilay to may in ateyan anggano anggapoy insiyorans to.,. say alak met ed satan singa unagas lalo la no unsabi ray taga aruma baley. manpa sikat iray babalolaki tan tatang-idyer lalo na no pakawesan mi ray sapitsapit ir

amay kakapinsan min andukey salin, say imis to nakukut so niyog no nalinggis to o sara may manlapud bagiuo ya say baog da et mamalmalanga ta ampetang ed uma. aa ay ....no nayari labat so baili ... nagesanggesang so palapala. agmo met napukpukan iray manatapis ya man-eyag-eyag no akargaan lay demonyo’y utek to. nagugunuyan banitugan la anggad man ed kalsara. beglaran undepes no unsabi may kuandan bibirbiren ya ama na buleg. arayan egta et singa sarsuela, piyan wal ay tungtungen da no wadman laran nauugip ed beneg na duweg ed makapiktat ya peta ng. anggapoy daleman...panonto sankakapinsan...ya atatapis. agdak didiwiten ta a ntakut day inangko...mongolian ya talaga. no amay aralem lay labi unlabas laray estoryan umbengas so bagum pati kikinutan no agka mansigta. igaporay unya... “siguro manpapalikna ya mamatanir la ta pinesakan ton amina kawes insan inpakerew to ray sumbliro to, pati amay palsiit ton walay katat to boston. malikeliket ed sayan agew.” “aay...manisia kayo o andi ...akugip ko tan ya ...papayapayan tu-ak...ya akakawes na amputi-puti...agko ..inilaluwan ya mamatanir manaya” “oooy ...say labay ton ibaga manbayar kay utang mon pandesal...no umputi uwak met amo” “ aaay laseg kan ..akugip koy lakik ya bebekaen to may silong na kaimito...tawala kunoy akakutkut diman ya pilak nen alikas koy aping kon walay ambetebetel ya immuyas i nsan ko amataan ya limmuksod bintana so andekreket ya anyani” “oooy...puring pusan kantaw man” “antayo may lusuran ed taytay....umbebegas so bagok no unlabasak diman siguro inal ay bantay diman tan...antayo nen gagawen datan... sinikop da ta pinaterteran day dalay birhen ya uga-ugaw ni kanyan no labi wala narerengel ‘yon apepet ya akis... ta abayag dan impukok ya akakadena ed loob na baleg ya kahon. siguro mananap na balolaki”....yeeeey “ atay aminsan mantaytayeketek tan mankirmat nen walay amataan kon bii ya aka-ampu ti, andukedukey so buek ya akatuek...agto ipanengneng so lupa to...insan simmipl og so ambetebetel ya dagem...kamamantaan ...nilingay toak..biglan kimmirmat kany an agko alupaan....aaay agi mangiwgiw pati tapik...ed satan singaak ...agmakasal ita...sika” ‘”siak metey...kalapulapuk ed garita nen akanengnengak na ugaw ya laki, kasasali bal et ag-ungagaton so sali to...biglan batik ed kapuntian...tinumbok na maksil ya d agem katekep na tagoong na aso...insan anengneng koy amayamay ya singa matan mar marlang ed kapuntian...batikak...apattak komay iknol ya sinaliw ko ...pati garap ay ... larak... singaak superman ...ya akasempet” marakep so estoryaan anto. mapmaples so oras ya untalin pati amay inatey nalingw anan yo. kalilikna naangub mo lamet so balon akir ya aroskaldo, ya walay sili to n labuyo, mas lalon sisibukan mo mas lalon unsasamit. balo lamet ya estorya. “anengneng yo may ugaw diya ya mayayapis nga sika wala asma to, managtambal kuno m an. no nagemgeman toy dakulap mo ibagatoy liliknaen mo tan kapalaran mo. atay am insan pinirit toy tenten ko biglan naandipat so sakit na beneg ko, initdan tuwak ni urigano tan kusay tambal kuno.” “ amay ulandes ya akakawes niman na miniskirt ... andukey so buek ya say lupa to e t singa tsinita...bii nen kiyen kuno”

“aga...ggaaa... agmo ...nahalata anto...sikato manayan aka spoting ...anto” o aratan so narengel yo. palbangon la nen anempetak. asabian koy bulirek ya aka-ugip lad asingger na taka yan sigurod panalagar tod siyak. benben to ni upia ya gigilataen la, say muteg t oy managos, wala ni ngangatngaten to. naaninag ko ray agagik met ed silew na lam paraan ya larak na niyog ya adasig ya nansasangaan so salida. sinakloy koy bulir ek insan ko indasig.... “ngeee...nannggg...uhmmmm” singa nguronguro, naugip lamet, akidasigak met lan ibeneg so katuwaan tan arapen so maila-il ya bilunget ya gamu ran may kuandan dakep na painiwa piyan pasakbayan so maaron kabuasan na liga tan kasil na laman ya mibunuan ed lawas ya tawag na kinapalsaan. sinibok koy lampara ya angitilak na ngalab ed lamot na asewek tan balingit ya an giliing ed siyak ya say bilay et nayarin nagetel ed antokaman ya oras kanyan man aruan kayo, asikasuen yoy laman yon dili, mangan kayoy marakep, manpainawa kayo, agkayo bukatot tano say laman et asakitan agnatambal na dasal tan say unaan ed amin manaral kayo piyan nawalan kayoy silew na pakatalos ya manpasensiya tan mib agay ed sayan mundon patas. ...untan pa komon et mandadaiset lan umpapawil ed sikayo so salita tayon pangasi nan. misasalamatak ed inpakanonot na agi tayon taga pao, manaoag ta naitdanak na pankanawnawa ya iyawat ko ed kadakulapan tan bibil yo so santing tan samit na s alita tayon pangasinan. nepeg tayon ikinon kanyan no walay anonotan yo, ikurit y o labat agkayo umbabaing piyan unsalumpapak so salita tayo. sakey ni agyo ikakai nday undagup ed sayan linat. misasalamatak lamet...asigtayoy unsasabin agi to ya (kuwatit agka makupit mikapat) alimbusabos ya tinalikebkeban toy bengal apaktak iray bunga ton singa immuran na dalakirik. bemmegas so bagok ta pegley agew lan tulot. abeka so kanonotan kon n aibasileng ed dakulap daray katakkenan ya akanengneng na walay balbaleg ya toon awit-awit toy ulo ton pugot ya walay akaselsel ya kandila. tinakiling koy kalibe rliber; anggapoy arum ya kaibak tan kareenan so simmublay kalakap toy angub sing a atot na duweg ed kabuasan. inkuyat koy baklayan talok si yakite..yakiti...ya k unehon...waas ap...dak. pimmutin amina kalasian ko pati dapan kon singa ag-undad apod dalin. anggad agatinan koy.... “agigigigii.....” sabit na buga; duaran siping so timmalos ed dapan kon singa la bao g na tilay lapur kaandian na sapatos o suekos. binagot ko singaak atebeng. mante rter so dalak, sinaklobak na takot umpan gawagawa na pugot ta-agtoak labay ya um batik ta labay ton ipanengneng to ed siak so ermen ton bebenbenan. mananap na bi rhen ya makatepel ya mipereng ed mata ton marmarlang inkuanday triboy kasinibe. nangatgatak na bulong na bayawas sikatoy intapal ko insan ko binalkot na talupak na ponti, intaker ko met la. aliwan lan batik akar lan mankitlekitley . agkuni abiyer so manparparuk ya pusok nilingay koy nanlapuan ko anggapo met so untutumbok; aninok labat ya anggano ant oy gawaen ko sisipulan tuak nin siyansiya. malukon agew binasibas koy tunger na dangla. aliknak so paet nilak may kawalay bubon. apaliberay sirisa, balayang tan bayawas wala met iray laranghitan ngalngali nakusbo ed bunga to balet berberdi ni. wala ni akapulakit ya pagak kanyan pinasaksakan koy palsiit so kasirisaan an ggapoy immesel kanyan sakey ni nen. “ngeeeeee...booooog” si kapinsan kon utit manaya man-iinsayoy patpatad takey na siri sa, kanyan anggapoy akasel ta peles ton unkikisen. nilak ya tampol umpan anto la

y agawa. wadman ya ayurungan toy inkisen to niman. “antotay...anag..anagan kan lasin” inkuanko “animal...kan...kulayot...” kuanto ta balbaleg kunoy ulok tan matak. “ antoy agawam ...talom may lasin ...ason mankinkinot.” kuantod siak “ akagatinak na sabit na buga” inyebat ko “ umpano atilakan ka... no ansakit ni” kuanto inekal turay inbabalkot ko, kinarkar toray dalan kimmikigtel, insan inurasan toy danum. ay agi manotot balet itetepel ko. wala met may yuro ton gawad swiss kuno ya makmakdem. kinalikal to...ay lasi ka ta mantagey tagey so ebet ko manngeryet ak sika. akalay sabit ya singara belas. amurbur na bungay kulibetbet insan amay tabol ton singa mapalet ya gatas so inyan to pati sakit apaer. “insan manames ka ...maanag ka lasi” inkuan kod sikato wala may beto ya panasol singa siso, bato so walad sakey ya sampot tan dimad pag pag walay andukey ya lubir ya akataker insan samay samput na lubir timba so akat aker. sikatomay ilusor mod bobon. main-inumay atan labat no naekatan ta waloran abong so susutintuan tutan ya bobon. nanames si utit. insan intagar tuak ya manp atit na sikling. “insan agak ni angan ...narasanak” inkuan ko “agka mapaga...” ebat to, kimmalab kami bayawas, nankutkut kami durian singano ubi balet amputi ya maimpis kabaleg toy lapis ya mungol kadukey to met la ... amay balo ...ah! aliwan samay beterano ed tambangan, magata so taway to, agmo napukpukay kikisenan mo no nasu braan mo. wala met may mabungabunga ya lumboy balet agaylay apseng nakiki nginge ryetan mo. sinamar miray patit to, anggapo met so alansi ton pugo o manok na kaabay. say ku ankod sikato manguragur na bingkol antes ya manpatit piyan agda naagub may inasi n tan tuyon angalmusalan to. say balibali aramay bulobulong na kiyew ya walad ka liber liber na patit mo piyan agda anta. masilib irayay billit. diyad arum iran lugar na kakiyewan say kuanda pagatin tano nagtinan to, nakubyas may datal ya manbebeben na apinat ya peteng ya akataker ed bulawit ya pinayukor . ay nasasnit ka no agka manalwar singa binsigan kanen pakyaw. arawi so asabi mid saman ya agew ta say salita rad man la et ilokano kanyan naya rin maambal laman ya lugar o abiluleng. say antak say bayawas anggano sako so pa nanginan. saray pinilik aramay de rosa piyan makulor no gataan. agda isebel ta a tap, arawrawid kaabungan, agmo anggan nalupaan so tood kaarawi anggan 20/20 mumu katan mo. say pontin balayang nabubulok ed sengeg, nalulupak iray arum. masamit met balet puwe ....balayang... labay mon akmunen ....nayari met...atan labat ta naigur so kaleskes mo. tinatandaan kuray daladalan, kikiyew, abu-abong pati al-a lulong, bobon. no tiyagew say gawaen mi mangala kami dakel ya niyog butawan mi may mata to, mel ag labat ya abot, insan mi kalikalen piyan naekal ya amina laman to sikatomay pa noen mi danum insan saraan mi kandila, balkuten mi sako insan mi ikut –ikut ed kad a duaran kilomitro ed lalaen mi. no ibitin mo takewen da. wala ray pakatandaan y a say tribu na kasinibe labat so makaanta. wala met iray akaamot met ya tubong. amay diyad arawian ya dalan. diyad panakar na panaon angutkot kamilay abot ya du

garuga may latay petrolyo. diman so diposituan mi tubong o niyog; bote la nen ma numtumbok iran panaon. medyo say agew et walalad sagur. agkuni alikas so eras ko. dakel met lay baraan kon anggapod abong ya sanagew. bayawas labat nayari lan isalat koy sakey salop y a belas ed kindi nana kunsing o duaran tirampiak ya sardinas ya ligo ed kinen ma siken adong. nakaukulan ko balet so mirtayulit piyan agnabulok so dapan ko. dake l met salon agatinan kon agmo nisulat ed andekading(blackboard) nen madam. singa kami akigapas. intaker mi sako ed putel ya kawayan bayog sikatoy sakbasakb at mi si utit so unaan ta bukeng. arawi so nakar min talaga balet no ganado kan manakar ay talum si palma (walkaton champion) ed kalaokan. mabetbet met so paina wa mi ta unsasakit so takeb ko, singa walalay iya-amot kon sangyo. mambelat no u nbabayag. “insan akino itilak tayay arum ,pawilen ta nabuas” inkuanko “anak na lasi kan... mangiras kan” ebat to, panguluan nen say siak kanyan anggano antoy ibaga to agko kokontraen. insan sika toy tagabogbog na manlolokod siyak nen wala kamid abeban aralan. ayskrim labat n ayari lad sikato...sakey kahon ya lastiko mantalimukor lad arapan mo may manlulu kod sika. amay aminsan kapinsan mi manayay lasi. alewet kamin amin na bulawit, n antalimukurak nid balatong maong lalaingen agdak babantayan impupulisay kuray ba latong. manpalusor kami la nen abantag koy amayamay ya tood taytay. wala amoy disgrasiya . mabetbet ya walay nadidisgrasyad man ta kurolding (blind curve). narengel moy ugaog da ta paarap kamid dagem. pinaspasan mi manakar. “ balong... naatalan ni kasinsin mo” kuanen panginaen ko. nasdu lay potpot. sikatoma y nan-bangat ed siyak ya manbisikleta. aterak kunoy sisiritan to, agton balot al ikna no antoy akatalapos ed sikato, manandreng kunod batalya ya singa manpapayaw ar ed tawen nen agto naimanuy pantrancon manasibengbeng. nankakamulsit so kalasi an to singa kamatis ya angakoy biglan mesmes o diyad peles na impangitupak et ab angga toy pader. sayang...maar-aro nimet ed siak iman. ipakugip to komoy gawaen ko piyan natulung an ko ray kaparak ya mair-irap. amesmesay ermen lamet so bilay kon malangwer. iilaluan kon maligliga kamin san-a agi ed insempet kon prutas balet asimpayot na maruksan gawa. sikatoya siguroy ne peg ya unsabi ed sayan malangwer ya bilay tano unsabilad siak so sampot singa la labat sibok na dagem ed dapol ed dalikan. amenengak ,mannangis, akalespakak ed sukong lakap lakap tuak nen bulirek mangukuyong abaluan ton say nangis et sakit na eges kanyan batik ed tagey angalay ules inpasagar ton singa mangiguguyor na duweg insabit tod siyak, akalek tan inturo toy puseg inakmon koy nangis ko, pinapaway koy imis inalak si bulirek tampol kamin immalis tabintabin kon manakar kamid kalsara nila mi garita insaliwan koy kokakola dugarugan walay potpot ya nibana insaliwan koy pamblanko sikatoy maliga agaylay imis to anggan agni makasalita

singa natatalusan toy mundon maliwawa say terter na luak iya-awat kod tawen iya-amot kod sikatoy gemgem kon ermen ooops ...diya kila nana...agyo lilingwanan tay paabet yod saray tsikiting yo...manilalu ran naynay.aro yo ratay ugugaw ta sikatotay sangkamaongan ya patawir yo... talaranan yoy agi toya...manumtumbok la...say Diyos manunalawas. say maaro ‘yon kabaleyan. maliwawa lay bukig, apaktak laray linaew, manpalpalayupoy so dagem kalakap toy u mbebetag ya bungay sapang ya mangisibbuag na balon binin diyad panakar na panaon magmawil ya isusunglor. nabantag ko met iray kapalandeyan ed bukig ya walaray a sewek ya mi-aanguban ed lurem kaulop toy manandipat ya kikiyew...sikato manayan say inkuanda kaingin ta anges manayan kakanen ton in-inut so palandey .... anto ..eey ...maasewek...hehehehe...deen kayo ta walay atakiling ko: sakey ya punakpunak ya tikling mankakaykay ed silong na lumboy ya mantutuktok na bukel na dukayang. wala met so taras ya unkukusab ed matabotabola masilesileng ya lumboy ya babantayan nen laki irong. man-alingawngaw ira met so apangat ya mi didilakot ed apakpaktak ya bunga. singa kabatuan met so silong ed bukel ya angga pon balot ya atilak ya laman lapur talem na ngipen daray gilata tan ansisit ya m iyapag ed yaman na dalin nen sakey ya matmatneng ya tanol so akablos ed guman apinat ya singa kuerdas na gitaran manaweng, tinundas toy luyag agmantan asinger, ta nen itanger nen tiklin g so ulo to biglan naandipat, nagmawil ya sakey ya mankukuyaryar, manpaspasekder , mantalsik so dala to ed bulobulong. amatanir ed dalin ya iniyanakan ya mangite r na imis ed aping na ugaw ya walad silong na bayawas ya akakamarang ya tatapike n toy ulpo. “odrak... agkani alati-an” inkuanton inyesaes “nayari ka aging...walalay pangugtuan tayo” amay agik itan si odrak, maong ya mamals iit. binagutan mi bago. diyad pagew labat so walay napirit ya laman, balet no na sabawan na walay agat tan sili untikyab lay sungot mon unilop na digo. abantag k oy pekak ya ipapanta toy apatiran malenleneg ya bunga to. kinaot koy bulsak akag emgemak na malimpek ya bato insan ko inyan kod katat ya singa pabanto, pininat k oy guma ...kaimantaan to asasnit ya immaweng ya singa baton balanin tutumbuken t oy bunga. boogg... insan makalasakas ya timmulin ed silong na kapunti-an “apugnel man aging, duga latan” kuanko. nen limmusur kamin alaen may bungay pekak naimano nen agik ya: “kuyang...manala tay ringlit, marakep ya isabong ed manok” sayay ringlit ya kuanda kulet ya nansasangaan singa buek ya talaga, berdi, antay o may mistletoe singa umman balet akabitin ed tangkay na palyan balang. dakel so nalami kanyan manlaga kami bayong. anitsangak na tubor insan kami nanlaga na ba yong, no mangiras ka amay bulong lay titsangen mo insan mo ikupit ya singa bayon g insan takeran mo. diyad panakar min unsempet mandukduk kami metlay itungo, aramay amagan kumpites, madre kakaw, bayawas, palatang na silag tan kawayan. kawayan bayug so balibalin pansunglor untan met ed kumpites. kasempet mid satan malikeliket iray agagimi t a walay lutuen nen atsi pasting; atsi min panguluan. “atsing pasting walay apalsiit min tikling” inkuanko

“tegteg mo tan linisan mo metla...games moy asin piyan ag malangsi” kuanto. gawaen k on sigurado ta agko labay so nakarot ed el-el. no antoy gangan na panguluan sika toy naunor tano agka undengel basig so kasumpalan mo o karot ya anag-agasang lal o no amay katli yo et ngelngel. no oras lay panangan nanduruma so uusaren da no panon pasempeten ira. sikami uny a no siak so mamasempet ed sikara “a..aa..aa” sikatotay iyeyag . nagngel yotan nen i ntagar komay agik nen imbeneg . diyad lugar mi nanduruman tawag, walay batingtin g, tangguyob, tambol...kulassssss....galaaaa. no panangan la; manlinya kami paunla ed kaldero tan bangan akatuon ed liken. egn a-egna mi lapis(yaong ya niyog)tan kutsara ( kawayan tua).unonay bulirek balet a liwan parepareho kadakel so kanen mi. no baleg ka dakdakel so apag mo. si atsi p asting so tagasukat na apag mi say nakera betang to. no siopay nautit sikatoy ma nsinop ag kabilang so bulirek tan mikaduad bulirek. anggapoy lamisaan, lispak ka o unkamarang ka. asigtam tay kanen mo umpan lugtutey aso o pusa. samay bulirek so unasinger ed siak ta piyan naderewan koy kinemkem ya baaw o kakarut ya pangan tan asigtaen kon agmaka-asingger may pusa tan aso, walay bulawit ko. mausa-usar ed sikami so niyog ta gagawen min ungot, lapis, kutsara, balaok, tini dor, lusek, bunot, larak para silew,sunglor, singsing tan arum nira. say kawayan tua gawaen ya datal, sikop, balulang, tarik, babako, talakeb, bigao, yakayakan, takoko, o agyula patatakenen atsara.. say abong mi: kuarto duara: say atep to temel, lusek to madre kakaw, datal to ka wayan say lengat to so singa kakapal na kawayan mabetbet kakapat na pulgada. say dingding bulong na silag aliwan tubor( amay agni akabuskag ya bulong). patukok kawayan bayug. kagsaaran kawayan bayog , bintana apatira anggapud abalaten,takay an kawayan. lutuan bato mabetbet ya unletak no naterteray ambetel ya danum. take r mi lubir (alapirlapir ya piet abalkot na ginisgis ya tubor). say dukulan mi ik amen nilagan ginisgis ya tubor. danganan ni kapes ya binalkot na supot na arina. ules mi dinaitdait ya nisnis. lutuan mi banga, pananginay inumen mi buyog. pana nginay ilik garung tan kamalir. kawes duara sakey so walad balaybayan. sapatos a nggapo. salming kapaldua labat ta abetag nen inbeneg ya bagyo. toothpaste tan to othbrush anggapo (no krismas labat). abong mi so melamelag agni asayaray papag naugip kamin nantutupag anggapoy takot min napelag guyuran kami ules anggad napilat anggapoy paga dait mo labat wala may singer min didepak ya datdaan ya tawir nen inak no undalay ayskrim ya dibatingting egna mi yaong manaliw kami benting singa kami utot akaliber ed ungot misasamsaman, agnabiyer, mididilakot saray kawes mi apilatpilat nanengneng moy amina katat no itdan yokami, agkami unawat ta basigan tokami nen inak ooops ...iyamot kuniyay lapis ko ta wadya lay atsi pasting. masebeg tan ta angga poy unkaraw ed sikato, panon higante tan sakey ni sobray utek. no katungtung mo singa ka mankukuwentay kalkulos( angga ka labat ed minima...hehehehe) asingger l

ay pandem kanyan manbayo kami ilik. wala may lasong min bato, wala ni balkes ton lubir piyan ag-umbetag no nadansek. duara met so alo mi.balibali so tugtug ya a patira...apatira so tuno to no duara kayon mandadansek(manbabayo). no simyan lay babang ed ilik, itaep mola insan yakayaken mo piyan umbiig so keta. agmo naakan no dakel so keta untan met ed ketab(pc) mo agmo nausar no aketa(virus). nitan l a... “pigaray bayuen tayo...atsi pas...sakey sako” inkuan ko “duaran bilyag...ta nabuas manpesakak ed danum(angalakan)” siak so mangalay ilik ed garong o diman ed kamalir. nilukasan koy garung singaak siniplog na kinames ya atot tan amagamagan dapol. aka-ukokak tan manluway matak . dugarugan naablog kuray uutot, asingkat koy sakey ya sangyo(mouse) inguragor kon singa mangiguragor na mouse na ketab mo, imbasileng ko nakna toy lusek pimmukta l atubong toy kamison nen.. “agiggigigigiiiiiiiiiii....bastos kan bastian ka” manngirngiriyet ya say mata to singa narasan ya kaging ed labi. nilaan tuak ya k inarot ed layag. ngalngalik asiritay pistako...aay karson ko. singa atelek so ka munduaan ko , pimmetang so amina ganganak ya angibasbas na linget ya unagos ed m uling kon apalkapay buroy ilik. agay la...ungatela anagasang. unakisak komon bal et singa ka untatawag na (“dama mas palos por favor”...uhmmmmm “ no esta un dia mi amo r”) “atsi pas wala ray taitai utot tan kinan lay bokbok yay ilik tayo” kuan ko “agka... ngak lan ngak ditan ...basta panum tay bilyag” antis min bayuen ikalen mi taitai tan saramay kapes lan ilik ta kinan lay bokbok . yakayaken minin unona ta dilikado may tai utut umpan nasinglot mo et magmawil ya gardin na boot so balam di manukok kan anggad patey. yakayaken insan itaep. [angga man antoy irap irayan salsali agtayo anta no sikay wadman mismo ya mibubu nuan. singa say nengneng kunem saman so “gawam labat”(nike). say antara sikaray akauna ha!...] ginapuan milay bayo...bog..bog.bog.bog o hee..hee..hee..hee. insan untonda kiwal en moy ilik piyan agnatemek tan samay aliwan makmaksil ta natemek met o no ag-ap a-agew ya maong natemek .balibali panbabayo mi nen.. “kiyaaaaaaak” lasin manok misasampitaw aterak lalaingen so ulo to...heee.. trabaho l amet...bagutan kola met so lasin manok. “antoy memeremere-an mod tad” “anggapo...iyeinsayok may ilabas kod lunesa programa” ebat ko ....singa naibasileng iray imanok basta dansekak lan dansek. arawilay nakar na k anonotan siguro katekep na eras o ngiras so dimmayod uteko. walay singa nagngel ko pero agko inkaskaso... “agiiii...uhuhuuhuhuhuh” booog....klaang ..naipbanan toy alo nipasentek ..egna ..egn a toy lima ton man-ugaug. agtuak nakarot ta abayok so lima to. ninengneng ko.. “...arawrawid pait ...vicks labat tan” kuanko ...anggano panoy sakit ya liliknaen nen atsik ...akalek..anggapoy aputer... ta w

alay ilik ya aka-ako na kasil na dansek... balet balbaleg so bukol to agi.siak k o kaskasian amina gawa to gawaen ko. kanyan no mankikimey kayo “MAN-ASIKAYO PIYAN AGKAYO MAKASAKIT” ....pinabpablin kabaleyan...anto natotonton yo ni maaron dalan...agka siber sibe r ditan umpan napesga ka ...aay ansakit nen karut ...agkayo komon unsasawan midi lakutan ed sayan linat....eeee surubay apangat tay....uhemmmm. ilauwan yoy agi t o ya asiplog so bilay na irap tan pasakit balet agkami dimmepad tawen ya intawag ya i suko yan katawan bangmas ikol na tilay labat so aalagaren ya mangikurit na kasam putan . perdona agagi ed lua ‘yon naaplos toy datal o samay ngalngalilan paksiatey kirem. salamat ed abagey ‘yon lemmesad puso ‘yon alay parok ton mangipasabid sikami n say kapalaran et inkaindan. angga man untan say pilalek tayo ed sayan dalin ya iniyanakan mangaro, manpaaro, manglingwan, manpalingwan say parok komoy kapuspu suan yo so ag-ikaindan. ipayawar koy balon suldong, untan pa komon ta natonton y oy letakan... kabetag na sinag na agew ed bukig, liingen kularay agagik ta unla kamid angalaka n ya manames. singa kami babakes ya maniguran. amay bulirek so kaskasiyan ta man kegkeg ed betel. no arum balkuten mi sako. anggatel kuno balet agni makasalita; iyakis to labat anggad umpaway so muteg ed eleng to kalamor. say sabon mi amay p erla, say igor mi, mamili kamid samay maimu-imus ya bato ya wala ray kirlakirlap to. ay balibalin panguragur na kabkab. agmo itetelmer ya maong ta milay baog mo . kasumpal min manames alagaren mi may kanayon min di potpot managlakoy pandesal. walay rasyon min tigduduara kami kanyan samplura. no maminsan mangiter na buntok ta iitdan ko met na kaling nen saman tan gawaen kuni homework tod kuwentaan; li bre ni pising to. pautangen ko ni sira no mamauran, kanyan balesbales labat. say inumen mi mangutkot kami abot ed gilig na angalakan, insan mi alagaren ya unlin ew insan wala may sabot na niyog sikatomay ikaur mi, mansusublayan kami. agay lay liket mid satan ta akapangan kami la. aka-ames kani. si inang mi balet unsisipot ed palbangon ta no naunor ka, lalo lad dagupan anggapoy pangigatunan m oy lakum. apiley so negosyum. no tepeten nen tiya mi no iner so nila mi, say kua nmi nanames kami ta tua met. diyad panakar na agew walay akanengneng ed sikami ya mamangakan kami ed tambib n a angalakan; aliwan aminsan , mabetbet. indalem dakami. tinepet dad sikami no in er so panga-alaan mi isasaliw mi kakanen mi. say kuanko nalmuan kod panagdika. a gko met labay ya ibagak ya sasaliwen nen inangko ta inpromisak ed si inang agko ibabaga. ‘matila kaaaa...” liniwet dak na bulawit, ansakit balet intepel ko. bimmibiler. sing a walay unkukurong ya gamayan ed taklay tan ubet ko ta sasanggaen ko. mas lalon akapasnok si tiyak nen agtoak arengel ya immakis. “kaparam si inam anawet so ulo to” kuanton inyeyag; insan inyugaog to “akinet iya-amutan yoak ya tiya yo...agtakayo met sesebelan ya manayam ed abong” agkami emme-ese-esel. pinantulagan min agmi idadalem. singa anggapoy agawa. inan ap mi may nandalem. taluran labi ya binabantayan mi no iner so lalaen to tan ine r so dadalanen to. say pinili mi amay arawid kaabungan ya agtokami naibatikan, a nggan iner so laen to nakenan nakena. diyad gilig na angalakan . kasabi simba ak ilaak ed si inang ko ya manlako. analiwak na guma duara, sansakey kamid samay ag ik, analiwak met na katat tan lastiko. inyamot ko.

kasempet kod ngarem,intagar koy agik ed pugaro; walay awit min barang tan batang as ya antikey labat siguro animeran pulgada. nan-anap kami sangay bayawas ya bal ibalin putan na palsiit. amay letran y. berber mo may duaran sanga insan mo kaya san may pegley, mandadaiset ya mamurma u, timplam ed panon mon paeletay berber m o tan mamarlang kay apoy piyan singa ka mamumurmay balatyang. kayas kemkem papet ang, kayas kemkem, papetang anggad nasabi may labay mon porma. insan lutuen mo p iyan anawnawet tan maseksekder.kasumpal min nangaway palsiit sinali mi no nayari lan usaren. inyan mid supot ya plastik insan inkutkut mid bangkag asingger ed d anum. amawil kamid dati babantayan mi no iner so laen to siguro masulok lan duay simba lay apalabas nen sakey labi abantag min walad garitan mitutuyaw: “walay utot ed dalan” inkuan kod samay agik “ nayari” ebat to...anempet kami angibulsa kami holin ya sansasamplura kami. dimmala n kamid kabangkagan piyan ag-marangol so aso tan agdakami nanengneng,. kinutkut mi palsiit. pinatpinat mi no nayari ni ...on diyad gilig na danum piyan agmakaba tik. inalagar mi nen: “aeeeee...aeee..aeee..awww” sikatotay unin nagngel to insan “aa... aawww...aawww” ebat to may agik...mantaknek lay amina ganagana to, diyad duar an immunan holin apayurong la ta natna so lulur ton nantupag. “ a..aa.aa” inakmon kami bilunget, batik kamin singa pusan kantaw. inkutkut mi palsi it mi. pimmaway kamid arawrawin pasen analiwak na pakasyat tan inminum kami sina mit. binisitak may pangamaen kod tatay ko akikerewak na talon. “anak ti sal-it rabrabii agdawat kati tarong” inkuan to; agak...immesel “apay...umel kan balong” kuanto kuanto labat itan ta nen mabilay ni amang ko ayuyang toy abong mi tan, no unsemp et wala lay belas to wala ni iknol na manok. singa mangrogrocery ed abong mi. in burburran tokami syempre tano andi di burburen mi. nakarapas moy talon antam no nayari la o andi. “ inyalaan kayo pay ti kamatis ken parya...balong tarakenem dagita kakabsat mo wen” duaran supot so inter to. sansakey kami bitbit. makakaimis si tiyak; ta inter ko y kapaldua. si atsik balet mapaga ta abalitaan ton walay tinambangan dad danum. “siguro arara may lukon matakew na mangga” inkuanen antik, agkami emmesel marakep so panangan mid satan ta angisempet si inang koy igado, piniriton galung gong tan baaw ya amayamay. makakalekak anggad natan ta samay bulirek mi pati ele ng toy pakanen to anggano mantungtunggari mangan nin likdem. siyempre inyapag mi ra. diyad sabado nilaan koy panginaen kod nibaley. dakel so kaimito tan mangga. unla k diman ta mandukdukak na apaktak ya bunga. mara-iknol so kuwanda no anggapoy ap aktak gawaen kon walay napaktak. tawagen ko may kapinsan kon mokong itdan koy be nting, mangalaak na ngawey na unas , mapalakapak lay mangga . mandukduk labat so gawaen mo. atay aminsan sinmabi may panguluan da awit awit toy uleg singa kabal eg na putay kumpay.walay gumad sungut to. anonotan balibali ‘yan ay-ayam. sasaliwe n kod sikato say labay to duay pisos. say kuanko piso ta awiten kod eskuelaan ed baology insan ipawil kod sikato. labay to met ta didianuen. pinakan tula kunoy patang kanyan sakey simba ni insan mangan.

“kuyang itdan takay taluran pisos no agmo ibagan analiwak ed sikay uleg...isambam anggad patey” inkuan ko. siguro mananap na pounan tod buntayog o tatsing kanyan on kuanto. insempet ko inyamot kod kasillas sinakuban koy lata aramay limaran galon so karg a to, nen nengnengen kod kaimbuasan akabblos agko antay nila to. si antik met diman so amesan to. talagan agko naanap nen: “antoy gagawen modya ...paway ka ta atrasaduak la” kuanen antik “baba...balet...walay...” naakmon koy dilak “ sige la ...paway ka diman ka lad bangkag...itungir mo lad man...manawit kay ambu ligan” kuanto. immalisak , kamamanta... “ulegggggg” batik ya labuslakseb asabi toy kalsara; amayamay ya dimmagu. no nataktak ot ka manaya singa ka superman; agay lay peles da agko anggan naimano ya labusla kseb. insan ko labat naimanu nen wadman ya akakamarang ed kalsara...aay batikak ya angalay ules. “bastossssss.....kaaaa” kuanto, inyalaan kulay ules. intalapar kod sikara, inanap ko may uleg. angalaak na duaran bulawit. sansakey ya limak. nen anengneng ko piniti ngan ko, batik balet anggapoy laen to kanyan unlaban. naimanok nakal may gumad s ungot to. pinitingan koy ulo to amay beneg na mata to naunat.tinekmelan koy ulo to kimmawewet ed limak, makakiki labat say delikado amay sangi to. nen anengneng koy sangi to ...inekal nen kapinsan ko manayay ngipen to. ...sikato manayan sin ga walay trangkaso to. impawil kod pugaro dimad asingger na kadre. anggapulan bilay imay kapinsan kon s aman balet anggapoy akaanta. saray untutumbok iran agew so mainumay lay bilay mi. say panangan anggan sekseka n moy timol mo ed dakel. maomaong met so trato dad sikami. e...anto umpapawil laray balikas ed maaron dila yo. basa nin siyansiya. in-inute n kon iter ed sikayon pinabpablin kabaleyen, no bilang walaray aliwan balikas ya naikurit k o panpaspasinsiyaan yo la. gawaen kon apataplon kets (40kb) so kada estorya. pil alek kon mansulat na labinanem o duaran walora . diyad saray untumbok so mangiyanak lay n garan. tan ipagemgem ed sikayo so dakep na kanonotan ko. sige sirin. agyo liling wanan manaruan kayo. say Diyos manuna lawas ed sayan maaron dalina patas. md misasalamatak lamet PAUNA sasalien ko no nayarian kon ikurit tan ibasbas takayon kabaleyan kon akagamor na salitan pangasinan. sayan pangasinan balet et taga bukig aterteran lay salitan ilokano kanyan panpaspasiyensiyaan yola. sayan tungtung et rosas na knonotan kon abayag lan manteyengteyeng ed kaluyagan ya nanpilalekan kon iyapag ed sinansake y ed sikayo ya singa panangaro. no naliing koy abayag lan dila yon kimmigtelan a pulakitay taga angalakan o salimputi(english) balbaleg ya pisasalamat ko. gaween koya ya nobela; piyan walay basbasaen ed oras na painawa yo ,pinabpablik ya kabaleyan, untan met iray taga parti tarlac, la union, saray nibaloy sigurado n natalusan daya( aramay agagi tayon walad nibaley kanyan inkuan da nibaloy; wal ay laok ton iloko). sige sirin ; anggapoy arum ya getmak iliing kod sikayo so sa

litan pangasinan. KUWATIT AGKA MAKUPIT sakey ya malinlinew ya linaew manbitbitin ed bulong na bulaney ed gilig na angal akan. asiplog na mauyamon dagem, aburbur ya diyad peles agmo nanengneng aggad ap aktak ed danum, insabuyag toy ankekelanting ya daluyon, agtoni aliing si tamos y a manlanglangoy ed ugip to. insan minesmesay kareenan so kaliberan katekep toy b ula ya umbetag no nasabi toy tapew. naugip niray andirit, mansanitsit la balet iray kawalid kaabungan. manapuran nai ter so mananam ya pangalmusalan ta piyan maliga ran unurong so ugugaw untan met ed si masiken mantrabaho ed kaumaan. nen walay nagngel kon: ...paaak! singa tanol na paltog nanlapud taytay insan maingal iran “naka alam may gelegele ...umpano naimasmasan” aguyor so imanok dimmagupak ya nanlapud baybay da singa sanlasos ya metros so ka arawik. limmusur so sakey ya ugaw ta kemelen to. amayamay ya sabisabit na kawaya n lema. singa ason narasan agto inimano so gargar na sabit. “nalak ...balbaleg” kuanton manlugtot, amataan kon singa met la kabaleg na aluton po ntin balayang. antoni usar to may lema no papaltogen damet so siran amot-amot . urang , bunor tan bennek labat siguroy atilak. akisalsaluyutak ed sikara, ta wala met may liket kon unsegba no nanengneng kon walay naitakdang dan betel. anggad aneng neng koray manusilan iran ugugaw tutumbuken damay trak na unas...ayy lukon...gug uyuren day unas. akilaak met ya batikbatik...pipilien ko may mataba tan masileng so ukis to tanda na masamit ya unas...insan ko inguyor na maksil: boog....abagtog so ubet kod dalin ya sanka weywey koy unas...hehehehe... daddaes etak la. kinusab koy unas ...ay mantaknek...yulo ya so kuanda. inus-os ko singa saray kaugawan kon akaliberliber ed siak. unsempetak la ta unurongak ed haiskul. amay unas so almusal ko. “nilam...alasais medya la...naunor kala lamet” inkuanen atsik balet antak ya diyad kabusaan manlinis kami ni insan manaral kanyan teyengteyeng ak . walay intilak nen inang kon pasahik, no arom umparada may kapinsan ko, unsa gur kami nalibre lay pasahi balet natan aderal may magneto to. pimmawayak ed wangalan ta manalagar na naluganan, no unya lan oras apano lan ami n kanyan no nakasian daka ilugan daka, umbitin ka balet. masilib met irayay kond oktor anta ra so manurong ed baley, say labay dan ilugan amay diyad dagupan. pan angasi diyos abirbirdak . “oh!...bitin kala insan ta dakel so manbibiyahi natan” singaak met andirit ya akapek et ya sisiplugey dagem, manlualua kalamor so matak tan umputi so gamegamet mo, n abaluan kon agko la lima. asingger met labat so laen ko. unepasak ed petek nen c hangko insan batiken ko lay haiskul. no nasabik so tindaan gemgeman koy anges ko ta singa abulok ya ayep so angub tod man. panagpateyan day ayep, agda ikukutkut iray agda nausar ya parti ayep. manisiak met ed saray manyam diman maksil so lu sok da o asanay met lara siguro. “ eeh...antotan naunor kala lamet...antoy baraan mo natan” inkuan nen madam ko. agak akasel, intupak koy nengneng kod tagey na maloko insan immangesak na aralem. in alak so timba ta unasolak pansalog na tanaman ya kutkutsarita, vietnam rose tan wala may kamote mid beneg. makuririt ta say dalin to et pila, pati tai baka ya a buno et anggapo, no arum no anggapoy makanengneng sisiritan ko. umbubuna balet,

sikatoy sangkabunaan may gardin ko. say unaan ya klasi mi et baology nipaakar ed panagparakel na ayep katekep toy bi lay tayod sayan maaron dalin. ungapo ed baloter(single cell) anggad si agi yon k uwatit. dakel so immimoryam diya bagay ed saray maong ya makatanda. wala may ason pinase kkder(derminted) ya amputi ya akaimis ed siak ya naynay dimad kuarto mi. untan m et ed bilaleg(lifesize) na partis na too manlapud kuku angngad puso. kanyan nata n no nenengnengen taka, aliwan imis moy nanenengneng ko. anap mod nonot mo...heh ehehehe. andukey yan klasi tan mabetbet so kuwis. kasumpal to kibatiktik kamin unlan mang an say laen ko diyad tindaan ta wala may suki nen inang kod man. singa misasalat an kami lako. manganak isulat da insan ibawas da ed utang da. no maminsan walay kalokoan ko itagar kuray kakaarok. umpawilak ed ngarem algebra( al give bra). sikatoya may no antoy ginawam ed pagp ag untan met so gawen mod nibaliw. walay taytay(=) ed pegley no unbaliw ka mansa lat so signos, duara met labat so signos mo (+ , -). say kairapan toya et say pa katalos moy salimputi(english) tan ipaklep mo ray paraan(formula). diyak naugip ta kasumsumpal kon angan, ampetang so panaon...insan uli-ulien day ibabangat da naelew iray dakel. pabpauliyanan to ak met nen madam ta tepetan kolan tepetan no liingen toak. anggan say tepet ko et walad kapugaruan. duara labat so labay kon klasi amay arum agko-inkaskaso. ngarem kakasempet la, n atan manakarak ta anggapo met so sasambuten ko nadalanan koy tindaan, panaderya. medyo bayagan koy daiset piyan naangob koy balon luton pandibara o panblangko s amaren ko met so simbaan piyan misalamat tan mikasi’y maksil lawas so laman. no ma minsan agko napukpukan maka-akisak sika. kasumpalan to balibali so liknaan ko. n o ngarem unsegep kamid beneg na simbaan diman nagawat moy Virgin Mary. ugugaw ka mi kanyan pulpulyanan dakamin ipunas mi panyo mi. no mabulbulon so liknaan mo it er mo met lamay pasahim ya donasyon. samaren komet lamay panaderra ya asingsingger ed simbaan kalusor mod eskuelaay p anagdait tan kulet. mangaliwak na pandelemon o amay walay niyog tod pegley o ubi . sikatomet so kitkitan ko ya manakar. no anggapoy naluto nen atsik ed ngarem un inumak lay dakel ya danum insan kola iyugip. untan met ed saray agagik. no unsem pet si inang ko labi la bangunen toka mi piyan natawayan mi puto, bagisen ya aki salatan tod panaglako. no maminsan anggapo. wala may akalmo na suki si inang ko ya managlakoy daing, ay katawan kon diyos am ina agew na taon daing so sira mi. sika mi nimet no mansira kami daing so mankat ay kami kanyan parukeyan kami...makakaakisak lala-engen no nanonotan ko. inpapak erew kod saray kakapinsan ko. no panaoy delap, dakel so sira mi nandurama, bangu s, tilapia, urang, aramay nasnas. itakokok metlay bigao ta ilakok o isalat kod a nto kaman, nayarin isalat koy lubir para baka, petrolyo, kalamunding ta panperes , inasin. no say puunan ko et piso ilakok na duara ta siguradon kakatlo so agman bayar ta anto ey...maslak kakapinsan mo. diyad panakar na panaon daiset met laba t so angumanay bilabilay mi managlako nin siyansiya ta anggapo met pinaralan nen inang ko. maseet labat ya manlako. sakey ya ngarem diyad panaoy uran biglan bimmilunget so tawen, singa labi, manun gol iray sangasanga na kakiyewan untan met so dingding tan atep, insan singa imp ata toy sanlasus ya drum na danum. tinumbok so dagem ya agka makakirem. anengnen g koy bintana min apilat ed abong, naukisay atep ya inpayawar toy mapasnok ya ta wen ya agnabiyer na dasal o pikasin betang tulay amina ilik ed garong. mankegkeg kamin sanagi abasan amin so kawes mi pati belas , kaling, naibong ni petrolyo n o aglabated uran nayarin apoulan kami. saray toktok na niyog so aputerputer ya mantibyab ya singa flying saucer. abalua

n kon giyera ta saray kakawayanan unakis tan mangarakgak insan nalupak ya mangit er na liwawad bangkag. apatas so amin ya kaliberliber, plastado ray matatangsit iran ponti. niyog tan abiyang singara tamuron ituturo toy tawen. say kaunasan singa adasig y a baston ed tapew na bulobulong. saray sirguelas singara akatungir ya aseksekay aputer do s por dos kaimbuasan to nagngel mi manungol ya manlapud angalakan. say danum atagey nen ta ytay. kitapewtapew iray manok, baka, kanding, aso, abong tan antokaman ya nakurk ur tod aman dalin. walaray totood tagey na kawayan, mangga, abong, sirguelas. wa la iray maksil so kanonotan dan languyen tan alaen daray ayayep tan anto kaman y a naala da. diyad taloy oras ya limmabas akurkur ya amin ya dinalanay delap. walay amatanir ed lugar mi ed nerbiyos. diyad mikaduan agew simmiput iray taga-arum ya baley ya mangiter na donasyon bal et agla akasabi ed sikamin mairap ta pinan-apagan dalad tagey. no narasan kami m analiw kami . labay koy manayam komod silong na taytay balet umpano unsabi lamet so delap. intatagar kuray agagik ta mangotkot kami abot ed gilig na palandey piyan walay p anayaman mi anggad naapiger may abong mi balet si tiyak pinanayam dakami ed abon g da. datin abong nen laki mi. ameneng si inak ed karakel na agawad duay agew. aminet kontra ed panagbilay. nan titipon kami ya singa siwsiw ya naangpuay ina. iyakis mi man anggapoy unsabin tu long. manugaog si atsik balet singa maermen ya kansiyon no walay inatey. akatung atunga ray angkekelag nin agagik ta agdani natatalusan no anto layan kikipasen. say liknay eras so manari ed kabukbukuran da. manukok may bulirek, walay petang to may mikaduad utit. anonotan komay inyamot kon fruitcake ya inter na suki min intsik ed dagupan. abalkot na plastik. nilak so abong mi inanap ko. wadman nin a tapilay ambasan kawekawes. tinawag koray agagik singakami utot ya mankikitkit na keso. apaer so eras mi. limmaak ed pugaro ta angalaak na dangla sikatoy ibalkes kod samay agik ya walay petang to. anengneng koy inak ya naimasmasay daiset. as iplog met lay imis so aping ton matibtibunek no unelek et singa mongolian komple to balet so ngipen to. dakel so taytay ya naanor mairap so biyahi, apultot so anapan mi. anggapoy panga laan mi kanen mi. mimikan kami labat kendi antik piniriton inasin tan baaw labat so kanen min agew-agew. say kawes mi apilatpilat la, ambalebaleng so abong ta s iritan dan amina sukong tan akaseksek so angub na tai duweg baka ed eleng min na ynay. naliknak met iray ansasakit ya nengneng daray kakapinsan ko no oras na panangan. wala rad lamisaan ; sikami balet walad datal ya akaluspak o akakamarang. no mam insan buntukan dakami pukel na manok insan ira manelekan. agko ibabaga ed si ina ng ko tan ta giyeraen tora. no masamit so sira mi itdan mira balet no sikara agira mangiter. agkomet napukpukan irayay agagik ya mansalita no arum ya. “kuyang nayari mikerew na sabaw na manok” derewan dakami met na duaran yaong. anggapoy laman to wala labat so nabilangbilang ya mantaptapew ya bulong na marun ggay .balet aliwan samay balibalin, maar-aron panangiter. mabetbet labat ya ketk eten koy dilak ya iyakis kod labi no akinet asagmak mi ‘yan bilay. say karakepan t o singa kami saksakey ya sana-agi lapur sayan irap. ag-ira nalilingo ya dapuan d akami na lima ta...awey no antoy gawaen mi....on antukasi gawaen mo? insulat ko ya kasumpalan kon nanlapo ed manaoag messageboard ya akibasa ed saray ula-ula ray pinabpablin basakay-jets, queen, mccoy,atsi paz,

sunshine, roz, libsky, jj tan arum nira...salamat ed sikayo agagi ta maliga kinin mi-ooktapan ed salitan pangasinan.sigi inum yo latay kapi piyan agnabaaw. hmmmm ... manaruan kayo, say diyos manuna lawas IMBENEG: unsibang er nonot tayo so salitan "komon" no naiirapan tayon belsayey gunigoy bi lay. say arum ipaunong dad dasal, saray apagamuray talunggaring ipaunong dar gaw a ta say gawa nanengneng moy kasumpalan. atan so nonot nen sarah, no labay toy m ansira unnan manpana agto ititirakyang diyad dulang ya manalagar na sabit o ilal uan toray arum ya mangisempet. inpanengneng nen sarah so kilas ton manpanay sira untan met ed say iyayaamot ton linggas ya no naitdan kayoy pankanawnawan nalinggis, ... umpan naterak so andek et na ugaw-ugaw na mata yo. saray bibii so agaylay ibeg dad sikato ta makulikuli , maganganna la tan maomaong nid eskuela. “ agigigi... walar sikato lan amin”. intilak tayoy saran walay gegemgeman ton masilesileng iran baton nalmo ton atapi lay batod kutlaong. uneyag komon balet kinemkem to agto labay so makatawag na im ano balet nanengneng ed pukal na pagew ton mankibbual so liketon agnasabsabaan. kasabi nen sarad abong, naimano nen ina ton manterter so amina ganagana to balet nen alinggas nen nana kuring so sakeya deyeng ya sira agtula sinita. inpasaplak nen sarah so sirad dulang, inkataktakot na pusan amamayuey apangat. tinekmelan nen nana kuring insan ginapuan tulan linisan ya walay balibalin imis to ya naibe sngaw toy emel ya balikas ya. “ manisiak lad sika sarah, angilaelaem ka anako” singa manimey so mumukatan to; agto balet ipaimano kanyan intuwek tulay ulo ton bitbit so palangganan kawalay sira. simmegep si sarad abong , nila toy sipi ta mansalat na kawes. asabian to nimay m alapatin piregpireg, tampol ton tinekmaelan. ginuyor to may liting ya walad bala ngbang to insan to sininger so sakeya sali malapati. intaker tod dingding. “ ditan ka ta igawan takay kulungan mo ta patabaen ka” , akamulagat so malapati ta i ilaluan ton nagerger lay tenger to.” koroo...toookooo....korroootookooo? mantuwekt uwek ya singa babansagan toy kansag na masayaksak ya basig na tambol. nilakseb nen saran amin na lupot ya manga-ampatot na laman ton kimmukusen lapur betel. anengneng toy ambalangan akagulis er ulpo to ya tinundas toy kalitkalit. nilukasan toy aparador inanap toy biks insan pinuyukan. agmet simmugat o agaldia n balet walay liknan singa anagasang. ginawat to may daan lan tuwalya ya medyo w ala lay abot-abot to sikatoy inpunaspunas tod andukeya buwek to tan amin lamanto . akalikna amoy kesaw kanyan indukol to nin aganod asimbon iran luplupot. amesmesa y inawa ya singa agto labay so umbangon. inguyor to may kamisita ton adukedukey sikatoy insulong to. anonotan toramay baton nalmo tod danum tampol ton kinurong may syorts ton akakunso ed sukong. inkapot toy puwerta. iigur-iguren toy pitek y a pimmeket er masilesileng ya baton nalmo tod angalakan. singa kabaleg na maluko d turner, nayarian mon isakob ed mumukatay duweg tan wala niray singa kakekelant ing na bukel na mais.

anta nen sarah so balor na bato naaral tod laki to. lilikasen to no panon kabela t. diyad maigot iran nonot wala met so limaran onsa. nen asumpal toran apasileng binalkot toy plastik insan insukib tod silong na kahon na sempet-abong. indukol to lamet ya mankugkugip ya singa mamubullok na bagabaga katekep toy imis ton di yarad imbeneg iran agew misuot ya alig toy akaketket na kabelew. lapu met lad kesaw to agto apukpukay guyor na lirep tarok toy sanggook ya tanol na lalagariyen ya patukok ya kawayan bayog. si nana kuring balet ay kusokuson ma nluluto na sira tan belas. mabetbet ton sibuagen imay belek dan butbutyog lapur siba ton mangay ginargar ya ungel na pontin nilaokay babang. kamamantaan unsabi laray bubulog ya mo manayuyang ed kaab-abungan. maples si nan a kuring ya. “hoy, lalasi kayon agka yo maingal ta naugip si atsi yo, urasan yo ratay palpalato , yaoyaong(lapis), linisan yo tay dulang” inkuan nen nana kuring. ay! laseg ta mansasyok met ira ta walalay naangub dan mananam ya panangan. wala ni batik ed garitan umbali na peksi ya baleg tarok to met lay bulkindi. inpaway da met lay panag-abol na apangat (singa ra cheerleader ed amerika). anto anonotan yoya, ama y kinatkatlin papel ya insinger ed putan ya bislak, sikatoy pansipplat yoy apangat . wala met so immasol na danum awit-awit toy timban plastik, panoen to may buyog ya abalkesay ambasan kamisitan daan. singa no walay yelo to ed betel, anggano say inuman yo e t ungot. ag abayag akaparran lay panangan. pinatawag nen nana kuring si sarah. “atsi sarah, bangon kila ...atsi sarah bangon kila” “ungh! ... anto lay oras ... aah!... sigi untumbukak la” inkuanen sarah bimmangon si sarah, nansagaysay ni buek to tan ... agto la nanpales amay datin a ndukeya kamisitan ambalanga ya walay akasulat ya “ ugip koy malet “ ed arap tan “ no lakapen m oak” ed beneg. sakey ed saray agagi to so ag-akapukpuk “agi! nitan lay reyna ... magangana si atsi sarah” “hoy! agmoak pa lulukuen ta karoten koy el-el mo” inkuanen sarah “duga latan ... sarah yurong kadya ... kaabay taka anako” kuanen nana kuring.

naimano nen nana kuring ya malikeliket so anak to kanyan singa asapigar na paga, say walad ulo to et walalay unkakaraw ed anak to balet iya-amot tura tan ya pag a. balibali so pandurungo dan sankabulegan. manluplupias so liket da, pati samay aso ran oken akagatgat na sabit na bunor tan naapisay eges to na baaw kalamor. kasumpal dan angan intagar nen sarah si nana kuring er tagey dimad sipi. mamapas nok si nana kuring ta amay malapati et manluglugtot ya labay toy unbulos tan tin ataiyan toray kawekawes. “ sarah ibulos mo tana ayaepan ... ta agmo anta no siopay akan-ayep er satan” “agkayo mapaga inang ta patabaen kotan, suerte tan” inkuanen sarah kinaot nen sarah may plastik ya akasukib ed kahon insan inter tod si inang to. s inga aketket ya tadyuko si nana kuring. agto akasel. nilakap toy saray malet. “anako wala lay panaral mo ... masarag laya ... anggano diya kalad dagupan” inkuanen nana kuring. kamamantaan walay sinmabin bisita ra, duaran laki ya walay edad dala. singa nagn gel nen sarah ya tagara kapitolyo kuno. anto kasi nakaukulan dad si sarah, akinet limma rad abong da. alaen dan kandidat a ya miss pangasinan o anto kasi.

on anto, magano....magano ta nauputay tinta ya bulpin ko. pasensiya kila no mata lag nen tulaw lay panagsulat ko agagik ira. maong kila siguron manbasa na tungtung. ay s alamat met no untan. anus labat so bilay anggano mani-irap agyo sasaeway man-ehe rsisiyo biyer yotay panagsiray karni, maabig so pising tan sira daiset labat so asin. sigi sirin, manaruan kayo. say Diyos manuna lawas. mantanem kayoy panangaro ed k apuspusuan yo. say maaro lawas. ag abayag akaparran lay panangan. pinatawag nen nana kuring si sarah. say paga no maminsan uputen toy oras tayo tan takewen toy ugip. say irap no alii ng kila wala nid nonot, kanyan labanan tayoy paga, mananap kayoy gawaen yon panm aongan singa manlinis kayoy abong. tuwa yay kuanda ya say pangasinan et ag mapal inis na abong. sigi pa nengneng yo tay kuarto yo no atayakatak tan marabok tay b intana. ipakerew yora latay agyo nakaukulan laot la natan ta balon taon ta piyan ag-asimsimbon ditar suysuyok na abong. sakey ni maawang so galawgalawan yo. paga so akamesmes ed kanonotan nen sarah. walay paga ton agmakasumpal ed kolehiy o ta masyadoy irap da tan amayamay iran san-aagi. bangmas wala ray ilalon untulo ng ed sikato agto makasiguro. panangasi Diyos apesakan tan naitalem to met lamay kawes ton adalaan. natan balet say lima to et limmarag ta aketket na gamayan. IMBENEG:

unsibang er nonot tayo so salitan "komon" no naiirapan tayon belsayey gunigoy bi lay. say arum ipaunong dad dasal, saray apagamuray talunggaring ipaunong dar gaw a ta say gawa nanengneng moy kasumpalan. atan so nonot nen sarah, no labay toy m ansira unnan manpana agto ititirakyang diyad dulang ya manalagar na sabit o ilal uan toray arum ya mangisempet. inpanengneng nen sarah so kilas ton manpanay sira untan met ed say iyayaamot ton linggas ya no naitdan kayoy pankanawnawan nalinggis, ... umpan naterak so andek et na ugaw-ugaw na mata yo. saray bibii so agaylay ibeg dad sikato ta makulikuli , maganganna la tan maomaong nid eskuela. “ agigigi... walar sikato lan amin”. intilak tayoy saran walay gegemgeman ton masilesileng iran baton nalmo ton atapi lay batod kutlaong. uneyag komon balet kinemkem to agto labay so makatawag na im ano balet nanengneng ed pukal na pagew ton mankibbual so liketon agnasabsabaan. Say imbeneg: alibit so liknaan nen sarah ed saray apalabas ya bektan anggan siopa ed sikatayo ya akabatak ed sayan kikipasen so walay atilak ya gulis ed pagew tayon mi-ambeg ya tan manpabli na say tatawagen ya kasumpalay urong o salita ray amputi aping “gr aduation day.” bangmas walay makapanangnangis iran akalakap ed puso nen sarah wala may kuandan ilalo ya walad dakulap na misteryo... ya singa si walter iimbitaan toy sarah ya ibaan may anak ton manaral ed kolehiyo. siopa ed sikayo agmakalikna na inawa tan liket lalo no lukasan yuray indederew d an sobri et walay laman ton malaelaem iran tulong. untan met so liliknaen no mak apandudupong kayon sangkapamilyaan ya paraburan tan birbiren so maong ya gawa o asumpal na sayan bilay tayo. sakey ni amay tangawtangaw ya mansisigarilyo agto iimanuen no iner so pangibaban takan toy pongpong, atan dakel lalaingen iray asakitan lapur nibana ya pimmmata ed kahoy kuitis ... manlalbong... kibatiktik ira... dakel so ataltalapos da. say makapabaing walaramay gamet ya mansikwat na agda kayarriyan. diya tayo met naimatunan so ugali nen sarah ya nepeg tayon itangsit. agton balot ninonot ya nadalaan so amputin kawes to nanunaan so pakatulong tod too. agagik ira deen kayoy daiset ta iparungtal ko lamet si sarah: sarah rosas na patalan palbangon la nen akasempet si sarah. igagayugoy to lay sali to lapud kesaw.insas abit turay rosas ya eberlasting ed altar tan nantalimukor nin angiter na pisasal amat. sikatotay inpabangon nen inato. pinaugip to met laray agagi tod ikamen ya akabilkag ed datal. say ules da so abutawbutaw lapud panguguyuran da no unsabi b etel na labi. say danganan da kapes ya inyan ed supot na arena. aliwan tanton an lemek, atukeltukel lad ilol tan linget. saksakeya kuwarto mantatapilan ira o mak akawelan ira ya singa bebelek ya unseseksek ya mansoso. say lamparaan da so lara k na niyog, ambalbalingit ya no amay impamagan rosas na ilang-ilang et italem yo d larak insan sikatoy usaren yod lamparaan. akaplas na mumukatan nen sarah so adasig iran agagi to ya anggapo ni siwang ya b akatan katekep toy makudrep ya silew. niya lay sarah: hmmm ... singa ra manaya sardinas so anak na. aay! daddaiset kolan alingwnan may

kawes ko, umpano nanmansa lamay dala. kawalan to kasi may linti ta unnaak ya ma nburbur na kalamansi ta sikatoy iguragor ko. sikatomay ginawak nen agerger koy g amet ko tan naipuranis kod paldak. agmo nabirbir so mansa sika, balet aya et amp uti kanyan italem kod kloroks kasumpal kon pesakan. ay agi singaak unsasayaw na pandangngo ed silew ya manakar ed leet-leet na sali tan taklay darayan ugugawan. unlaak labat ed sipi ya mananap na linti naupot lay oras. anto kasi no karapasen kola ramay kalamansi, balet no walay uleg ey! diyad sipi mi walay melag ya tukador ya walay salming ya iparungtal toy itsuram balet umbukutak ta atageyak lan maong no andi say natakiling ko labat et pagew k o anggad sali. aha! sikato manayan say inkuanda maganganaak ... biglan limmarag irayay duara datirati singara labat pantol natan ay agi duaran dakulap kolay sak ey walani alabi, ay katawan kon diyos. pangalaan koy isaliw koy manampatot ed sa raya. sikato manayan singa umpultak iray matara no manamesak ed angalakan ya aka kamisitaak labat. andi bali agdamet naala. pati saray kawes ko abalegan kolara. maong labat pinakerewan dak iramay pilalabadaan mi. sikatoy tatastasen ko insan daiten. balibali ta malaelaem so abel no kulang mangalaak lad saramay retaso sik atoy isuldong ko. pilien komay ag-manarawi-ay kolor. ay! niya lamay linti. ay! salamat nayari ni. nakaukulan paspasan ko ta alas dos la. singa sisinitey dapan ko, asasyokak walaak ed dalin ya tampol ya manbububur na kalamansi. duga layay walora. inalak may batya. ingaton komay kawes ko insan ko ginusagos na iramay daladala. nan-alagarak na sampluran minutos insan ko inpe sak ed sabon ya perla. kasumpal kon binanlawan intalem kod kloroks. aay! salamat asumpalak la. maong lalaingen ta naugip iran amin no andi siguradon disturbuen dak. simmegepak, nanapak na pasen ya dukulan ko. diyalad gilig na dingding. insabit k oy salik ta singa alemay. papasuoten koy laman kon naugip balet tinalikebkebanak na arawin nonot ya pangasi diyos agnapaksot kanyan say nonot koy migagantil ed antukaman tan antukasi, nayari o andibali. balet makmaksil so guyor na agnayari, diman apespes so pagew ko ya singa labay koy unakis o uneyag. atibukel ed nonot ko ya agak mi-asawa manaralak ni ta siguradok ya nayarian kon ipasa anggan antu tan. anonotan koni ya wala may agi nen inak ya walad biyektaew umpan napautang t oak na panaral ko. say problemad saman amay asawa to et masyadon masiblet tan ma nkinon. antak nimay telepono ra, say tawagan ko balet samay asawa to. kimmalmay liknaan koy daiset, manbelat lay talukap na matak. wala met lay imis n a aping kon akasingub na baleg ya ilalo. angga man untan managos so luak katekep toy pupukpukan ya sibek. wala ni may tetel kon singa linat no akinet inyanakak ya pobre tan amayamay kami ni. sakey ya buleg ya tua balet masuirti la no mangan kamin mamidua ed sanagew, lallalo natan mablin amina saliwen. agak la miasawa n o kasagmakan ko et kaparay bilay ko natan. singa samay baik ya sakey agtola akiasawa. kamamantaan akalikna si sarah na unkukurong ed ulpo to. agto anta no uleg, utot, asipet, ikul na pusa o gamayan. paulyanan to komon balet manasinger ed el-el to kanyan. agi-gi-g-gi-gi... akaluglutot... tan aka eyag –eyag. adepakan to ni dingding ya in kaliing na agagi to ya walay immeyag na. “kawalay gurabis?” sakey ed sikara so anelsel na lamparaan. amataan day sarah ya gem gem toy lima ton unlalarag. binukay day ules, daganan . anengneng day andukeduke y ya gamayan. pinekpek day sinelas. nankakamulsit so kalasianto. aketket na gamayan, pinadala da insan ginusagus na inasin no walay patis mas maa big. maong lalaengen ta lima aliwan el-el. no andi di ikang-ikang nabuas. anggam an untan ag-makapesak. wala ni atilak ed lirep na agew sakbay ya gantilen toy ta

naman tan ayep kanyan amawil iran nilakap lamet so mareen ya bilunget. walay kam aongay ugugaw, aliwa ran mapanonot, basta walay pankanawnawa na painawa, manpain awa ra pulyanan tiran aksubien day samit na labin malinak pati siak agagik et makakaugi pak met la. untan pa komon ta naililiing korayay balikas tayon mandagdaiset ya a akmuney lingwan. no nayaryari komon et mangikurit kayo met ditay kapirit ya sing a ikakawey yoray lima yod siak o ikikindat yoratay maaron mata yo. manaroan kayo , say Diyos manuna lawas. salamat ed sikayon amin. ituloy tayo yan tungtung. mak sil lawas komon so laman tayon amin abalitaan yola may kangarngaran ko et tetetelen da ed inpakatalo nen juan ed ele ksiyon say kuanda ya say antato kuno et say aprika et baley tan mairap ya ibanga t maong ya mangawes ... natan bargin lamay salming to tan samay kawes to babawin dala. amina nababalitaan tayo balet et kunon amin. nepeg ya isekder yoy balangbang yo tan ikinon yo so ginawa to. magangana anggan anton diking so takilingen yo talag an ulandes. atan so sakey ya nanparaan mi. siak manaya si sarah bimmalegak ed kuladaan tan mantratraysikelak no sabado tan simba, no bilang say bilayo et mipara ed siak et pasensiya kila nibanan saksakey siguro so bakat na kapalaran tayo. sakbay kon igapo so tungtung ko, inum kayo n i kapi atsi. kuya, aging, nana, mama, bai, laki tan arum nira. kapinsan kod pueg si md. sige sirin deen kayon ugugaw. say ag undeen agmakailop na digo.(digoy in lambong ya pukepukel na bakad baguio, mananam ha!) md mangetel kalay ulnos na si li. abalitaan yola may kangarngaran ko et tetetelen da ed inpakatalo nen juan ed ele ksiyon maingal so labin kawalan ko balet say liknaan koy mapalpalna. amin iran k aeskuelak et agay lay liket da ta asumpal lay urong tan sakey ni walay ilalo ran unurong ed kolehiyo. siak balet anggapon balot ni kapirit ya ilalo lapor kikipa sen na bilay mi. milalabada labat si inak tan mantratraysikel si amak. bangmas w alay ermen kon kukupkupen ed pagew agkon balut inpalikas pati saray atatengko. nen tawagen day ngaran ko agi. agko apukpukan so panterter na luwak. apalaran ko kalamor so mikaliman nansumpal ya ngalngali abuten toy sanlibon eskuela ed atag ey ya aralan. pati saray agagik, kakapinsan ko, atateng ko so alay liket da. sin ga ra akagamor na balitok ya nanpaterter na luwa dad liket. anggan panon so irap akasaliw met ira kalamor na adeyengdeyeng ya eberlasting ed kindi nana nannette ya managlakoy pisipising ya manlalapud baguio. akasian dani inak ya inpakerew dalay sakey ya masansanting ya rosas ya ambalbalanga. sikatoy angub-anguben kon isasanib kod luwak. agko naantaan naterteran manayay amputin kawes kon inabangan nen inak. nababainganak balet singa sikamin amin et manakis et kaliketan. manin-inut ya napupunas so baing ko ta dakel iray dimmagup ya pasamanuen daak ta n say kuanda, masuwerte ak tan maganganaak kuno. say imis ko labat so naiyebat k od sikara tan emel ya salitan “salamat”. sikatoya la siguro so sangkaliketan kon bek ta. datidati agdaak anggan imanuen balet natan agay lay parayew dad siak.mabetbe t ya tepetan daak no iner so panaralan ko. say kuanko “diyad abong” say lurey da “diya d linat ka manaral”.agkon balut natatalusan balet imis-imisak labat. anonotan koma y asalita na samay managsulat ya nayari ka kunon manaral ed abong basta walay ke tab mon bintanam ed kakabatan atan labat mabli. amay “go girl” kuno iparungtal ton a min. andimeta ta sebel so mantakiling ed samay walad nonot yo. marutak!!! .mggk (lol) saray arum iran kakapinsan ko so angiderew iray sobri, dakel so angiter, nibana ya wala ray akasempet ya walad biyek taew tan abalitaan day kikipasen ko kato si guron, atenyeg so pagew dan mi-ambegya. wala ni simmingger ya kapinsan kod pueg la amo ya kuanto.

“sarah mila kad siak ed manila ta panaralen takay nursing piyan walay kaiba to may anako ya unurong ed sayay untumbok ya urongan” say tawag mid sikato si walter “katungtung yoy inak no labay ton milaak ed sikayo” inkuanko diyad aruma imbeneg akilaak ed sikaran manbakasyon kaibak may anak dan si chelo, kaugawan ko man. diyad loob na duay simba singadaak mikaduan anak, masyadoy bai ng ko balet maong iran mangumpuni na ugaw ya kaparak ya mabaing. ”alagar kayon magano ta unsisingger may kaaring kon si lucing”. ay agi singa lupay k abuki so ginawarad lupa to makapal ya maong so kuliririti to, no aglabat mansali ta agkon balot nabirbir. manturattit nin siyansiya. mabetbet so pauraka mi, alar am lay matak tan agko la anta no siopay kaabay kod oraka. naimanok umbebelat lay tenger kon sasabitan day rosrosas. amay eberlasting so me dyo anggatel kanyan inategey koy kuwelyok ya apuyot lay linget. akin met kasi et ibana rad tiagew so kasumpalay eskuela o singa komon diyad arum ya luyag ya wal a rad loob wala ni pabetel to. diya balet idasal moy siplog na dagem, wala ni ta ruk ton angub na darapilan. kamamantaan walay angiderew ed sikami na halohalo. libri kuno ed saray nansumpal . masyadoy kabaleg kanyan inyapagan kuray agagik, singa kami belek ya miilupan. akasian tokami may sakey ya bisita initdan tokami duara nin halohalo. dinungoak lalaingey pamilyak. atan nan-didilakutan mi. agko nalilimen aralem lay labi, igapo dalay baili agi. anggapo nimet so kapareha k ta siyak so sanka balegan. inanap komay kapinsan kon anak nen nana nannette ta atagey ya mayapyapis no simplugey dagem et kibangkibang. atan labat kawigin dua so sali to, balibali balet ya unsayaw na yugyugan ta kibangkibang. makapalek no maminsan ta wala ni amoy telek to o ag mangim-imano. “tony gala ta sikay kaparehak “ nengneng mo, tangay tangay balet untan labat tan sob ra amoy silib to, arawin naynay so nonot. atan ya kapinsan ko agton balut ya pin abaingan to ak. unor-unor lam bengat. kerewan koni lapis tan papil. natan agkola nakerewan ta asumpal kami la. balibali so sayaw mi “lady in red”, wala met lay inkulaney toyan patang aliwan singa samay “junior/ senior prom” agton balot natalusay tugtug. manpapatugay pueg mi tan nagagatinan toy salik. siopa kasi nanbangat ed sikato. sinmublay so yugyugan... ay lasi ka ta makaranting singa manpipiyano so sali to, maarti singa ‘energizer” agb alut nakesawan. manlinglinget pati seklak pati kilikilik maong lalaingen ta ginu sagos koy lawer tan pinaterteran koy pabalingit. aay! sigi labat singa ag napaer so likeliket. maong manaya so sayaw lan sayaw. anonotan ko may kaanakan nen nana auring sikato kunoy anapan tod biyek taew natan dakel so tryasikel dan ipapaupa tan akaispoti ng no unsempet natakiling moy el-el to tan biglan timmundiris so eleng to pati p agew to limmukso say nengneng to balet walay iya-amot ton ermen. mabetbet dan patundaey sayaw ta tutuntunen day programa dakel so idadalatdat da. maabig engen piyan makapainawa kami tan makaalmo met iray managlako na inumen, tsiklit, sigarilyo, paypay, bibingka, turon, sirbesa, mani, halohalo, cotton can dy tan antokaman ya nanonotan dan ilako. hoy! anggapaoy sirad diya walay pinapai tan, bagisen, puto, pansit, kundandit tan patopat. kabebekta manlalbong amina sukosukong, kibatiktik iray totoo... nantatabunan ira d sukong , narengel moray akis, eyag tan ugaog... singa giyera. anggapoy makaant a no iner so panlalapuay bong bong ... singa ungulis ed dalin so silew insan nal albong . sikamin sankapamilyaan simmanib kamid akasia. si patang akalakap ed aka

sia aliling toy tukko. binanok pa aliwaliwan nengnengen makadiskurahi. aramay ag agik ya lalaki kimmakalab irad akasia. aselselan da manaya ramay kuitis. walay mansisigarilyo et aliway adapuay pongpon g to kanyan ..bong..bong so labas to. dakel so asakitan ta ataltalapus ira. maon g ta wala kamid beneg diyad silong na akasia. simmabi ray pulis, ambulansiya ... amin amon pulis na minusipio so dimmagup. akisalsalukoyak met lan akitulong ed saray agur-gurabis, apileypiley. aramay asugatan panyo o diyariyo lay panpepet m i. aray managlako nantatabugis iray lako da. mansisingkatan iray ugugaw ya manduduk duk.agmora nabano. narasan ira siguro. wala ni akatamukal na puto ya butbutyog s o eges to ed insusukibot ton kundandit. simmabi met may pulis ya walay leweton l atiko, sag paminsan balet undukduk met na sigarilyo. naimanok ya daladalaan la so kawes ko andi bali iguran koy kalamansi o kabelew n o unsempetak tan italem kod klorox, umpano nataming balet anto. sayang anto no p abayaran dad siyak iyay kawes. andi bali dakela atulungan ko mikasiak la umpan n ayarin milabadaak lad sikara. ...ituloy kuyay tungtung ko magano ta naksawanak ya akisalsalukoy. nalmay iray a l-alwas ko. kimmekebet iray gamegamet ko tan malangsi manaya so dalay too, mapek epeket. Kasabi-sabik nin tuloy ed Med-Surg Ward; nan ring so telepono ta walay onsabi ko no ya pasyente yan manlapo ed Recovery Room. Sakey ya 95 anyos ya masiken, amput i, balon opera ed pukel na tapi ta aputer kono nen atumba ed abay na katre to. D akel so report to imay Filipino nurse ed Recovery Room - agko la nanonotan ya am in. Balet say atandaan kon imbaga to, samay pasyente ngalngali nin agto nilimata y mata to tan singa makakaugip nin lanang ya maong. Say vital signs to stable me t la, tan take note, kuan to --- balon kasal. Akaimis ak ta 95 anyos ton may pas yente. Honeymoon time ni sirin, kuan ko. Sinmabi so pasyente ya akarukol ed hospital bed; singa Christmas tree ta dakel s o akasabit-sabit ya tubo. Manontumbok so sakey ya akulaw ya agmet la miarawian s o edad to ed samay pasyente. "Aha, aya manaya so balon kasal," kuan kod isip ko (tsismosa, anto?) Akikabat ak ed samay pasyente tan imbagak ya siak so nurse to ed saman ya labi. Linmimatay daiset tan tinmanger, insan linmitdem la lamet. Kabebekta, mansanggoo k la. Inalak so vital signs to kada 30 minutos ya amipat. Nantongtong kamin dua imay akulaw ya asawa to. "Atumba nen kabuasan ed abay na katre et ag met la makabangon." A fracture manay a so hip bone to kanyan inoperaan nen Dr. Alvarez. Balo kamin kasal. "Honeymoon mi ni," kuan to. "Antoy gagawaen tod gilig na katre et atumba sirin a h," kuan ko lawari, balet agko pa la intuloy. Honeymoon kuan mo pa...... "Iner so akalmoan yo ed sikato ey?" tepet ko; inggawak so inkatsismosak. "Kaiba mi ed simbaan et akapangustoan kamin dua, diad tulong met la na saray kak aiba mi ed simbaan," kuanton makakaimis. "95 to la, siak balet 88 anyos ko." "Agyo nengneng so 88 anyos," kuan ko, ta sikatoy tua met. Dakel so estorya to imay akulaw. Insan la nanpatanir ya onsempet ni kono ta sana gew to lad ospital et naksawan met la. Labay toy manames tan manpainawa. Intilak tod siak so numeroy telepono to ta tawagan ko kono no kaukulan ya tawagen. Nanp atanir ed samay masiken. Inmulagat toy mata toy daiset; inmangob imay akulaw ed bibil to may masiken, insan la inmalis. Duay oras so apalabas, say blood pressure ton may masiken so manabeba. Tinawagan koy doctor tan nan order na IV bolus. Amiduak lan angiter na IV bolus, siyempre nin onleleksab so blood pressure to pati level of consciousness to. Aburido ak ta agko labay ya man code blue imay pasyente. DNR (do not resuscitate) imay pasy ente balet intonda ni na doctor makasengeg ed operasiyon. Kanyan no na code blue

imay pasyente, nepeg ya gawaen so CPR. Tinawagan ko imay akulaw ya asaway pasye nte ta kaukulan ya itransfer imay masiken ed ICU. Sinmabin tampol kalamor, mangi wgiw ed takot tan betel. Imbagak ed sikato so sitwasiyon tan imbagak ya DNR imay masiken pero intonda nen doctor ni lapu ed operasiyon. "Aliwan DNR itay asawak. No DNR nen saman antes kamin nankasal, natan siak so PO A to" (power of attorney). "Full code itay asawak natan. Gawa yon amin so nayari an yo pian nabilay," kuan to. Inmasingger imay akulaw ed asawa to, inegnaan tod duaran lima, inanguban to, ins an to inyesaes ed layag to, "Inar-aro takan maong, agmo ak tataynanan. Kaukulan takad bilay ko." Aga inmalis may akulaw ed abay na pasyente, sangkaegna tod lima tan babagaan toy panangaro to; tan komon ta pakasilen toy linawa to pian nalampasan to imay crit ical ya oras. Insan to kinansiyonan. Makapatenyeg na puso so naimatonan ko. Singa ak ingen makakaibeg. Linmad nonot k o, "gawaen kasi na asawak itan ed siak no siak so ngalngalin ompatey?" Diad pegl ey na critical ya oras ya nepeg ak ya aburido ed sitwasiyon, say linmad nonot ko say kasil tan matua na aroan dan dua; diad edad dan 95 tan 88. Wala ni kasi mak atalo ed satan? Inter koy report ko ed ICU nurse, insan ko intransfer imay pasyente. Ag balot in malis imay akulaw ed abay to. Ibabaga ton lanang so panangaro to tan pankaukulan to ed samay masiken. Diad tinmombok ya labi, tinmawag ak ed ICU tan kinumustak imay pasyente. Malikeliket imay nurse ya kuan to, "Nengneng mo no antoy nagawaan na panangaro. Wadya imay akulaw. No wacky-wacky so vital signs to imay masiken et kansiyonan t on may akulaw, nagiging stable. Kanyan papauliyanan kon mankansiyon imay akulaw anggano ansakit la ed layag. Say padisir ko, nabuwas nayari lan itransfer iyay p asyente ed Med-Surg floor." Akaingas ak na malukak. Maong labat ta anggapoy mauges ya asagmakan to imay pasy ente tan agla manbayag nayarian to lan ituloy so gagawaen to sakbay ya atumba! T an natuloy lay honeymoon dan sanasawa. Diad naimatonan kod saman ya pasyente tan samay akulaw ya asawa to so akapangite r na sakey ya aral. Diad pegley na nagagawan kolkolan tan diborsyo ya naiimatona n tayo ed kaliber-liber ed sarayan panaon; panaon na agay lay lupok na relasyon lalo la ed pamilya; makapangiter na liket tan uliran iman ya sanasawa ya anggama n ontan ya wala larad oras na mansirunget ed bilay da, agay lay elet nin siyansi ya na aroan dan dua. Komon ta ag itayo mila ed agos na maples ya pansasalat tan anggapoy ka-pirmi-an. .....Kumusta kilan amin, kakaaro tan kabaleyan. Kasumsumpal kon angiter na Hepatitis B vaccine ed saray kukumpunien kon balon in yanak. Ginawak met lay iksamen dad pakarengel ompian naantaan no walay problema dad layag - no makarengel ira o telek ira kasi antes ya onsempet irad kakaabonga n da. Pinmayawar ed kanonotan ko so klase y bakunan ituturok dad ogugaw nen saman nen ogaw ak ni. Nanonotan ko nen siak ed walad kutit ya grado (grade 1), walay schoo l nurse ya akulaw ya muldagat a sikato so maneeksamen (physical exam) ed saray o gugaw ed elementary. Alaen toy belat mi; say gawaen daray arum onla ran oninom n a dakel ya danum ed gripo pian naaruman so belat da.. Nengnengen ton ami y amin: saray ngipen ya abukbok, ulo ya kotowen, bikking ya giriyen, layag ya walay oto y odino beneg na layag ya kinmagit ta aga naiigor, sekla ya walay gulis; busigat en to ni so mata mi ta nengnengen to kono ta no ampusisaw so lukab-lukab mo et i tdan to ka na tabletas ya manpadeket na tai. Walay classmate ko ya lanang manmuk at; say kuanda say ama to kono ag asegat kanyan singa akamata ya naynay. Pati ka lit-kalit ya kinmakagit. Panon to met ey ta aliwan moda so aguagew ya akasapatos ta para labat itan ed special ya okasiyon. Wala nira ingey kasali-sali ya onoro ng ta maples ira konon ombatik no osilan iray aso ed dalan. Sakey ni, pan gagard inen da kami et agaylay pitek dimad beneg na eskuelaan lalo la no mamauran. Insa n mairap ya tuatoen imay baleg ya gripo; onsakit so pagew mon mambomba, kanyan b asta nakal may daiset ya pitek, duga la. No perfect so physical exam mo, A1 stud ent ka. Agkon balot akala na A1 ta naynay ya walay bukbok na pangal ko ta panon

to agaylay hilig kon manmolmol na White Rabbit anggan kakaugip la. Walay aminsan , abangonak ed kabuasan, wala ni molmol kon White Rabbit. Sikatotan ya asakbayak ya awalaan na garing. Kanyan antak no panoy sakit to may tatawagen dan tut ik. Anggaman ontan, sarag ko met ni manoos na onas ya badila. Agkola balet naketket imay unas ya tataboen dan idapil ya gawaen dan masamit ya politipot odino bagas ya pansasambongan day patopat. Ay... anonotan ko lay ngaran to may nurse: si Mrs. Sison. Akasulong na amputin u niform ya ababdani, walay duaran linya na butones ed arap, walay akasalatday ya stethoscope ed tenger to, walay cap to ya singa amputin kumpapey ya impatoon ed melag ya punglet ed toktok na ulo to, insan akasulong na antiparan andeket. Sigu ro pian ag masyadon namorya imay muldagat ya mata to. Say kuan di Madam ko, wala konoy goiter nen Mrs. Sison. Egna-egna to so listaan na kangaranan mi tan say checklist to. "Manlinya kayo di a ay," kuanto. Say boses to mapmapbaw, ongiwgiw pati tombong mo lalo ta amta mi ya walay bakuna ed saman ya agew. Say kuan da para ed tisis kono pian ag kami ma nsakit na TB. "Siopay labay toy ununa?" kuanto. Anggapoy oneseesel. Pigaran minutos so apalaba s. "Segi, tawagen takayon alphabetically." Anggapoy agawaan mi ta si Madam wadma n ed puertay kuwarto ya walay egna ton lewet ya sapit-sapit. Inggapo nen Mrs. Si son so nanbakuna; aliwan sakey labat ya turok -- amimpiga ton inkulkuldit imay d agum ed baog. Saya man so bakunan ongiri tan ombilay so piglat to. Walaray oguga w ya manurangal. Walaray tinmataboy ed bintana ta abeba labat may eskuelaan mi e t say bintana to singa lukab-lukab na mata ya walay takarang ton palitoy gurabis . Anggapoy agawaan na lewet nen Madam ta agto ra apukpukan. Siak balet nanpareen ak tan inimagine ko no panoy kasakit to may dagum ya ikukulkuldit nen Mrs. Siso n. Kinarot koy magingintil so taklay ko no nayarian ko kasi so sakit to. Imbagak ed inkasiak ya arawid pait iya; agko ipatey! Nen siak lay bakunaan, wala ni duaran tinmulong ed si Mrs. Sison. Walay angegna ed taklay ko tan sakey nin pineketan ko. Aliknak may ambetebetel ya kapes ya ing usagos nen Mrs. Sison ed kawanan kon taklay, insan to inggapoy impankulkuldit to y baog ko na dagum. Makakaakis ak ya maong! Labay ko komoy onayew balet ta agko amtay onayew ta anggapoy onaayew ed sikamin sanaagi ta sikatotan so impabangon d i Ama tan Ina mi. Kinetket koy bibil ko labat. Singa say pakaliknak, sakey oras toak ya tinurokturok! Asumpal ya siansia. "Agmo kakapaen pian ag nainfection," k uanto. Nanpetang ak ed saman ya labi tan manotot ya maong so taklay ko. "Dimpuan moy si rit," kuanen panginaen kon akulaw ed si Inak. Nanpasnok ni ed siak ta akin kono et kuwatit ak ya nanpabakuna. Sayan panginaen ko akulaw lan akiasawa kanyan alab as lan last trip kuanda. Agla laingen akaanak ta anto ey amay pasas to amagamaga an lan tuloy. Agto met manisia ed doctor odino diad sasaliwen iran tambal. No wa lad beblay na laman, say uusaren to labat saray bulo-bulong na dangla, bayawas, oregano kuantora, tan say sirit to. Maong konon tambal so sirit lalo no ampetape tang ni (singa kapangakir; naangob mo ni dinalan to!) Walay ungot ton masileng y a datin uusaren ton kaor. Balet nen akasaliw na Baguio oil ya walad lata, agustu an to may lata ya gawaen ya kaor. Kanyan impapitpit tod si Amak imay nanabrian p ian ag makasugat, insan ginawa ton kaor. Amay ungot natan a demote -- nanmaliw y a siritan to. Anirit so akulaw ed ungot insan to inderew ed si Inak. Agko labay so manpadimpo na sirit, anggano ompatey ak, kuanko. Nanpattang si Inak na danum ed melag ya banga, insan to nilaokan na daiset ya as in. Sikatoy imbanyos to ed siak insan toak inpansulong na makapal ya sweater. Pi nakan toak na ampetapetang ya binolbol ya walay laok ton daiset ya gatas ya mapa let (Milkmaid). Say pakataway mi labat na gatas ya dilata no walay sakit mi! Nan linget ak na agaylay, apuyot so kawes ko. Nen palesan daak, anggapo lay petang k o. Akaorong ak ed tinmombok ya kabuasan. Ginmiri may bakunak tan masulok ya sakey simba nen pinmagpag imay kegang to. Mas werte ak ta aga naninfection kanyan melag labat so piglat to. Walaray arum, angk akabaleg so piglat da. Wala may singa melag ya basakay ya akapaklap ed taklay, n galngalin nanengneng mon ongalaw so ikol to. Wala met so singa mapa na Mindanao. Kanyan maswerte iray aga asakbay ya inyanak ta say bakuna natan anggapo lay pigl at to, saksakey ya turok, tan melmelag ya dagum so uusaren.

Kaaron manbabasa, nengneng mo pa tay duaran taklay mo. piglat ed nanleetay takeb tan sikom, akabiang kani ed t tan Miss Kankanti! No walay sakey ya nayarin nikinon o panag-usar na "kaor". Importante iya ed panagpalinis iene.)

No wala so nanengneng mon henerasiyon nen Mr Kuwati tayod cultura tayo, aya s tayod laman (personal hyg

Sinmabi ak ed trabahon singa walay belat na kupbang ko lapud kumatlon labi lan n antataluntunan ya trabaho. Say liknaan ko singa la impa-duweg ya trabaho. Mairap so manpitpit na dolyar balet ta anto ey, anggapoy nagawaan ta sikato met lanti so piyugagepan tayon lanang. Dakel met lanti so maniilalo ya nabuntokan kanyan a gmo met naawat ed linawam ya ikibot so antokaman ya niderew mon tulong ed saray agagi tan kakanayon ya agda awalaay pankanawnawan singa sika. Inalak so report ed andeket ya nurse ya pan-agew. Manaapura ta wala ni kono so l aen to. Walay ngiras-ngiras ton yan nurse kanyan antak lay condition na pasyente ya naegnaan to. Sakey ed saray pasyenten inter tod siak so 71 anyos ya amputi, mataba-taba, naoperaan ta inekal da lay aanakan to (total hysterectomy), walay s unda (foley catheter); say sirit to natitipon ed bag ya akabitin ed katre, walay danum ya ipapadalan ed ulat to (IV fluid), tan tambal na manotot ya sugat ya si katon dilin pasyente so mankokontrol (patient-controlled analgesia). Kumatlon ag ew to la kono nanlapud impan-opera dad sikato. Impan-akar-akar da met la ed hall way balet pinappasoot ta ngalngalin agto labay so ongalaw. Nen eksaminen koy pasyente, inlukas/intagey koy ules tan gown to pian nanengneng ko may eges ton binutyakan da. Ay! naelewak lawari ed asyangob kon makapauta! L inmad isip kon tampol, "Atan et ta agyo antay manusar na kaor!" Kasabi palbangon, inekal ko may sunda to segun ed order na doctor, insan ko inta bin paunla ed banyo. Ngalngali nin agto ongalaw balet agto met la angangko naano san so dilin angob to! Pinayorong ko ed kasilyas, pinakayang ko, tan initdan ko na ambasan dimpo ya walay sabon to (wash cloth). "Niya, linisan mo tay gawam," k uan ko. Mamaonor met ya ingusagus to may dimpo ed "gawa" to. Anggapo lanti kaor, angala ak na pugpugsit (squirt bottle) tan sikato so impanpugsit koy ampetapeta ng ya danum anggad nakal imay bura-bura na sabon. Initdan koy amagan tuwalya ya impanpunas to met la. Initdan ko na sananey ya dimpo para ed lupa tan taklay to. Siak la balet so nanpunas ed beneg tan dian tapil na lasas ton angkakabaleg. Pi nuyukan koy lotion ed beneg tan minasahek na daiset. Impantugigik met ta singa l a imburnal so angub na anges to. Makakaliket so akulaw. Say kuan to say pakalikn a to singa kono balon too. Sinalatan koy gown to, insan ko pinayurong ed taburet e tan inderew koy sagaysay to, ambegyan sinalatan koray ules, supot na katre tan danganan ta wadman lan pinmeket so angob ya ampait ed teek no nasyangob mo. Lin memew so liknaan na akulaw et sikatoy makakaimis nen ompaway ak lad kuwarto to. "Salamat ya balbaleg," kuan to. Wadman lan manaalagar imay andeket ya nurse ya pan-agew. Inter koy report ed sik ato tan no anto so ginawak ya milagro no akin et sananey lay angob na kuwarto. T inepet ko ed sikato no amta to tay "kaor". "Andi," kuanto, "duga lay papel (tiss ue paper) ya panpunas tan panilo." Anto ey, aglam pega! Kasabi-sabik nin tuloy ed Med-Surg Ward; nan ring so telepono ta walay onsabi ko no ya pasyente yan manlapo ed Recovery Room. Sakey ya 95 anyos ya masiken, amput i, balon opera ed pukel na tapi ta aputer kono nen atumba ed abay na katre to. D akel so report to imay Filipino nurse ed Recovery Room - agko la nanonotan ya am in. Balet say atandaan kon imbaga to, samay pasyente ngalngali nin agto nilimata y mata to tan singa makakaugip nin lanang ya maong. Say vital signs to stable me t la, tan take note, kuan to --- balon kasal. Akaimis ak ta 95 anyos ton may pas yente. Honeymoon time ni sirin, kuan ko. Sinmabi so pasyente ya akarukol ed hospital bed; singa Christmas tree ta dakel s o akasabit-sabit ya tubo. Manontumbok so sakey ya akulaw ya agmet la miarawian s o edad to ed samay pasyente. "Aha, aya manaya so balon kasal," kuan kod isip ko (tsismosa, anto?) Akikabat ak ed samay pasyente tan imbagak ya siak so nurse to ed saman ya labi. Linmimatay daiset tan tinmanger, insan linmitdem la lamet. Kabebekta, mansanggoo k la. Inalak so vital signs to kada 30 minutos ya amipat. Nantongtong kamin dua imay akulaw ya asawa to.

"Atumba nen kabuasan ed abay na katre et ag met la makabangon." A fracture manay a so hip bone to kanyan inoperaan nen Dr. Alvarez. Balo kamin kasal. "Honeymoon mi ni," kuan to. "Antoy gagawaen tod gilig na katre et atumba sirin a h," kuan ko lawari, balet agko pa la intuloy. Honeymoon kuan mo pa...... "Iner so akalmoan yo ed sikato ey?" tepet ko; inggawak so inkatsismosak. "Kaiba mi ed simbaan et akapangustoan kamin dua, diad tulong met la na saray kak aiba mi ed simbaan," kuanton makakaimis. "95 to la, siak balet 88 anyos ko." "Agyo nengneng so 88 anyos," kuan ko, ta sikatoy tua met. Dakel so estorya to imay akulaw. Insan la nanpatanir ya onsempet ni kono ta sana gew to lad ospital et naksawan met la. Labay toy manames tan manpainawa. Intilak tod siak so numeroy telepono to ta tawagan ko kono no kaukulan ya tawagen. Nanp atanir ed samay masiken. Inmulagat toy mata toy daiset; inmangob imay akulaw ed bibil to may masiken, insan la inmalis. Duay oras so apalabas, say blood pressure ton may masiken so manabeba. Tinawagan koy doctor tan nan order na IV bolus. Amiduak lan angiter na IV bolus, siyempre nin onleleksab so blood pressure to pati level of consciousness to. Aburido ak ta agko labay ya man code blue imay pasyente. DNR (do not resuscitate) imay pasy ente balet intonda ni na doctor makasengeg ed operasiyon. Kanyan no na code blue imay pasyente, nepeg ya gawaen so CPR. Tinawagan ko imay akulaw ya asaway pasye nte ta kaukulan ya itransfer imay masiken ed ICU. Sinmabin tampol kalamor, mangi wgiw ed takot tan betel. Imbagak ed sikato so sitwasiyon tan imbagak ya DNR imay masiken pero intonda nen doctor ni lapu ed operasiyon. "Aliwan DNR itay asawak. No DNR nen saman antes kamin nankasal, natan siak so PO A to" (power of attorney). "Full code itay asawak natan. Gawa yon amin so nayari an yo pian nabilay," kuan to. Inmasingger imay akulaw ed asawa to, inegnaan tod duaran lima, inanguban to, ins an to inyesaes ed layag to, "Inar-aro takan maong, agmo ak tataynanan. Kaukulan takad bilay ko." Aga inmalis may akulaw ed abay na pasyente, sangkaegna tod lima tan babagaan toy panangaro to; tan komon ta pakasilen toy linawa to pian nalampasan to imay crit ical ya oras. Insan to kinansiyonan. Makapatenyeg na puso so naimatonan ko. Singa ak ingen makakaibeg. Linmad nonot k o, "gawaen kasi na asawak itan ed siak no siak so ngalngalin ompatey?" Diad pegl ey na critical ya oras ya nepeg ak ya aburido ed sitwasiyon, say linmad nonot ko say kasil tan matua na aroan dan dua; diad edad dan 95 tan 88. Wala ni kasi mak atalo ed satan? Inter koy report ko ed ICU nurse, insan ko intransfer imay pasyente. Ag balot in malis imay akulaw ed abay to. Ibabaga ton lanang so panangaro to tan pankaukulan to ed samay masiken. Diad tinmombok ya labi, tinmawag ak ed ICU tan kinumustak imay pasyente. Malikeliket imay nurse ya kuan to, "Nengneng mo no antoy nagawaan na panangaro. Wadya imay akulaw. No wacky-wacky so vital signs to imay masiken et kansiyonan t on may akulaw, nagiging stable. Kanyan papauliyanan kon mankansiyon imay akulaw anggano ansakit la ed layag. Say padisir ko, nabuwas nayari lan itransfer iyay p asyente ed Med-Surg floor." Akaingas ak na malukak. Maong labat ta anggapoy mauges ya asagmakan to imay pasy ente tan agla manbayag nayarian to lan ituloy so gagawaen to sakbay ya atumba! T an natuloy lay honeymoon dan sanasawa. Diad naimatonan kod saman ya pasyente tan samay akulaw ya asawa to so akapangite r na sakey ya aral. Diad pegley na nagagawan kolkolan tan diborsyo ya naiimatona n tayo ed kaliber-liber ed sarayan panaon; panaon na agay lay lupok na relasyon lalo la ed pamilya; makapangiter na liket tan uliran iman ya sanasawa ya anggama n ontan ya wala larad oras na mansirunget ed bilay da, agay lay elet nin siyansi ya na aroan dan dua. Komon ta ag itayo mila ed agos na maples ya pansasalat tan anggapoy ka-pirmi-an. .....Kumusta kilan amin, kakaaro tan kabaleyan...

masantos ya ngarem, wala manaya y kabaleyan kon taga Alaminos dia. Agak maong ya man-anlong balet ta salien kon iyalis ed pangasinan ita y mi ultimo adios, sala yamasantos ya ngarem dia ed sikayo, wala manaya y kabaleyan ko dian taga-Alamino s. Isalsalik pan yalis ed pangasinan ita y Mi Ultimo Adios ay. . . presumptuous balet salien ti labat kabaleyan Baleg ya salamat ed saray kabaleyan kon pangasinense ya mangipapatalos na salita tayo, anta yo, dakel laray salitan pangasinan ya agko anta, balet nen abasak ir aray "posting" yo rad dia ed sayan forum, pim mawil ed kanunutan ko iraramay aru m ya salitan alingwanan ko la.....baleg ya salamat kabaleyan. Manaya, labay kon naantaan so labay ton ibaga may "malinak lay labi", kasi say a ntak ya labay ton ibaga may "labi" et evening awa, balet agko anta may labay ton ibaga may malinak? Title:Literary pangamil odino pamikeoet na dila (Pangasinan tongue twister) tepet petek ketep tekep peket kepet tepek

petek ketep tekep peket kepet tepek tepet

ketep tekep peket kepet tepek tepet petek

tekep peket kepet tepek tepet petek ketep

peket kepet tepek tepet petek ketep tekep

kepet tepek tepet petek ketep tekep peket

tepek tepet petek ketep tekep peket kepet

Retrospect and Prospect of Pangasinan Anlong: Saray porma tan istilo na anlong a Pangasinan Karaklan ed saray nisulat ya anlong a Pangasinan wala ed tatawagen da’y talurtur a libri (free verse). Onong ed porma tan istilo, uusaren tayo’y anlong (poem, poetr y), dangoan o kansion (song), and talurtur a salaysay (prose poetry). ANLONG Pabitla \/ bonikew (Riddle) Sakey ed saray sankaraanan ya anlong ya imparalan ed tepet. Bando tan Pasintabi Karaanan ya anlong ya alingwanan la. “Bando” so tawag ed sama’y balikas ya uusaren da’ra’y matatakken odino tumatagaumen tan “Pasintabi” no para ed saray wala ni’d kalangweran. Pasintabi Bari-bari \/ Ag kayo mangibanbano \/ Laki \/ bai \/ Milabas ak ya magano Bando (modified) Lihis \/ Tagitak \/ Sagranatak \/ Paparonatak Bando (old) Ag ta ka man nanengneng \/ No naladis ka’y ikol na pagi \/ Onakis ka agi Ditso (an old form of oral poetry) Daan a porma na anlong ya erotica. Inkuay bii... Abaluan kon tonger So mananger-tanger Anta manaya et Kayarian mon tinmalker. Ebat na laki... Abalaun kon niyog So pataw-pataw ed ilog Anta manaya et Kayarian mon linmatog. Dayew\/pangirayew (Ode)

Nisulat ed nanduruman sukat. Mebetbet iyan usaren ya istilo na anlong bilang pam irbir odino pangiter na galang ed sakey a too o lugar ed maanlong a balikas. Salmo (Psalm) Anlong a pan-rilihion (panaon na Kasitila) Himno (Hymn) Anlong a nipaakar ed sakey a pasen: baley, luyag ono bansa. Liriko (Lyric) Anlong a sarag ton lakepan na laineng o musika. Amin a kansion ya anggapo ni’y tek ep ton sonata, kaiba ed sayan katigoria. Ipiko (Epic) Sankatageyan a klasi na anlong a salaysay. Tongtong odino istorya na bilay na sa key a too o palbayani. Saray Uliran (legends) kaiba ed sayan katigoria. Talurtur a libri (Free verse) Amin ya anlong ya anggapo’y tutuntonen ton sukat, bilang na silabila tan rima odin o mitatanol. DANGOAN Kansion (Song) Amin ya anlong ya wala’y tekep ton laineng o musika. Petek (Light poetic joust) Karaanan a dangoan kapara na “tulang patnigan” da’ra’y Tagalog. Tatawagen da met iya’y Eba tan. Tagleey (Elegy) Kapara lamlamang na anlong ya ilihiya. Aya balet ed imparalan ed kansion. Hambayo\/Tambayo (Lullaby) Tareren, laineng tan malinak iran kansion. TALURTUR A SALAYSAY (Prose poetry) Andokey tan maanlong a balikas. BALO TAN BAYES A PORMA tan ISTILO Sonito (Sonnet) Say sonito et sakey a marintek tan antikey ya anlong a nisulat ed labinapat a ta lurtur, wala’y rima, sukat tan bilang na silabila. Bayes iyan istilo ono porma tan wala’y talo’ran gendat lan klasi na sonito: ama’y tatawagen da’y Italiano o Petrarchan, Elizabethan o Shakespearean tan Spenserean. Say soniton Pangasinan et nisulat m et ed labinapat (angga’d labinanem) a taturtur, wala’y samplo’ran silabila ed kada ta lurtur ono dasig tan wala’y rima bang balet nayarin anggapo la. Kupla (Couplet) Antikey ya anlong a nisulat ed duaran linya o dasig tan wala’y sukat tan rima. Alimbawa: Say bilay na sakey a salita \/ Wala’d mabunan litiratura Haiku \/ tanka Bayes iyan porma ed saray Haponis a nayarin usaren ed anlong a Pangasinan. • kawayan bolo \/ tinmatalimokor \/ kayari y bagyo • tawin-tawin \/ atipon ya linaew \/ ed bolobolong \/ balon bulan \/ nankankanti e d tawen \/ ira y bitewen • panag-ani \/ gikgik mangalimpana \/ siber-siber la Quatrain - similar to Dalit or Tanaga Bayes a porna na anlong a nipara ed Dalit tan Tanaga na Tagalog. Antikey ya anlo ng ya wala’y apaliran linya o dasig. Wala’y sukat tan rima. Alimbawa: iyaliling ka agi ed bonga’y kamantilis ya diman nibanda ed sanga ya alunggawit ag ka nagawat na anggan dinan ya kalawit napelag kan siansia no nabasibas kay linggis Rekomendasion: Programa iran Kanepegan tan Nakaukulan ed Ibulaslas na Anlong a Pangasinan • pangitogiop na balon Awiran na Pangasinan odino Pangasinan Studies Center • pangiletneg Pangasinaniana ed Bibliotika Provincial tan dia’d saray amin a Bibliot ika Municipal • pangikinon ed sakey a sumusulat ono umaanlong bilang Poet Laureate na Luyag • piulop tan pimoyong ed saray nanduruman organisasion a pankultura tan wala’y pilil

ikna ed iboyangabong na naduruman salita ed Pilipinas a singa say Komisyon sa W ikang Filipino (KWF), National Commission for the Culture and the Arts (NCCA) ta n arum ni’ra • tan say pangi-reactivate na Executive Order No. 058-2005 (Reconstituting the Pro vincial Council for the Culture and Arts in the Province of Pangasinan) Tan inkuan na sumusulat a si John Fowl ed dili ton pilosopiya ed libron The Aris tos, “Poets are essentially defenders of order and meaning. If they have so of ten in the past attacked actual human order and meanings, it was to establish a better order and meaning. Absolute reality is chaos and anarchy, from our relati ve human standpoint; and our poets are our ultimate corps of defence. If we thin k poetry of least concern among our arts, we are like generals who disband their best fighting troops. Cherish the poet; there seemed many great auks till the l ast one died.” Magnayon lawas so malayug a luyag tan mansiansia so salitan Pangasinan! Nengneng yo layan ilay, amin mi so andigapo \/ Angan gagalen labat , sigarilyo may tabako \/ Andi amta min yoprece ed magalang yu campo \/ Nibaloan yon asegep so pobren abong Ko

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Pangasinan Literary Terms academy - awiran biography - awaran-dili, bilay-awaran chapter - tekap criticism - palikuer diary - talaagewan edit - saluysoy elegy - tagleey essay - salaysay fiction - diglat history - awaran legend - uliran literary contest - paliagan literature - kuritan maxim - diparan meter - daglit music - laineng myth - gawaran narrative - tongtong, salaysay novel - kombilay ode - dayew page - egpang poem - anlong poet - umaanlong poetic - maanlong poetry - anlong poetry reading - anlongan preface - pasingayew

• • • • • • • • •

print - igalut proverb - diparan rhyme - mitatanol riddle - pabitla, bonikew serenade - petek song - dangoan, kansion story - tagaumen, tongtong syllable - kataga tale - tongtong

Title:Literary Text 2 MALAGILION: Sonnets tan Villanelles: Say Basa ed Anlong nen Santiago B. Villa fania nen Renato R. Santillan Matalag la’ra’y umaanlong natan ed salitan Pangasinan. No wala bilbilang et wala’d suk ong. Ag naibebesngaw so linawa na umaanlong ta anggapo’y kumpiansa ed sarili ton l awas odino anggapo’y makakaimano ed sikato. Pinatua to ‘ya ed sakey ya bantag ya gin awak. Tinepetan ko’y limamplon istudyanti ya ilista da’y kabat dan umaanlong ed Pili pinas. Dakel so naisulat da. Balet nen say tepet ko la et manlista ira’y kabat dan umaanlong ed Pangasinan, anggapo’y naisulat da. Say sakey ya rason ya ibabaga da’ra’y ogogaw natan, ansakit man ya dengelen et “bariotik kono so salita na Pangasinan”. K anyan ag makapakelaw no saray onuusbong ya kalangweran et agda anta la’y mansalita na Pangasinan. Kanyan nantepet si Armando Ravanzo ed sakey ya salaysay to: Is P angasinan A Dying Dialect? Ed sayan tepet nen Ravanzo, inebatan to ya nen Santia go Villafania. Say kuanto: "Maksil so pananisaiak tan amtak ya dakel so onabobon ya ag ompapatey sa salita tayo. Balbaleg labat so impanguman na salitan Pangasinan no ikumpara nen antis y a sinmakbit iray Kastila ed pampang na Caboloan." Ed sayan ebat nen Villafania baleg lan tua so indoma na salitan Pangasinan no de ngelen ira’y salita na kalangweran. Nanlaok na tagalog odino ingles so salita na k alangweran. Agmo nadengel so salitan alalarem ya Pangasinan ed salita da. Ed say an nagagawa, wala’y sakey ya kimey na umaanlong. Bilayen to so alalarem ya salita na Pangasinan. No tongtongen so tua et anggapo’y alarem ya salita na Pangasinan. A glabat nauusar ya kanyan agdala anta so labay ton ibaga. Onya so ginawa nen Sonn y Villafania ed libro ton: Malagilion: Sonnets tan Villanelles. Say Porma na Malagilion nen Villafania Say anlong ya ginawa nen Santiago Villafania ed MALAGILION et dia’d porman sonito tan villanelle. Talumplon lasos tan animiran sonito. Say villanelle et limamplo. No porma’y pantotongtongan et wala’y sukat tan tugma to ‘ya. Onya so sonito tan villa nelle. Istandard so porma to la ya. Sarag ton iribisan daiset balet say linya to ‘ya ag nayarin salatan. Immanoen pa’y sakey ya sonito’d Malagilion: sonito 1 (1) kawalaan mo natan Urduja? (2) anggapo’y makaamta no iner (3) so angisinopan da ed sika (4) say linget tan dala’n impaterter (5) tinmubo iran dika na dalin (6) pian nasakuban so angarian

(7) agko amta no aya so bilin (8) bilang prinsisa na Caboloan (9) nabilang so istoryan nisulat (10) istoryan mangipakabat komun (11) no sika et tua o mito (12) bonga’y kanonotan na totoon (13) pinabli ran maong so luyag da (14) kanian say ngaran mo inako ra Gabay kon balansi so pambasak ed saya’y libro nen Villafania. Kanyan sabay tayon i manoen so anlong to’d Malagilion. Say sonito kuanto’d diksyonaryo: anlong ya mangida dalakdak na sakey ya kanunutan odino liknaan dia’d loob na 14 ya linya. Ed sayan a limbawa na sonito nen Villafania, kinulungan ko’y numero tapian naiduma’y imano so a nlong to. Wala’y katorsin linya to ya. Say balang sakey ya istansa to et wala’y liny a ton talora. No imanoen so sukat to’d balang linya wala’y samplora. Say unaan ya li nya to ya et wala’y sisura to. Kawalaan mo/ natan Urduja? Balet no imanoen so tinm umbok ya linya et anggapo’y sisura to. No bilangen so limaran sukat et apaldwa ‘ma’y k umadwan linya na sonito ed maka tan amta. (2) ang-ga-po’y ma-ka/am-ta no iner. Say sisura na tatawagen et paldwa na anlong ed sakey ya linya. Say kulaa’y sisura na sonito to et dia’d linyan 1, 5, 6, 7, 8, 11 tan 14. No imanoen so tugma to ya et a , b, a, b, c, d, d, c, e, f, e, f, a, a. Say istanza to ya’y sonito 1 et 3/3/2/3/3 . Imanoen pa la met so sakey ya sonito nen Villafania: sonito 64 (1) (2) (3) (4)

wala’y no anton kebiew ed pagew sanlabi lan ag pakaugipa’y pannunnonot ko’d isabi’y agew a pangikban yo’d lobir na bilay

(5) (6) (7) (8)

asingger lan onselek so banwa magano lan onkupit so matak ompawil ak la’d podir a panggia pamatanir yo’d bugtong ya anak

(9) dia ed yarap yo’d say Makauley (10) piaet kon nagamoran yo’y tawen (11) anggan say pusok et mantagleey (12) maliket kon abete’y arapen (13) ta amtak wala kila’d akualan (14) na Impiniton Sankatageyan No pansinen so sonito 64, wala’y sukat to ‘yan samplora. Say kulaa’y sisura to, dia d linya na 1, 2, 3, 4, 7, 8, 9, 11, 13 tan 14. Say tugma to ya et a, b, a, b, c, d , c, d, e, f, e, f, g, g. Say istansa to ya 4/4/4/2. No basaen ni’ra’y sonito ed mal agilion, pigara’y abuon istanza. Wala’y 4/4/4/2, 2/2/2/2/2/2/2, 5/5/4, 7/7, 14, 2/2/ 2/2/2/4, 2/2/2/2/3/3, 1/2/4/1/2/4, 4/4/6, 5/2/2/5, 3/4/3/4, 4/5/5, 3/2/4/2/3, 2/ 4/4/4, 5/5/2/2. No imanoen so sonito 1-364, anggapo’y inusar nen Villafania ya ban tas. Imanoen so Villanille ya insulat nen Villafania ed malagilion. Say villanel le et anlong ya liriko. Wala y labinsiyam ya linya to ya. Nauulit so dwaran lin ya to ya. No imanoen so villanelle nen Villafania napansin yan tinumbok to’y ley n a villanelle. Imanoon pa’y sakey ya villanelle nen Villafania: Villanelle 1: Talabay “Education’s,only,the,Envelope –

Give,me,the,Letter.” – Jose Garcia Villa (1) say talabay et sobri lambengat (2) ya anggapo’y iyan ono karga (3) iter o yawat yo’d siak so sulat (4) no iner inkorit ira’y bangat (5) pangoliran tan saray simbawa (6) say talabay et sobri lambengat (7) anggapo’y balor a singa galat (8) singa dunong ya ag ikakana (9) iter o yawat yo’d siak so sulat (10) tapian nagamoran so pirawat (11) a pangiwanwan ed inkapalsa (12) say talabay et sobri lambengat (13) aya et nayarin naandipat (14) no ag niubol ono nilikna (15) iter o yawat yo’d siak so sulat (16) ta (17) ed (18) (19)

wadtan ira’y tepet tan ebat dorongawa’y bilay dia’d talba say talabay et sobri lambengat iter o yawat yo’d siak so sulat

Say villanelle nen Villafania ginamitan to’y epigraph ya inala to’d sakey ya anlong nen Jose Garcia Villa. No imanoen so villanelle ed tagey say inulit ya linya et 1 tan 3. Labinsiyam so linya to ‘ya. Say kulaan ya sisura to et wala’d linyan 1, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 14, 15, 16, 17, 18 tan 19. Say tugma to ya et a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b ,a, a, b, a, a. No say pangibasian ya tugma to et ed say Arti Metrica Del Tagalog nen Dr. Jose Rizal say tugmaan na Villanelle nen Villafania et wala’d patinig tan maksil ya katinig. Samplora’y bilang to yan pantig balang sakey ya linya. No imanoen ni’ra’y villanelle ed malagilion nen Villafania, amin et wala’d samploran bilang ya pantig ed balang sakey ya linya. Onya to met ya dia’d tugma to ya, a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b, a, a, b ,a, a, b, a, a. Balet no pansinen so villanelle 4: Urduja nen Villafania. Naimatonan so villanelle to et wala’d makalnan katinig ya amin so tugma to no ibasi ed Arti Metrica Del Tagal og. Amin ya linya to ya saksakey ya tugma: Imanoen so pigaran linya: (1) agay la’y binta na impanlupam (2) postura ka na kinalakian (3) aya so ipapatnag na matam (4) dia ed ritmo na sayiao ya tagam (5) tewek ira’y amin ya talawan (6) agay la’y binta na impanlupam No imanoen so salita’d sampot, impanlupam, kinalakian, matam, tagam, talawan, impa nlupam et wala’d saksakey ya tugma basi ed say aral nen Dr. Jose Rizal ed anlong. No say pantotongtongan et makalna tan maples ya tanol na salita, Say impanlupam et walad matantan ya tanol insan say katugma to yan matam, tagam et wala’d maples ya tanol. No ibasi ed kindi Dr. Jose Rizal ya so tugmaan to wala’d simple o payak ya tugma so villanelle nen Villafania. Ompapaway ya say linya ya manlapo’d unaan t an kumalabinsiyam et mankatugma. Say Balikas nen Villafania

Dia’d unaan ya sonito nen Villafania, naobserbaan ya tampol so tepet to’d unaan ya l inya: kawalaan mo natan Urduja? Ed sayan tepet nen Villafania ipapanengneng to l abat ed saray kaluyagan nen Villafania no panon ton kaimportanti si Urduja ed ba lang sakey ya Pangasinan. Ta si Urduja et simbolo na Pangasinan: Kawalaan mo natan Urduja? Anggapo’y makamta no iner So angisinopan da ed sika Aliwa labat ya sonito 1 so angibalikasan nen Villafania so liknaan to’d kaluyagan no panon ton kaimportanti si Urduja ed Pangasinan: Naimatonan ya dia’d arom ni‘ran s onito to: sonito 139 dia ed panamegley na singgulo karaanan ya apis na laman na kinalakian nen Urduja sonito 136 anggano wala ‘ra so kamuyong a nanlapu’d boleg nen Urduja villanelle 50 mamaarap ka’d dapit-letekan dia’d luyag nen binarin Urduja lingay mo’y luyag na Cabaloan Tua man o sakey labat ya mito si Urduja, maksil so pananisia da’ra’y Pangasinan ya s i Urduja et aminsan ya angulo’y luyag na Pangasinan. Say sakey ya pipirawat nen Vi llafania ed saray kaluyagan to et no panon ton aroen tan pabunaen so salita na P angasinan lalo la’d saray kalangweran: sonito 136 singa bukbukor ko’y mibabakal ed saray kailalaka’y biklat ya angakamo’y dila’y Pangasinan. Ed sayan alimbawa nen Villafania, papasikian to ira’y tinmutunda la ‘ran umaanlong e d Pangasinan ya italindeg da o so Pangasinan. Tapian ombuna tan unosbong so liti ratura tonia. sonito 128 dia’d inkasil da ra’y dayon musia kinmuyep so masnag a liwawa ed muling na musia’y Pangasinan Ed sayan sonito nen Villafania, mapatpatnag ya saray Pangasinan et sananey ya sa lita so papablien da. No undayo ka bilang ed siyudad na Dagupan, daiset la’y ogoga w ya makapansalita’y Pangasinan lalo la no say binalegan to et dia d mismon baley na Dagupan. sonito 114 Balet saray tobun-balo natan Dia ed binmungayabong ya siudad

Dinmalin tan binmato’y dila ra Salitan Tagala’y pilatek da Ansakit balet tua. Anggaman ontan saray arom ya umaanlong ed Pangasinan ag unabo bon ya unkoyep so salita na Pangasinan. Maksil nin sinsya so pananisia nen Villa fania ya mabuna sa litiratura na Pangasinan: villanelle 46 say bilay na tawir a salita say pansiansia’y dilan Pangasinan wala’d mabunan litiratura Pinatuaan to ya tan initdan to’y pakapatnagan ya ag unkokoyep so litiraturan Pang asinan nen si Villafania et initdan to’y libro si Virgilio S. Almario, sakey ed sa ray kritiko to: sonito 164 (para ed si Virgilio S. Almario) anlemlemew so liknaa’d pagew nen yawat ko’d sikayo so libron Pinabli tan arum ni’ran anlong anggano wala so panduarua ompano gaygayen yo’d palian ta nidatek lanti’d Pangasinan anggaman ontan emben yo natan so balikas na musian abangonan ed abayag ya impakalingwan aya met so ebat ko ed kuanyo ya riklamasion na kanonotan para ed saya’y lapag a nasion ta say litiraturan panrihion wala la’d tambib na ibolusion Amayamay so balikas nen Villafania ed libro ton Malagilion balang sakey ed kaluy agan to. Balet say sakey ya palanang ya ag natitilak ed anlong to et say literat uran Pangasinan et kapara na arum ya salita ya singa tagalog ya wala’y naipaway to yan kuritan. Say Panrinacimiento ed Pangasinan nen Villafania Say sakey ya makapaimano ed Malagilion nen Villafania et saray salitan Pangasina n ya ag natalusan na kalangweran. Ta pian napatwak ya, nan bantag ak ed saray is kwela ya samploran salita ya ginamit nen Villafania ed Malagilion. Empaebatan ko’d sikara ya tan ipatalos da no antoy labay ton ibaga man ya salita. Duamplon mana aral ed hayskul so pinilik. Saray salitan impaebat ko tan ipatalos da: anlong, k uritan, banwa, agalpong, egpang, dayabdab, Caboloan, peget, wirwir tan lapayap. Ed sarayan salita, anggapoy nipaliwawa da. Say tepet da’d siak, no iner ko inala y an salita. Makapaermen so pinawayan to may ginawak ya bantag. Ed sayan pakapatna gan, tua labat may ibabaga nen Villafania’d salaysay to’d Balon Silew: "Say atagey ya klasin Pangasinan so abayag lan abalang o naandi ta nabilang l abat iray umaanlong tayo nensaman angga ni ed natan."

Ag pimmayag si Villafania ed sayan matuan nagagawa. Kanian naimatonan dia’d anlong to’d malagilion dakel so salitan Pangasinan ya binilay to tapian nausar da’ra’y untot obon Pangasininsi. Tan say bilin to ra’d kapara ton umaanlong: sonito 231 O pinabpabli ‘ran umaanlong pluma’y malayug a Caboloan liing yo ‘ra’y naugip a musia dia ed parnasu na Pangasinan ikorit yo lamet ira’y anlong tan saray tongtong kabayawasan kansion yo lamet ira’y laineng tan saray hambayon abangonan koloran yo’y dapul ya ilalam da’ra’y wala ni ed kalangweran yubol yo’y dila ra’d pangoliran tawi d saray tumatagaumen angga’d masibeg la’ran milupa tan ikinon so dilin salita. Say tepet ed saray umaanlong, kapigan ira mansulat tan italindeg so salitan aban gonan da, no kimmapoy la’y laman da tan aglara makalikna? No bilbilang et natatako t dan ibaga so liknaan ta say rason et agdara iimanoen, wala so bilin nen Villaf ania ed saray umaanlong: sonito 191 agka mapaga umaanlong no agda nabasa’y kanonotan no agda natalusa’y liknaan ya inkorit mo ed saray anlong agmo paniinapa’y linawa no agda nagawat so katagey no agda natukor sa karalem na kawayangan na ilalam mo sonito 193 bawim so Paranasun Pangasinan O kaluyagan ya umaanlong lagyat mo ‘ra’y sinmaew ya musia sakbay ya onkilot so ilalam sakbay ya naayos so linawa Kanyan saray umaanlong et sikara so ilaloan na ibangon na litiratura na Pangasin an. Sikara so mangipatalos ed saray kalangweran tapian sarama’y salitan nababalang la ed Pangasinan et nabilay. No agnira natenyeg so umaanlong ed sayan bilin nen Villafania ed saray Pangasininsi, mapatpatnag ya anggapo’y panangaro da’d Pangasina n.

Title:Literary Text 4 ÐÏࡱá>þÿ -/þÿÿÿ,ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ



ò’ùùù•——————$

hpØ»~ùùùùù»~~ÛÐGGGù~~•Gù•GG~~G

@¤»ÜÑ°Ìúù G •æG0H

"H

GG&H

~m(ùùGùùùùù»»%"ùùùùùù’’’ÄV¤’’’V’’’~~~~~~ÿÿÿÿ

malagilion: sonnets tan villanelles: say basa ed anlong nen santiago b. villaf ania nen Renato R. Santillan Matalag la’ra’y umaanlong natan ed salitan Pangasinan. No wala bilbilang et wala’d suk ong. Ag naibebesngaw so linawa na umaanlong ta anggapo’y kumpiansa ed sarili ton l awas odino anggapo’y makakaimano ed sikato. Pinatua to ‘ya ed sakey ya bantag ya gin awak. Tinepetan ko’y limamplon istudyanti ya ilista da’y kabat dan umaanlong ed Pili pinas. Dakel so naisulat da. Balet nen say tepet ko la et manlista ira’y kabat dan umaanlong ed Pangasinan, anggapo’y naisulat da. Say sakey ya rason ya ibabaga da’ra’y ogogaw natan, ansakit man ya dengelen et “bariotik kono so salita na Pangasinan”. K anyan ag makapakelaw no saray onuusbong ya kalangweran et agda anta la’y mansalita na Pangasinan. Kanyan nantepet si Armando Ravanzo ed sakey ya salaysay to: Is Pan gasinan A Dying Dialect? Ed sayan tepet nen Ravanzo, inebatan to ya nen Santiago V illafania. Say kuanto: "Maksil so pananisaiak tan amtak ya dakel so onabobon ya ag ompapatey sa salita t ayo. Balbaleg labat so impanguman na salitan Pangasinan no ikumpara nen antis ya sinmakbit iray Kastila ed pampang na Caboloan."Ed sayan ebat nen Villafania baleg lan tua so indoma na salitan Pangasinan no dengelen ira’y salita na kalangweran. Nanlaok na tagalog odino ingles so salita na kalangweran. Agmo nadengel so salit an alalarem ya Pangasinan ed salita da. Ed sayan nagagawa, wala’y sakey ya kimey n a umaanlong. Bilayen to so alalarem ya salita na Pangasinan. No tongtongen so tu a et anggapo’y alarem ya salita na Pangasinan. Aglabat nauusar ya kanyan agdala an ta so labay ton ibaga. Onya so ginawa nen Sonny Villafania ed libro ton: Malagil ion: Sonnets tan Villanelles.


atxcUYZ]d‚ƒÔ¥

ÍÎîÚîÚɶ¤”‡zk[kz[zNhúg–häOJQJ^Jhúg–húg–6OJQJ]^Jhúg–húg–0JOJQJ^Jhúg–húg–OJQJ^Jhúg–5OJQJ\^Jhúg– ÿÿÿÿ[$\$a$gdúg–¤¤À&d-DMÆ ÿÿÿÿPÆÌÌÌ[$\$gdúg–Îý,1 h°Ð/ °à=!°"#°  $  %°°Ð°Ð

ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHN
 2N

úg–

Heading 3¤d¤d@&[$\$5CJ\aJDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No ListB^
òB

úg–

Normal (Web)¤d¤d[$\$Bþo¢B

úg–apple-converted-spaceÎÿÿÿÿZyzÓÍÐ(0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€ZyzÍК@0€€0€š@0€€0€˜@0€€0€˜@0€€0€ 0Î Î ð 8@ðñÿÿÿ€€€÷ðð’0 ð( ð ðB ðSð¿Ëÿ ?ðÐzÒÓÍÐzÒÓÍÐVF¡)á\è
åä" úg–Ž.ìÿ@€xxØög

ïïxxÎP@ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 € Symbol3& ‡ z €ÿArial;   l

Batang ÕÐ"1ŠðÐh

x „  ˜  ¨äLmalagilion: sonnets tan villanelles: say basa ed anlong nen santiago bXP-JESHNormal X P ord@Œ†G@OxÑ°Ì@’Õ¿Ñ°Ì·þÿÕÍÕœ.“—+,ù®04

hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

MäSHOME  ȨJmalagilion: sonnets tan villanelles: say basa ed anlong nen santiago b

Title   þÿÿÿ þÿÿÿþÿÿÿ !"#þÿÿÿ%& ()*+þÿÿÿýÿÿÿ.þÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ

1TableÿÿÿÿWordDocumentÿÿÿÿ.SummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿDocumentSummaryInformation8ÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q

Title:Literary Text 7 ÐÏࡱá>þÿ ;=þÿÿÿ:ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ

±RXç°ÌK"½3„0´½lm(l½½Jl’,KK½KKKKKYY•(KKK´KKKK d



   ’’’’’’ÿÿÿÿ

Olila Amutan mo’y ambilonget a sokong; Padukol o pairong, laktip so pueg Mon panobongan na timir Ya pakanonotan na bonigas nen inam. Malugor mon inkabuktot; Monumento na kelaw! Akin lakap mo’y bikking mo?   Ag ka met mangkayetket. Akin gebaen Amin mon katageyan; pilalek mo’y panaganakan? Iaamot so imbaleg ya sinmanib ed tua Mon tatken, pinablin ulilan bagigaw. Panon kan sagiaten No ag naaro ni lua o imis So mapitat mon sobag. Ag manlabay na anggano siopa, Manpaawet ya singa bato Ed ambetel ya sokong. No matoor kan baleg ya ugaw, Mantoop kayo lan lamang. Unimis so ritrato nen inam ed pitakam, Tan makaugip kan unat No iner andi lay bilunget.

 HYPERLINK "http://www.ulupan.org/index.php?option=com_content&view=article&id =57:baley-kon-pozorrubio-onpawil-ak-la&catid=59:anlong&Itemid=81" Baley kon Pozor rubio Onpawil ak la Baley kon Pozorrubio, perdona mo akTa ataynanan ta Ka sengeg ed irap Nantrabaho ak y a abayag ed Saudi Arabia Pian marakep so suporta ed familia tan Sika. Aan-anusan dia so petang na Kadisiertuan Tapiano saray ilalak mi sikaray napansumpa l Napaapiger met so abong ya tinaon lan nadedelap Tan unalagey so negosyon panbilaya d kaunuran.   Apagustuan so kerew na enaron anak tan esposa Tan kerew na pinablin ateng tan ag ag i ra Pati ilalu na kakaabay, kakanayon tan kakaaro Tan say kaukulan ed pan uley na iya ligwas Mo.   Aratan ya inter ko ed sikaran suporta Kabaliksan to tay panangarok ed Sika Tutuan dais et iraratan ya naiter ko Baleg lamlamang ta dakel kamin OFW. Melag ya tua so naiter na sakey No amin a tuo man iter puersay onbiskeg Katon, no nen saman, Sika et makapoy Natan, sakey Ka la d saray mabiskeg ya baley. Natan mansampot lay panaon kod kadisiertuan Baleg so pisasalamat kod bansan nantrab uan Say liket na manpabaleg na ilalak ya ag agamuran Saray apon nasabian sikaray piay-

ay-ayaman. Say pigay taon ya arawi ak ed pinablin esposa Tan arawi d an-anak nen onbabaleg, ma n aaral ira Ag aka ay-ay-ayam tan aka in-inuman iray barkada Panaon andukey man, say s ampot asabin sinya. Natan ta apansumpal ed aral tan di-pamilya la ray ilalak Naiyatagey met lay pundasy on na abong ya nadedelap Wala met lay naipalagey ya melag a negosyon panbilayan Labay kon itonda lay trabahok diad ampetang ya kadisiertoan. Pozorrubio n naiyanakan, Baley kon ataynanan Agka maermen ta Sika la natay panpirmi an Say piga-pigay taon ya agak mabetbet ditan Personal ya pansirbik ed Sika natan so p amawian.

Danggo Bansan Pilipinas



O Filipinas dalin min kagalgalang Musia na dayat ed dapit letakan Simpey gayagan panagogagepan day Totoon lapag ed dapit seslekan Saray anak mo agda kawananen Ya ibagat ed sika Dilin bilay da no nakaukulan Galang mo tan kainawaan Diad palandey, lawak, taekl dayat O no dia ed lawang Sugbaen day patey ya andi duarua No sikay pansengegan Diad silong na laylay mankakasakey Tan diad sika manlinkor tan mangyagel Bangta diad akwalan mo Anengneng day silew Diad Akwalan mo met Akoen day patey

 



¸ÓÔ Ÿ ¢ £ 3 4VW[\]¢£ËÌ"

#

O

P

ïÜï˱¤Ëš …rdrdr…dVËCËCËCËC%heÿheÿ0JB*OJQJ^Jph333heÿB*OJQJ^Jph333heÿheÿ5OJQJ^J$jheÿheÿ5OJQJU^Jh ÿÿÿÿ!heÿheÿB*OJQJ^Jph333%heÿheÿ0JB*OJQJ^Jph333heÿ0JB*OJQJ^Jph333 .PhŒ¤¸ÔÖú( M r … Ÿ µ Ó ë  

7 ^ t  



‘ è èèèèèèãèèèèèèèèèèèèèèèèáágdeÿdᤤK-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$gdeÿÒý‘ ’ “ ” • – — ˜ ™ š › œ ž Ÿ \ ]ú±

³

j l   WúýýýýýýýýýýýýýýýææææáæææææægdeÿdᤤK-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$gdeÿP

€



³

à

á

â







: ; < i j ‘ ’ · ¸ Ü Ý ! "JKpqËÌ÷ø)*„…¶·èéOPƒ„» & PQ|}¯²îÛîÁ¥îÁ¥îÁ¥îÁ˜îÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîÛîŽheÿOJQJ^J ÿÿÿÿ2heÿheÿB*OJQJ^JfHph333qÊ ÿÿÿÿ%heÿheÿ0JB*OJQJ^Jph333!heÿheÿB*OJQJ^Jph3334ú¯°±²ÑÒô5Tqƒ ¸Úí#Flƒ—«»èæææææÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔÔ ÿÿÿÿgdeÿdᤤK-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$gdeÿ²µÌÐÑ»ÑÒìÕìǺ°ºheÿOJQJ^JheÿheÿOJQJ^Jheÿheÿ5OJQJ^J,heÿheÿ5OJQJ^JfHqÊ ÿÿÿÿ&heÿ5OJQJ^JfHqÊ ÿÿÿÿ»¼½¾¿ÀÁÂÃÄÅÆÇÈÉÊËÌÍÎÏÐÑÒýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýýý,1 h°Ð/ °à=!°"#°  $  %°°Ð°Ð

ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No ListB^
òB

eÿ

Normal (Web)¤d¤d[$\$*W
¢*

eÿStrong5\Bþo¢B

eÿapple-converted-space4U
¢!4

eÿ Hyperlink > *phÿÒ$ÿÿÿÿ .PhŒ¤¸ÔÖú(Mr…ŸµÓë7^t  ‘’“”•–—˜™š›œ žŸ\]ú±³jl ú¯W ° ± ² Ñ Ò ô 5 T q ƒ   ¸ Ú í #Flƒ—«»¼½¾¿ÀÁÂÃÄÅÆÇÈÉÊËÌÍÎÏÐÑÔ˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€€˜0€ .PhŒ¤¸ÔÖú(Mr…ŸµÓë7^t  žŸ\ú±³jl ú¯W ° ± ² Ñ ƒ—«»ÔjË0§jË0§jË0§jË0§ P

²Ò ‘ ú»Ò Ò

¢3VÒXÿŒð8@ðñÿÿÿ€€€÷ð’ð 0ð( ð ðB ðSð¿Ëÿ ?ð

 Ô 

 ÑÔ

 ÑÔŒhƒ!+mã9špdHøåbä°)G" Ž.ìeÿÿ@€ÑÑj ÑÑÒ
 @ÿÿUnknownÿÿÿ ÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡ z €ÿTimes New Roman5 €Symbol3& ‡z €ÿArial;   B atang ÕÐ"1ŠðÐh¥üéü1Ð Ü 2ƒHðP  ðÿ?äÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ eÿ2ÿÿ

<b>Olila</b>XP-JESHXP-JESHþÿà…ŸòùOh«+‘ ³Ù0t ˜ °¼ÌØôä 0 

< H T\dläOlilaXP-JESHNormal X P-JESH  1Microsoft Office Word@f
Ø@.|RÞ°Ì@®MCç°ÌÐ#

þÿÕÍÕœ.“—+,ù®D

hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

ÙMäSHOME  }4Ü ¨ < b>Olila

Titleˆ 8@

_PID_HLINKSäA@Ftƒhttp://www.ulupan.org/index.php?option=com_content&view=article&id=57:baleyon-pozorrubio-onpawil-ak-la&catid=59:anlong&Itemid=81

 

 



þÿÿÿþÿÿÿ !"#$%& ()þÿÿÿ+,-./01þÿÿÿ3456789þÿÿÿýÿÿÿ<þÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ1TableÿÿÿÿlWordDocumentÿÿÿÿ.$SummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ*DocumentSummaryInfor ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q Title:Literary Riddles Riddles 1. Abong nen Donya Maria Aliber na espada. 2.

Abong nen Idis Aliber na butones.

(pinya } (kamatis)

3. Akar,akar no ipagor ko Ag onalis no ibulos ko. (sapatos) 4. Ag oneesel so angakrnon (abong tan saray totood Maingal so inakrnon, dalem to) 5.

Agak makasalita Balet dakel so tong-tong k o.

(libro )

6.

Aliwa ak ya kiew Amayamay balet so bulong ko.

(libro)

7.

Aliwan too, aliwan ayep Maksil a mangan, agto nananarn. (lagari)

8.

Alukot-lokot, atupi-top. No onboskag amputi~ut,. 7a o yon

9.

Amayamay kamin sanaagi Gatin~atinan da kami. (takayan)

10. Amayamay kamin sanaagi Saksakey ~o pair mi.

(kuintas)

11. Ambalangan dalin Tinoboay garing. (ngares) 12. Ambalanga sianga Andeket siaket Walay amputi ton daiset.

(bugayong)

13. Amputid leksab Amputid Balitok ed p~ley (iknol) 14, Amputin da\/in Andeket ya bini Intanem na lima Anien na sangL (solat) 15. Anggapoy ulo to Maksil ya managto. (Iosek ) 16. Anta bantay, inbitay Anta muchacho, inpriso. (kampana) 17. Anta iknol

Nan-iknol.

(lies)

18. Apatiray sail to Ag makaalis ed kawalaan to.

(lamisaan)

19. Apat~ray sali Balet duad-duaray dapan to.

(galosa)

20. Arapen ko, idiking ko, ibeneg ko Lupak so nanengneng ko. (ispiho)

21. Arawilay nanlapuan ko Saksakey niy bakat ko. 22.

(bisiklita)

Baluto hen masiken Kulas Benlag ya onlabas. (andoyan)

23. Baston hen kapitan Ag naegnaan. (uleg) 24. Batik ak lan batik Agko makali~ (andoyan ) 25. Batod palandey Makapiley. (tar) 26. Biin andiy asawa Libo laksay anak tora. (bufan tan bibitewen) 27. Bubon ya aralem Napnoy patarem. (sang\/) 28. Kaula4Jlat, kakata-katat Maksil ya ontawag. (tambol) 29. Kaulo-ulo anggapoy sali Kangipe-ngipen anggapoy sang\/. (bawang ) 30. Kaulo~JIo, kabek-beklew Masiblet , makerew. (ku# k o ) 31. Kastilan melanting Sankaawit toy banting. (ageyet ) 32. Kinahon-kahon, kinaban-kaban Ag naalmoy pangilukasan. (kawayan) 33. Dakdakel kamin sanaagi Sansakey so kuarto rni Baler saksakey so u\/oan rni.

(bawang)

34. DJag abong nen Don Dimas Anggapoy makaluob no anggapol\/ armas. ~kasi\/yasi 35. D[nan ya pina\/say Dios So nanlukon ed beneg? (b/tk\/ngj 36. Dinan ya onaakar So duduaray bakat to

Ya anggad laen to?

(karumata)

37. Dinan ya pinalsay Dios Ya say pait to et walad beneg? (urang) Which is this God s creation Whose intestine is on its back? (shrimp) 38, Duaran balbaloto Sakey a tuoy lugan to. (sapatos) 39, Dueg ed takel Anggapoy pukel. (kuto) 40. Dueg kon baleg Pasak ya amiy beneg.

(langka )

41. \/mbantak koy turok Nakar toy supok. (uleg ) 42. Inkahoo, inlungon Om bangon , manserm on. (dila ) 43. Inlupiar toy takuko to Impanakar toy ulo to. (bisukol) ~4. Inrnamo t si Basilio Itatawag toy ngaran to. (tuko) 45. Inmamot so Ioko Manpatpaway so ulo to. (pasak) 46. Libro hen Santo Papa Agnabilang agnabasa. (tawen ya mabitewen) 47. Makagaway abong to Anta anggapoy barang to.

\/genggengJ

48. Makalka\/nan onlasor No onsegep maga\/arogor.

(muteg)

49. Makitkitsing, malikfiksi Makapirungod ari. (apangat ) 50. Malikliksi, makitkitsing Nan ispadad tooling. (urang) 51. Malimgas ya ben amputi-puti Kanen toy laman ton dill (kandila) 52. Mafiwawa kumoy tawen A mbilunget balet Ta mabitewen. (lupa ya agurit) 53. Manyodyorong so ugaw Mankudkorong so akuk~w. (kaloha& ~) 54. Masiken ya kutong-kotong Pinmeket so ebet tod lasong.

(ma\/oko )

55. Melmelag ya igat Inupot toy danom na dayat..

(pabiloy silewan)

56. Nantakuko, nanpika Nankabayod talora.

(bangan walay sakob tan aklo (ed tapew na dalikan)

57. Niyala Agmo nanengneng.

(dagem)

58. Niman, niman, kuanto Anggapoy mata to.

(tamuro)

59. Nitanla Nimanla. (andoyan) Say kawes to kawes par\/ Say lupa to singa lupay kabayo. (duron) 73. Sinyoran amputputi Walad dalem na dayami. (kamas) 74. Sinyoran masansanting Walad dalem na salming. (aninod mata) 75. Sirit na bakes Ag nalakes.

(uran)

76. Tawen ed tagey Tawen ed leksab Danom ed pegley.

(niog )

77. Tipak ak lan tipak Ag narengel na ibak.

(matan mankirem)

78. Tubong no melag ni Tabla no baleg la.

(bulong na ponti)

79. Unas Nankakaniwas.

(ka t\/f)

80. Walay asok ya baklayan Pinakan kon aminsan Pesel ton anggad ntaan. (danganan ) 81. Walay asok ya k\/skis Tirakyang ya ombatik.

(baluto )

82. Walay baboy kon baleg Sanlabin ngaleb-ngaleb. (darapilan) 83. Walay buyog kon melag Naknoy baton ankekelag. (bayawas) 84. Walay dueg kon melag Usok-usok ed alar. (dagum ) Title:Literary Poetry (ANLONG) POEMS OF DON JOSE VILLAMIL JOVELLANOS, SR.

MUAN A BALITI Say kiew a baliti talintaioy lamang Diad ami pinalsa sikatoy kakaogsan No wala nid kapoy andi ag to pikaslan Ya naabayan ton kiew ta paltabin ugman. Wakal a maralmeng so peteg a gapu Na kiew a balitin malamang ed aro Ag makatalindeg no andi mangaklulo Ya kiew a mabiskeg a panpeketan to. No wala lad satan so kiew a mangasi Ya mangitabin ed si muan a baliti Ikana to la may do kamil ya ogali Capuan toy pamitkel ed samay angasi. Andi lay patanat andi lay paleen manlaloy mesmes tod pineketan ton klew, Legay ibabaleg to manelet so tikel ed samay angasin getma to lan patyen. Angagd ag onpatey imay nanpikasian say mallet ton tikel ag to la lokakan, kanyan andi saew nasungpalan to ugman so onpatey inmay kiew ya akalmoan toy bilay. ARCELI M. AMARLES Literary Texts SAY ELENG TAN SAY ERENG (Anlong a paelek) Apasikmara kod biek na doroñgawen so kinmayomngin masanting mon eleng manwarin say lupam Sigpot ag ko anengneng

nanlapu lad saman say pusok naandlay deen pinengneng ko lawas nanalapu lad saman so ami kaeleñgan day “lomgas” ed lansañgan agak ni akamurog na makapiolibay ed santing na eleng mon Ppikugip kon naynay Diad saray anengneng ay katawan kon Dios! walay masayapad walay balinsiangod wala may apiwis walay binmalaok wala ni ingen imay pansengegay kigtot Bangbelet so leng mo kaababigad simpit ag onung maregkel ag onung mayapis ag met alabas ed depa o tondiris makaayat a siñga alotun kamatis Et nen asigpot koy laman mon amingming tampol sinmelep ed nunot ko so aliling na “abig na bolaklak limgas to tan santing karimla balet so tinobuan ton dalin” Inisip ko warin say karakpay “eleng” diad laman onbagay ed karapay “ereng” manaya et andi met noag ingen dakdakel so agda paninangay adga pankasakey Nanlapu lad saman angomay isip ko; gawaen ko ni iksamin ed Sali anggad olu no say akan eleng et agko ni abulto ag ko no liligen so tindek na puso.

SAY PAGMALIWAN

No magmaliw kan bolaklak ed otel day tantanaman, balingit moy isibsibuag ed dalem day kasañngaan, Magmaliwak met lad satan a mapalnan palayopoy a say asimpen mon samyong alaen ed saray sibok ton iboskag tan itaytayak. No anuayw so pagmaliwan mon Manonid saray kakiyewan, a nidomadoma ray kulay mod silesileng tan karakpan. Ilaloan mo ta say sañngan narumog pan uboñgan, andi arum, say nagmaliwan kon tinmadian pasenan mon maimeimeng mon panayaman. No onsegep ka bilang ed tawen, a dimad tagey magmaliw kan marakerakep a lurem a mangited na siruman, Tampol met ya onsegepak ya ontagey ni nen say sika, diad beneg mo magmaliwak a masnag a kabuntatalan gilig mo ray liwawan. No magmaliw kan balitok ed karakdalamn day dayat ya diman ka onsuposupok ed pegley day alaalayat, Magmaliwak met a siran onsilong ed saray daluyon, onlegep ya ag ballot ontundan, onsirlem ed saray baton anggad pakalmoy liwawam. Anggan ined so laen mo, anggan antoy pagmaliwan, siak a siansiay mantumbok agakn ballot siyanan, Ta nianakan tan duay talagan ag man arawian aliling tay duaran payas ya diad mauksoy dan dalansay saksakey so agusan. JUXTA Say Inay diman ed maningel

CRUCEM Dios ed tawen sengeg na cruz tan mannangis

say lua toy managagos pagew toy makibometag diad kaermenan alingbos, no komun ta nayari diad cruz onsandid Jesus. Oh toon makasalan dalepdep mo yan irap malepdep moy intepel na maaron inay lapag Say lua na pagbabawim ed gawgawm ya ag maalas sikatoy alagden ton diad ermen to mamonas. Ta say kasalanan mo sikatoy akalanud na nakoan toy irap nipasakan nen Jesus. Kanyan say pagbabawim señgeg met na kalingbos ed liket tan gayagay maaron puso na Inay Dios. TOLUK A LAPUD ARO TAN TOLUK A LAPUD TAKUT Dinay lablabay mon gapu na toluk ed sika na too? Aminlaksan lablabay ko so toluk ya lapud aro

malinis, andi palikdo sibual ed otel na puso, Diad arahpan may benengan sayan toluk agmangumpang. Say toluk ya lapud takut kaolup toy silib na liput singa danum a makilut man gaway deral ed losuk onkana no diad arahpan naandi la no diad benengan. SAY BOKEL A ITANEM SIKATO MET SO ANIEN No ikanan tayoy saol Say aro tan say takut nanparan gapu toluk

say maaro tan say antakut nanpadpara ran matoluk a pananap na panel Ag nasaew a siansiay saol met a napagten. Samay kuay pangoliran nepeg tin nunnunoten Ya “Say bkel a itanem sikaton pilit so anien” Et imanoen balet, ta sat saksakey a bokel Idan to kay anien mo ya bongan nanmomongel, Kanyan no mantanem kay bokel a panamaermen Nilibun ermen naahni so andi saew mon anien. Et no bihlang ag sika so mananid kaonuran Wala ray ilalak mo ya lasaludong mod bilay Say bonga na inpasek mo, Say bonga na inapsek mo, bihlang ta ag mo nalaeman Sikara so man ani tan sikaray mannanam, Et saya lalolamet ya ansakit ed kalakal Ta aminliun magmaung ya sika met lanlamang So man nanam, man ako na intanem mon kapaitan Ya aliwan saray mabilin gisla na kamareruam. DIAD SIKA Labay kon naandi kayad isip tan ag taa la nanunotan ta andi arum sika so sengegan na agew-labin ag ko pakaogip Lalo ta ag kon so mandalem na ta amtak so ag amtak so ag ko

balut nitepel arok ed sika kod sika kikana kinepeg ya akoen

Bangbalet no say talintaom so onparungtal ed sanduan matak maponas ed pagew koy irap tan nawasakan ed gonigon Ag lanlamang sririn nayari ya diad isip ko ekalen taka ta diad siak sengeg kay inawa tan ligliwak ed agew-labi. Kapigan balet mabilin punay

soiselep na sibeg ed pusom? no andi imatiek mod sayan anlong maganuy pagmaliw kon bangkay. PAÑGOLIRAN Beñgatlan nanseñgeg walay pansangpotan Say walay gapu to wala met so anggaan Anggan ined a pasen kawalaan ya ami patey Say batun matolin agpeketay lamuyak. VILLANELLE 3: ALIGANDO ni Santiago B. Villafania \http://panitikan.com.ph/regional/villanelle3aligando.htm\ binasibas ko y linggis so lingsi na labiteoen ed dorongaoan sikato la lagi so pinabli katupag tonia y puson naoli ed lurey na aro ya tinmaynan binasibas ko y linggis so lingsi na musia ed malinak ya labi sikato la lagi so insipan sikato la lagi so pinabli say masimoon ya inpikasi tan pirpiraoat ya nagamoran binasibas ko y linggis so lingsi say limgas na uman ag naandi yumis na imis to d kanonotan sikato la lagi so pinabli say aligando nen Apolakiya ya inkorit ed bilay-aoaran binasibas ko’y lingnis so lingsi sikat la lagi so pinablis VILLANELLE: TAGLEEY TONYA Y PUSO ni Santiago B. Villafania \http://panitikan.com.ph/regional/villanelletagleeytonyaypuso.htm\ denglen pa y tagleey tonya y puso mareen a hambayo ed labi mangipaparngel na panangaro say pilalek a nagamoran to masurin panangarom pinabli denglen pa y tagleey tonya y puso kada parok o kuyabkuyab to dasal ed bibil na manangali mangipaparngel na panangaro odino anlong iran maando andi la y pilatek sika agi denglen pa y tagleey tonya y puso denglen pa y laineng na ilalo tan liknaan ya ag la niburi mangipaparngel na panangaro

no sinagem so bales ed aro inilaloan la’yan onsabi denglen pa’y tagleey tonya’y puso mangipaparngel na panangaro VILLANELLE IN PANGASINAN ni Santiago B. Villafania \http://panitikan.com.ph/regional/villanelleinpangasinan.htm\ "Education s,only,the,Envelope-Give,me,the,Letter." -- Jose Garcia Villa say talabay et sobri lambengat ya anggapo y iyan ono karga iter o yaoat yo d siak so sulat no iner inkorit ira y bangat pangoliran tan saray simbaoa say talabay et sobri lambengat anggapo y balur a singa galat singa dunong ya ag ikakana iter o yaoat yo d siak so sulat ta pian nagamoran so piraoat a pangioanoan ed inkapalsa say talabay et sobri lambengat aya et nayarin naandipat no ag niubol ono nilikana iter o yaoat yo d siak so sulat ta oadtan ira y tepet tan ebat ed durungaoa y bilay dia d talba say talabay et sobri lambengat iter o yaoat yo d siak so sulat

“Dalan a Maptek” Fr. Agustin Gallege Dyad ibutay na agew a malimgas Kaptekan mo’y awiten ko met la; No nabangon so mundo ya mabeblay, Agay la’y abig no sika’y ibak.

“Say Himnario Evangelico tan Ritual na Santa Comunion” Rev. Alejandro Vidal, Jr Agew lanti bimnilunget, Banwa met linmekdem Nen si Kristo so inatey Pyan mundo’y dondonen. Et lupak met so yamot ko Na nanengneng ko’y Krus; O! Tunaw mo pa la’y pusok Ed inkaoges to.

Kaonoran ya Patanir nen Dr. Jose P. Rizal Translation of “Mi Ultimo Adios” by Jose Villamil Joveilanos, Sr.

(Dagupan, Pangasinan, September 1946) Onpatanirak Bahley ya kaga lang, pu.loy banuan pinabli, Perlas na Dayat Letakan, naandin kaliketan mi, Diad sika iter ko y bilay ko ayan maermen, pakaskasi, komor no ma~narlang, mabonabona, lalon masori, Siansian diad sika ibagat lapud panabig mon dili. Diad lawak na bakalan, ed liub na panpapateyan, Iter dad sikay bilay day arum ya andi kai¢apan, Pasey ag kabiyang : kiew na pukdol may kiyew na katrataran, Bitayan may lawak, man no puut na doksaan, Nan oolibay ya amin no abong tan Bahley mankaukolan. Onpateyak hen nanengneng kon tawen lay onlinak, Diad lahbin pinalabas et say agew lay onsalat No diad lubok ko et diad bengat lm~ agew et onlesa, Sabongangey magtar ed makdel na d~ka, Diad tooling ko d satad ambe.tel ya ponponan nalikna Tamoy da ray sisibeg mo, kapta n~ gay linawa. Polim ya mapalnan liwaway bolan et wandanganak, Marlang ya salimpuag na kabuasan so cnsalindak, Polim so ingel na dagem ya dagdageyeman toak Tan no ontuon ed ba nlang koy sakey manuk ya atap, Polim so manuk ya yoni tod tan so tanilay linak. Polim sa oran ya pamagaey banuan sau-akarlangan Taruk dad tawen s ) walad siak iran kaJ.ngelan Polim ya sakey ya kaaro et siak so nangisan Tan diad deen na lahbi no walay siak idasalan ikasim pa Bahley ko y panpainawak ed kareenm Pikasim iray inaatey ya andi kapalazax~ Sazay manliliknay irirap iran andi kaebpang, Saray kaskasian tin ina ya manliliknay segsegang, Saray babah!o tan naolila, saray maniirap ed pangawan Tan say sika pian hanengneng mo y dondon mort kaonoran, Tan diad lahbi bangno ed bilonget ponponay nabalkot, Tan saray inaatey so manbabantay lad tan ya bokor, Agmo baatey ogip da : say deen dan agnaaralok Anganko ta anieweng na kotebeng onu gitaray narengel:mod alog Siak itan, Bahley iko ya dinrruago pian sikay kalimog, Tan bangno say lobuk ko y inlinguan lay karaklan, Andi anggam banlang ya mangitoruy pasen ton No polay nakaukolan mon pamabalangay kilat, Ibong mo y dalak, diad maung ya igsa ibong mo bengat

Pian diad katayatdang ya liwawam sikatoy onpelnak Saray kogkogip ko hen ogawak ni lamlama:ng, Kogip ko ra hen siak lay onbayag ed kabanuagan, So pakanengneng kod sika, Mosiay Dayat na Letakan, Moling mo y mau angal, andi luad magke.*, ya matam, Andi koliseng, komanet, andi tilol na kabaingan. Gayagay bilay ko, pilalek ko n intalaga, Ligsa ka so ingesuay kamareruak ya kuanton onla lah, Ligsa ! Oh, dakep na kipasag plan sikay nibanyaga, Patey ed leksab mon tawen, patey pian nabilay ka, Diad makapakelaw ya dalin mo iogip na na andi angga. Pian saray dapol ko sakbay ed ipawil dad kaandian Anggapoy wa!a no siak so ilinguan mo lad satm~, Daydayat tan ililog mo ray dalnen, tawen moy panayaman. Matoybut tan malinewak ya tanul ed pandengelan. Ya icoiit tod katuaan so sisi~ ed kanaynayan. Bahley ko n inarayo, irap day irirap ko, lnaron Filipinas dengel mo y onur kolah ayan pidongo, Diad sika itilak kon amin, atateng, panangaro Onlaak ed andi-aripen, managpuut may andi-puso, Dimad say sisia et agma matey ta dilin Katawan so oley to. Onlaak la atateng, agagi, petdak iray kamarerua Kakaarok ed kaogawm~ ed abong ya andi lab, Misalamat kid tawen ya ed banal na agew et nipainawa, Onlaak la matmo~y ya aangkaili, kinaarok tan gayaga Onlaak la inaro~., talba.., say ipatey panpainawa. Poems by Jon Mario Cornel published in Makata No.10 (October, 2001) nanonotan mo ni y... mapmaples ya uran diman ed iskwelaan mankirmat ni tunggal paminsan onsempet ta la kuan mo balbaleg so payong ya awit ko nambisokul tad gilig na pilapil diad alog nen lakim Eliong ya bilabil diad utel na pagey abasa ka ya anggad pagew tinupak mo ak na bayawas ya pakulat nen imbagak ed sika ya akanengnengak na butaw a karson ya ambalanga panag-ani la mandederemen si nana Kuala inalak may alemew ya alo insan ka angiban nanbayo atikel ak na sabit tinawag ka nen agik arawi ka ni aliknak lay sakit diad petang na aplos na limam nakal ya aminpinsan nanala ak na bulawit

nankotkot kay abot abung-abung so ginawa inagew agew wadman ta naninagem kay walon labi say pakatambal moy pika-kasi alikas koy onmomutmut ya panangaro inmabay ak ed diking mo tan taloran salita so inesaes ko nanpatanir ak ed sika binmilonget so lupam tinmerter so luam apagen tay sakit na linawa komun aga mangoman so liknaan tan dua si ina (si anak) abangon ak ed ogip kon masamsamit lapud kokaok na manok ya mantotombok diad angob na belas ya natetektek tan sanggook nen amak ya mankokogip linma ak ed kusinan aka kubot na oles ya tinumpang nen baik Dorot ambilbilonget dia kuan kod si ina say pabilo na lamparaan et melmelag la andokerokey lay sangi manas-asiwek ni anagasang tan manluwa-lua lay matak dokul ka sirin ed datal anak abangon ak ed sinag na agew dangul na aso tan titit nen agik kawalaan la nen inang wadman ed baybay ya manbebelang antoy gabay yon gawaen ko mankimey o manbantay ed sikayo alam so barang ed tapew na kaban amin ya palapa sikatoy kalaskasan say aninok tinmekey say agew so pinmetang panangugto la ina manpainawa ti la mangutong kay kamote mikerew kay kalamonde ipaluag ko lay lamaw inasin na monamon lay pansawsawan ombibilonget so tawen onkakasil so sibuk na dagem isirom mo laray kiew tawagan mo lay agim mapmaples so uran manterter so dokulan adanuman so silungan saray manok walarad dalagan anggaponi si ama manalasais lad labi agka mapaga anak wala lad gilig na dayat naksawan may anako alingwanan to lay eras to diad pantatalaran tod ama to akaogip lad bangko

1.) sika sika sika so kalakal tan kaogesan na kanunutan ko sika so lua liket tan ermen na matak sika so esaes ingal tan kareenan na pakarngel ko sika so Gumamela Celis angob na rosas ed labi tan kaboasan sika so engas samit tan pait na bibil ko sika so tula bilay tan patey na ingkamakatak sika so aplos petang tan betel na dakulap ko sika so panangaro tibok na puso ed pagew ko sika so taoen tan dalen sika so kamundoan mundo ya nanlapuan ko sika so ilang minute ed kada oras agew na bulan ed unlalabas iran taon sika sika so Urduja na daan tan balon Pangasinan sika et siak siak et sika lan lamang pinalsan pinankasakey anino tan laman n adios ya ag naigulis so lupa 2.) Duga pa latan bai Natetelek ak lan mandedengel Ed satay ag napultot yon Ama Mi tan Ave Maria Akatangay kayo la ed alter No unsabi lay ala sais Awit yo la tay rosarion Masile-sileng tan pimmuti la Ed kakaenbeb yo Nimay niluto yo balet Immangob tan atektek la Nimay ira ed palanggana agto ni naurasan nen atsi mokokotoan diman ed biyek ya abung nimay impesak anggapo ney angisirom duga pa laatan bai, duga la naksel la so kamalerwa yo ed dasal

niya kami balet ay amputi-puti lay busaleg manmulmulagat la ed eras pialagar miy ibaga yoy diad ngaray ama… diad ngaray ama… tan espirito santo… mangan tila 06\/28\/2001 By Sonny Villafania Urduja Bii kan mabiskeg, sika Urduja! Nanoley ed Caboloan nen ugma; Manlapud palandeyan na Cordillera anggad burakán na Bolinao; Manlapud kaumaan na Zambales anggad katakelan na Abra Sakbay nen Salcedo tan de Goiti ya Castila, Panarianyo maaliguas tan mabuná; Sankailian ya Hapon, Inchik mabetbet ombisita, Onleksab saray Igolot manlakod kabisera Intanduro da kay arom ya bánsa, Inibaloi, Alinguey arom nen baley indayewdaka; Diad awáran na Pangasinan nen saman tan natan, Ed otel na kanonotan na lúyag agdaka alinguanan Balet bangon ka, Urduja! Bangon ka! Bangon kad lobók na linawa; Say polim panpurakdad sika asinggerla, Ta say inarom ya salita pateyto nabuasla! Say Ágila Diad toktok na kiew ed palandey singan arin akalagey onbántag ed leksab ya makaoley makdem so mata to d atatagey ya pasén ikampayto saray pakpak ya matakken ontikiab mansingkat na kanen.

Quo Vadis, Baley ko? Natan inerso laen mo, baley ko? Kasumpal na duaran bagio; Nantilak ya dilap tan gawat, ed dakel ya lúyag Saray anak mo d biektaew naisalét ed duaran bánsan mibabakál; Ed Bikol say Mayon ngali ngalin onterak, No natuloy et dakel so manirap Ontagey langula say bili na tariwa,

Gasolina tan plete ontombok metla; Balet anápan na dumaralos, maestra Onsingger la d pambilay na alila Politikon tilaan sikara labat so naksel, Say táwag na baley agda naderengel; Saray totoon makaantad pamaábig mo, Baley ko, Bulág, emél, télek ed panmaongan mo! Baley kon Filipinas, kapigan so kawayangan mo? Pián ondayew ed Pilipino say mundo, Pián patit na revolución o junta militar nayarawi ka O ed masamit ya invitación na diktadura! Iná (dedikadod si Florida S. Fernandez ya inianak nen unan agew na Agosto) Pimmaway ed bao anagasang, maplés, agangano sakey, duara, taluran segundo naiyanak irapton inawit diad eges siam ya bulán manlapud bini nanmalew ya ugaw agni asumpal say panangaro bimmaleg, nambalolaki nanaral, nanasawa wadtan nin mantagibi manpasalamat ka anak sakey labat so inam manpasalamat ka met ed amam antam la no akin. Say pinalsa ed dalem na dayat Onsipáksipák so daluyong ed pangpang na dayat walay ugaw batik batik, mannaay-ayam diad beneg na ermen ya malorem ya kabuasan onoogip say pinalsa ed kaaralem na taew mapalnan ontitikiab saray manok ed tapew senga alinguanan ya panaon ta abayag ya akadokol mankugkugip ya buagen mansasamit ed ambilonget ya papasén bangta onbalikuat, abangon, mantayegteg so dalin! Say Inarok (parad si M.P.) Andukey so andikit ya buik ton anggan abalá say mataton masanting ya makabaláni bibil ton gabay ton paanguban lupa ton maganan agko nalinguanan

eléng ton maotok ya balibalin nengnengen laman ton argolyotoy botelya na cola say baog to d bikking walay sansakey ya piglat tan say beneg ya ataratar na balyanget mansalita, manelek, onemes – makaiter ya kasil maaro, maanus sikaton inar-arok balet natan manaakis so asugat ya posok. Bansal (insaklang kinen Jose Hanibal P. Viloria tan Cherry S. Fernandez; inbalikas nen 14 December 2007 diad risipsiyon na kasal da) Say abung ag onoogip abangon ya sanagew atilek lad dalagurog saray salin onsabi onalis Diad sakey ya silir duaran kamarerwa ontalabotob onyesaes mankulyaot san onreen Sanlabin manomameng siopa ray imbitaan ya ag lilinguanan kanayon ya masingalngal Ta perwisyo saray arom ‘gapo’y baing dan mankaokolan balet saray maoyamo nepeg iran midagop Diad sayan okasyon natan pansakeya’y duaran manangaro ya pirawat day onamong ya pilalek dan manilalak Katon miapag ed ligliwa nen Jay tan Cherry ya sanasawa manpikasi ya say samba’d altar igalang da’d andiangga. Sulat na umaanlong ed saray kaanakan to’d biektaew Ugaw kini natan palbog ni’d dokolan nonot wala’d amayo tan kindin masamit No makalakal kila pibasa yo pa ya ilaloan kon anta yo’y salita nen Lakin Anoy Ta no andi kaokolan iyalis ko’d Inglis dila nen Shakespeare tanila’n oley ditan Onbabaleg kayo’d

wikan binayes ed uliran tan tongtong sankaili’y bayani Arin eleng ag apildak baogdan amputin singa asukar buek a mais-maisan Aliwan singa’d si Siogen maltaw a manag-anop aluto’d agew inames ed asin na dayat Tan si Apo Anno naingaran ed alog mabiskeg a laki galawan toy takel Sikara’y atateng na polin nanlapuan dala’n onaagos ed ulat nanayam ni’d poso’ra Aral yo’y Pangasinan ngeswa na kamarerwa taningting to’t narengel ko ni ed palandey tan kaumaan Esaes, elek, orangal nen ugma intikyab, inyatol na dagem pian sikayon anak na Caboloan makatalineng ed si Apolaki Kabaten, kotkoten so lamot potel kayon onalagey aleg yon aligen saray arom nilinguanan da’y dilin baley. Unan naipalapag irayan anlong ed Nolasco, Ricardo Ma., Jose Laderas Santos & San tiago Villafania, eds. Ani ng Wika 2006. Maynila: Komisyon sa Wikang Fili pino, 2007: 213; Makata: An online journal of Philippine & International cont emporary poetry 8 (Disiembri 2007), 9 (Iniro 2008) tan 9 (Pibriro 2008). Pangasinan Sonnet \http://dalityapi.blogspot.com/2003_03_01_archive.html\ mankiebiew so pusok ya inmarap ed saray kaparan umaanlong balet ta lapu’d siak so sengegan nepeg sumpale’y inumpisaan 1st Poetry Reading ed Pangasinan inorganisa’d pinablin luyag pian nalagyat iray balontobo manbalikas na anlong tan dangoan atenyeg komun so liknaan da nandengel ed saray nanbabasa piraoat ko’y oala so unlesa anggan pigpiga’ra ed sikara

sumusulat na anlong naani ed abangonan tayon salita sonnet from Malagilion tandagan mo so bintana’y matak tan ibagam no agmo nanengneng so masimoon a panangaro na sayan bagel ya umaanlong dengel mo so balikas na puso dangoan na dageyem tan pansibek piraoat na sayan manetepet neerel la’y esel mon maatap say anganko et panduoaruoa ag aksubien itan ya ebat say andi ipatey ko inaro on labat so bilay tan gayagak tandagan mo pa la labiteoen amtak la’y ebat linggis mo labat masansanting a rosas ed pireg binmuneknek lan singa marikit alinggis na matan manaanap na liglioa ed saray paritpit inam-amuyot ko iyan rosas lapu d nidumaduman limgas to balet dia ed kapobriáy palar tampol a nalnes ed dakulap ko dia d ermen ko inpintak ed anlong tan kinerew ed say Makauley so ipaoil na naandin rosas bengat la no iner say kuanto d siak dakel so kakolor na balitok no nademet manmaliw a pitek Pangasinan sonnet adapted from my poem in English entitled "At the LIRA" manantandag ed sikara y mata na adarna ya oala ed sokong mapalayug a simbaoa na ley imahi y atagey a kalarkar tan sikaran manmomolimoli na kanonotan da ed kaoalan akateoek iran mamebetag na olu ra lapu d kanepegan no napaamo da la so musia insan ira undalan ed apoy tan dia ed pandayan na salita no iner piliey pigpigara manguna ya mibakal naani

ed kapara da ran umaanlong kabuasan ed probinsia no onsaew lay sibilaó unsimit iray tanaman na anpasiseng a liknaan no say engas na agew nalikna met la na ayayep mareen ya onlaknap so samiong na bilay la lamet singa no dagem mapalnan onsibuk aroen to so ganagana antis ya onggalaw tan unsayiao na square dance alioan tupag na puso aya la anganko so samput a pannengnengan ta aya la anganko pinabli et no unsabi y agew dia ed dala y palar nasabat ka komun ta oala ni tan ya imis mo anggano singa la amagaan a palya so impanlupa ta dia ed pansiyan ta arapen mo so bilay ya apatnaan manbilay ak balet a singa anlong ya inbalikas ed dagen tan insulat ed danum ag naandi y liknaan ag naandi y panangaro anggano dia ed say tua ag tan balut nanabet noágta dia ed linggis labat alioan sika so tupag na sayan puso ya angaro ed sika para ed saray balon umaanlong mansiansia ya matunong tan matalek no kanepegan ag kayo balet manaayam ed pireg tan sokong na pabes a kanonotan

ag kayo manmamaliw a tunger odino baton anggapoy kakanaan paoay kayo ed engas kayo ed temek yo ray katongtong yo tan aruman yo na bunlalakaw

lioaoa kakieoan palandey ray ayayep ray kolor

betag yo y olu yo anap yo y musia yo lakseban yo y kanonotan yo ed pegley na letakan tan seslekan tan ag yo lilingoanan so untikiab SONITO PARA’D MANANGALIN KAMARERUA (Pangasinan version by S. B. Villafania) No nagnap la’y liwawa’d letakan Marleng a sinmener so bilunget Dengel mo so laineng na dagem Ta agmo la naerel so bekta Kabuskag na payak na kabuasan Tan mapalna so asul ya tawen Nengneng mo ira so ganaganan Matalag a nanengneng ed kugip Tan agmo panermenan pinabli No melagmelagen ka’y karaklan Wala’y ibilunget na mata ra Dalanen da so kipapasen ta No magmaliw lan dabuk so laman No mangangga la’y agew ed banua Malinak Lay Labi Intro: Ag taka nalingoanan Angga d kauyos na bilay. I. Malinak lay labi Oras lay mareen. Mapalpalna y dagem Katikep so linaew. Samit da y kugip ko Binangonan kon tampol, Lapu d say limgas mo Sikan sika y amamayoen. II. Lalo la bilay No sika lay nanengneng Napunas lan amin, So ermen ya agbibiten.

No nanunotan ko lay samit da y ugalim Ag taka nalingoanan, Angga d kauyos na bilay. (Uliten so II tan Intro) inbokasion nen Malagilion nampalikna so musiak ya si Erato no alioan say kumasamplon agi to nen siak so ogaw ni singa anggapo ni nensaman noágta esaes ed kaoalan so pantaoag to d siak diman ed Parnasu nanuleyan to so bilay ayan milankolia ayan tintinabulasion ayan oleg ya angakmon na ikul ton dili sphinx manticore erebus draco unicorn pegasus mapaluyag iran prinomen kon angiter na linaoa tan lioaoa ed inka-makatak bilang sakey ya malapatin agilan lion angga ed sinmabi kan singa si Melchizedek ya amanday na kaotel-otelan na kanonotan ko ed panamegley na ngalab mon salita gala O pinablin musia gala O maandon aro panuán mo so kakabatan ko panuán mo na kasalanan so oluk angga d manmaliw ak met lan singa sikan binmeneg ed ley na maktek iran umaanlong ya oala y siping a dila tan matan Medusa et no mamasnuk bilang si Aman-Agaylay angoban ko O angoban ko so agni naangoban a bibil ton alingoanan ya inangoban nen Hudas pian nabitla to so ngaran ya inusar ton amalsa ed santinakpan

Title:Literary Text 8 ÐÏࡱá>þÿ KMþÿÿÿJÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ

T#T%ò´#´#´#´#´#´#´#´#˜$š$š$š$š$š$š$$&hs(p¾$ì´#´#´#´#´#¾$ìì´#´#Ó$J$J$J$´#ì´#ì´#˜$J$´#˜$J$J$ììJ

@ü¡SÑ°ÌH#´# J $˜$é$0%J$ã(¾#Fã(J$J$&ã(ìp$(´#´#J$´#´#´#´#´#¾$¾$$F´#´#´#%´#´#´#´#ää"dä"ììììììÿÿÿÿ

Galikin / Aligando. Masantos tan mablin oras So inter na Dyus laoas Ombangon itin misalamat Ombangon itin misalamat Tan inanak la y Dyus anak Tan inanak la y Dyus anak Ombangon itin onliing Agagi mi ran ami-amin Ta inanak la nen Marian Birhin Ta inanak la nen Marian Birhin So ari d taoen tan dalin So ari d taoen tan dalin (Ebat ed Galikin) GalikinGalikin Kapastorisan Gali kayon Gali kayon manangigalang Ed ari ra y Ed ari ra y kataoaenan A dia d Belen so nianakan A dia d Belen so nianakan (Ebat ed Biteoen) Biteoen Biteoen kan pinmanengneng Diman ed Diman ed letaka y agew Sikato ma y Sikato ma y tumtumbuken Na talo ran ararin kuanen Na talo ran ararin kuanen Ta nen baleg la’y lokun to Nen Marian ma-Divino Linma ya dinalaw to Linma ya dinalaw to Si Isabel a kapinsan to Si Isabel a kapinsan to Sakey ya anghil so dinmago San Gabriel so ngaran to Bang say kuan ton angibano Bang say kuan ton angibano Ave Marian ma-Divino Ave Marian ma-Divino Galikin (4x) Nen usto lan siam bulan So lokun nen Marian malalang Pinakna na Kataoan Pinakna na Kataoan A say mundo’y nalioaoaoan A say mundo’y nalioaoaoan Bang balet so naisipan Nen arin Herodes ya kuan Nanpabando’d nanarian Nanpabando’d nanarian Ed sakop ton panuuleyan Ed sakop ton panuuleyan Et nadngel dayan intaoag Di San Joseph tan Marian mapalar Pinmaoil la’ran maganat Pinmaoil la’ran maganat Ed Nazareth baley dan gendat Ed Nazareth baley dan gendat

Ta nila ran amin lanti So kakanayon dan dili Et andi lambengat la’y mangasi Et andi lambengat la’y mangasi Ya mamasegep no nayari Ya mamasegep no nayari Say oalna’y too nen saman Laut la’d saray mamayaman Kaingit o kagola da’ra’y Kaingit o kagola da’ra’y Kakanayon dan masegsegang Kakanayon dan masegsegang Dia’d labin alay betel Panaon la’y malinaew Si San Joseph oala’y anengneng Si San Joseph oala’y anengneng A kamalir a dirindingen A kamalir a dirindingen Esposa kuan ton sinmingger Diman ita la ondaoes Ed kamalir ta oala’y atep Ed kamalir ta oala’y atep Itepel la’y betel a baleg Itepel la’y betel a baleg Diman so pinonta ra Si San Joseph tan si Maria Oala’y atotong na baka Oala’y atotong na baka Ya amarokolan to la Ya amarokolan to la Dia’d pegley na labin mas Ya mareen la’ra’y lapag Kapagdaka ton inianak Kapagdaka ton inianak So masurin Dyus Anak So masurin Dyus Anak Osang, dika’y amarokolan Ed Mesias ya malalang Masiado’y betel ed saman Masiado’y betel ed saman Ya nilikna na Kataoan Ya nilikna na Kataoan Masiado’y karumsisan Na kamalir a nananakan Salambengat kaabigan Salambengat kaabigan Ta anghilis so amayamay Ta anghilis so amayamay Anghilis tan Serafinis Ya pari saray pastoris Oadman iran arasdasig Oadman iran arasdasig Ed marumsis a kamalir Ed marumsis a kamalir Bangnen oalo’ra’y agew to Impangalsiman to’y anak to Et bang say impangingaran to Et bang say impangingaran to Manuel Salvador del Mundo Manuel Salvador del Mundo

Anem agew so binilang Sikato la’y tinandaan Et talo’ran ari’y dinmalaw Et talo’ran ari’y dinmalaw Ya rigalo so isaklang Ya rigalo so isaklang Sarama’y ararin talo Nagsi-aoit ira’y rigalo Mira, balitok tan balsamo Mira, balitok tan balsamo Ya pampuyok da’d Sali’y Niño Ya pampuyok da’d Sali’y Niño Bang say aoit nen San Melchor Sama’y masurin balitok Ya intalaga ton innonot Ya intalaga ton innonot Ed Marian masantos Ed Marian masantos Et bang sa aoit nen San Gaspar Sama’y mira lambengat Irigalo to’d Mesias Irigalo to’d Mesias Ya oadman a kapanianak Ya oadman a kapanianak Bang say aoit nen San Baltazar Sama’y balsamo lambengat Ninonot ton ibagat Ninonot ton ibagat Ed sankablian a Mesias Ed sankablian a Mesias Si Herodes anengneng to ‘ra So sarama’y ararin talo’ra Say kuan ton nansalita Say kuan ton nansalita Seseñoris onsamar ki pa Seseñoris onsamar ki pa Ta no kablian yon talo Mapatnag ta arari kayo Tabi pa ed kablian yo Tabi pa ed kablian yo No iner so laen yo No iner so laen yo Ebat da’y talo’ran arari Si Jesus so dalaoen mi Ta inanak la kono lanti Ta inanak la kono lanti So ari’y ganagana’y ari So ari’y ganagana’y ari Arin Herodes mannonot ka Ta ondalaw itin magano Ta nianak la kono lanti Ta nianak la kono lanti Onangob iti’d sali to Onangob iti’d sali to Inkua’y Herodes ed sikara Natan ag ak makapila Ta oala’y mapilit kon gaoa Ta oala’y mapilit kon gaoa Kanian natan onona kila Kanian natan onona kila

No sata’y kuan yon ari Ya anak a maung a bii Inkapoli to met lagi Inkapoli to met lagi A taoir to’d laki to tan bai A taoir to’d laki to tan bai Ta bang pano ompaoil kayo la Say kuan ko ta onsamar kayo dia Ta siak balet so onla Ta siak balet so onla Ta inanak la kasin tua Ta inanak la kasin tua Dia’d satan iman mas la’ra’ So sarama’y ararin talo’ra Et bang say tinumbok da Et bang say tinumbok da Sama’y sindag na lioaoa Sama’y sindag na lioaoa Ed bang nen onsabi ‘ra Ed kaoalaa’y Birhin Maria Tampol angigalang ira Tampol angigalang ira Sali’y Niño’y inangoban da Sali’y Niño’y inangoban da Say komaduan inggalang da Si San Joseph tan si Maria Agay kala Maria kuan da Agay kala Maria kuan da Ta inianak mo’y manamalsa Ta inianak mo’y manamalsa Nen ayari la’ran angigalang So sarama’y ararin kinuan Labay da mas la’y ompikal Labay da mas la’y ompikal Ya ompaoil la’ra’d nanlapuan Ya ompaoil la’ra’d nanlapuan Taynan mi kila Kataoan Ag mo kami lilingoanan Say dayew mo’d sankamundoan Say dayew mo’d sankamundoan Sikato’y itarok mi natan Sikato’y itarok mi natan Nen manaakar la’ra So sarama’y ararin talo’ra Getma ya samaren da Getma ya samaren da Si Herodes ya maruksa Si Herodes ya maruksa Sakey ya anghil a manuna So pinmayaoar ed sikara Say kuan to ompaoil kila Say kuan to ompaoil kila Ag yo sasamare’y Herodes a maruksa Ag yo sasamare’y Herodes a maruksa Say ayari laoari’d nonot da Si Herodes so samaren da Anghil balet so angibaga Anghil balet so angibaga Ya aleg ya onsamar ira Ya aleg ya onsamar ira

Dia’d saman a pantatalaran Nen arin Herodes a duksaan Pasnuk to’y sankabalgan Pasnuk to’y sankabalgan Basallos to ‘ra’y ginanggan Basallos to ‘ra’y ginanggan z{ôæôæÕÈ   h¶ehäOJQJ^J!h¶eh¶eB*OJQJ^JphXXXh¶eh¶e5OJQJ^Jh¶e5OJQJ^J4Kc{•¯ÇÝü

4

M




~

‰



/ å ËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËËË$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶e$dh¤¤Ð-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶e{ý/ 8 O \ u © Å Ú î 2 Ng‚ ²ÇÖï



2

L

f

~

åååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶e~

—

­

Ã

Û

ó

 . F ^ { ˜ ° Æ å 2 Mg€™³Íåúåååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶e8Ph„™³Íç1H_s‡¢ºÐæû*@Yrˆåååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶eˆž´Ëàõ %=Tj€–¬Çâÿ6Pg}˜³Éßõåååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶eõ ' A^{š±Éáô'=Qe|“³Ìßò  =Xoåååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶eo†ž¶Îåû$7Qh€˜°Èâù)?Up… »Óåååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶eÓë.C
 }›»Ñçþ2Me}•­Åßõ&A[åååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶e[vŽÀÚ÷+Eb —®Êæÿ,G[o…›µÍæåååååååååååååååååååååååååå$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶eæÿ"Eb{”­ÄÛ÷*B^z{åååååååååååååååã$dh¤¤-DMÆ ÿÿÿÿ[$\$a$gd¶e,1 h°Ð/ °à=!°"°#  $  %°°Ð°Ð

ІœD
 ñÿD

NormalCJ_HaJmH

nHsH

tHDA@òÿ¡D

Default Paragraph FontRi@óÿ³R



Table Normalö4Ö l 4Öaö(k@ôÿÁ(No ListB^
òB

¶e

Normal (Web)¤d¤d[$\${8ÿÿÿÿ4Kc{•¯ÇÝü4M
 ~‰¢®Åßù

/8O\u © ÅÚî2Ng‚ ²ÇÖï

2Lf~—­ÃÛó . F^{˜°Æå2Mg€™³Íåú8Ph„™³1H_s‡¢ºÐæûÍ*ç % = T j € – ¬ Ç â ÿ 6Pg}˜³Éßõ

@

Y

r

ˆ

ž

´

Ë

à

'

A

^

{

š

±

É

á

ô





' = Q e | “ ³ Ì ß ò @0{/ ~

 =Xo†ž¶Îåû$7Qh€˜°Èâù)?Up… »Óë.C
 }›»Ñçþ2Me}•­Åßõ&A[vŽ ÀÚ÷+Eb — ®Êæÿ,G[o…›µÍæÿ"Eb{”­ÄÛ÷*

ˆõoÓ[æ{{})*AB]^z})*AB]^z}1Và$qüuåä¶e" Ž .ìÿ@€”&g

{p@ÿÿUnknownÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿG ‡z €ÿTimes New Roman5 € Symbol3& ‡ z €ÿArial;  

Batang ÕÐ"1ŠðÐh3üCü

N

ö "N

ö "! ð´´ 4d„„2ƒQHðP

ðÿ?äÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ÿÿÿ ¶e2ÿÿ<b>Galikin / Alig



8

D P \dltäGalikin / Aligando X P-JESH  N ormal  XP-JESH1Microsoft Office Word@H ­@2¡ƒÏ°Ì@zÈ0Ñ°Ì

NþÿÕÍ

hp€ˆ ˜ ¨°¸ À 

âMäSHOME  "ö„¨Galikin / Aligando



Title  



þÿÿÿ !"#$þÿÿÿ& ()*+,-./0123456789þÿÿÿ;<=>?@AþÿÿÿCDEFGHIþÿÿÿýÿÿÿLþÿÿÿþÿÿÿþÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ1Tableÿÿÿÿ%ã(WordDocumentÿÿÿÿ.8SummaryInformation(ÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿÿ:DocumentSummaryInf ÿÿÿÿ ÀFMicrosoft Office Word Document MSWordDocWord.Document.8ô9²q